T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı MODÜLER ALETLİ UÇUŞ SERTİFİKALI HELİKOPTER PİLOTU YETİŞTİRME KURS PROGRAMI ANKARA 2010
KURUMUN ADI : KURUMUN ADRESİ : KURUCUSUNUN ADI : PROGRAMIN ADI : Modüler Aletli Uçuş Sertifikalı Helikopter Pilotu Yetiştirme PROGRAMIN DAYANAĞI : 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu, 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanunu, 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu, 08.03.2008 tarih ve 26810 sayılı Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği, Özel Kurslar Yönetmeliği, 05.05.2005 tarih ve 24 sayılı Özel Kurslar Çerçeve Programı, 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu, Helikopter Pilotu Lisans Talimatı (SHT-2) ve JAA tarafından Yayınlanmış Olan JAR FCL-2 Flight Crew Licensing (Helicopter) Yayınları PROGRAMIN SEVİYESİ : Bu programa Özel Helikopter Pilotu (PPL-H) veya Ticari Helikopter Pilotu (CPL-H) lisansına sahip olanlar katılabilir. PROGRAMIN AMAÇLARI : Bu program ile kursiyerlerin; 1. Hava aracı genel sistemlerini ve parçalarını tanımaları, 2. Uluslar arası havacılık kurallarını kavramaları, 3. İnsan performansının ve limitlerinin havacılık açısından önemini ve etkilerini kavramaları, 4. Uluslararası ve ulusal mevzuatlara göre aletli uçuş kurallarını tanımaları 5. Aletli uçuş kuralları çerçevesinde, uçuş planı ile ilgili iş ve işlemleri gerçekleştirmeleri 6. Haberleşme teçhizatını kuralına uygun olarak kullanmaları 7. Haberleşme esnasında konuşma usullerini kurallarına uygun olarak yapmaları 8. Radyo seyrüseferi yardımcı cihazlarını kuralına uygun olarak kullanmaları 9. Aletli uçuşta meteorolojinin önemini kavramaları, 10. Helikopter performanslarına göre aletli uçuş operasyonlarının uygulanışını kavramaları, 11. Hava araçlarını yürürlükteki talimatlar ve aletli uçuş kuralları içerisinde emniyetli şekilde kullanmaları beklenmektedir. PROGRAMIN UYGULANMASI İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR: 1. Helikopter uçuşları genellikle görerek uçuş şartlarında (uygun görüş mesafesi ve bulut tavanı olduğunda, çevredeki cisimler referans alınarak) yapılmaktadır. Alet uçuşu ise meteorolojik şartların görerek uçuş şartlarında yapmaya müsait olmadığı durumlarda, dış referanslara bakmadan, hava aracının içindeki durum göstergelerini referans alarak yapılan bir uçuştur. Görerek uçuş yapan pilotların bazen ani gelişen hava şartları nedeniyle uçuşlarını, aletli uçuşa geçerek devam ettirmeleri veya tamamlamaları gerekebilir. Uçuş şartlarındaki değişikliğe uygun olarak pilotun alet uçuşu yapabilmesi için, hava aracında bulunan ilave teçhizatın yanında, ilave eğitim alınması da gereklidir. 2. Bu kurs programı, Özel Helikopter Pilot (PPL -H) veya Ticari Helikopter Pilot (CPL -H) Lisansı olup, helikopter ile alet uçuş eğitimi almayan ve yetkisi olmayan pilotların, aletli uçuş bilgi ve yeteneklerini geliştirmeye yöneliktir. Kurs programının sonunda uluslararası standartlarda aletli uçuş yetkisi olan pilotlar yetişecektir. 3. Modüler Aletli Uçuş Sertifikalı Helikopter Pilotu Yetiştirme Kurs Programı; Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü(SHGM) nün hazırlamış olduğu Helikopter Pilotu Lisans Talimatı (SHT -2) ve SHGM nin üyesi olduğu Birleştirilmiş Havacılık Otoritesi (JAA) tarafından yayımlanmış olan Sayfa 2 / 9
JAR FCL-2 Flight Crew Licensing (Helicopter) esaslarına uygun olarak hazırlanmıştır. 4. Kursta; hava hukuku ve hava trafik kontrol (ATC) prosedürleri, hava aracı genel bilgisi, uçuş performansı ve planlaması, insan performansı ve limitleri, meteoroloji, seyrüsefer (s/s), haberleşme usulleri ile ilgili teorik bilgi dersleri ve helikopter uçuş eğitimleri verilecektir. 5. Kursiyerlere verilecek teorik bilgiler, uygulamalı uçuş eğitimleriyle beraber yürütülecektir. Toplam süre 250 saat olup bunun 200 saati teorik bilgi, 50 saati uygulamalı uçuş eğitimidir. Kazandırılan teorik bilgilerin ışığı altında uçuş eğitimi ile öğrencilere, emniyet hudutları içinde helikopter kullandırılacaktır. Verilen teorik eğitim ile uçuş eğitimi arasındaki eşgüdüm sayesinde eğitimin kalıcı ve verimli olması sağlanacaktır. 6. Programın konuları birbiriyle bağlantılıdır. Teorik bilgi eğitimi ile uçuş eğitimi birbirlerini destekleyecek şekilde planlanmıştır. 7. Konular bir sistem bütünlüğü içinde düşünülerek gerektiğinde geçmiş konular geri bildirim ile pekiştirilecektir. 8. Programda; anlatım, gösterip yaptırma, soru-cevap teknikleri ve bireysel çalışmalara yer verilecektir. 9. Teorik bilgi kursu 18 ay içinde; uçuş eğitimi ve yetenek testi SHT-2 Helikopter Pilotu Lisanslandırma Talimatı nda açıklanan teorik bilgi sınavlarının kabul periyodu içinde tamamlanır. 10. Kursiyer, uçuş eğitiminin sonunda Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) nün uygun gördüğü uçuş kontrol pilotu tarafından uçuş kontrolüne alınır. a. Kursiyer, uçuş kontrol pilotunun uygun görmediği bir nedenden dolayı uçuşa son vermek istediği takdirde, kontrolün tamamına yeniden girmek zorundadır. Ancak uçuş kontrol pilotunun uygun görmesi durumunda, bir sonraki uçuşta sadece tamamlanmamış bölümler uçulur. b. Uçuş kontrol pilotu, herhangi bir hava hareketi veya uygulama usulünü birden fazla tekrarlatabilir. Kontrol pilotu kursiyerin performansını kötü bulursa, uçuşu istediği noktada kesebilir. c. Kursiyerin, helikopteri birinci pilot fonksiyonlarını yerine getirerek uçurması beklenir. ç. Uçulacak rota uçuş kontrol pilotu tarafından seçilir. Varış meydanı, kontrollü bir meydan olmalıdır. Uçuş, kalkış meydanında veya bir başka meydanda sona erebilir. Kursiyer, uçuşun planlanmasından ve gerekli doküman ve teçhizatın uçakta bulunmasını sağlamaktan sorumludur. Uçuş süresi en az 1 saat 30 dakika olmalıdır. d. Kursiyer gerekli kontrolleri, radyo yardımcılarının tanımaları da dâhil olmak üzere uçuş kontrol pilotuna göstermelidir. Kontroller, uçulan uçağın onaylı kontrol listesine göre yapılmalıdır. Uçuş öncesi hazırlıklar sırasında kursiyerden, kalkış yaklaşma ve iniş için gerekli olan performans verilerini Uçuş veya İşletme El Kitabına göre hesaplaması istenir. e. Uçuş emniyeti tehlikeye düşmediği ve diğer trafikleri etkileyecek derecede gecikme meydana gelmediği sürece uçuş kontrol pilotu, uçağın kontrolünü alamaz. 11. Teorik sınavlardan ve uçuş kontrolünden başarılı olan kursiyerlere kurs bitirme belgesi verilir. Kurs bitirme belgesi ve diğer belgelerle birlikte SHGM ye başvuru yapılır, aletle uçuş sertifikası tanzim edilir. 12. Programa başvuruda bulunan kursiyerlerden, SHT-2 Helikopter Pilotu Lisanslandırma Talimatı nda belirtilen Aletli Uçuş Yetkisi şartları aranır. 13. Uçuş eğitimlerinde; aletli uçuş eğitimi vermeye yetkili, nitelikli uçuş öğretmenleri tarafından uygun donanıma sahip hava araçları kullanılacaktır. PROGRAMIN SÜRESİ Toplam kurs süresi 200 saati teorik eğitim, 50 saat uçuş eğitimi olmak üzere 250 saattir. a. Teorik eğitim 1. Günde 6 saat X 5 gün=30 saat 30 saat X 5 hafta=150 saat 2. Günde 6 saat X 2 gün=12 saat 12 saat X 4 hafta=48 saat+2 saat=50 saat Sayfa 3 / 9
b. Uçuş eğitimi 1. Günde 01:15 saat X 26 gün= 32:30 saat 2. Günde 01:30 saat X 5 gün= 07:30 saat Günde 02:00 saat X 5 gün= 10:00 saat (seyrüsefer uçuş eğitimi) Toplam=50 saat uçuş eğitimi Kurs programının teorik eğitim kısmı 18 ayda tamamlanmalıdır. Uçuş testleri, teorik bilgi sınavlarının başarılmasını müteakip 12 ay içinde yapılmış olmalıdır. PROGRAM İÇERİĞİNİN TOPLAM KURS SÜRESİNE GÖRE HAFTALIK DAĞILIMI 1. HAFTA o TEORİK BİLGİ EĞİTİMİ Uçuş Planlaması ve Aletler a. ICAO-ATC uçuş planlaması b. IFR uçuş planlaması c. Uçuş planının doldurulması ç. Örnek uçuş planlaması yapılması 2. HAFTA o TEORİK BİLGİ EĞİTİMİ Haberleşme a. Genel IFR konuşma usulleri b. ATC usulleri c. Telsiz arızaları usulleri ç. Acil durumlar d. Meteoroloji terimleri 3. HAFTA o 4. HAFTA o TEORİK BİLGİ EĞİTİMİ Radyo Seyrüseferi a. Radyo yardımcı cihazları b. ADF usulleri c. VOR usulleri ç. DME usulleri d. ILS usulleri e. Temel radar vektöre usulleri f. RNAV usulleri g. VOR/DME ğ. INS-GPS gibi seyrüsefer sistemleri TEORİK BİLGİ EĞİTİMİ Meteoroloji a. Atmosfer b. Rüzgâr c. Termodinamik ç. Bulutlar-sis d. Yağış e. Hava kütleleri ve cepheler f. Basınç sistemleri g. İklim bilimi ğ. Uçuşta meteorolojik tehlikeler h. Meteorolojik bilgi Sayfa 4 / 9
5. HAFTA o TEORİK BİLGİ EĞİTİMİ 1. Hava Aracı Genel Bilgisi a. Gövde ve sistemleri b. Elektrik sistemleri c. Seyrüsefer cihazları ve limitleri ç. Elektronik sistemler d. Alet ve gösterge sistemleri e. Faydalı sistemler (Anti-ice, pitot heater vb.) 2. Hava Hukuku a. Uluslararası anlaşma ve organizasyonlar b. Annex 1 c. Havacılık kuralları ç. Hava seyrüsefer prosedürleri 6. HAFTA Hava Hukuku a. Hava trafik servisleri b. Havacılık bilgi servisi c. Havaalanları ç. Arama kurtarma Temel Alet Uçuş Manevraları a. Uçuş öncesi brifing b. Kalkış c. Düz ve ufkî uçuş ç. Düz uçuş kontrolleri d. Düz uçuşta sürat değişimleri e. Sabit süratte standart yatışlı dönüşler f. Sabit süratte tırmanış ve süzülüşler g. Sabit süratte tırmanışlı ve süzülüşlü dönüşler ğ. Keskin dönüşler h. Konuşma usulleri ı. Zamanlı dönüşler i. Uçuş sonu brifing 7. HAFTA 1. Hava Hukuku Ulusal mevzuat 2. İnsan Performansı ve Limitler a. İnsan faktörü b. Temel havacılık psikolojisi c. İnsan hataları ve sonuçları ç. Emniyet farkındalığı d. İletişim 1. Uçuş Öncesi Brifing 2. Kalkış (Körük altı) 3. Düz ve Ufkî Uçuş 4. Düz Uçuş Kontrolleri 5. Düz Uçuşta Sürat Değişimleri 6. Sabit Süratte Standart Yatışlı Dönüşler Sayfa 5 / 9
7. Sabit Süratte Tırmanış ve Süzülüşler 8. Sabit Süratte Tırmanışlı ve Süzülüşlü Dönüşler 9. Keskin Dönüşler 10. Konuşma Usulleri 11. Zamanlı Dönüşler 12. Uçuş Sonu Brifing 8. HAFTA 1. İnsan Performansı ve Limitler a. Kişilik b. Stres c. Yorgunluk ç. İleri kokpit otomasyonu d. Avantajlar ve dezavantajları 2. Performans Genel performans terimleri 1. Uçuş Öncesi Brifing 2. Kalkış (Körük altı) 3. Düz ve Ufkî Uçuş 4. Düz Uçuş Kontrolleri 5. Düz Uçuşta Sürat Değişimleri 6. Sabit Süratte Standart Yatışlı Dönüşler 7. Sabit Süratte Tırmanış ve Süzülüşler 8. Sabit Süratte Tırmanışlı ve Süzülüşlü Dönüşler 9. Keskin Dönüşler 10.Konuşma Usulleri 11.Zamanlı Dönüşler 12.Uçuş Sonu Brifing 9. HAFTA o Performans 1. Genel performans terimleri 2. Performans sınıf (class) 3 3. Performans sınıf (class) 2 4. Performans sınıf (class) 1 1. Uçuş Öncesi Brifing 2. Kalkış (Körük altı) 3. Düz ve Ufki Uçuş 4. Düz Uçuş Kontrolleri 5. Konuşma Usulleri 6. NDB İstasyonunu Tanıma ve Tespit 7. NDB/ADF Yol Takibi 8. NDB/ADF İstasyon Tespiti ve Geçişler 9. NDB/ADF Beklemeye Giriş, Bekleme Usulleri 10. NDB/ADF Yaklaşması 11. Alçalma Hazırlıkları, Karar İrtifasını Tespit 12. Pas Geçme 13. Uçuş Sonu Brifing Sayfa 6 / 9
10. HAFTA o Performans Performans sınıfı 1 1. Uçuş Öncesi Brifing 2. Kalkış (Körük altı) 3. Düz ve Ufkî Uçuş 4. Düz Uçuş Kontrolleri 5. Konuşma Usulleri 6. VOR İstasyonunu Tanıma ve Tespit 7. VOR Yol Takibi 8. VOR İstasyon Tespiti ve Geçişler 9. VOR Beklemeye Giriş, Bekleme Usulleri 10. VOR Yaklaşması, 11. Alçalma Hazırlıkları, Karar İrtifasını Tespit 12. Pas Geçme 13. Uçuş Sonu Brifingi 11. HAFTA o UÇUŞ EĞİTİMİ 1. Kalkış (Körük altı) 2. Düz ve Ufkî Uçuş 3. Düz Uçuş Kontrolleri 4. Konuşma Usulleri 5. VOR İstasyonunu Tanıma ve Tespiti 6. VOR Yol Takibi 7. VOR İstasyon Tespiti, Geçişler 8. VOR Beklemeye Giriş, Bekleme Usulleri 9. VOR Yaklaşması 10. Alçalma Hazırlıkları, Karar İrtifasını Tespit 11. Pas Geçme 12. ILS Yaklaşma Usulleri 13. ILS Öncesi Hazırlıklar 14. ILS Konuşma Usulleri 15. ILS Yaklaşmasında Kumanda Teknikleri 16. GPS, RNAV ve INS Sistem ile Seyrüsefer (Hava aracında hangisi mevcut ise) 17. TACAN/DME sistemleri ile seyrüsefer (Hava aracında mevcut ise) 12. HAFTA o UÇUŞ EĞİTİMİ 1. Kalkış (Körük altı) 2. Düz ve Ufkî Uçuş 3. Düz Uçuş Kontrolleri 4. Konuşma Usulleri 5. VOR İstasyonunu Tanıma ve Tespiti 6. VOR Yol Takibi 7. VOR İstasyon Tespiti, Geçişler 8. VOR Beklemeye Giriş, Bekleme Usulleri 9. VOR Yaklaşması, 10. Alçalma Hazırlıkları, Karar İrtifasını Tespit 11. Pas Geçme 12. ILS Yaklaşma Usulleri 13. ILS Öncesi Hazırlıklar Sayfa 7 / 9
14. ILS Konuşma Usulleri 15. ILS Yaklaşmasında Kumanda Teknikleri 16. GPS, RNAV ve INS Sistem ile Seyrüsefer (Hava Aracında Hangisi Mevcut ise) 17. TACAN/DME Sistemleri ile Seyrüsefer (Hava Aracında Mevcut ise) 13. HAFTA o UÇUŞ EĞİTİMİ 1. Kalkış (Körük altı) 2. Düz ve Ufkî Uçuş 3. Düz Uçuş Kontrolleri 4. Konuşma Usulleri 5. ADF/VOR Mevcut Bir Meydana Alet Seyrüseferinin Yapılması ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME İLE İLGİLİ ESASLAR 1. Kurs sonunda kursiyerlerin program çerçevesinde edindikleri bilgi ve kazanımları ölçmek amacıyla teorik (yaz ılı) ve u ygulamalı s ınavlar düzenlenir. Başarılı olan kursiyerlere Kurs Bitirme Belgesi verilir. 2. Sınavlar, Milli Eğitim Bakanlığı Özel Kurslar Yönetmeliği ve SHGM Sınav Talimatı nın ilgili maddeleri doğrultusunda yapılır. 3. Teorik sınavlar, 8 ana konu başlığından, SHGM tarafından JAA soru bankası kullanılarak yapılacaktır. Teorik sınavların tümü sınavların başladığı tarihten itibaren 18 aylık sürede tamamlanması gerekir. Teorik sınavlarla ilgili diğer hususlar SHGM tarafından yayımlanan SHT 1-F Rev.2 esaslarına göre uygulanır. 4. Aşağıdaki limitler, uygulamalı sınav sırasında genel yardımcı materyal niteliğindedir. Uygulamalı sınavda kontrol pilotu; türbülanslı koşullar, kullanılan helikopterin idare özellikleri ve performansını göz önünde bulundurur. İRTİFA Genelde Karar yüksekliğinde pas geçmeye başlanması Minimum alçalma yüksekliği/map/irtifa İZLEME Radyo yardımcıları Hassas yaklaşma Süzülüş hattı ve istikametinde İSTİKAMET Tüm motorlar çalışırken Benzetilmiş motor arızasında SÜRAT Tüm motorlar çalışırken Benzetilmiş motor arızasında ± 100 feet + 50 feet / - 0 feet + 50 feet / - 0 feet ± 5 yarım derece sapma ± 5 ± 10 ± 5 knots + 10 knots/ - 5 kts PROGRAMIN UYGULANMASINDA KULLANILACAK ÖĞRETİM ARAÇLARI Programın uygulanmasında öğretim görevlileri tarafından hazırlanan ders notları kullanılacak, ayrıca JAR FCL-2 yeterlilikleri de sağlanacaktır. Programda kullanılacak araç ve gereçler şunlardır: 1. Uçuş öğretmeni ile kursiyerlerin kullanımı için çift temel uçuş kumandaları ile donatılmış, verilen uçuş eğitim kurslarına uygun en az iki adet eğitim helikopteri 2. 1/250.000 müşterek havacılık haritaları Sayfa 8 / 9
3. 1/500.000 müşterek havacılık haritaları 4. 1/1.000.000 müşterek havacılık haritaları 5. IFR uçuş rota kartları 6. IFR uçuş rota haritaları 7. Seyrüsefer piloteri 8. IFR Rota piloteri 9. Seyrüseferde hesaplamalarında kullanılan uçuş el bilgisayarı 10. Projeksiyon cihazı 11. Masa üstü/dizüstü bilgisayar 12. Yazı tahtası Sayfa 9 / 9