ÇALIŞMA AKIŞKANI OLARAK R-134a VE R-404a KULLANILAN ÇİFT FAZLI GÜNEŞ ENERJİLİ SICAK SU ÜRETME SİSTEMİNİN TASARIMI VE DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ



Benzer belgeler
ISI BORULU GÜNEŞ ENERJİLİ SU ISITMA SİSTEMLERİNDE SOĞUTUCU AKIŞKAN R 22 KULLANIMININ DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ

Abs tract: Key Words: M. Ali ERSÖZ Abdullah YILDIZ ÖZET 1. GİRİŞ

TABİİ SİRKÜLASYONLU GÜNEŞ ENERJİLİ ENDİREKT SICAK SU HAZIRLAMA SİSTEMLERİNDE EŞANJÖR KAPASİTESİNİN VERİME OLAN ETKİSİ ÖZET

Güneş Enerjisi Sistemlerinde Kanatçık Kullanımının Verime Etkisinin Deneysel İncelenmesi

II. Bölüm HİDROLİK SİSTEMLERİN TANITIMI

Isı Pompası İle Sıcak Su Üretimi ve Elektrikli Termosifonlu Sistemle Mukayesesi

Fizik I (Fizik ve Ölçme) - Ders sorumlusu: Yrd.Doç.Dr.Hilmi Ku çu

BĐSĐKLET FREN SĐSTEMĐNDE KABLO BAĞLANTI AÇISININ MEKANĐK VERĐME ETKĐSĐNĐN ĐNCELENMESĐ

Kıbrıs ın Su Sorunu ve Doğu Akdeniz in Hidrojeopolitiği

TESİSAT BİLGİSİ DERSİ DERS NOTLARI

Fan Coil Cihazları Tesisat Bağlantıları

ÖLÇÜ TRANSFORMATÖRLERİNİN KALİBRASYONU VE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

4. Numaralandırdığımız her boru parçasının üzerine taşıdıkları ısı yükleri yazılır.

PROJE ADI DOĞAL ÇEVRECĠ SEBZE-MEYVE KURUTMA SĠSTEMĠ. PROJE EKĠBĠ Süleyman SÖNMEZ Ercan AKÇAY Serkan DOĞAN. PROJE DANIġMANLARI

ISI TRANSFER ÜRÜNLERİ Plakalı Eşanjör Lehimli Eşanjör Borulu ve Tübüler Eşanjör Daire Giriş İstasyonları. BASINÇLI KAPLAR Boyler

TESİSAT TEKNOLOJİSİ VE İKLİMLENDİRME ÇELİK BORU TESİSATÇISI MODÜLER PROGRAMI (YETERLİĞE DAYALI)

Reynolds Sayısı ve Akış Rejimleri

BUHAR TESĐSATLARINDA KULLANILAN KONDENSTOPLAR VE ENERJĐ TASARRUFLARI

Üç-fazlı 480 volt AC güç, normalde-açık "L1", "L2" ve "L3" olarak etiketlenmiş vida bağlantı uçları yoluyla kontaktörün tepesinde kontak hale gelir

YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI ENGELLİLER DANIŞMA VE KOORDİNASYON YÖNETMELİĞİ (1) BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ NE

1 OCAK 31 ARALIK 2009 ARASI ODAMIZ FUAR TEŞVİKLERİNİN ANALİZİ

BOYAR MADDELERDE AKTİF KARBONUN ADSORPLANMA ÖZELLİĞİNE HİDROJEN PEROKSİTİN ETKİSİ

DEĞERLENDİRME NOTU: Mehmet Buğra AHLATCI Mevlana Kalkınma Ajansı, Araştırma Etüt ve Planlama Birimi Uzmanı, Sosyolog

STYROPOR ĐÇEREN ÇĐMENTO VE ALÇI BAĞLAYICILI MALZEMELERĐN ISIL VE MEKANĐK ÖZELLĐKLERĐ*

KİTAP İNCELEMESİ. Matematiksel Kavram Yanılgıları ve Çözüm Önerileri. Tamer KUTLUCA 1. Editörler. Mehmet Fatih ÖZMANTAR Erhan BİNGÖLBALİ Hatice AKKOÇ

BİNALARDA ENERJİ PERFORMANSI YÖNETMELİĞİ Bayındırlık ve İskan Bakanlığı

BİR KOJENERASYON TESİSİSİN İLERİ EKSERGOÇEVRESEL ANALİZİ

a) Birim sorumluları: Merkez çalışmalarının programlanmasından ve uygulanmasından sorumlu öğretim elemanlarını,

T.C. KIRIKKALE ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ STAJ YÖNERGESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ STAJ KURALLARI

KADININ STATÜSÜ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ. Tarımda Kadınların Finansmana Erişimi Esra ÇADIR

Binalarda Enerji Verimliliği ve AB Ülkelerinde Yapılan Yeni Çalışmalar

TÜRKİYE DE YER KAYNAKLI ISI POMPASI UYGULAMA ÖRNEKLERİ

Yapı Kabuğunda Isı Kayıplarının Azaltılması ve Bir İyileştirme Projesi Örneği

KYM454 KĠMYA MÜHENDSĠLĠĞĠ LAB-111 ATOMĠZER DENEYĠ

75 ini

3-Geçişli Sıvı/Gaz Yakıtlı Kazanlar Uno-3 Max-3 THW-I NTE. Sıcak Su Kazanları

İZMİR KÂTİP ÇELEBİ ÜNİVERSİTESİ ENGELSİZ ÜNİVERSİTE KOORDİNATÖRLÜĞÜ VE ENGELLİ ÖĞRENCİ BİRİMİ ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI BİRİNCİ BÖLÜM

BİLGİSAYAR PROGRAMLARI YARDIMIYLA ŞEV DURAYLILIK ANALİZLERİ * Software Aided Slope Stability Analysis*

SAYDAM YAPI ELEMANLARININ BİNA ENERJİ PERFORMANSINA ETKİSİ

Temiz Enerji Kaynaklar Uygulamalar. Pamukkale Üniversitesi Temiz Enerji Evi Örne i


ELEKTRİK ÜRETİM SANTRALLERİNDE KAPASİTE ARTIRIMI VE LİSANS TADİLİ

AQUA BOYLER Tek ve Çift Serpantinli Boyler

YÜKSEKÖĞRETİM KANUNU

İÇİNDEKİLER. 1 Projenin Amacı Giriş Yöntem Sonuçlar ve Tartışma Kaynakça... 7

YAZILI YEREL BASININ ÇEVRE KİRLİLİĞİNE TEPKİSİ

Araştırma Notu 15/177

Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi. Orman Endüstri Mühendisliği Bölümü PROJE HAZIRLAMA ESASLARI

İngilizce Öğretmenlerinin Bilgisayar Beceri, Kullanım ve Pedagojik İçerik Bilgi Özdeğerlendirmeleri: e-inset NET. Betül Arap 1 Fidel Çakmak 2

Öncelikle basın toplantımıza hoş geldiniz diyor, sizleri sevgiyle ve saygıyla selamlıyorum.

KAPLAMA TEKNİKLERİ DERS NOTLARI

Başbakanlık (Hazine Müsteşarlığı) tan:

2015 OCAK ÖZEL SEKTÖR DI BORCU

VAKIF MENKUL KIYMET YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş. (ESKİ UNVANI İLE VAKIF B TİPİ MENKUL KIYMETLER YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş. )

AirHome Serisi Sulu Split Tip Isı Pompaları

İSTANBUL KEMERBURGAZ ÜNİVERSİTESİ BURS YÖNERGESİ. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

TESİSAT BİLGİSİ DERSİ DERS NOTLARI

HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI MALİ SEKTÖRLE İLİŞKİLER VE KAMBİYO GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YURTDIŞI DOĞRUDAN YATIRIM RAPORU 2013

Sait GEZGİN, Nesim DURSUN, Fatma GÖKMEN YILMAZ

AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ LİSANSÜSTÜ UZAKTAN EĞİTİM YÖNERGESİ

YÜKSEK ÖĞRENĐM KREDĐ VE YURTLAR KURUMU (YURTKUR) HAKKINDA GENEL BĐLGĐLER

DENEY 5 SOĞUTMA KULESİ PERFORMANSININ BELİRLENMESİ

MEVCUT OTOMATĐK KONTROL SĐSTEMLERĐNĐN BĐNA OTOMASYON SĐSTEMĐ ĐLE REVĐZYONU VE ENERJĐ TASARRUFU

MADDE 2 (1) Bu Yönerge, 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu ve değişiklikleri ile İzmir Üniversitesi Ana Yönetmeliği esas alınarak düzenlenmiştir.

İNOVASYON GÖSTERGELERİ VE KAYSERİ:KARŞILAŞTIRMALI BİR ANALİZ. Prof. Dr. Hayriye ATİK 16 Haziran 2015

Sıva altı montaj için Symaro sensörleri yenilikçi ve enerji verimli

Akreditasyon Çal malar nda Temel Problemler ve Organizasyonel Bazda Çözüm Önerileri

TESİSAT BİLGİSİ DERSİ DERS NOTLARI

YÜZÜNCÜ YIL ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ DÖNER SERMAYE GELİRLERİNDEN YAPILACAK EK ÖDEME DAĞITIM USUL VE ESASLARI

JET MOTORLARININ YARI-DĐNAMĐK BENZETĐŞĐMĐ ve UÇUŞ ŞARTLARINA UYGULANMASI

YÖNETMELİK ANKARA ÜNİVERSİTESİ YABANCI DİL EĞİTİM VE ÖĞRETİM YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

2008 YILI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ ÖN DEĞERLENDİRME NOTU

GAZİ ÜNİVERSİTESİ AKADEMİK PERSONEL YURTİÇİ VE YURTDIŞI GÖREVLENDİRME YÖNERGESİ. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam ve Dayanak

T.C NECMETTĠN ERBAKAN ÜNĠVERSĠTESĠ Yapı Ġşleri ve Teknik Daire Başkanlığı GÖREV TANIM FORMU

MAKÜ YAZ OKULU YARDIM DOKÜMANI 1. Yaz Okulu Ön Hazırlık İşlemleri (Yaz Dönemi Oidb tarafından aktifleştirildikten sonra) Son aktif ders kodlarının

DÜNYA EKONOMİK FORUMU KÜRESEL CİNSİYET AYRIMI RAPORU, Hazırlayanlar. Ricardo Hausmann, Harvard Üniversitesi

MEYVE SULARI. Hazırlayan Nilüfer YILMAZ T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi

BÖLÜM 7 BİLGİSAYAR UYGULAMALARI - 1

SİİRT ÜNİVERSİTESİ UZAKTAN EĞİTİM UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar. Amaç

INSURAL* ATL ALUMİNYUM VE ÇİNKO İÇİN YALITKAN POTA ASTARLARI. Kolay astarlama. Yüksek enerji tasarrufu. Yüksek mekanik mukavemet

Proje Tasarım Esasları Prof. Dr. Akgün ALSARAN. Temel bilgiler TÜBİTAK Üniversite Öğrenci Projesi Hazırlama

İSTANBUL KEMERBURGAZ ÜNİVERSİTESİ. ÇİFT ANADAL ve YANDAL PROGRAMI YÖNERGESİ

Söke İlçesinde Pnömatik Ekim Makinaları Talep Projeksiyonunun Belirlenmesi*

Almanya dan Bir Örnek WESER-EMS UNION

ADANA İLİNDE EĞİK YÜZEYLERE GELEN GÜNEŞ IŞINIM MİKTARININ BELİRLENMESİ

HAYALi ihracatln BOYUTLARI

TÜBİTAK ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİ YURT İÇİ / YURT DIŞI ARAŞTIRMA PROJELERİ DESTEKLEME PROGRAMI ILIK SAC ŞEKİLLENDİRME PROSESİ İÇİN

T.C BURSA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ. DOĞA BİLİMLERİ, MİMARLIK ve MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ SOĞUTMA DENEYİ FÖYÜ

ANKARA EMEKLİLİK A.Ş GELİR AMAÇLI ULUSLARARASI BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK RAPOR

SELÇUK EZCA DEPOSU TİCARET VE SANAYİ ANONİM ŞİRKETİ. 1 Ocak- 30 Eylül 2014 FAALİYET RAPORU

ANALOG LABORATUARI İÇİN BAZI GEREKLİ BİLGİLER

Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi

MADENCĠLĠK SEKTÖRÜNDE SU KĠRLĠLĠĞĠ KONTROLÜ YÖNETMELĠĞĠ UYGULAMALARI

BÖLÜM 5.5 ÖZEL HÜKÜMLER

Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş. Kurumsal Yönetim Derecelendirmesi

Av. Oğuzhan SONGÖR Emekli Hakim Rekabet Kurulu Eski İkinci Başkanı Başkent-Ufuk-Atılım Üniversiteleri Hukuk Fakültesi Öğretim Görevlisi

: Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI : Kenan TÜRK, Dr. Murat ÇETİNKAYA, Reşit GÜRPINAR, Fevzi ÖZKAN, Dr. Metin ARSLAN, Doç. Dr.

VERGİ DENETMENİ TANIM

ISITMA VE SOĞUTMA UYGULAMALARINDA KULLANILAN PLAKALI ISI EŞANJÖRLERİNİN DENEYSEL ANALİZİ

Transkript:

1027 ÇALIŞMA AKIŞKANI OLARAK R-134a VE R-404a KULLANILAN ÇİFT FAZLI GÜNEŞ ENERJİLİ SICAK SU ÜRETME SİSTEMİNİN TASARIMI VE DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ Sezayi YILMAZ Emrah DENİZ ÖZET Türkiye de yaygınlaşmakta olan güneşli su ısıtıcılarının kullanımı, bazı bölgelerde kışın meydana gelen don olayı, sistemin çatıda fazla yer kaplaması ve montajının zor olması gibi sebeplerden dolayı sınırlı kalmaktadır. Ayrıca, güneş ışınımının fazla olduğu saatlerde kazanılan enerjinin çeşitli dış etkiler sebebiyle kaybedilmesi güneşli su ısıtma sistemlerinin verimlerini büyük ölçüde etkilemektedir. Bu mahzurları giderebilmek amacıyla, çalışmada TS 3680 ve 4801 ye uygun test edilmiş bakır borulu bir düzlemsel güneş kolektörü kullanılarak çift faz (sıvı-buhar) prensibi ile çalışan güneşli su ısıtıcısı imal edilmiştir. Hazırlanan sistemin sıcak su deposu çatı mahyası içerisine gizlenerek dış ortam şartlarından kaynaklanan ısıl kayıplar ve diğer olumsuz etkiler en aza indirilmeye çalışılmıştır. Sistemde kolektör yüzey alanı 2 m 2, depo hacmi 45 lt. ve çalışma akışkanı olarak ise R-134a ve R- 404a soğutucu akışkanları kullanılmıştır. Sistem Karabük ilinde doğal şartlar altında denenmiştir. Elde edilen deneysel veriler grafik ve tablo haline getirilerek sistem performansı hakkında yorumlar yapılmıştır. 1. GİRİŞ Enerji, sosyal, kültürel ve ekonomik yaşamın sürdürülmesi için temel gereksinimlerimizden biridir. Gerek dünyada gerekse ülkemizde özellikle hızlı nüfus artışına ve kalkınma sürecine bağlı olarak enerji tüketimi hızla artmaktadır. Ülkemizde artan enerji ihtiyacının karşılanmasında düşük maliyetli enerji temini ve enerjinin kullanımında verimlilik çok önemli sorunlarımızdandır. Bu sorunu aşmanın en ucuz ve etkin yolu alternatif enerji kaynaklarına yönelmekle mümkün olacaktır. Ülkemiz, coğrafi konumu nedeniyle sahip olduğu güneş enerjisi potansiyeli açısından birçok ülkeye göre avantajlı durumdadır. Ülkemizde son yıllarda güneş enerjili sistemler ve güneş enerjisinin etkin kullanımı konulu çok sayıda çalışma yapılmaktadır [1]. Güneş enerjisi en yaygın olarak güneşli su ısıtma sistemlerinde kullanılır. Bu sistemler kurulum maliyeti dışında herhangi bir işletme ve bakım maliyeti gerektirmeyerek kendi kendini amorti edebilmelerinden dolayı tercih edilmektedir [2]. Güneş kollektörleri, güneş enerjisinden yararlanmak amacı ile hazırlanan düzenekler olup güneş enerjisini ısı enerjisi şeklinde toplayan bir tür ısı değiştiricileridir. Uygulamalarda en çok kullanılan tipleri düzlemsel yapıda olan güneş kolektörleridir [3 4]. Bunun yanında, güneş enerjisinden faydalanmak amacıyla kullanılan yöntemler arasında ısı borulu sistemler diğer sistemlere göre daha yüksek verim sağlanabilen ancak maliyeti yüksek ve uygulama zorluğu bulunan sistemlerdir. Bu sistemlerin imalat maliyetlerinin düşürülmesi ve uygulamanın kolaylaştırılmasına yönelik birçok çalışma yapılmaktadır [5].

1028 Dowing ve Waldin (1980), R11 li iki fazlı güneş kollektörü ile glikol-su karışımlı güneş kollektörü sistemlerinin verimlerini karşılaştırmışlar ve freon gazlarının iki fazlı sistemlerde kullanılıp kullanılmayacağını araştırmışlardır. Soğutucu akışkanlar olarak kullanılan freon gazlarının kolaylıkla buharlaştığını gözlemlemişler ve R11 kullanılan kollektörün veriminin diğer kolektörlere oranla yaklaşık % 35 daha büyük olduğunu tespit etmişlerdir. Sonuç olarak iki fazlı sistemin su sıcaklığı daha çabuk artmış ve verimi diğer sisteme göre daha yüksek çıkmıştır. Deneylerinde soğutucu akışkanlardan R12, R113 ve R114 de kullanmışlardır [6]. Isı borusu prensibinin güneş kollektörlerine uygulanması ile ilgili Yılmaz ın yaptığı çalışmada (1988), bir ısı borusu demeti oluşturularak çalışma sıvısı olarak etanol kullanılmıştır. Bu çalışmada, depo suyu sıcaklığı klasik sistemde 55 C olurken, ısı borulu sistemde 75 C ye kadar yükselmiştir. Isı borulu sistemin performans değerinin (%72), klasik sisteme (%53) göre daha büyük olduğu görülmüştür. Isı borulu güneş kollektörünün, yapı itibariyle basit olduğu, daha estetik bir görüntüye sahip olduğu ve montajının kolay olduğu vurgulanmıştır [7]. Payakaruk ve Arkadaşları (2000) eğimli termosifon tipte güneş kollektörleri üzerine çalışmışlardır. Kollektörlerde çalışma akışkanları olarak, R-404a, R 123, R-134a, etanol ve su kullanmışlardır. Sistemler %50, %80 ve %100 oranlarında doldurulmuştur. Doldurma oranı dikey pozisyonun herhangi bir açısında ısı transfer karakteristiğine etki etmediği, bununla birlikte kullanılan akışkan özelliklerinin ise, ısı transfer hızına etki ettiği anlaşılmıştır [8]. Esen ve Yüksel (2000), yaptıkları deneysel çalışmada; ısı borulu, iki fazlı, termosifon bir güneş enerjisi kollektörünü, güneş enerjili yeni bir su ısıtma sistemi olarak incelemişlerdir. Deneyler esnasında ısı borulu sistemde faz değiştiren akışkanlar olan aseton, metanol ve etanol kullanılmıştır. Deneyler sonucunda, bu tip bir kolektörün bilhassa soğuk, bulutlu ve rüzgarlı günlerde başarılı bir şekilde kullanılabileceği sonucuna varılmıştır [9]. Esen ve Esen (2005) R-134a, R- 407C, ve R-410A soğutucu akışkanlarını kullanılan termosifon tip güneşli su ısıtma sistemlerinin çeşitli durumlardaki performans değerlerini araştırmışlardır. Elde edilen deneysel veriler literatür ile karşılaştırılmış ve sistemlerin iyi bir performansa sahip oldukları sonucuna varılmıştır [10]. Öz ve arkadaşları (2005) vakumlu termosifon tip güneşli su ısıtma sistemlerinde çalışma akışkanı olarak antifiriz-su karışımı kullanımının kollektör performansına etkileri araştırmışlardır. Yapılan çalışmada vakumlu termosifon tip ve doğal dolaşımlı güneşli su ısıtma sistemlerinden birer prototip hazırlanarak aynı koşullarda denenmiştir. Yapılan deneyler sonucunda vakumlu termosifon tip sistemin doğal dolaşımlı sisteme göre performans değerlerinin ortalama % 6 daha fazla olduğu görülmüştür [3]. Samancı (2005), Konya bölgesi için yaptığı çalışmada, çalışma akışkanı olarak R-12 kullandığı çift fazlı bir güneşli su ısıtma sistemi tasarımı yaparak klasik tek fazlı güneşli su ısıtma sistemi ile deneysel olarak kıyaslamıştır. Deneyler sonucunda çift fazlı sistem % 65.3 lük bir verime ulaşılırken tek fazlı sistem % 45.7 lik bir verim değerine ulaşmıştır [11]. Deniz ve arkadaşları (2006), yaptıkları çalışmada ısı borulu güneş kollektörlerinin imalatını kolaylaştırabilmek amacıyla çalışma akışkanı olarak R-404a kullandıkları bir güneş kollektörü tasarımı yapmışlardır. Tasarlanan sistem aynı özelliklere sahip klasik bir sistem ile aynı şartlar altında denenmiştir. Deneyler sonunda tasarlanan sistemde klasik sisteme göre ortalama %10 verim artışı olduğu belirlenmiştir [1]. Türkiye de yaygınlaşmakta olan güneşli su ısıtıcılarının kullanımı, bazı bölgelerde kışın meydana gelen don olayı, sistemin çatıda fazla yer kaplaması ve montajının zor olması gibi sebeplerden dolayı sınırlı kalması ve güneş ışınımının fazla olduğu saatlerde kazanılan enerjinin çeşitli dış etkiler sebebiyle kaybedilmesi güneşli su ısıtma sistemlerinin verimlerini büyük ölçüde etkilemektedir. Bu mahzurları giderebilmek amacıyla, yapılan çalışmada TS-3680 ve 4801 ye uygun test edilmiş bakır borulu bir düzlemsel güneş kolektörü kullanılarak çift faz (sıvı-buhar) prensibi ile çalışan güneşli su ısıtıcısı imal edilmiştir. Güneş kolektöründe çalışma akışkanı olarak sırasıyla R-134a ve R-404a kullanılmıştır. Hazırlanan sistemin sıcak su deposu çatı mahyası içerisine gizlenerek dış ortam şartlarından kaynaklanan ısıl kayıplar ve diğer olumsuz etkiler en aza indirilmeye çalışılmıştır. 2. SİSTEM VERİMLERİ Kolektör verimi, kollektörlerde ısı taşıyıcı akışkana aktarılarak kullanılabilir enerji haline getirilen güneş enerjisinin, kollektöre gelen güneş enerjisine oranına denir. Sistemlerdeki ısı taşıyıcı akışkan tarafından toplanan enerji (Q t ), suyun toplam kütlesi (m), su başlangıç sıcaklığı (T b ) ve suyun son sıcaklığı (T s ) dikkate alınarak [12-13];

1029 Q t = m.c p.(ts - Tb ) (1) eşitliği ile hesaplanmıştır. Kollektöre gelen güneş enerjisi (Q g ) ise; kollektör yüzey alanı (A), birim yüzey alana gelen güneş ışınımı (I) dikkate alınarak; Q g = A.I. Δt (2) eşitliğinden hesaplanmıştır. Bulunan her iki değer Eşitlik 3 de gösterildiği gibi birbirine oranlanarak verim elde edilmiştir. Q m.c.(t - T ) t p s b η = = (3) Q A.I. Δt g Güneş kollektörlerinin termal performansı, kullanılabilir enerji kazancı (Q t ) ile kollektöre gelen toplam enerji miktarının (Q g ) birbirine oranlanması ile elde edilir. Çıkarılan bu eşitlikler kullanılarak örneğin; 22.06.2007 tarihinde çalışma akışkanı R-134a kullanılan güneş enerjili su ısıtma sisteminin performans değeri deneylerden elde edilen veriler yardımı ile aşağıdaki gibi hesaplanabilir; I = 641 W/m 2 T b = 20,6 C T s = 66,3 C A = 2 m 2 c p = 4180 J/kg C m = 45 kg (işlemlerde 1 litre su 1 kilogram suya eşit alınmıştır.) Bu değerler üç numaralı eşitlikte yerine konulursa, 45.4180.(66,3 20,6) η = = 0,31 = %31 sonucuna ulaşılır. 2.641.(6.3600) 3. DENEYSEL DÜZENEKLER VE UYGULAMALAR Yapılan çalışmada, güneş kolektörlerinin kullanımını kısıtlayan unsurlardan olan don olayı, montaj sorunu, çatıda fazla yer kaplaması ve ısıl kayıpların fazla oluşu gibi olumsuzlukları ortadan kaldırabilmek amacıyla TS 3680 ve 4801 ye uygun test edilmiş bakır borulu bir düzlemsel güneş kolektörü kullanılarak çift faz (sıvı-buhar) prensibi ile çalışan güneşli su ısıtıcısı imal edilmiştir. Hazırlanan sistemin sıcak su deposu Şekil 1 de görüldüğü gibi çatı mahyası içerisine gizlenerek dış ortam şartlarından kaynaklanan ısıl kayıplar ve diğer olumsuz etkileri en aza indirmek hedeflenmiştir. Sistemde çalışma akışkanı olarak sırasıyla R-134a ve R-404a soğutucu akışkanları kullanılmıştır. Çalışma akışkanı olarak kullanılan R-134a ve R-404a nın karakteristik özellikleri Tablo 1 de verilmiştir. Hazırlanan sistemde kolektör yüzey alanı 2 m 2, eğim açısı 40 ve sıcak su deposu hacmi 45 lt. dir.

1030 Şekil 1. Deneylerde Kullanılan Güneş Kollektörü. Deneylerde kullanılan güneş kolektörünün üst toplayıcı kısmına 12 mm çapında bakır borular monte edilerek kolektörün üst kısmının altından dışarı alınmıştır. Bu işlem ile buharlaşan akışkanın sıcak su deposu yönündeki hareketini kolaylaştırılmıştır. Kasa dışına çıkarılan borular 25 mm çapında bakır bir boruya monte edilmiştir. Bu borunun çıkış yönünde 12 mm çapında bir boru bağlantısı yapılarak depoya giriş sağlanmıştır. Depoya giren boru spiral halinde akışı kolaylaştıracak şekilde sarılarak depo alt noktasına kadar uzatılmıştır. Deponun alt noktası ile kolektör alt noktası arasında bağlantı yapılarak ısısını depoya bırakan akışkanın kolektöre dönüşü sağlanmıştır. Kolektör ile depo arasındaki bağlantılar Şekil 2 de gösterilmiştir. Şekil 2. Güneş Kollektörü ile Sıcak Su Deposu Bağlantısı. Hazırlanan güneş kollektörü, çalışma akışkanı R-134a ile 22.06.2007 24.06.2007 ve çalışma akışkanı R-404a ile 25.06.2007 27.06.2007 tarihleri arasında 3 er gün süreyle, toplam 6 gün Karabük ilinde denenmiştir.

1031 Tablo 1. Soğutucu akışkan R-134a ve R404a nın karakteristik özellikleri [14]. Özellikler R-134a R-404a Moleküler kütle (kg/kmol) 102.03 97.6 1 bar basınçta kaynama noktası ( C) -26.5-46.5 Kaynama noktasında buharlaşma gizli ısısı (kj/kg) 215.5 201.5 25 C de akışkan yoğunluğu (kg/m 3 ) 1210 1048 25 C de akışkanın termal iletkenliği (W/mK) 0.0824 0.0394 Kritik sıcaklık ( C) 101.1 72.1 Kritik basınç (kpa) 4060 3732 Deneylere, sabah saat 9:00 da depo hacmi olan 45 lt. suyun boşaltılması ve saat 10:00 da yeniden doldurulması ile başlanmış ve saat 10:00 da başlangıç ölçümünün yapılması ile devam edilmiştir. Ölçümler her saat başı tekrarlanarak saat 16:00 da sonlandırılmıştır. Deneyler esnasında, güneş ışınım şiddeti, depo suyu sıcaklığı ve ortam sıcaklığı ölçülmüş ve ölçümler her gün 10:00 dan 16:00 a kadarki altı saatlik süre zarfında gerçekleştirilmiştir. Deneylerde depo suyu sıcaklığı depo orta noktasından ölçülmüştür. Verim hesaplamalarında kullanılan ışınım şiddeti eğeri ise tüm gün yapılan ışınım şiddeti ölçümlerinin ortalaması alınarak elde edilmiştir. Sistemlerin verimlerini belirleyebilmek için toplam radyasyon değerini gösterebilen Haenni, Güneş ışınım şiddeti ölçüm cihazı kullanılmıştır. Güneş ışınım şiddeti ölçüm cihazından alınan değerler W/m 2 cinsinden kaydedilmiştir. Depo suyu sıcaklıkları ve dış sıcaklık, on iki kanallı Elimko sıcaklık ölçüm cihazı ile yapılmıştır. 3. SONUÇLAR VE TARTIŞMA Bu çalışmada, kullanım sıcak suyu hazırlamakta kullanılan mevcut güneşli su ısıtıcılarının (doğal dolaşımlı, cebri dolaşımlı vb.) bazı mahzurlarını asgariye indirecek olan çift fazlı bir güneşli su ısıtma sistemi tasarlanarak, doğal şartlar altında test edilmiştir. Güneşli su ısıtma sistemi ile yapılan deneyler sonunda elde edilen sıcaklık, ışınım, ısı kazancı ve verim değerleri Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2. Çalışma Akışkanı R-134a ve R-404a İle Yapılan Deneylerin Sonuçları. R-134a R-404a Deneyler 1. Deney 2. Deney 3. Deney 1. Deney 2. Deney 3. Deney 22.06.2007 23.06.2007 24.06.2007 25.06.2007 26.06.2007 27.06.2007 T b ( C) 20,6 20,8 21,2 21,3 20,8 21,1 T s ( C) 66,3 63,1 62,8 63,8 66,2 64,7 Q t (W) 397,97 368,36 362,26 370,1 395,35 379,68 I (W/m 2 ) 641 613 624 560 616 632 η (%) 31 30 29 33 32 30 Tablo 2 deki verim değerlerinden de anlaşıldığı gibi deneyler, çalışma akışkanı olarak R-404a kullanılan sistemin R-134a kullanılan sisteme göre ortalama % 1.6 daha verimli olduğunu ortaya koymuştur. İnsanlar güneş enerjili su ısıtma sistemlerini genellikle günlük kullanım sıcak suyu ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kullandıkları için depo suyu sıcaklıklarındaki küçük farklar büyük önem taşımaktadır. Verim değerlerinden de görüldüğü gibi her iki sistemin performans değerleri kullanma sıcak suyu ihtiyacını karşılamak için yeterlidir. Şekil 3 de her iki sistemin depo suyu sıcaklığındaki değişim, dış ortam sıcaklığı ve güneş ışınım şiddeti eğriler halinde verilmiştir. Şekilde tasarımı yapılan sistemin her iki akışkanın kullanımı ile de sıcak su ihtiyacının karşılanabileceği anlaşılmaktadır.

1032 Doğal sirkülasyonlu güneşli su ısıtıcılarının en büyük mahzurları; bina çatılarına özel bir yapım malzemesiyle (konstrüksiyonla) monte edilmeleri, bu işlemin zor olması ve dış etmenlerden (rüzgar, yağmur, kar, dış ortam sıcaklığı vb.) dolayı meydana gelen ısı kayıplarıdır. Buna karşılık, tasarlanan çift fazlı güneşli su ısıtıcısının kollektörü ve deposu, çatı ile bütünleşen geometrik bir yapı oluşturmasıyla, bahsi geçen dış etkenlerden kaynaklanan ısı kayıplarının azalacağı ve montaj işleminin daha kolay olacağı görülmüştür. Şekil 3. Depo Suyu Sıcaklıklarının, Işınım Şiddeti ve Zamana Göre Değişimi. Tasarlanarak imal edilen ve doğal şartlar altında denenen, çift fazlı güneş enerjili sıcak su hazırlama sisteminin, dış ortam şartlarından kaynaklanan ısıl kayıpları büyük ölçüde engelliyor olması, yapısının basit olması, estetik bir görünüme sahip olması ve montajının kolay olması sebepleriyle tercih edileceği sonucuna varılmıştır. SEMBOLLER VE KISALTMALAR T b : Deneye ait su başlangıç sıcaklığı ( C) T s : Deney süresi sonunda ulaşılan su sıcaklığı ( C) Q t : Isı (kj) I : Yeryüzü radyasyonu (W/m 2 ) Q g : Kollektöre gelen güneş enerjisi (W) m : Kütle (kg) Δt : Deney Süresi (Saniye) η : Günlük Ortalama Verim (%) A : Kollektör yüzeyi (m 2 ) c p : Özgül ısınma ısısı (kj/kg C)

1033 KAYNAKLAR [1] DENİZ, E., BUĞUTEKİN, A., ÖZ, E. S., BİNARK, A. K., Güneş Kolektörlerinde Soğutucu Akışkan R-404a Kullanımı ve Sistem Verimine Etkileri, VI. Ulusal Temiz Enerji Sempozyumu (UTES 2006), 25-27 Mayıs-2006, Sayfa: 158-166, Isparta. [2] SOTERIS A. KALOGIROU, Solar Thermal Collectors and Applications, Progress In Energy Combustion Science, Cyprus, 2004. [3] ÖZ, E. S., DENİZ E., ÖZBAŞ, E., Vakumlu Termosifon Tip Güneşli Su Isıtma Sistemlerinde Antifiriz-Su Karışımı Kullanılmasının Sistem Performansına Etkileri, 7. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi, sayfa 195-202, 2005. [4] UYAREL, A. Y., ÖZ, E. S., Güneş Enerjisi ve Uygulamaları, Birsen Yayınevi, 1987. [5] FRANCIS DE WINTER, Solar Collectors, Energy Storage and Materials (Solar Heat Technologies), 1991. [6] DOWING, R. C., WALDIN, V. H., Phase-Change Heat Transfer in Solar Hot Water Heating Using R-11 and R-114, Ashrae Transactions, pp. 848 856, 1980. [7] YILMAZ, S., Güneş Enerjili Isı Borusuyla Sıcak Su Üretimi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 1988. [8] PAYAKARUK, T., TERDTOON, P., RITTHIDECH, S., Correlations to Predict Heat Transfer Characteristics of an Inclined Closed Two-Phase Thermosyphon at Normal Operating Conditions, Applied Thermal Engineering 20, pp. 781 790, 2000. [9] ESEN M., YUKSEL T., Isı Borulu Güneş Enerjili Termosifon Düzlemsel Kolektörün Performansı, Fırat Üniversitesi Makine Eğitimi Bölümü, 23119 Elazığ, F.Ü. Fen ve Müh. Bilimleri Dergisi 12(2), sayfa 201-207, 2000. [10] ESEN, M, ESEN, H, Experimental Investigation of a Two-Phase Closed Thermosyphon Solar Water Heater, Solar Energy, pp. 1 10, 2005. [11] SAMANCI, Ahmet, Çift Fazlı ve Klasik Tek Fazlı Güneş Enerjili Su Isıtma Sistemlerinin Deneysel İncelenmesi, Tesisat Dergisi, Sayı 119, sayfa 134 139, 2005. [12] DUFFIE J.A., BECKMAN W.A., Solar Engineering of Thermal Processes, New York: Wiley, 1980. [13] YILMAZ, S., DENİZ, E., Isı Borulu Güneş Enerjili Su Isıtma Sistemlerinde Soğutucu Akışkan R 22 Kullanımının Deneysel Olarak İncelenmesi, Teknoloji Dergisi, Cilt 8, Sayı 4, Sayfa 349-356, 2005. [14] ONAT, A., İMAL M., A., İNAN, T., Soğutucu Akışkanların Ozon Tabakası Üzerine Etkilerinin Araştırılması ve Alternatif Soğutucu Akışkanlar, KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi 7(1), 2004. ÖZGEÇMİŞLER Sezayi YILMAZ 1962 yılı Ankara doğumludur. 1985 yılında Ankara Gazi Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesini bitirmiştir. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü nde 1988 yılında Yüksek Lisans, 1996 yılında Doktora öğrenimini tamamlamıştır. Halen ZKÜ. Karabük Teknik Eğitim Fakültesi Enerji Anabilim Dalı nda Yrd. Doç. Dr. olarak görev yapmaktadır. Güneş enerjisi uygulamaları, sıhhi tesisat, yanma, ısıtma, iklimlendirme ve soğutma konularında çalışmaktadır. Aynı zamanda ZKÜ. Karabük Meslek Yüksekokulu Müdürlüğü görevini de yürütmektedir. Emrah DENİZ 1977 yılı Zonguldak doğumludur. 2000 yılında Gazi Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Makine Eğitimi Bölümü Tesisat Öğretmenliği Programını bitirmiştir. 2003 yılında ZKÜ. Fen Bilimleri Enstitüsü Makine Eğitimi Anabilim Dalında Yüksek Lisans öğrenimini tamamlamıştır. 2004 yılında ZKÜ. Karabük Teknik Eğitim Fakültesi Tesisat Anabilim Dalı nda Araştırma Görevlisi olarak göreve başlamıştır. 2006 yılında ise Öğretim Görevlisi olarak atanmış ve halen bu görevde çalışmaktadır. Alternatif enerji kaynakları, yalıtım ve soğutma konularında çalışmaktadır.