HA JIN Çin in Liaoning eyaletinde doğan Ha Jin subay olan babasının izinden giderek, on üç yaşında orduya katılır. Edebiyata ilgisi nedeniyle altı yıl sonra ordudan ayrılıp, üniversitede İngilizce üzerine doktora yapar. 1985 te ülkesi Çin i terk ederek, Amerika ya yerleşir ve Brandeis Üniversitesi nde öğrenim görür. PEN/Faulkner Award ve National Book Award a layık görülmüş Waiting adlı romanın yazarıdır. The Crazed ve In the Pond adlı iki romanı ve üç şiir kitabı vardır. Ayrıca Asian American Literary Award almış The Bridegroom; Flannery O Connor Award for Short Fiction almış Under the Red Flag; PEN/Hemingway Award almış Ocean of Words adlı hikâye kitapları bulunmaktadır.
Ayrıntı: 569 Edebiyat Dizisi: 170 Savaş Artığı Ha Jin İngilizce den Çeviren Tamer Tosun Yayıma Hazırlayan Canan Uslu Düzelti Esra Koç Kitabın Özgün Adı War Trash 2004 by Ha Jin Bu kitabın Türkçe yayım hakları Ayrıntı Yayınları na aittir. Kapak Tasarımı Arslan Kahraman Kapak Düzeni Gökçe Alper Dizgi Esin Tapan Baskı Kayhan Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti Davutpaşa Cad. Güven San. Sit. C Blok No: 244 Topkapı/İst. Tel.: (0212) 612 31 85 Birinci Basım 2011 Baskı Adedi 2000 ISBN 978-975-539-590-6 SERTİFİKA NO.: 16061 AYRINTI YAYINLARI Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No: 3 Eminönü - İstanbul Tel.: (0212) 512 15 00-01 - 05 Fax: (0212) 512 15 11 www.ayrintiyayinlari.com.tr & info@ayrintiyayinlari.com.tr
Ha Jin Savaş Artığı
EDEBİYAT DİZİSİ GÜLÜNESİ AŞKLAR/Milan Kundera Ë KALECİNİN PENALTI ANINDAKİ ENDİŞESİ/Peter Handke Ë YÜZBAŞI VE KADINLAR TABURU/Mario Vargas Llosa Ë BİZ/Yevgeni Zamyatin Ë KESİK BİR BAŞ/Iris Murdoch Ë YENİ TANRILAR/Alberto Vasquez-Figueroa Ë İNFAZA ÇAĞRI/Vladimir Nabokov Ë EVET AMA, BİR LOKOMOTİF BUNU YAPABİLİR Mİ BAKALIM?/Woody Allen Ë ÇALI HOROZU/Michel Tournier Ë BANYO/Jean-Philippe Toussaint Ë BALKON/Jean Genet Ë GÜNEŞ İMPARATORLUĞU/J.G. Ballard Ë BEYAZ ZENCİLER/Ingvar Ambjörnsen Ë SİYAH MADONNA/Doris Lessing Ë KAPANDA ÜÇ KAPLAN/G. Cabrera Infante Ë ZAMANIN KIYISINDAKİ KADIN/Marge Piercy Ë ANARŞİNİN KISA YAZI/Hans Magnus Enzensberger Ë FOTOĞRAF MAKİNESİ/ Jean-Philippe Toussaint Ë GÜLÜN GÜNLÜĞÜ/Ursula K. LeGuin Ë HOTEL DU LAC/Anita Brookner Ë AZİZLER ve ÂLİMLER/Terry Eagleton Ë VEDA YEMEĞİ/Michel Tournier Ë ORLANDO/Virginia Woolf Ë UTANÇ BİTTİ/Anja Meulenbelt Ë YAKIN GELECEĞİN MİTOSLARI/J. G. Ballard Ë KARANLIĞIN SOL ELİ/Ursula K. LeGuin Ë AĞ/Iris Murdoch Ë WATT/Samuel Beckett Ë EKOTOPYA/ Ernest Callenbach Ë GECEYİ ANLAT BANA/Djuna Barnes Ë İNSAN POSTUNA BÜRÜNMÜŞ KÖPEK/Ingvar Ambjörnsen Ë CUMA/Michel Tournier Ë AFRODİT İN BAŞKALDIRISI/Lawrence Durrell Ë GÜNDELİK MUTLULUĞA ALIŞMA/Anja Meulenbelt Ë MURPHY/Samuel Beckett Ë MASAL MASAL İÇİNDE/Khimaira/John Barth Ë ZEN VE MOTOSİKLET BAKIM SANATI/Robert M. Pirsig Ë PARFÜMÜN DANSI/Tom Robbins Ë SINIRSIZ RÜYALAR DİYARI/J. G. Ballard Ë FRANSIZ TEĞMENİN KADINI/John Fowles Ë BEYAZ OTEL/D.M. Thomas Ë MYRA/Gore Vidal Ë DALGALAR/Virginia Woolf Ë ATLANTİK ÖTESİ/Witold Gombrowicz Ë HAYRANLIK/Anja Meulenbelt Ë FERDYDURKE/Witold Gombrowicz Ë MELEKLER ZAMANI/Iris Murdoch Ë PAULINA 1880/ Pierre Jean Jouve Ë EŞEKARISI FABRİKASI/Iain Banks Ë ROCK LANETİ/Iain Banks Ë KAYIP ZAMAN/Anja Meulenbelt Ë SENİ İÇİME GÖMDÜM/Andrew Jolly Ë BAŞTAN ÇIKARICININ GÜNLÜĞÜ/Søren Kierkegaard Ë KONFIDENZ/Ariel Dorfman Ë ALTIN DAMLA/Michel Tournier Ë BİR GARİP VAKA: MATMAZEL P./Brian O Doherty Ë NIETZSCHE AĞLADIĞINDA/Irvin D. Yalom Ë KIZILAĞAÇLAR KRALI/Michel Tournier Ë AİLEDE BİR ÖLÜM/James Agee Ë KUTSAL BÖLGE/Carlos Fuentes Ë KALPSİZ AMANDA/Jurek Becker Ë 62-MAKET SETİ/Julio Cortázar Ë ÇARPIŞMA/J.G. Ballard Ë ÜÇLEME-Molloy-Malone Ölüyor-Adlandırılamayan/Samuel Beckett Ë DUR BİR MOLA VER/Tom Robbins Ë HIRSIZIN GÜNLÜĞÜ/Jean Genet Ë KÜÇÜK DEĞİŞİMLER/Marge Piercy Ë LILA/Robert M. Pirsig Ë ERGİNLİK YAŞI/Michel Leiris Ë AŞKSIZ İLİŞKİLER/Samuel Beckett Ë ESİRGEYEN GÖKYÜZÜ/Paul Bowles Ë YALANCI JAKOB/Jurek Becker Ë DİVAN/Irvin D. Yalom Ë PORNOGRAFİ/Witold Gombrowicz Ë MERCIER İLE CAMIER/Samuel Beckett Ë BİR ERKEĞE NASIL TECAVÜZ EDİLİR?/Märta Tikkanen Ë BENDENİZ VE MARCO POLO/Paul Griffiths Ë DOĞMAMIŞ KRİSTOF/Carlos Fuentes Ë RÜYA SAKİNLERİ/Iris Murdoch Ë HİÇ İÇİN METİNLER ve Uzun Öyküler/Samuel Beckett Ë DUYGU YOLCULUĞU/Laurence Sterne Ë BETTY BLUE/Philippe Djian Ë AĞAÇKAKAN/Tom Robbins Ë ANARŞİST/Tristan Hawkins Ë BAKAKAİ/Witold Gombrowicz Ë PORTNOY UN FERYADI/Philip Roth Ë 10 1/2 BÖLÜMDE DÜNYA TARİHİ/Julian Barnes Ë SUNİ TENEFFÜS/Ricardo Piglia Ë MANŞ ÖTESİ/Julian Barnes Ë ADA/Aldous Huxley Ë GÜLÜN MUCİZESİ/Jean Genet Ë MÖSYÖ/Jean-Philippe Toussaint Ë ÇİÇEKLERİN MERYEM ANASI/Jean Genet Ë BAŞUCU OĞLANI/ Alison Fell Ë YARATIK/John Fowles Ë SENİ SEVMİYORUM/Julian Barnes Ë ZENCİLER/Jean Genet Ë TÜNEL/Ernesto Sábato Ë KARA PRENS/Iris Murdoch Ë KARNINDAN KONUŞANIN ÖYKÜSÜ/Pauline Melville Ë TANRI NIN AĞZINDAN EVRENİN HİKÂYESİ/Franco Ferrucci Ë HAYATIN VE AŞKIN YASALARI/Connie Palmen Ë KAHRAMANLAR VE MEZARLAR/Ernesto Sabato Ë KAYNAK VE ÇALI/Michel Tournier Ë CENNETE BİR KOŞU/J.G. Ballard Ë DİŞİ ADAM/Joanna Russ Ë FLAUBERT İN PAPAĞANI/Julian Barnes Ë ALDATMA/Philip Roth Ë KOKAİN GECELERİ/J.G. Ballard Ë ACABA NASIL?/Samuel Beckett Ë MANTISSA/John Fowles Ë KOLEKSİYONCU/John Fowles Ë BENJAMIN: DAR GEÇİTTEKİ AYDIN/Jay Parini Ë METEORLAR/ Michel Tournier Ë ARKADAŞLIK/Connie Palmen Ë AŞK VESAİRE/Julian Barnes Ë SİRİUS TAN GELEN KURBAĞA/Tom Robbins Ë BAYAN GULLIVER CÜCELER ÜLKESİNDE/Alison Fell Ë GELECEKTEN ANILAR/William Morris Ë BENİMLE TANIŞMADAN ÖNCE/Julian Barnes Ë İNGİLTERE İNGİLTERE YE KARŞI/Julian Barnes Ë İYİ İŞ/David Lodge Ë YİTİK RUHLAR IRMAĞI/Connie Palmen Ë TERAPİ/David Lodge Ë ÖLÜRKEN/Jim Crace Ë GÜZELLİK HIRSIZLARI/Pascal Bruckner Ë SÜPER KENT/J.G. Ballard Ë SISKA BACAKLAR/Tom Robbins Ë BETON ADA/J.G. Ballard Ë İLK AŞK, SON TÖRENLER/Ian McEwan Ë GILLES İLE JEANNE/Michel Tournier Ë BİR KOMÜNİSTLE EVLENDİM/Philip Roth Ë KIZILDERİLİNİN ŞARKISI/James Welc Ë SİNEMA MÜDAVİMİ/Walker Percy Ë KARANLIKLARIN EFENDİSİ/Ernesto Sabato Ë METROLAND/Julian Barnes Ë BİZİ NEDEN TERK ETTİN SAYIN BAŞKAN?/François Vigouroux Ë DÜŞÜNCE BALONLARI/David Lodge Ë MİLENYUM İNSANLARI/J.G. Ballard Ë MÜNECCİM KRALLAR/M. Tournier Ë BEYAZDAKİ KARA/Maggie Gee Ë KAYBOLUŞ/G. Perec Ë HINÇ AYLARI/P. Bruckner Ë LİMON MASASI/J. Barnes Ë BÜYÜCÜ/J. Fowles Ë GÜNDOĞUMUNA YOLCULUK/J. Barnes Ë OKLUKİRPİ/J. Barnes Ë FISKADORO/D. Johnson Ë HAYALETLERİN GÖÇÜ/P. Melville Ë ÖLEN HAYVAN/P. Roth Ë SICAK ÜLKELERDEN DÖNEN VAHŞİ SAKATLAR/Tom Robbins Ë PASTORAL AMERİKA/P. Roth Ë ABANOZ KULE/J. Fowles Ë ARTHUR VE GEORGE/J. Barnes Ë VAHŞET SERGİSİ/J. G. Ballard Ë VİLLA MEÇHUL/Tom Robbins Ë ASKER GRAMAFONU NASIL TAMİR EDER?/Sas a Stanis ić Ë FARMAKON/Dirk Wittenborn Ë NE KADAR İLERİ GİDEBİLİRSİN/D. Lodge Ë GERİYE UÇAN YABAN ÖRDEKLERİ/T. Robbins Ë BİR SAHTEKÂR OLARAK HAYATIM/P. Carey Ë İNTERNETTE BALIK AVLAMAK/Nasreen AKHTAR Ë LANCELOT/Walker Percy Ë ÖLÜ BİR DİLDE AŞK/Lee Siegel Ë VAHŞİ İNSANLAR/Dirk Wittenborn Ë GÜNEŞİ DURDURACAĞIZ/F. Bouillot Ë SHYLOCK OPERASYONU/ Philip Roth Ë KAYBEDENLERİN BELLEĞİ/Michel Ragon
Kore Savaşı gazisi babama...
Öndeyiş G öbeğimin altında, FUCK... U... S... yazan bir dövme uzanıyor. Bu harflerin üzerindeki deri yanık izi gibi büzüşmüş. Bu dövme beni Çin de, yaklaşık elli yıl boyunca bir nazarlık gibi korudu. Amerika ya gelmeden önce bunu sildirip sildirmemeyi çok düşündüm. Sildirmemeye karar verdim, çok sevdiğimden ya da cerrahi işlemden korktuğumdan değil; şayet sildirirsem bunun lafı yayılabilir ve benim geri dönmeyeceğimden şüphelenen yetkililer, pasaportumu iptal edebilirlerdi. Ayrıca yazacağım bu hayat hikâyesi için biriktirdiğim bütün malzemeyi de yanımda götürmeyi planlıyordum; notlarıma ve dosyalarıma el koyabilecek olan polisin, dikkatini çekmek istemiyordum. Artık buradayım ve dövmem benim için bir nazarlık değil, hep orada duran bir sorun haline geldi. İki hafta önce 7
İrikıyım, şen şakrak memurun bir şeylerden şüpheleneceğinden korktuğum için Atlanta da gümrüğü geçerken kalbim kapana kısılmış bir güvercin gibi çarpıyordu. Böyle bir durumda, beni bir odaya alıp soyunmamı isteyebilirdi. Dövme Amerika ya girişimin reddedilmesine neden olabilirdi. Bazen burada sokaklarda yürürken sanki görünmez bir el, yoldan gelip geçenlere sırrımı göstermek için, gömleğime yapışıp yukarı sıyıracakmış gibi ani bir korkuya kapılıyorum. Sıcak bir yaz günü de olsa, gömleğimin düğmelerini hiç açmam. Bayıldığım ve Amerikan hoşluklarının en iyisi olduğunu düşündüğüm akşam banyosunda, kapıyı dikkatle kilitlerim; çünkü karnımdaki kelimeler, Kamboçyalı gelinim Karie nin gözüne ilişebilir. Karie, Kore de savaştığımı ve buradayken bu savaşın anılarını yazmak istediğimi biliyor. Bu aşamada başkalarına kitabımın içeriğiyle ilgili bir şey açıklamak istemem; yoksa kalemi elime aldığımda hevesimi kaybedebilirim. Geçen cuma kestirirken üç yaşındaki torunum Candie, açılmış karnımla oynayıp parmağıyla kelimelerin üzerinden geçti. U... S... in anlamını çözdü ama fiili çıkaramadı. Gıdıklanarak uyandım, bir baktım ki Candie, iri çekik gözlerini kırpıştırıyor. Sırıttı, sonra dudaklarını büzdü, elma şekilli yüzü gerildi. Ben daha tek kelime söyleyemeden döndü ve Anne, büyükbabamın göbeğinde bir dövme var! diye bağırdı. Yataktan atladım ve kapıya ulaşmadan onu yakaladım. Tesadüfen annesi evde değildi. Şşşt, Candie dedim, parmağımı dudaklarıma götürerek. Kimseye söyleme. Bu bizim sırrımız olsun. Tamam. Başından beri bunu bekliyormuş gibi gülümsedi. O gün öğleden sonra onu Buford Bulvarı ndaki Asya Meydanı na götürdüm ve alıç peltesi, bir kutu taro kraker aldım; o da sevinçle beni yanaklarımdan öptü. Dövmem hakkında kardeşi Bobby ye bile, tek kelime etmemeye söz verdi. Fakat sözünü uzun süre tutabileceğini sanmıyorum. Kesinlikle gördüğünü hatırlayacak ve gizi çözmek için küçük kafasını yoracaktır. Zeki bir oğlan olan torunum Bobby, yedi yaşına girmek üzere. Ona sık sık büyüyünce ne olacağını sorarım. Tombul yanaklarını iki yana sallayarak Bilmiyorum diye cevap verir. 8
Doktor olmaya ne dersin? diye üstelerim. Hayır, ben bir bilim adamı ya da gökbilimci olmak istiyorum. Bir gökbilimcinin gözlem için çok zaman harcaması gerekir... yani bir aile kurması zor olur. Annesinin tatlı sesi araya girer: Baba, çocuğu yine sıkıştırma. Onu yönlendirmeye çalışmıyorum; sadece fikrimi söylüyorum. Çocuk neye ilgi duyuyorsa ona yönelmeli der oğlum. O zaman çenemi kaparım. Belki de torunumun refah içinde yüzdüğünü görmeye can atan, açgözlü bir adam olduğumu düşünüyorlar. Fakat benim isteğimin parayla hiç ilgisi yok. Bütün kalbimle inanıyorumki, tıp asil, insancıl bir meslektir. Dünyaya bir daha gelsem, kendimi tıp bilimlerinde çalışmaya adardım. Bu düşünce elli yıldır zihnimde kök saldı. Niçin Bobby ye doktor olmayı düşünmesi için sık sık ısrar ettiğimi, oğluma ve üvey gelinime ayrıntılarıyla açıklayamam; çünkü bu hikâyede çok fazla dehşet ve acı var. Kısacası benim bu isteğim, Kore ve Çin de gördüklerimle heder olmuş hayatların anılarıyla beslenmiştir. Doktorlar ve hemşirelerin farklı bir etiği vardır, bu onlara siyasi saçmalıklar yüzünden insan eliyle yaratılmış düşmanlıkları aşma ve insanca davranma imkânı verir. Sekiz dokuz ay içinde, beni büyütüp besleyen ve sonunda kemiklerimi de saklayacak ülkeye, Çin e geri dönecektim. Zaten yetmiş üç yaşındayım; karım, kızım ve diğer torunuma dönecek, Amerika ya bir daha gelmeyeceğim. Gitmeden, hayatımın yarıdan fazlasında yazmayı kurduğum, anılarımı tamamlamam gerek. Anılarımın, on dört yaşında öğrenmeye başladığım İngilizce yle korunması için hikâyemi belgesel uslubunda anlatacağım. Umarım bir gün Candie, Bobby ve ana babası bu sayfaları okuduklarında, kaleme alacağım tarihi gerçeklerin ve karnımdaki dövmenin tüm ağırlığını hissedebilirler. Bu anılara, benim gibi zavallı bir adamın Amerikalı torunlarına bırakabileceği yegâne armağan olarak bakıyorum. 9
Yalu yu Geçmek K omünistler 1949 da iktidara geldiğinde, Huangpu Askeri Akademisi nde siyasi eğitim alan ikinci sınıf öğrenciydim. Okul; Szechuan Eyaleti nin başkenti Chengdu da kurulduğu andan itibaren, milliyetçi rejimin önemli bir parçası olmuştu. Okulun ilkeleri vaktiyle Çan Kay Şek tarafından belirlenmiş ve generallerinin çoğu burada yetiştirilmişti. Huangpu nun Milliyetçi Ordu daki rolü; bazı yönlerden West Point in Amerikan silahlı kuvvetlerindeki rolüne benziyordu. Huangpu daki askeri öğrenciler, milliyetçilerin ahlaki bozukluğundan tiksinirdi; o kadar ki komünistler geldiğinde, Halk Kurtuluş Ordusu na seve seve teslim oldular. Yeni yönetim, bizim akademiyi feshedip, Güneybatı Askeri ve Siyasal Bilimler Üniversitesi nin bir bölümü haline getirdi ve okulumuzdaki eğitim aksamadan sürdü. Biz orduya 10
hizmet için hazırlandık. Komünistler ayrım yapmayacaklarına ve adil davranacaklarına söz vermelerine rağmen, askeri bilimlerde uzmanlaşmış sınıf arkadaşlarımın aksine, ben fazla ümitlenmedim; çünkü eski akademide aldığım siyasi dersler, Halk Kurtuluş Ordusu nda bir işe yaramazdı. Bunlar gerici değilse de geçmişte kalmış bilgiler olarak görülebilirdi. Önceki milliyetçi subay ve askeri öğrencilerin sistem için yeniden eğitildiği belli başlı yer olan üniversitede, bize Marx, Lenin, Stalin ve Mao Zedong un temel fikirleri öğretiliyordu ve biz yaptığımız yanlışları itiraf ederek özgeçmişimizi yazmak zorundaydık; karşılıklı eleştiri ve özeleştiri yapıyorduk. Eski ordudan birkaç dikbaşlı subay, önceki görüşlerinden vazgeçmeyecek ve yeniden eğitim programıyla cezalandırılacaktı. Onlar kampüsümüzün kuzeydoğu ucundaki küçük bir eve hapsedildiler. Ben komünistlere hiçbir zaman direnmediğim için nispeten güvende olduğumu düşünüyordum. Yeni okulda, proletarya devriminin bazı ilkeleri dışında ilave olarak pek bir şey öğrenmedim. Sonraki sonbaharda mezun olunca, Japon istilacılara karşı savaşta ve iç savaşta muharebe başarılarıyla anılan bir birim olan, Halk Kurtuluş Ordusu nun 180. Tümen inde görevlendirildim. Göreve, annemin yaşadığı Chengdu Şehri nde kurulmuş olan karargâhta, kıdemsiz bir subay olarak başladığım için mutluydum. Babam üç yıl evvel göçüp gitmişti; görevim, anneme göz kulak olmama imkân sağlayacaktı. Ayrıca Szechuan Öğretmen Okulu nda koreografi eğitimi alan, güzel sanatlar öğrencisi bir kızla daha yeni nişanlanmıştım. Adı Tao Julan dı ve o da bu şehirde yaşıyordu. Önümüzdeki yıl, tercihen sonbaharda, o mezun olunca evlenmeyi planlıyorduk. Hayat her yönden yüzüme gülüyor gibiydi. Sanki tüm bulutlar dağılıyordu. Komünistler ülkemize düzen getirmişti ve insanların çoğu ümitliydi. Hiç bu kadar neşeli olmamıştım. Haftada üç kez, siyasi eğitim çalışmalarına katılmak zorundaydım. Bu toplantılarda Merkez Komitesi nin yayınladığı belgeleri; Stalin ve Başkan Mao nun yazdığı Sovyet Komünist Parti Tarihi, Demokratik Halk Diktatörlüğü Üzerine, Sürekli Savaş Üzerine gibi kitapları okuyup tartışıyorduk. Yüzlerce subay da dahil, tümenimizin yarıya yakını Milliyetçi Ordu dan gelen adamlardan oluştuğu için, eğitim çalışmaları formalite gibi görünüyor ve bana da çok sıkıntı vermiyordu. Otuz yıl sonra Çin Komünist Partisi Genel Sekreteri olacak olan, 18. Ordu Komiseri Hu 11
Yaobang bir toplantıda, tümenimizin Szechuan ı asla terk etmeyeceğini ve şimdiden kendimizi ülkemizin yeniden inşasına adamamız gerektiğini ilan etti. Savaş yorgunu ülkemize sonunda barış getirecek gibi görünen komünistlere minnet duyuyordum. Sonra durum değişti. 1951 İlkbahar Festivali nden üç hafta önce, Mançurya ya yakın kıraç bir mıntıka olan Hebei ye gitme emri aldık; burada Kore ye girmek üzere bekleyecektik. Bu sürpriz oldu çünkü kötü teçhizatlanmış bir tümenimiz vardı ve Kore Savaşı öyle uzaktaydı ki katılacağımız aklımızın ucundan geçmemişti. Gitmeden önce nişanlımla fotoğraf çektirmek istedim ama zaman bulamadım; vesikalık fotoğraflarımızı bile zar zor değiş tokuş edebildik. Nişanlım, ben dönene kadar anneme göz kulak olacağına söz verdi. Annem emirlere itaat etmemi ve cesurca savaşmamı söylerken ağlıyordu. Oğlum, senin döndüğünü görmeden gözlerimi kapatmayacağım dedi. Savaş alanında ölüp kalma korkusu aklımın bir köşesinde olmasına rağmen, ben de döneceğime söz verdim. Julan pek güzel bir kız değildi ama sakin bir mizacı vardı; ince bir vücuda ve doğuştan bir dansçının uzun, kıvrak kollarıyla bacaklarına sahipti. Saçları iki kalın örgü halinde uzanırdı ve pırıl pırıl gözlerinde masumane bir ışıltı ile kalbimi hızlandıran aydınlık bir gülümsemesi vardı. Gülümsediği zaman düzgün dişleri parıldardı. Benim ani gidişime dehşetli üzülse de ayrılığımızı anavatanımız için zorunlu bir fedakârlık olarak kabullendi. Çinlilerin hemen hepsi için MacArthur un ordusunun, Yalu yu geçmeye ve Mançurya yı, Çin in kuzeydoğusunu ele geçirmeye niyetlendiği açıktı. Bir asker olarak ben de cepheye gitmek ve ülkemizi savunmakla yükümlüydüm. Julan bunu anlayışla karşılıyordu ve baş başa kaldığımızda sık sık gözyaşı dökse de başkalarının önünde, benimle iftihar ediyordu. Onu rahatlatmaya çalışarak dedim ki: Merak etme. Bir bilemedin iki yıl içinde geri döneceğim. Birbirimizi bekleyeceğimize söz verdik. Yeşim saç tokasını kırarak yarısını aşkımızın nişanesi olarak bana verdi. Dört günlük bir tren yolculuğundan sonra tümenimiz, Cang Eyaleti ndeki Hebei Vilayeti ne bağlı, Potou adlı köyümsü bir kasabaya vardı. Burada eski silahlarımızı atıp Rus malı makineli tüfek ve toplarla teçhizatlandık. Vakit geçirmeksizin silahların nasıl kullanılacağını 12
öğrenmeye başladık. Yönergeler sadece Rusça ydı ve tümenimizde hiç kimse kiril alfabesinden anlamıyordu. Bazı birlikler uçaksavarın nasıl çalıştığının şekillerle anlatılmamasından şikâyet ediyordu. Bize kim yardım edebilirdi? Aradık taradık ama bir bilen bulamadık. Son çare olarak tümenimizin komiseri Pei Shan, Çince konuşabilen ve Tianjin de resmi bir yemekte kendisiyle aynı masayı paylaşan, Rus Askeri Ataşesi yle görüştü ama Rus görevli de bize yardım edemedi. Sonunda askere emir verildi: Silahlarınızı kullanmak suretiyle iyice öğrenin. Ben yazıhane subayı olarak, Alman mavzerimin yerine gıcır gıcır Rus malı bir tabanca aldım. Bu değişiklik bana iş çıkarmadı. Eratın aksine ben, yeni silahımla talim yapmak zorunda değildim. 180. Tümen karargâhına tayinimin, büyük bir planın parçası olduğunu çoktan anlamıştım; biraz İngilizce biliyordum ve Amerikalılarla savaşta bunun yararı olabilirdi. Belki de tümenimizin uzun süreli muharebeye gönderilmesi düşünülüyordu. Szechuan dan ayrılmamızdan önce Komiser Pei, yanıma bir İngilizce-Çince sözlük almamı söyledi. Elinin altında bulunsun yoldaş Yu Yuan. Bu sözlük biricik silahımız olacak dedi, cana yakın bir şekilde. Uzun boylu bir adamdı; bronzlaşmış bir yüzü ve geniş bir alnı vardı. Ne zaman onunla olsam, delikanlılığının başından beri kendini devrime adamış bu adamın manevi gücünü hissederdim. Kuzeydoğuya hareketimizden önce, eskiden Milliyetçi Ordu ya hizmet veren, şimdiyse alay ve daha yukarı seviyede rütbelerini koruyan bütün subaylara, geride kalmaları emredildi. Bunların bir düzineden fazlası görevden el çektirildi ve yerlerine hemen, başka birliklerden komünist subaylar getirildi. Yapılan bu değişiklik, eski ordudan adamlara güvenilmediğini gösteriyordu. Komünistlerin bu subayların uzaklaştırılması için gerekçeleri olsa da tam muharebe öncesinde yapılan bu değişiklik, daha sonra Kore de emir komuta zincirinde felaketlere neden olacaktı. Çünkü yeni subayların ve eski personelin birbirini tanıyacak zamanı olmamıştı. İlkbahar Festivali nden bir hafta sonra, Yalu Nehri üzerindeki bir sınır şehri olan Dandong a gitmek üzere trene bindik. Gece yarısı sınırda olabilmemiz için bizi taşıyan yük treni öğleden sonra kalktı. Tümenimiz istirahat edecek ve Kore ye girmeden önce on beş gün burada talim yapacaktı. 13
Biz, Dandong un kuzeyindeki bir mahallede, çırçır fabrikasında kaldık. Şehrin içinde her yerde askeri bürolar ve ikmal istasyonları vardı; sokaklar, kamyonlar ve hayvanların çektiği araçlarla doluydu. Nehrin kıyısındaki birkaç ev yıkılmıştı; görünüşe göre Amerikan bombaları isabet etmişti. Yalu nun buzu erimişti erimesine ama kıyı boyunca, öbek öbek kar yığınları uzanıyordu hâlâ. Daha önce bir belgesel filmde izlediğim bu nehre şimdi yakından bakıyordum, umduğumdan farklı görünüyordu. Çok dar değildi ama akıntı çok güçlüydü, yer yer suyun yeşile çalan köpüklü yüzeyinde, küçük küçük girdaplar oluşuyordu. Nehrin ismi zaten Çince de yeşil ördek anlamına geliyordu. Sokakta baharatlı kabak çekirdeği satan sakallı yaşlı bir adam, yaz mevsiminde nehrin sık sık taştığını ve ekinlerin, elma bahçelerinin, evlerin su altında kaldığını anlatmıştı bana. Bazen çiftlik hayvanları ve insanlar bile boğuluyormuş. Bir sabah, Kore nin son durumunu gösteren bazı dia pozitifleri alıp getirmek için şehir merkezindeki orduevine gitmek üzere görevlendirildim. Yolda, Yalu üzerindeki ikiz köprülerde çalışan insanları silahla taramak üzere gelen, bir Mustang filosu gördüm. Sirenler çalarken onlarca uçaksavar ateş açtı; mermiler siyah çiçek demetleri gibiydi. Mustang lardan biri bombasını bıraktığı anda isabet aldı, dumandan uzun kuyruğuyla Sarı Deniz e doğru gitti. Askerler uçağın düşmesini ve paraşütün açılmasını seyrederken, kimi siviller alkışlıyor ve İyi atış! diye bağırıyorlardı. Biz yeni silahlarımızla talim yapıyor, Amerikan ve Güney Kore Ordusu yla savaşan başka birliklerin deneyimlerinden yararlanıyorduk. Düşmanın, bizim tersimize, çok iyi teçhizatlandığını ve hava desteğinin olduğunu gayet iyi biliyorduk. Fakat üstlerimiz, rahat yüzünden şımarmış ve gevşemiş Amerikan askerlerinden korkmamamızı söylüyordu. Amerikan askeri yürüyemezdi ve tam bir otomobil bağımlısıydı; sırt çantalarını ve yiyecekleri taşımak için uygun hiçbir araç yoksa, Koreli hamallar tutardı. Eratı bile mutfak işleri yapamaz, ayakkabıları siviller tarafından parlatılırdı. Hepsinden en kötüsü, savaş için ahlaki bir gerekçeleri olmadığından savaşma kararlılıkları eksikti. Ayda bir alabildikleri izin için can atıyorlardı. Teçhizat olarak iyi olmasak da gece baskını ve yakın muharebe taktiklerimizi kullanabilirdik. Sırf bizi karşılarında görünce bile Amerikalıların dizlerinin bağı çözülecek ve teslim olacak- 14
lardı; onlar yalnızca birer kedi yavrusuydu. Bazı adamlar askerin düşmana duyduğu nefreti artırmak için siyasi eğitim yapıyor, ABD nin bakteriyolojik silah kullandığının kanıtı olduğunu söyledikleri koca bir bomba sandığıyla yüklü, bir el arabasını gezdirip duruyorlardı. Dev sinekler, fareler, sivri sinekler, midyeler, hamam böcekleri, solucanlar gibi hastalık bulaştıran mahlukat fotoğraflarıyla birlikte, bunları her tabura gösteriyorlardı. Tren istasyonunun yakınına düştüğü söylenen mikrop bombasının, dört bölmesi vardı ve boyu yaklaşık 150, eni 60 santimetreydi. Bize söylendiğine göre bu tür bombalar patlamayacaktı; yere çarptığında yalnızca açılacak ve mikrop taşıyıcılar serbest kalacaktı. İşin doğrusu, içimizden bazıları Milliyetçi Ordu dayken Amerikalılarla sıkı fıkı olmuştu; düşmanın teçhizat yönünden üstün olmanın yanı sıra çok iyi eğitimli olduğunu da bildiğimiz için gözümüz korkmuştu. Bu süre boyunca hem sivillerin hem askerlerin, Amerikan emperyalizmini lanetledikleri düzenli toplantılara katıldık. Yaşlı bir köylü, sınıra yakın tarlasında patates sökerken yegâne hayvanı olan çifte koştuğu öküzlerinin, bir ABD uçağından açılan ateşle öldürüldüğünü söylüyordu. Dinleyiciler arasında dolaşan bir kadın asker, Güney Kore Ordusu tarafından öldürülmüş kadın ve çocukların büyük fotoğraflarını gösteriyordu. Bir muhabir, Amerikalı işgalcilerin işlediği pek çok vahşet hakkında konuşuyordu. Konuşmacılar bazen kendi dertlerini dile getirmek için fırsat yakaladıklarında; kişisel sorunlarının kaynağı olarak ABD yi gösteriyorlardı. Esmer tenli bir üniversite mezunu, mastürbasyon yapmayı, seyrettiği çok sayıdaki pornografik filmden öğrendiği için Amerikan film endüstrisi tarafından sağlığının bozulduğunu, sekiz yüz dinleyici huzurunda iddia ediyordu. Artık kendisini kontrol edemiyordu, kalabalığın önünde günah çıkardı. Bu tür aleyhte gösteriler her yerde, halk düşmanlarını öldürmeye can atan, sabırsız askerlerin moralini yükseltir. 17 Mart gecesi Yalu yu geçtik. Her piyade eri, hafif makineli bir tüfek, iki yüz mermi, dört el bombası, su matarası bir çift hafif lastik ayakkabı, sırt çantasının üzerinde kısa bir kürek ve rulo edilmiş bir torbada, yedi kilogram kavrulmuş buğday unu taşıyordu. Doğudaki köprü üzerinde ihtiyatla yürüdük çünkü batıdaki kısmen tahrip edilmişti. Her adam, önündekiyle arasına üç metre mesafe koyuyordu. Aşağıdaki su 15
karanlıktı ve tıslayarak akıyordu. Arada bir ayağı boşluğa düşen biri, bir çığlık atıyordu. Araba çeken yüksek bir katırın arka ayağı bir yarığa sıkıştı ve çıkarılamadı; sürücünün hayvanın sağrısına çılgınca vurması faydasızdı. Ben yan yatmış arabadan atladığım anda araba sallandı, sonra devrildi ve çaresiz hayvanla birlikte nehre düştü. Etrafa çok miktarda su sıçradı, bunu parıldayan akıntıda uzun bir girdap takip etti ve tıbbi malzemenin tamamı gözden kayboldu. Eski rütbe işaretlerimizi ve kimliklerimizi çıkardık; bundan böyle kendimize Çin Halk Gönüllüleri diyecektik. Bu; geride kalan memleketteki ordudan kendimizi farklılaştırmak içindi; böylece, görünüşte Kore ye düzenli askeri kuvvet göndermemiş olan Çin, ABD yle topyekûn bir savaştan kaçınabilirdi. Bize 38. Paralel e çok yakın Yichun denen bir şehre, on dört gün içinde ulaşmamız emredildi. Mesafe yaklaşık 650 kilometreydi ve yolun hepsini yürümek zorunda kalacaktık. Baharın başlarıydı, hava hâlâ soğuktu; çamurlu, kar ve buzla ağırlaşmış yollar yürümemizi zorlaştırıyordu. Tümen karargâhında komutanları ve onların maiyetini taşıyan iki cip vardı. Bazen cipler, subayları taşımaya ara verip topallayan adamları ve ayakları su topladığı için artık yürüyemeyenleri toplamak üzere geri dönüyordu. Ben, bir olay hariç tüm yolu yürüdüm; Komiser Pei, birinin yolda bulduğu katlanmış bir el ilanındaki İngilizce yazıların anlamını çözmem için cipine binmemi istemişti. Kâğıdın Seul deki bir lokantanın menüsü olduğu ortaya çıkmıştı; çoğunlukla Amerikalılara hizmet veriyor olsa gerekti çünkü menü, yalnızca İngilizce ydi. Bütün kelimeleri anlayamadım ama yemekleri ve çorbaları Pei Shan a kabaca anlatabildim. Ana yemekler; ızgarada fileto dil balığı, biftek, yağda kızarmış tavuk ve rostoydu. Komiserin emir erinden başka, tümen bültenimizi çıkaran Chang Ming adlı bir yazıcı subay da sık sık cipte olurdu. Bu yüzden ona imrenirdim. Ne zaman bir yerde gece vakti dursak Chang Ming, insanlarla görüşme yapmak ve makale yazmakla meşgul olurdu. Komiser Pei doğuştan iyimser biri gibi görünürdü. Sık sık fırlak dişlerini göstere göstere içten kahkahalar atardı. Bana siyasi bir subay- 16