Dünyada ve Ülkemizde Meslek hastalıkları Dr. Rana GÜVEN, MSc., PhD. Genel Md. Yrd. Dr. R. Güven 01.11.2012 1
İÇERİK Dünyada ve Türkiye de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Mevcut Durumu Meslek hastalıklarının ülkeler arası karşılaştırması Sorunlar ve Çözüm Önerileri 2
ILO Tahminleri Dünyadaki işgücü İşle ilgili ölümler İş kazaları Meslek hastalıkları 2.8 Milyar 2.2 milyon 270 milyon 160 milyon Dünya GSMH 30 trilyon $ İSG kaynaklı kayıp % 4 3 (Takala, 2005)
ILO Kaynaklarından İşe bağlı ölümlerin beşte dördü (1.7 milyon) meslek hastalığı nedeniyle meydana gelmektedir. Yüzde onu kalıcı ya da uzun süreli sakatlıkla sonuçlanan 160 milyon meslek hastalığı vakası bildirilmektedir. ILO tahminlerine göre zararlı etkenler nedeniyle her yıl 438.489 ölüm beklenmektedir. Asbestoz tek başına 100.000 yaşamın sonlanmasına neden olmaktadır. Dünya iş gücünün %50 sinin istihdam edildiği tarım sektöründe yılda 70.000 adet akut veya kronik zehirlenme vakası olduğu tahmin edilmektedir. 4
Dünyada işle ilgili tahmini ölümlerin dağılımı, ILO 2002 8 % 0,4 % 1 1 % 17 % 32 % 23 % Kanser Kardiyo Vasküler Sistem Hastaıkları Bulaşıcı Hastalıklar Solunum Sistemi Hastalıkları Ruhsal Hastalıklar Sindirim Sistemi Hastalıkları Genitoüriner sistem 5
Dünyada tahmini hastalık maliyetlerinin dağılımı, ILO 2000 8% 9% 7% 14% 3% 3% 16% 40% Kas İskelet Sis. Has. Kalp hastalıkları Kazalar Solunum Sis. Has. Merkezi Sinir Sistemi Ruhsal Bozukluklar Tümörler Deri Hastalıkları 6
WHO Kaynaklarından Dünyada her yıl 11 Milyon yeni meslek hastalığı vakası meydana gelmekte, Meslek Hastalığı vakalarının 700.000 i hayatını kaybetmektedir. 7
OSHA (Avrupa İSG Ajansı) Yayınlarına göre; Avrupa Birliğine üye ülkelerde iş kazaları ve meslek hastalıkları sonucu yılda; 167.000 kişinin hayatını kaybettiği, 159.000 kişinin meslek hastalığına yakalandığı rapor edilmektedir. Avrupa da her 5 dak. da bir çalışan iş kazası geçirmekte, her iki saatte bir çalışan iş kazası nedeniyle hayatını kaybetmektedir. 8
Dünya Her gün; 1 Milyon iş kazası olmakta, 4932 çalışan işle ilgili hastalıklar,1096 çalışan iş kazası nedeniyle ölmektedir. Türkiye Her gün; 172 iş kazası olmakta, 4 kişi iş kazası nedeniyle ölmekte, 6 kişi sürekli iş göremez hale gelmektedir. Bu kayıpların maddi değeri ülkelerin GSYİH nın % 3-5 i arasında değişmektedir. 9
Türkiye - SGK İstatistikleri (2010) İşçi sayısı: 10.030.810 İşyeri sayısı: 1.325.749 İş kazası sayısı: 62.903 MH Sayısı: 433 İşyerlerinin %99.8 i KOBİ (1-250 işçi) dir. İşçilerin %83.8 i KOBİ lerde çalışmaktadır. İş kazalarının % 79.2 si KOBİ lerde olmaktadır. Ölümlü iş kazası:1.444 ve MH sayısı:10 10
İş Kazası Sayılarının Dağılımı / 100.000 12000 10000 9966 9383 10965 10017 8000 7239 6000 5676 4522 4000 2000 2112 1425 1070 627 0 1961 1965 1970 1975 1980 1985 11 1990 1995 2000 2005 2010
1961 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 Sürekli İş Göremez Olan İşçi Sayılarının Dağılımı / 100.000 300 271 250 200 169 155 150 100 50 113 117 105 94 72 35 24 21 0 12
1961 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 Ölümlü İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sayısının Dağılımı / 100000 70 60 63 59 60 50 40 30 30 39 41 45 22 22 20 16 14,5 10 0 13
Meslek Hastalıkları Sayılarının Dağılımı, SGK (2000-2010) 1600 1400 1200 1208 1000 800 600 400 803 883 601 440 384 519 574 539 429 433 200 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 14
Meslek Hastalıklarında Beklenen Durum Ülkeler arasında değişmekle birlikte, yılda her bin işçiden 4 ile12 sinde yeni meslek hastalığı olgusu beklenmelidir(harrington J.M.). Ülkemizde; ~ 40.000-120.000 vaka beklenmesine rağmen 433 vaka 15
WHO Verilerine Göre Beklenen (%0.4-%0.12) ve Tespit Edilen Meslek Hastalığı Sayıları (2008-2010) Çalışan sayısına göre beklenen M.H. Sayıları 2008 2009 2010 İsveç (17.604-52.813) 10272 8765 8953 Finlandiya (10.048-30.144) 6330 6299 --- Norveç (9.772-29.316) 2684 2382 2740 Letonya (4.476-13.428) 2118 3128 3471 Almanya (152.492-457.476) 13546 16657 --- Türkiye (43.000-130.000) 539 429 433 Beyaz Rusya (17.780-53.344) 150 169 104 Moldova Cum. (4.988-14.966) 32 14 12 Kaynak: 01.11.2012 http://data.euro.who.int/hfadb/ Dr. R. Güven 16
WHO Verilerine Göre Meslek Hastalığı Oranları /100.000 (2008-2010) 2008 2009 2010 İsveç 169.76 144.05 146.6 Finlandiya 178.97 177.54 --- Norveç 84.95 74.44 84.64 Letonya 135.43 201.21 225.02 Almanya 24.95 30.85 --- Türkiye 6.1 4.8 5.3 Beyaz Rusya 2.18 2.45 1.54 Moldova Cumhuriyeti 1.24 0.54 0.46 Kaynak: http://data.euro.who.int/hfadb/ 17
Yeni Oluşan Meslek Hastalıklarının Dağılımı / 100.000 Mayıs 2004 den sonra AB Ülkeleri TR 18 Kaynak: WHO/Europe, European HFA Database, January 2009
Meslek Hastalıkları Tanımı Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalıklardır. 19
Meslek hastalıkları %100 önlenebilir. İş kazalarının %98 i önlenebilir. 20
Meslek Hastalıkları Toplum sağlığı sorunudur Sağlık sigortacılığının yükünü artırmaktadır İş barışını olumsuz etkilemektedir EKONOMİK, HUKUKİ TIBBİ SOSYAL 21
Tanı Bilgi Duyarlılık Şüphe Dikkatli I : Öykü ve Fizik Muayene II : Laboratuar incelemeleri III : İşyeri ortam ölçümleri (I + II) :klinik tanı III :meslek ile ilişkisi I+II+III :Meslek Hastalığı Tanısı Meslek öyküsü 22
İş kazaları Meslek hastalıkları tesbiti İş sağlığında gelişmişlik 23
İşiniz, hastalığınızın nedeni olabilir 24
Meslek Hastalıkları Seferberliği T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile T.C. Sağlık Bakanlığı Arasında İş Sağlığı Ve Güvenliği Alanında İşbirliği Protokolü 26.01.2010 25
Türkiye de Meslek Hastalıkları Konusunda Tespit, Tanı ve İSG Profesyonellerinin Duyarlılığının Arttırılması Projesi (1. Aşama, 2010-2011) Amaç: Meslek Hastalıkları konusunda ilgili tarafları ve toplumu duyarlı hale getirmek. 26
MH I. Aşama için seçilen iller 27
MH I. Aşama, 2011 yılı 22 İl Sonunda Ulaşılan Kişi Sayısı Sosyal taraflar 1682 Hekimler ve diğer sağlık 2623 çalışanları Toplam 4305 28
Türkiye de Meslek Hastalıkları Konusunda Tesbit, Tanı ve İSG Profesyonellerinin Duyarlılığının Arttırılması Projesi II. Aşama MH tıbbi tanısını koymak üzere yetkilendirilen SB Eğitim ve Araştırma hastaneleri branş hekimlerinin MH konusunda bilgilendirme ve koordinasyonun sağlanması MH Tanı Rehberinin basımı ve ücretsiz dağıtımı, İşçilere ve topluma yönelik duyarlık artırma afiş, broşür ve diğer eğitim materyalinin basımı ve dağıtımı. 29
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU 30
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Bütün çalışanlar kapsam altına alınmaktadır. Sayı ve işyeri sınırlamaları ortadan kaldırılmıştır. Sağlık kuruluşlarına kendilerine intikal eden iş kazası ve meslek hastalığını bildirime zorunluluğu getirilmektedir. 31
Kapsam KAMU ÖZEL (MEMUR) (İŞÇİ) 32
Önleyici Yaklaşım Risk Değerlendirmesi Çalışma Ortamı Gözetimi Sağlık Gözetimi Acil Durum Planları 33
İSG Hizmetleri 34
Bakanlık Desteği Bakanlık, mikro işletmelere iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri konusunda destek sağlayacaktır. %85 : 1-9 35
İş Sağlığı ve Güvenliği Profesyonelleri İşverene yazılı olarak bildirim Bakanlığa bildirim İşverene karşı sorumluluk Kamuda ikinci görevde ilave ödeme Yetki belgesi askıya alınması 36
Tek Bildirim (İş Kazası ve Meslek Hastalığı) SGK 37
MH Tanısı İSG Kanunu (6331) SGK Kanunu (5510) MH ön tanısı MH tanısı 38
Meslek Hastalığı Ön Tanısı MH Tanısı - Tıbbi- MH Kesinleşen Vakalar -Sigortacılık- İtiraz İşyeri Hekimi Sağlık Hizmet Sunucusu Yetkili SHS SB MH Has. SB EA Has. Devlet Üniversite Hastanesi SGK MH Kurulu SGK Yüksek Sağlık Kurulu SB İst. SGK İst. 39
MH tanısı için Sağlık kurulu raporu düzenlemeye: S.B. Meslek Hastalıkları Hastaneleri (3) Eğitim ve Araştırma Hastaneleri (68) Devlet Üniversite Hastaneleri (72) yetkili kılınmıştır. 40
MH Neden Tespit Edilemiyor? MH kavramı - algısı! SGK bakış açısı Sağlık Bakanlığı ilgisi Hekimin ilgisi - bilgisi? Hastanın bilgisi - korkusu? İşveren bilgisi - korkusu? İSG Kültürü 41
Çözüm Önerileri Toplumsal güvenlik kültürü oluşturulması ve MH seferberliği çalışmalarına devam UİSG Hedefleri içinde yer alması. Sağlık personelinin lisans ve lisans üstü eğitimlerinde koruyucu hekimlik ve MH. Sağlık Bakanlığının MH öntanısına ilişkin veri toplaması ve yayınlaması. Performans sisteminde MH tanısı ile ilgili teşvik. İSGGM içinde iş sağlığı ekibinin güçlendirilmesi. 42
İş Sağlığı ve Güvenliği Ülkenin; Ekonomik gelişmişlik düzeyi, Sosyal yapısı, Sağlık sistemi, Sanayileşme düzeyi, Eğitim sistemi ve düzeyi gibi pek çok faktörle doğrudan ilişkilidir. Hepimizin ortak sorumluluğudur... 43
Teşekkür ederim... 44