GERÇEK KİŞİLERCE 2007 YILINDA ELDE EDİLEN VE YILLIK BEYANA TABİ GELİR UNSURLARI 7
GERÇEK KİŞİLERCE 2007 YILINDA ELDE EDİLEN VE YILLIK BEYANA TABİ GELİR UNSURLARI I. GAYRİMENKUL SERMAYE İRADLARININ BEYANI Aşağıda Tablo-1 de gayrimenkul sermaye iradlarının beyanına ilişkin olarak beyanname verilecek ve verilmeyecek haller özet olarak verilmiştir. Bu konuda dikkat edilmesi gerekenler hususlar aşağıdaki gibidir. 2007 yılında elde ettiği konut (=mesken) kira geliri, istisna tutarı o- lan 2.300 YTL sını aşanlar aşan kısmı beyan edeceklerdir. Gelir bu tutarın altında ise beyan söz konusu olmayacaktır. İşyeri kira gelirleri üzerinden vergi kesintisi yapılanlardan, 2007 yılında elde ettiği kira gelirlerinin brüt tutarı 19.000 YTL sını aşanlar kazançlarının tamamını beyan edecekler ve kesilen vergileri ise hesaplanacak vergilerden mahsup edeceklerdir. ANCAK beyan haddinin (=19.000 YTL) aşılıp aşılmadığının tespitinde; elde edilen gayrimenkul sermaye iratlarının, tevkifata tabi tutulmuş ve birden fazla işverenden elde edilen ücretler ve menkul sermaye iratları (örn.hazine Bonosu FAİZİ, temettü geliri ) ile birlikte dikkate alınarak bulunacak toplam tutarın esas alınması gerekmektedir. İşyerini vergi kesintisi yapma zorunluluğu olmayan basit usulde vergiye tabi mükelleflere kiralayanlar kira geliri 900 YTL sını geçerse elde ettikleri bu kira gelirini beyan edeceklerdir. Bu durumda bu tutar 19.000 YTL lık beyan sınırı hesabında da dikkate alınacaktır. 900 YTL aşılmadığı zaman ise beyan sınırı hesabında da dikkate alınmayacaktır. Kiracısı tarafından stopaja tabi tutulmuş bulunan ve 2007 yılı kesinti dahil (brüt) tutarı 19.000 YTL yi aşmayan işyeri kira gelirleri ile 2007 yılı tutarı 2.300 YTL sını aşmayan konut kira gelirleri için beyanname verilmeyecektir. 19.000 YTLlık sınırın tespitinde, işyeri ve konut kira gelirleri, 2.300 YTL lık konut istisnası düşüldükten sonra birlikte dikkate alınacaktır. Eşler ve çocukların kira gelirleri ayrı beyanname ile beyan edilecektir. Vergi beyannamesi, 25 Mart tarihine kadar verilecek ve tahakkuk eden vergi Mart ve Temmuz aylarında 2 eşit taksitte ödenecektir. Üzerinden vergi stopajı yapılan işyeri kira gelirinin beyanı halinde yapılan kesintinin mahsup edilebilmesi için kesinti yapandan (kiracıdan) vergilerin ödendiğine ilişkin bir yazı alınarak beyannameye eklenecektir. Beyannamede iade çıkması halinde ise buna ilaveten kesilen vergilerin yatırıldığına ilişkin vergi tahsil alındıları da verilecek beyannameye eklenecektir. 8
Konut kira gelirleri beyan edilmez veya eksik beyan edilirse, 2.300 YTL lık istisna hakkı kaybedilir. Beyan edilmediği tespit edilen kira geliri için mükellef adına iki kat usulsüzlük cezası kesilir.tespit edilen kira geliri üzerinden, gelir vergisi ile vergi ziyaı cezası hesaplanır. Bundan başka gecikilen her ay için gecikme faizi (aylık %2.5) ödenir. Emsal kira bedeli esası: Kiraya verilen mal ve hakların kira bedelleri emsal kira bedelinden düşük olamaz. Bedelsiz olarak başkalarının intifaına bırakılan mal ve hakların emsal kira bedeli, bu mal ve hakların kirası sayılır. Bina ve arazide emsal kira bedeli, yetkili özel mercilerce veya mahkemelerce takdir veya tespit edilmiş kirası, bu suretle takdir veya tespit edilmiş kira mevcut değilse Vergi Usul Kanunu'na göre belirlenen vergi değerinin % 5'idir. Ancak aşağıdaki hallerde de emsal kira bedeli esası uygulanmaz: 1. Boş kalan gayrimenkullerin muhafazaları maksadiyle bedelsiz olarak başkalarının ikametine bırakılması; 2. (3239 sayılı Kanunun 56'ncı maddesiyle değişen bent) Binaların mal sahiplerinin usul, füru veya kardeşlerinin ikametine tahsis edilmesi (Usul, füru ve kardeşlerden herbirinin ikametine birden fazla konut tahsis edilmiş ise bu konutların yalnız birisi hakkında emsal kira bedeli hesaplanmaz. Kardeşler evli ise eşlerden sadece biri için emsal kira bedeli hesaplanmaz.); 3. Mal sahibi ile birlikte akrabaların da aynı evde veya dairede ikamet etmesi. Tablo -1 : 2007 takvim yılında elde edilen gayrımenkul sermaye iratlarının beyanı İradın Kaynağı Yıllık tutarı 2.300 YTL sını aşmayan konut kira gelirleri Yıllık tutarı 2.300 YTL sını aşan konut kira gelirleri Yıllık tutarı 19.000 YTL yi aşmayan işyeri kira gelirleri Yıllık tutarı brüt 19.000 YTL yi aşan işyeri kira gelirleri Beyan Edilip Edilmeyeceği Hiç bir durumda beyan edilmeyecektir. Tamamı beyan edilip 2.300 YTL sı istisna edilecektir. Beyan edilmeyecektir. Elde edilen brüt kira gelirinin tamamı beyan edilecektir. Konut ve işyeri kiralarının birlikte elde edilmesinden oluşan gelirler: - Konuttan elde edilen yıllık kira 2.300 YTL sını aşmak kaydıyla, konut istisnası uygulandıktan sonra kalan tutar ile birlikte 19.000 YTL yi aşmayan kira gelirleri İstisna uygulandıktan sonraki konut kirası beyan edilecek, işyeri kira geliri beyan e- dilmeyecektir. 9
- Konuttan elde edilen yıllık kira 2.300 YTL sını aşmak kaydıyla, konut istisnası uygulandıktan sonra kalan tutar ile birlikte 19.000 YTL yi aşan kira gelirleri - Basit usule tabi olanlara kiralanan işyerleri kira gelirleri Kira gelirlerinin tamamı beyan edilip 2.300 YTL sı istisna edilecektir.. 900 YTL sını geçtiğinde tamamı beyan edilecektir. NOT: Beyan haddinin (=19.000 YTL yi.) aşılıp aşılmadığının tespitinde; elde edilen gayrimenkul sermaye iratlarının, tevkifata tabi tutulmuş; birden fazla işverenden elde edilen ücretler ve menkul sermaye iratları (Hazine Bonosu Faizi, temettü geliri gibi) ile birlikte dikkate alınarak bulunacak toplam tutarın esas alınması gerekmektedir. II. MENKUL SERMAYE İRADLARININ BEYANI Aşağıda Tablo-2 de menkul sermaye iradlarının beyanına ilişkin olarak beyanname verilecek ve verilmeyecek haller özet olarak verilmiştir. Buna ilave olarak bu hususta bilinmesi gerekenler aşağıda hatırlatılmaktadır. i) Temettü Gelirlerinin Beyanı 4842 sayılı kanunla getirilen düzenlemeye göre, tam mükellef kurumlardan elde edilen kar paylarının yarısı gelir vergisinden istisna edilmekte ve istisna edilen tutar dahil toplam temettü üzerinden yapılan stopajın tamamı, beyan edilen temettü üzerinden hesaplanan yıllık gelir vergisinden mahsup edilmektedir. (G.V.K madde 22/2) Bilindiği gibi şirketlerden kar payı (temettü geliri) elde eden gerçek kişiler belli hadleri geçtikleri zaman beyanname vermek zorundadırlar. Buna göre, 2007 yılında 50% istisna sonrası kar payı tutarı 19.000 YTL yi aşıyorsa bu gelir için beyanname vereceklerdir. Burada yapılan 15% stopaj dikkate alınarak net temettüden brüte gidilmeli ve brüt temettü gelirinin yarısı dikkate alınmalıdır. ( Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin 6 ncı fıkrasının b bendinin bi ve bii alt bentlerinde yer kar payları üzerinden yapılacak gelir vergisi tevkifat oranları, 2006/10731 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 23.07.2006 tarihinden itibaren 10% oranı 15% olarak tespit edilmiştir.) Gelir vergisi kanunumuzda hisse senetleri temettü gelirleri için ise enflasyon indirimi uygulaması öngörülmemiştir. ANCAK yıllık beyan haddinin (19.000 YTL) aşılıp aşılmadığının tespitinde; alınan temettü gelirlerinin tevkifata tabi tutulmuş; birden fazla işverenden elde edilen ücretler, diğer menkul sermaye iratları (örn.hazine Bonosu FAİZİ ) ve gayrimenkul sermaye iratları ile birlikte dikkate alınarak bulunacak toplam tutarın esas alınması gerekmektedir. Beyan haddi olan 19.000 YTL yi aşan kar payı elde edildiğinde vergileme şöyle olacaktır: 10
Örnek: Alınan NET Temettü Vergi Stopajı Brüt Temettü 850.000 YTL 150.000 YTL 1.000.000 YTL % 50 İstisna (500.000) YTL Vergiye Tabi Gelir Hesaplanan Vergi Mahsup ( Stopajın tamamı) Ödenecek Vergi 500.000 YTL 169.855 YTL (150.000) YTL 19.855 YTL Görüldüğü üzere burada yıllık beyan sonrasında 19.855 YTL ödenecek vergi çıkmaktadır. ii) Gelir Vergisi Kanunu Geçici 67 nci Maddesi İle Getirilen Tevkifat Rejimi Bu uygulama, 2006 yılından itibaren başlamış olup 2015 yılı sonuna kadar devam edecektir. Buna göre; işlem sırasında işlemi yapan banka veya aracı kurum tarafından vergi kesilecek ve onlar tarafından yatırılacaktır. Bu uygulama kapsamına; mevduat faizleri, repo faizleri, hazine bonosu&devlet tahvili faiz ve al-sat kazançları, hisse senedi al-sat kazançları, vadeli işlem ve opsiyon işlemleri, ( türev işlemler) yatırım fonu gelirleri, özel sektörce ihraç edilen tahvil ve finansman bonolarının faiz ve al-sat kazançları girmektedir. Bu enstrümanlardan elde edilen gelirler için işlem sırasında banka ve aracı kurum tarafından tevkifat yapılacak ve üçer aylık dönemler itibariyle vergi dairesine yatırılacaktır. Mevduat ve repo faizi için 15% oranında, diğer işlemlerde ise 10% o- ranında vergi kesilecektir. Dar mükellefler için ise stopaj yapılmayacaktır. 11
(oran sıfır dır). Ancak bunun için yabancıların, yaşamakta oldukları ülkelerden mukimlik belgesi getirilerek Vergi İdaresine verilmesi şarttır. Banka ve aracı kurumlarca yapılacak 10% veya 15% oranındaki kesinti, menkul kıymet veya sermaye piyasası araçlarının; Al-sat işleminde alış-satış arasındaki fark, İtfası halinde, alış ve itfa bedeli arasındaki fark, Tahsiline aracılık edilen finansal aracın dönemsel getirileri üzerinden hesaplanacaktır. Vergi kesintisi uygulaması sırasında, varsa vergi istisnaları dikkate alınacaktır. Buna göre; hisse senetleri 1 yıl tutulduktan sonra satılıyorsa vergi kesintisi söz konusu olmayacaktır. Yine bunun gibi portföyünde en az 51% hisse senetleri olan yatırım fonu katılma belgelerinin gelirleri de vergi dışı olacaktır. Yapılan bu vergi kesintileri nihai vergi olup, bu gelirlere ilişkin yıllık veya özel&münferit beyanda bulunmak söz konusu değildir. Sadece işlemleri sırasındaki kazanç ve zararları mahsup edilemeyen kişiler yıl sonunda ihtiyari olarak yıllık beyanname vererek vergi iadesi alabileceklerdir. Zira aynı neviden menkul kıymet kar ve zararları birbirine mahsup edilebilmektedir. Örneğin farklı banka ve aracı kurumlarla çalışan kişiler veya ilk üç aylık dönemde kar, sonraki dönemlerde zarar eden kişiler yıllık beyanda bulunma ihtiyacı içinde olabileceklerdir. Yıl içindeki üçer aylık dönemler i- tibariyle al-sat kazanç ve zararlarını mahsup edemeyenler için yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmesi halinde konsolide edilmiş gelir vergisi matrahına 10% oranı uygulanacaktır. Bu uygulama kapsamına dahil olmayan gelirler ise şunlardır: yurt dışı için ihraç edilen eurobondlar, yurt dışı mevduat ve repo faizleri, Türkiye de alınıp satılan yurt dışı yatırım fonları katılma belgesi gelirleri, yabancı devlet ve yabancı firma menkul kıymetlerinin faiz ve al-sat gelirleri, 1.1.2006 tarihinden önce ihraç edilmiş hazine bonosu&devlet tahvillerinin faiz ve alsat kazançları, 1.1.2006 tarihinden önce satın alınmış olan hisse senedi alsat kazançları, hisse senedi temettü gelirleri. Kapsam dışında olan bu gelirler için Gelir Vergisi Kanunu muzdaki genel esaslar geçerli bulunmaktadır. Başka deyişle yıllık gelir vergisi beyanı söz konusu olacaktır. Özetleyecek olursak; yeni vergi rejimi 1.1.2006 tarihinden itibaren satın alınan hisse senetleri, yine bu tarihten sonra ihraç edilmiş hazine bonoları için uygulanacaktır. Dolayısıyla 2005 yılında ihraç edilmiş hazine bonosu ve bu tarihten önce satın alınmış hisse senedi ile yatırım fonu için 2005 yılında geçerli olan mevzuat uygulanacaktır. Örneğin; 2005 yılının Ekim ayında satın alınmış hisse senedi 2007 Şubat ayında satıldığında vergi kesintisi olmayacaktır. Üç ay da geçtiği için de herhangi bir vergiye tabi olmayacaktır. 12
ii) Mevduat Faizi, Yatırım Fonu ve Repo Gelirleri ile Türev ürünler (forward, swap, opsiyon, future vb. ) 2007 yılında elde edilen ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan YTL ve/veya döviz mevduat faizi ve repo gelirleri ile her türlü yatırım fonu gelirleri tutarları her ne olursa olsun beyan dışı olup, varsa bu gelirler ü- zerinden yapılan stopajlar nihai vergi olacaktır. (G.V.K Geçici Madde 67) Türkiye de kurulu vadeli işlemler ve opsiyon borsasında ( İzmir VOB) yapılan işlemlerden elde edilen gelirlerde de yıllık beyan söz konusu değildir. Ayrıca bu gelirlerdeki stopaj oranı da 31.12.2008 e kadar %0 dır. VOB dışında türev ürünlerden elde edilen gelirlerde banka ve aracı kurumlarca 10% oranında stopaj yapılır. Yıllık gelir vergisi beyanı yoktur. Tevkifata tabi olmayan ve 900 YTL yi aşan menkul sermaye iratları ise yıllık gelir vergisi beyanına tabi bulunmaktadır. Örneğin yurt dışı bankalardan ( veya off shore bankalardan) elde edilen mevduat faiz gelirleri veya yurt dışı menkul kıymetlerden elde edilen faizler eğer 900 YTL den fazla ise beyan edilecektir. iii) Hazine Bonosu Faiz Gelirlerinin Beyanı Aşağıdaki bölümlerde geçici 67.madde kapsamına girmeyen hususlar ele alınacaktır. Başka deyişle yukarıda belirtildiği üzere; 1.1.2006 tarihinden önce ihraç edilmiş devlet tahvil ve hazine bonolarının durumu açıklanacaktır. Devlet Tahvili&Hazine Bonosu gibi her türlü kamu kağıtlarından elde edilen faiz gelirlerinin reel tutarının, 2007 yılı için 19.000 YTL yi aşması durumunda beyanname verilmesi ve gelirin sadece 19.000 YTL yi aşan kısmının değil tamamının(=enflasyon indiriminden sonraki tutar) beyan e- dilmesi gerekmektedir. Enflasyon İndirimi: 2007 yılı indirim oranı %37,7 olarak ilan edilmiştir. Dövize, altına veya başka bir değere endeksli menkul kıymetler ile döviz cinsinden ihraç edilen menkul kıymetlerden elde edilen gelirlerin beyanında indirim oranı uygulaması söz konusu değildir. (G.V.K madde 76). Bu indirim oranı, 1.1.2006 tarihinden önce ihraç edilmiş kamu kağıtlarının yıllık beyan usulu ile vergilendirilmesinde uygulanacaktır. Geçici 67. madde kapsamındaki stopaj rejimi esasında bu indirim söz konusu değildir. 205.994.16 YTL lik İstisna: 4710 sayılı kanunla Gelir Vergisi kanununa eklenen geçici 59. madde uyarınca (4710 sayılı kanun, R.G. tarihsayı:24/10/2001-.24563), 26.7.2001-31.12.2005 tarihleri arasında ihraç e- dilmiş "Hazine Bonosu ve Devlet Tahvilleri"nin gerek "faiz" gerekse, "satış kazançları" toplamının 2001 yılı için 50 milyar lirası ve izleyen yıllarda ise bu tutarın yeniden değerleme ile arttırılan tutarları 31.12.2007 tarihine kadar vergiden istisna edilecektir. ( 2006 yılında ihraç edilmiş kamu kağıtlarının 2006 ve izleyen yıllardaki gelirlerinin beyanında istisna uygulaması söz konusu olmayacaktır.) Böylece, enflasyon indiriminden sonraki reel (gerçek) kazanç tutarına bu istisna ayrıca uygulanacaktır. İstisnanın 2007 yılı gelirlerine uygulanacak 205.994.16 YTL olacaktır. İstisna her iki gelir toplamına uygulanacak 13
olup, faiz geliri için ayrı, alış-satış kazancı için ayrı istisna uygulaması söz konusu değildir. Burada mükellefler istisna tutarını her iki gelir unsuru a- rasında istedikleri gibi paylaştırabileceklerdir. Bu istisna Eurobond lar için de uygulanacaktır. (G.V.K geçici madde 59) Enflasyon indirimi ve istisna tutarı uygulandıktan sonra bulunan vergiye tabi "faiz geliri" 19.000 YTL yi altında kalırsa yıllık beyan konusu olmayacaktır. 19.000 YTL yi aşan bir tutar çıkıyorsa bunun tamamı beyan edilecektir. ANCAK beyan haddinin (19.000 YTL.) aşılıp aşılmadığının tespitinde; alınan bu faiz gelirlerinin; tevkifata tabi tutulmuş; birden fazla işverenden elde edilen ücretler, diğer menkul sermaye iratları (örn. Temettü geliri) ve gayrimenkul sermaye iratları ile birlikte dikkate alınarak bulunacak toplam tutarın esas alınması gerekmektedir. Tablo-2 : 2006 takvim yılında elde edilen menkul sermaye iratlarının beyanı İradın Kaynağı 2007 takvim yılında elde edilen ve vergi kesintisine tabi tutulmuş olan Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin 7, 12 ve 14 numaralı bentlerinde yazılı menkul kıymetler (mevduat faizi, faizsiz olarak kredi verenlere ödenen kar payı ve repo gelirleri) ile menkul kıymetler yatırım fonlarının katılma belgelerine ödenen kar payları Beyan Edilip Edilmeyeceği Tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecektir Yukarıda belirtilenler dışında kalan ve gayri safi tutarları toplamı - 19.000 YTL yi aşmayan menkul sermaye iratlarından; vergi kesintisine tabi tutulmuş olanlar ile kurumlardan elde edilen kar payları (temettüler). Beyan edilmeyecektir - 19.000 YTL yi aşan menkul sermaye iratlarından; vergi kesintisine tabi tutulmuş olanlar ile kurumlardan elde edilen kar payları (temettüler). Beyan edilecektir - 19.000 YTL yi aşmayan menkul sermaye iratlarından; vergi kesintisine tabi tutulmuş olanlar ile kurumlardan elde edilen kar payları (temettüler), tevkifata tabi tutulmuş birden fazla işverenden alınan ücretler ile gayrimenkul sermaye iratları ile 19.000 YTL yi aşarsa Beyan edilecektir Vergi kesintisine tabi olmayan menkul sermaye i- ratları Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin ikinci fıkrasının 5 numaralı bendinde sayılan her nevi 14 900 YTL sını geçerse tamamı beyan edilecektir. 37,7% İndirim oranı ve 205,994.16 YTL lik istisna uygu-
Devlet tahvili<eurobondlar dahil> ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi, Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan ve 19.000 YTL yi aşan gelirler Her nevi alacak faizleri, Dövize, altına ve başka bir değere endeksli menkul kıymetler ile döviz cinsinden ihraç edilen menkul kıymetlerden elde edilen ve 19.000 YTL yi beyan haddini aşan menkul sermaye iratları landıktan sonra kalan tutar beyan edilecektir. 37,7% İndirim oranı uygulandıktan sonraki tutar 900 YTL sını geçerse tamamı beyan edilecektir. 37,7% İndirim oranı uygulanmadan beyan edilecektir NOT: Menkul sermaye iratlarının toplamının 19.000 YTL yi aşıp aşmadığının tespitinde yasaya göre prensip olarak; indirim oranının uygulanabileceği menkul sermaye iratlarının, indirim oranı uygulandıktan sonra kalan kısımlarının dikkate alınması, bu iratların beyan edilmesinin gerektiği durumlarda ise indirim oranı uygulandıktan sonra kalan kısımlarının beyan edilmesi gerekmektedir. Beyan haddinin (19.000 YTL.) aşılıp aşılmadığının tespitinde; elde edilen menkul sermaye iratlarının, tevkifata tabi tutulmuş; birden fazla işverenden elde edilen ücretler ve gayrimenkul sermaye iratları ile birlikte dikkate alınarak bulunacak toplam tutarın esas alınması gerekmektedir. İndirim Oranı : Gelir Vergisi Kanununun 76 ncı maddesi hükmüne göre, aynı Kanunun 75 inci maddesinin ikinci fıkrasının 5, 6, 7, 12 ve 14 numaralı bentlerinde yer alan menkul sermaye iratlarına (döviz cinsinden a- çılan hesaplara ödenen faiz ve kar payları, dövize, altına ve başka bir değere endeksli menkul kıymetler ile döviz cinsinden ihraç edilen menkul kıymetlerden elde edilenler hariç) indirim oranının uygulanması suretiyle bulunacak kısım, bu iratların beyanı sırasında indirim olarak dikkate alınacaktır..indirim oranı, yeniden değerleme oranının o yılki Hazine İhalelerinde oluşan ortalama bileşik faize bölünmesi ile bulunmaktadır Bu oranın 2007 için oranının % 37,7 olarak ilan edilmiştir. Örnek: Hazine Bonosu Faizi (26.07.2001 ve sonrası) Enflasyon İndirimi (%37,7) Kalan İstisna Tutarı Vergi Matrahı Ödenecek Vergi 500.000 YTL 188.500 YTL 311.500 YTL 205.994 YTL 105.506 YTL 31.782 YTL Görüldüğü gibi 2007 yılı içinde 500.000 YTL Hazine Bonosu faiz geliri elde eden bir kişi bunun için 31.782 YTL vergi ödeyecektir. 15
Örnek: Hazine Bonosu Faizi (26.07.2001 ve sonrası) Enflasyon İndirimi (%37,7) Kalan İstisna Tutarı Kalan 360.000 YTL 135.720 YTL 224.280 YTL 205.994 YTL 18.286 YTL Bu durumda, kalan 18.286 YTL, beyan haddinin (=19.000 YTL.) altında kaldığı için yıllık beyan söz konusu olmayacaktır. Ancak, bu gelirin yanısıra örneğin 13.500 YTL lik işyeri kira geliri olduğunda her iki gelir toplamı (13.500+18.286=31.786,-YTL) 19.000 YTL yi geçtiğinden yıllık beyan söz konusu olacak ve gelirin toplamı 31.786 YTL beyan edilecektir. III. ÜCRET GELİRLERİNİN BEYANI Birden fazla işverenden alınan ücretler aşağıdaki şartlar çerçevesinde yıllık beyana tabidir. Ancak; beyana tabi gelirin sadece tek işverenden alınmış ücret geliri olması, sonraki işverenlerden alınmış, stopaja tabi tutulmuş ücretlerin toplamının GVK nun 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan ( 2007 yılı için 19.000 YTL olan ) tutarı aşmaması, ayrıca, diğer gelirlerle birleşmesi halinde ücretler dışındaki vergiye tabi gelirlerin toplamının da belirlenen limiti geçmemesi koşuluyla, Türkiye de stopaja tabi tutulan ücretler beyan edilmeyecektir. Birden fazla işverenden alınan ücretlerin söz konusu olması halinde ücret gelirleri tek işveren ve birden sonraki işverenler olarak iki grupta toplanmaktadır. Birinci ücret, tercihan mükellefin tutar olarak bir işverenden aldığı en yüksek olanıdır. Bunun dışındaki ücret gelirleri kaç işverenden elde edilirse edilsin belirlenen limitin geçilip geçilmediği hesabında toplu olarak nazara alınacaktır. IV. SAİR KAZANÇ VE İRATLARIN BEYANI i) Hisse Senedi ve Kamu Kağıtlarının Alım-Satım Kazançlarının Beyanı Aşağıdaki bölümlerde geçici 67.madde kapsamına girmeyen hususlar ele alınacaktır. Başka deyişle yukarıda belirtildiği üzere; 1.1.2006 tarihinden ÖNCE satın alınmış olan hisse senetlerinin durumu açıklanacaktır. İMKB de işlem gören hisse senetlerinin iktisaptan itibaren üç ay sonra satışı halinde elde edilen kazanç vergiden istisnadır. 16
İMKB de işlem görmeyen tam mükellef kurumlara ait hisse senetlerinin bir yıl süreyle elde tutulduktan sonra satılması halinde de sağlanan kazanç vergiden istisnadır. 1.1.2006 tarihinden sonra satın alınmış olan hisse senetlerinin ise, 2 yıl elde tutulduktan sonra satışı gelir vergisinden istisnadır. Yurt dışında kurulmuş şirketlerin hisse senetleri alım-satımında ise herhangi bir süre söz konusu değildir. Al-sat kazancı vergiye tabidir. İvazsız olarak iktisap edilen hisse senetlerinin elden çıkarılmasındaki kazanç vergiden istisnadır. Her ne kadar süre ile elde tutulmuş olursa olsun itfa tarihinden önce elden çıkarılan kamu kağıtlarının, elden çıkarılması sonucunda elde ettikleri ve enflasyondan arındırılmış tutarı 15.000 YTL yı aşanlar, bu menkul kıymetlerin alım-satımından elde edilen kazancın 15.000 YTL yı aşan kısmını 2007 yılı gelir vergisi beyannamesi ile beyan edeceklerdir. Bu menkul kıymetler 26.07.2001 tarihinden sonra ihraç edilmiş ise istisna 15.000 YTL olarak değil 205,994.16 YTL olarak uygulanacaktır. 205,994.16 YTL lik istisna: 4710 sayılı kanunla Gelir Vergisi kanununa eklenen geçici 59. madde uyarınca (4710 sayılı kanun, R.G. tarihsayı:24/10/2001-.24563), 26.7.2001-31.12.2005 tarihleri arasında ihraç e- dilen "Hazine Bonosu ve Devlet Tahvilleri"nin gerek "faiz" gerekse, "satış kazançları" toplamının 2001 yılı için 50 milyar lirası ve izleyen yıllarda ise bu tutarın yeniden değerleme ile arttırılan tutarları 31.12.2007 tarihine kadar vergiden istisna edilecektir. Buna göre enflasyon indiriminden sonraki reel (=gerçek) kazanç tutarına bu istisna ayrıca uygulanacaktır. İstisnanın 2007 yılı gelirlerine uygulanacak tutarı 205,994.16 YTL olacaktır. İstisna her iki gelir toplamına uygulanacak olup, faiz geliri için ayrı alış-satış kazancı için ayrı istisna uygulaması söz konusu değildir.burada mükellefler istisna tutarını her iki gelir unsuru arasında istedikleri gibi paylaştırabileceklerdir. Bu istisna Eurobond lar da geçerlidir. (G.V.K geçici madde 59) Yıl içinde hisse senedi ve/veya kamu kağıdı gibi birden fazla menkul kıymet alınıp satılması halinde bunların kazancının birlikte hesaplanması gerekmektedir. Başka deyişle kar ve zararlar mahsup edilerek net kazanç bulunur. Hisse senedi ve kamu kağıtlarının alım-satım kazançlarında, kazancın enflasyondan arındırılması; Maliyetin artırılması=tefe endekslemesi yöntemi ile yapılmaktadır. Burada enflasyon indirimi oranı uygulaması söz konusu değildir. (Hisse senetlerinin maliyeti, menkul kıymetin elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere satın alındığı aydan itibaren, her ay için TEFE oranında artırılır.) (G.V.K mükerrer madde 81) TEFE endekslemesinin yapılabilmesi için artış oranının 10% u geçmesi şarttır. Ancak bu düzenleme 1.1.2006 tarihinden önce satın alınmış menkul kıymetlere uygulanmaz. Zira bu kağıtlar için 31.12.2005 tarihindeki mevzuat geçerlidir. ii) Gayrımenkul ve Diğer Malların Alım-Satım Kazançları 4 yıldan daha kısa süre elde tutulan gayrımenkullerin satışı halinde elde edilen kazanç 6.400 YTL yi aşıyorsa bu kazanç vergiye tabi tutula- 17
caktır. 1.1.2007 itibaren iktisap edilen gayrimenkuller için elde tutma süresi 5 yıla çıkarılmıştır. 5 yıl içinde alış-satış var ise kazanç vergiye tabi o- lacaktır. Gayrımenkullerin satışından elde edilen kazanç tutarı; satış hasılatı ile maliyet bedeli arasındaki fark olarak dikkate alınacak ve maliyet bedeli ilgili kıymetin elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere her ay için Devlet İstatistik Enstitüsü nce belirlenen TEFE oranında artırılarak tespit edilecektir. 1.1.2006 dan sonra iktisap edilenler için endeksleme yapılabilmesi için artış oranının 10% yi geçmesi şarttır. Gayrimenkullerin yanısıra maddede ayrıca; 70. maddede yazılı haklar Telif hakları ve ihtira beratlarının Ortaklık hakları ve hisselerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar da gelir vergisine tabi bulunmaktadır. TEFE endekslemesi ile bulunan maliyet bedeli ile satış tutarı arasındaki fark 2007 yılı için 6.400 YTL yi aşarsa elde edilen kazancın 6.400 YTL yi aşan kısmı 2006 yılında beyan edilecektir. Enflasyondan arındırılmış tutarı 6.400 YTL yi aşan kazançların 6.400 YTL ya kadar olan kısmı vergiden istisna olup beyannameye dahil edilmeyecektir. Bilindiği üzere 4369 sayılı yasayla servete dahil her türlü (otomobil, tablo, gayrimenkul gibi) malların satış kazancı vergiye tabi tutulmuştu. Ancak 4444 sayılı kanunla yapılan düzenleme ile eski düzenlemeye geri dönülmüş ve gayrımenkul dışındaki servet unsurlarının satışından elde e- dilen kazancın vergilendirilmesinden vazgeçilmiştir. 6.400 YTL lik istisna, her bir işlem için değil bu madde kapsamındaki bütün işlemler nedeniyle ortaya çıkan vergiye tabi kazancın toplamına uygulanacaktır. (G.V.K madde mükerrer 80) Tablo-3 : 2007 takvim yılında elde edilen sair kazanç ve iratların beyanı Kazanç veya İradın Kaynağı İMKB hisse senedi alım-satım kazançları Net tutarı 15.000 YTL yi veya 205,994.16 YTL yı aşmayan kamu kağıtları alım-satım kazançları Beyan Edilip Edilmeyeceği Hiç bir şekilde beyan edilmeyecektir. Beyan edilmeyecektir. Net tutarı 15.000 YTL yi veya 205.994.16 YTL yı aşan kamu kağıtları alım-satım kazançları Bir yıldan daha uzun bir süre elde tutulan diğer tam mükellef kurumlara ait hisse senedi alım-satım kazançları 18 Enflasyondan arındırması sonucu ortaya çıkan tutarın istisna tutarını aşan kısmı beyan edilecektir. Hiç bir şekilde beyan edilmeyecektir.
Bir yıldan daha kısa bir süre elde tutulan diğer tam mükellef hisse senedi (yurt içi şirketlere ait hisse senedi) alım-satım kazançları Yurt dışı hisse senetleri alım satım kazancı Dört yıldan daha uzun bir süre elde tutulan gayrımenkullerin alım-satım kazançları (1.1.2007 sonrası beş yıl ) Dört yıldan daha kısa bir süre elde tutulan ve net tutarı 6.400 YTL yi aşmayan gayrımenkullerin alım-satım kazançları (1.1.2007 sonrası beş yıl ) Dört yıldan daha kısa bir süre elde tutulan ve net tutarı 6.400 YTL yi aşan gayrımenkullerin alım-satım kazançları (1.1.2007 sonrası beş yıl ) Servete dahil diğer malların alım-satım kazançları Enflasyondan arındırması sonucu ortaya çıkan tutarın istisna tutarını aşan kısmı beyan edilecektir. Enflasyondan arındırması sonucu ortaya çıkan tutarın istisna tutarını aşan kısmı beyan edilecektir. Hiç bir şekilde beyan edilmeyecektir. Beyan edilmeyecektir. 6.400 YTL yi aşan kısım beyan edilecektir. Hiç bir şekilde beyan edilmeyecektir. Yukarıdaki tabloda açıklanan 15.000 YTL lik istisna 1.1.2006 tarihinden önce satın alınmış hisse senetleri ve diğer menkul kıymetler içindir. Bu tarihten sonra satın alınanlar geçici 67. madde kapsamındaki stopaj esasına tabi olup burada bir istisna tutarı söz konusu değildir. 6.400 YTL lık istisna ise bir takvim yılında elde edilen değer artışı kazancı toplamına, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan hariç uygulanacak istisna tutarıdır. Örnek 1: ÖRNEKLER Mükellef (A), 2007 yılında üç ayrı işverenden ücret geliri elde etmekte olup, ücretlerin tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiş bulunmaktadır. Birinci işverenden alınan ücret İkinci işverenden alınan ücret Üçüncü işverenden alınan ücret 30.000 YTL 17.000 YTL. 3.000 YTL Birinci işverenden alınan ücret toplama dahil edilmeyecek olup, 2 nci ve 3 üncü işverenden alınan ücretler toplamı (17.000 +3.000 =) 20.000 YTL, 19.000 YTL lik beyan sınırını aştığı için 50.000 YTL ücret gelirinin tamamı beyan edilecektir. 19
Örnek 2: Tamamı üzerinden tevkifat yapılmış olan 2007 yılı gelirleri aşağıdaki gibidir. Birinci işverenden alınan ücret İkinci işverenden alınan ücret İşyeri kira geliri (Brüt) 50.000 YTL 15.000 YTL 25.000 YTL Birden sonraki işverenden aldığı ücret geliri olan 15.000 YTL beyan sınırını aşmadığından, ücret gelirleri beyan edilmeyecektir. İşyeri kira geliri ise 2007 yılı için geçerli olan 19.000 YTL lik beyanname verme sınırını aştığından mükellef sadece işyeri kira gelirini beyan e- decektir. Örnek 3: 2007 yılı gelirleri aşağıdaki gibidir. Birinci işverenden alınan ücret İkinci işverenden alınan ücret Üçüncü işverenden alınan ücret Konut kira geliri 30.000 YTL 19.000 YTL 7.000 YTL 7.000 YTL Ücret gelirlerinin tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiştir. Birden fazla işverenden aldığı ücret gelirinin yanı sıra mesken geliri elde edilmiştir. Beyanname verilip verilmeyeceği öncelikle ücret gelirleri dikkate alınarak değerlendirilecektir. Ücret gelirleri ile ilgili olarak birinci işverenden alınan ücret hariç, ikinci ve üçüncü işverenden alınan ücretlerin toplamı 19.000 YTL lik beyan sınırını aştığı için birinci işverenden alınan ücret de dahil olmak üzere ücret gelirlerinin tamamı beyan edilecektir. Konut kira gelirinden 2.300 YTL lik liralık istisna tutarı düşülecek olup, kalan tutar da gayrimenkul sermaye iradı olarak beyannameye dahil edilecektir. Örnek 4: 2007 yılı gelirleri aşağıdaki gibi olup, ücret gelirleri ile işyeri kira gelirleri tevkif yoluyla vergilendirilmiştir. Birinci işverenden alınan ücret İkinci işverenden alınan ücret Konut kira geliri ( istisna uygulanmamış) İşyeri kira geliri (Brüt) 20 40.000 YTL 17.000 YTL 9.000 YTL 12.000 YTL
İkinci işverenden alınan ücret, 19.000 YTL lik beyan sınırını aşmadığından ücret gelirleri beyan edilmeyecektir. Burada sadece Mesken kira gelirinden 2.300 YTL lik liralık istisna düşüldükten sonra kalan tutar beyan edilecektir. Konut ve işyeri kira geliri toplamı ( 6.700+12.000 ) < 19.000 YTL lik beyan haddini aşmadığından işyeri kirası beyana dahil edilmeyecektir. Örnek 5: 2007 yılı gelirleri aşağıdaki gibi olup, ücret gelirleri ile işyeri kira gelirleri tevkif yoluyla vergilendirilmiştir. Birinci işverenden alınan ücret İkinci işverenden alınan ücret Üçüncü işverenden alınan ücret İşyeri kira geliri (Brüt) 26/07/2001 tarihinden sonra ihraç edilen Hazine bonosu faiz geliri (indirim ve istisnadan sonra kalan tutar) 40.000 YTL 5.000 YTL 6.000 YTL 8.000 YTL 19.000 YTL 26/07/2001-31/12/2005 tarihleri arasında ihraç edilen hazine bonosu faiz gelirleri ve elden çıkarılmasından sağlanan değer artışı kazançları toplamının 2007 yılında 205,994.16 YTL si gelir vergisinden istisna edilmiştir. Birinci işverenden alınan ücret hariç diğer ücretler toplamı (5.000+6.000=) 11.000 YTL lira beyan sınırını aşmadığından, ücret gelirleri beyan edilmeyecektir. Ancak ücret gelirleri daşında elde edilen gelirler toplamı (8.000 + 19.000=) 27.000,-YTL beyan sınırını aşmaktadır. Bu durumda, işyeri kira geliri ile Hazine bonosu faiz geliri toplamı olan 27.000,-YTL yi beyan edecektir. 21
22