II. Rize Kalkınma Sempozyumu

II. Rize Kalkınma Sempozyumu çay-lojistik-turizm 3-4 Mayıs 2013 RECEP TAYYİP ERDOĞAN ÜNİVERSİTESİ MALTEPE ÜNİVERSİTESİ BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI Yayına Hazırlayanlar Saim C. BERİTAN Emre YILDIRIM

II. Rize Kalkınma Sempozyumu çay-lojistik-turizm sempozyum.erdogan.edu.tr/sekt Rize, 3 4 Mayıs 2013 Yayına Hazırlayanlar Saim C. BERİTAN Emre YILDIRIM Dizgi ve Tasarım Gökçe ARİFOĞLU 1

2

kurullar 3

4

Sempozyum Başkanları Prof. Dr. Arif YILMAZ Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Kemal KÖYMEN Maltepe Üniversitesi Rektörü Sempozyum Koordinatörü Prof. Dr. Osman KARAMUSTAFA Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Rektör Yardımcısı İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dekanı Sempozyum Yürütme Kurulu Başkanı Yrd. Doç. Dr. Ali Rıza SAKLI Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dekan Yardımcısı Sempozyum Yürütme Kurulu Yrd. Doç. Dr. Emre YILDIRIM Arş. Gör. Ali ALTINER Öğr. Gör. Burak KÜÇÜK Arş. Gör. Kübra MERT Arş. Gör. Saim C. BERİTAN Arş. Gör. Süleyman ÇAKIR 5

Bilim Kurulu Prof. Dr. Ahmet Emre BİLGİLİ, Marmara Üniversitesi Prof. Dr. Alaattin KIZILTAN, Recep Tayyip Erdoğan Ü. Prof. Dr. Mehmet TANYAŞ, Maltepe Üniversitesi Prof. Dr. Nazif GÜRDOĞAN, Maltepe Üniversitesi Prof. Dr. Osman KARAMUSTAFA, Recep Tayyip Erdoğan Ü. Prof. Dr. Sadettin ÖZEN, Maltepe Üniversitesi Doç. Dr. Ali Sait ALBAYRAK, Recep Tayyip Erdoğan Ü. Doç. Dr. Cemal SANDALLI, Recep Tayyip Erdoğan Ü. Doç. Dr. Halis DEMİR, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Doç. Dr. Hikmet KIRIK, İstanbul Üniversitesi Doç. Dr. Mustafa AKBULUT, Recep Tayyip Erdoğan Ü. Doç. Dr. Selçuk PERÇİN, Karadeniz Teknik Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Ali Rıza Saklı, Recep Tayyip Erdoğan Ü. Yrd. Doç. Dr. Ali R. SANDALCILAR, Recep Tayyip Erdoğan Ü. Yrd. Doç. Dr. Fulya TAŞEL, Maltepe Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Hamit VANLI, Maltepe Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Halefşan SÜMEN, Maltepe Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. İlker Murat AR, Karadeniz Teknik Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Levent AKSOY, Maltepe Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Muhammed BAMYACI, Maltepe Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Seymur AĞAYEV, Recep Tayyip Erdoğan Ü. Yrd. Doç. Dr. Uğur SİVRİ, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi 6

Davetli Konuşmacılar Çay Sektörü Yrd. Doç. Dr. Hamit VANLI Maltepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Öğretim Üyesi Lojistik Sektörü Prof. Dr. Mehmet TANYAŞ Maltepe Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Uluslararası Ticaret ve Lojistik Yönetimi Türkçe Bölüm Başkanı Turizm Sektörü Prof. Dr. Ahmet Emre BİLGİLİ İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürü 7

8

ÖNSÖZ II. Rize Kalkınma Sempozyumu; Çay Lojistik ve Turizm konularını, bilim insanları ile sektör paydaşlarını bir araya getirerek bu konular özelinde tartıştırmayı ve sektörel sorunları tespit etmeyi hedeflemektedir. Üç ana başlık altında devam eden oturumların yanı sıra, üç ayrı çalıştayla, uygulanabilir çözüm önerilerinin üretilmesi ve bölgesel bir eylem planının ortaya çıkması umulmaktadır. II. Rize Kalkınma Sempozyumu ile Rize ilinin sektörel bazda büyüme potansiyelinin değerlendirilmesi, geleceğe yönelik sektörel büyüme ve gelişme ihtimallerinin ortaya konulması ve şehrin kalkınmasının önünü açacak strateji ve vizyon arayışlarına katkıda bulunulması amaçlanmaktadır. Bu çerçevede, Recep Tayyip Erdoğan ve Maltepe Üniversiteleri nin işbirliği ile ortaya çıkan II. Rize Kalkınma Sempozyumu, farklı üniversitelerden akademisyenleri ve sektörden gelen katılımcıları bir araya getirerek, sempozyumun bu yılki üç ana teması olarak belirlenen Çay Lojistik ve Turizm sektörleri özelinde, Rize nin büyüme ve kalkınma sürecine katkı sunmayı amaçlamaktadır. 9

10

İÇİNDEKİLER SÖZEL BİLDİRİLER 3 Mayıs, Cuma AÇILIŞ OTURUMU ÇAY...27 I. OTURUM TURİZM...29 I. PARALEL OTURUM KALKINMA ÖZEL...32 II. OTURUM LOJİSTİK...35 II. PARALEL OTURUM ÇAY...39 4 Mayıs, Cumartesi III. OTURUM ÇAY...46 III. PARALEL OTURUM TURİZM...51 IV. OTURUM ÇAY...53 IV. PARALEL OTURUM TURİZM...57 V. OTURUM TURİZM...60 V. PARALEL OTURUM LİSANSÜSTÜ ÖZEL...63 POSTERLER...69 11

12

sempozyum programı 13

14

I.GÜN,3 MAYIS 2013 CUMA 08.30-09.00: Katılımcı Kayıt İşlemleri 09.00-10.00: Sunuş ve Açılış Konuşmaları 10.00-10.15: Çay-Kahve Molası 10.15-12.00: AÇILIŞ OTURUMU ÇAY (İsmail Kahraman Kültür Merkezi Büyük Salon) Oturum Başkanı: Prof. Dr. Nazif GÜRDOĞAN, Maltepe Üniversitesi ÇAY SEKTÖRÜNDE YASAL DÜZENLEME İHTİYACI Prof. Dr. Osman KARAMUSTAFA, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi ÇAY BORSALARININ İŞLEYİŞİ VE SEKTÖRE KATKILARI Yrd. Doç. Dr. Hamit VANLI Maltepe Üniversitesi ÇAY SEKTÖRÜNDE ÜST KURULUŞ İHTİYACI VE SEKTÖRE KATKILARI Yrd. Doç. Dr. Ali Rıza SAKLI Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi 1984 TEN GÜNÜMÜZE ÇAY ÖZEL SEKTÖRÜNÜN SORUNLARI 12.00-14.00: Öğlen Arası Mehmet ERDOĞAN, Rize Ticaret Borsası 14.00-16.00: I. OTURUM TURİZM (İsmail Kahraman Kültür Merkezi Büyük Salon) Oturum Başkanı: Prof. Dr. Ahmet Emre BİLGİLİ, İstanbul Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü DOĞU KARADENİZ TURİZM VE KALKINMA PLANI Cemal GÜLAS, CG Sanat Yapım RİZE DE SAĞLIK TURİZMİ ve SAĞLIKLI YAŞAM KÖYÜ NÜN OLUŞTURULMASI Yrd. Doç. Dr. Hamit VANLI Maltepe Üniversitesi Öğr. Gör. Burak KÜÇÜK Maltepe Üniversitesi RİZE KENT MARKASI VE İMAJININ BELİRLENMESİ İLE İLGİLİ BİR ARAŞTIRMA Yrd. Doç. Dr. Mevlüde Canan CAN, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Okt. Zeynep KAZANCI BAŞARAN, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi 15

RİZE DE SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM OLARAK ZAMAN YOLCULUĞU TURİZMİ Yrd. Doç. Dr. Nilgün AVCI, Ege Üniversitesi Büşra AY, Ege Üniversitesi Fatih YILMAZ, Ege Üniversitesi Fatma ARSLAN, Ege Üniversitesi 14.00-16.00: I. PARALEL OTURUM KALKINMA ÖZEL (İsmail Kahraman Kültür Merkezi Küçük Salon) Oturum Başkanı: Prof. Dr. Süleyman ULUDAĞ, Uludağ Üniversitesi RİZE NİN KALKINMIŞLIK DÜZEYİNİN İNCELENMESİ Arş. Gör. Harun SARAÇ, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Arş. Gör. Ömer Faruk BÖLÜKBAŞI,Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Uğur SİVRİ, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi KALKINMA AJANSLARININ İLLERE OLAN KATKISI; DOĞU KARADENİZ KALKINMA AJANSI VE RİZE ÖRNEĞİ Öğr. Gör. Ceyhun AKYOL, Artvin Çoruh Üniversitesi AVRUPA BİRLİĞİ MALİ YARDIMLARI VE RİZE İLİNİN KALKINMASI Öğr. Gör. Seven ERDOĞAN, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi TR-90 BÖLGESİ TURİZM TUTUNDURMA: ANALİTİK HİYERARŞİ SÜRECİ (AHS) Zeyni ARTIK, DOKA 16.00-16.15: Çay-Kahve Molası 16.15-18.15: II. OTURUM LOJİSTİK (İsmail Kahraman Kültür Merkezi Büyük Salon) Oturum Başkanı: Prof. Dr. Mehmet TANYAŞ, Maltepe Üniversitesi AFET LOJİSTİK YÖNETİMİNDE RİZE İLİNE YÖNELİK MODEL ÖNERİSİ Prof. Dr. Mehmet TANYAŞ, Maltepe Üniversitesi Doç. Dr. Yavuz GÜNALAY, Bahçeşehir Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Levent AKSOY, Maltepe Üniversitesi Öğr. Gör. Burak KÜÇÜK, Maltepe Üniversitesi 16

DOĞU KARADENİZ SANAYİ TİCARET VE LOJİSTİK MERKEZİ Yrd. Doç. Dr. Muhammet BAMYACI, Maltepe Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Hamit VANLI, Maltepe Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Ali Rıza SAKLI, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi RİZE NİN KALKINMASINDA RİZE(RİPORT) LİMANININ ROLÜ Yrd. Doç. Dr. Alpaslan ATEŞ, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Doç. Dr. Soner ESMER, Dokuz Eylül Üniversitesi Asım ÇİLLİOĞLU, Rize Limanı (RİPORT) DEĞİŞİM ÇAĞINDA SÜRDÜRÜLEBİLİR LOJİSTİK SÜREÇ VE STRATEJİLERİNİN YÖNETİMSEL BAKIŞ AÇISIYLA DEĞERLENDİRİLMESİ VE KÜRESEL LOJİSTİK ÜS VİZYONU Yrd. Doç. Dr. Devrim GÜN, Nişantaşı Üniversitesi TÜRK PERAKENDE LOJİSTİĞİNDE GELİŞMELER Yrd. Doç. Dr. Onur DİKMENLİ, İstanbul Üniversitesi KARADENİZ HAVZASINDA LOJİSTİK MERKEZ OLMA YOLUNDA RİZE Hakan Birben, Doka Kalkinma Kurulu Uyesi 16.15-18.15: II. PARALEL OTURUM ÇAY (İsmail Kahraman Kültür Merkezi Küçük Salon) Oturum Başkanı: Prof. Dr. Aziz KARAKAYA, Ankara Üniversitesi KALKINMA VE SAĞLIK İLİŞKİSİ KAPSAMINDA ÇAY TARIMINDA RİSKLER VE ÇAY ÜRETİCİLERİNİN SAĞLIK SORUNLARI Prof. Dr. Leyla KARAOĞLU, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Prof. Dr. Nazmi BİLİR, Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Davut KESKİN, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Gül DEVRİMSEL, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Mehmet Sabri BALIK, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Dr. Hale SANDIKÇI, Recep Tayyip Erdoğan Ü 17

RİZE İLİNDE VE DOĞU KARADENİZ BÖLGESİNDE ÇAY BİTKİLERİNDE GÖRÜLEN HASTALIKLAR Prof. Dr. Aziz KARAKAYA, Ankara Üniversitesi Arş. Gör. Arzu ÇELİK OĞUZ, Ankara Üniversitesi SÜRDÜRÜLEBİLİR TİCARET, İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE VERMİKÜLTÜR SİSTEM İLE ORGANİK GÜBRE ELDE EDİLMESİ Yrd. Doç. Dr. Hamit VANLI, Maltepe Üniversitesi Okt. Selen BEDÜK, Maltepe Üniversitesi TÜRK VE SEYLAN SİYAH ÇAYLARININ KAFEİN İÇERİĞİNİN KARŞILAŞTIRILMASI Doç. Dr. İlkay KOCA, On Dokuz Mayıs Üniversitesi Burak İPEKCİ, Rize Gıda Kontrol Laboratuarı KAFEİNSİZ ÇAY ÜRETİMİ Doç. Dr. İlkay KOCA, On Dokuz Mayıs Üniversitesi Şeyda BOSTANCI, On Dokuz Mayıs Üniversitesi ÇAY ÜRETİCİSİNE EK GELİR OLARAK MAVİYEMİŞ YETİŞTİRİCİLİĞİ Doç. Dr. Mustafa AKBULUT, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Yusuf ŞAVŞATLI, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Öğr. Gör. Hüseyin BAYKAL, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi DÜNYA ÜLKELERİ İLE TÜRKİYE NİN ÇAY ÜRETİMİNİN İSTATİSTİKLERLE İNCELENMESİ Yrd. Doç. Dr. Günseli KURT, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Hazan Kübra HACIOĞLU, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 18

II.GÜN, 4 MAYIS 2013 CUMARTESİ 09.00-11.00: III. OTURUM ÇAY (Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Tesisleri) Oturum Başkanı: Prof. Dr. Muharrem ÖZCAN, On Dokuz Mayıs Üniversitesi TÜRKİYE ÇAY YETİŞTİRİCİLİĞİNİN SORUNLARI VE ÖNCELİKLERİ Prof. Dr. Muharrem ÖZCAN, On Dokuz Mayıs Üniversitesi Arş. Gör. Emine YAZICIOĞLU, On Dokuz Mayıs Üniversitesi TÜRK ÇAYINDAKİ GENETİK VARYASYONUN MOLEKÜLER YÖNTEMLERLE ARAŞTIRILMASI Doç. Dr. Cemal SANDALLI, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi ORGANİK TARIM KÜMELENMESİ VE ÇAY SEKTÖRÜNDE BÖLGESEL REKABET ANALİZİ Yrd. Doç. Dr. Sadettin GÜLTEKİN, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi ÇAY SEKTÖRÜNDE ÜNİVERSİTE-SANAYİ İŞBİRLİĞİ: MEVCUT DURUM ve GELECEK İÇİN ÖNERİLER Yrd. Doç. Dr. İlker Murat AR, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fatih ÖZDEMİR, DOKA RİZE İLİ BAHÇE BİTKİLERİ YETİŞTİRİCİLİĞİNDE ÇAY TARIMININ YERİ, SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Yrd. Doç. Dr. Hamdi ZENGİNBAL, Abant İzzet Baysal Üniversitesi ÇAYIN DÜNYADA İÇİME HAZIRLAMA TEKNİKLERİ VE MESH ÇUBUK ÇAY Yrd. Doç. Dr. Hamit VANLI, Maltepe Üniversitesi Saadet ÇALIŞKAN CİĞER, İstanbul Enpa Temizlik ve Gıda Ambalaj A.Ş. ÇAYDA AMBALAJIN ÖNEMİ Yrd. Doç. Dr. Hamit VANLI, Maltepe Üniversitesi Devrim Pınar DİNÇER, Uluslararası Ticaret Danışmanları ve Eğitmenleri Derneği 19

09.00-11.00: III. PARALEL OTURUM TURİZM (Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Rektörlük Küçük Salon) Oturum Başkanı: Doç. Dr. Yavuz GÜNALAY, Bahçeşehir Üniversitesi ÖĞRETMEN ADAYLARININ TURİST KAVRAMINA YÖNELİK ALGILARI VE DOĞU KARADENİZ BÖLÜMÜNDE TURİZMİN GELİŞTİRİLMESİNE YÖNELİK GÖRÜŞLERİ Doç. Dr. Yılmaz GEÇİT, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Arş. Gör. Numan BULUT, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi KIRSAL TURİZM KAPSAMINDA ÇİFTLİK TURİZMİ VE RİZE DE UYGULANABİLİRLİĞİ Yrd. Doç. Dr. Sibel SÜ ERÖZ, Kırklareli Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Mesut BOZKURT, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi KARADENİZ BÖLGESİ TURİZM PAZARLAMASI İÇERİSİNDE KONGRE TURİZMİNİN YERİ Yrd. Doç. Dr. Esra KESKİN, Hitit Üniversitesi Öğr. Gör. Rıdvan KESKİN, Hitit Üniversitesi Okt. Mehmet AYDINKAL, Hitit Üniversitesi HALKLA İLİŞKİLER AÇISINDAN KÜLTÜREL TURİZM MODELİ VE RİZE ÖRNEĞİ Arş. Gör. Mustafa AYDEMİR, Ege Üniversitesi RİZE İLİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM MİMARİSİNİN EKOTURİZM İLE İLİŞKİLENDİRİLMESİ VE BÖLGE KALKINMASINA ETKİLERİ Öğr. Gör. Hande Gül KANCA, Karadeniz Teknik Üniversitesi Öğr. Gör. Sevda KANCA, Karadeniz Teknik Üniversitesi 11.00-11.15: Çay-Kahve Molası 11.15-13.15: IV. OTURUM ÇAY (Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Tesisleri) Oturum Başkanı: Prof. Dr. Alaattin KIZILTAN, Atatürk Üniversitesi ÇAY TARIMINDA GÜBRELEME SORUNLARI, SÜRDÜRÜLEBİLİR ÇAY TARIMI İÇİN YENİ STRATEJİLER Doç. Dr. Turan YÜKSEK, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi 20

Filiz YÜKSEK, Rize Pazar Orman İşletme Müdürlüğü Ercan SÜTLÜ, Ankara WWF Doğal Hayatı Koruma Derneği ÇAY BİTKİSİNİN (CAMELLIA SINENSIS L.) TARİHSEL GELİŞİMİ VE TIBBİ AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ Doç. Dr. Çağatay ÜSTÜN, Ege Üniversitesi Öğr. Gör. Nuray DEMİRCİ, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi ÇAY TÜKETİCİSİNİN MARKA TERCİHİNİN OLUŞMASINDA REKLAMLARIN ETKİSİ Yrd. Doç. Dr. Ömer Kürşad TÜFEKCİ, Süleyman Demirel Üniversitesi Öğr. Gör. Dr. Nezihe TÜFEKCİ, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi ÇAYDA FİDAN ÜRETİM TEKNİKLERİ Yrd. Doç. Dr. Hamdi ZENGİNBAL, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Ayhan HAZNEDAR, Rize Atatürk Çay Araştırma Enstitüsü ÇAYKUR VE ÖZEL ÇAY İŞLETMELERİNİN UYGULADIĞI ÇAY ALIM VE FİYAT POLİTİKALARININ DEĞERLENDİRİLMESİ (RİZE İLİ ÇAY ÜRETİCİLERİ ÖRNEĞİ) Yrd. Doç. Dr. Derya ÖZTÜRK, Ordu Üniversitesi Arş. Gör. Züleyha YILMAZ, Ordu Üniversitesi Ufuk ERKAN, Ordu Üniversitesi TÜRK ÇAY SEKTÖRÜNÜN ULUSLARARASI REKABETÇİLİK DÜZEYİNİN ANALİZİ Mustafa BALTACI, Rize Belediyesi 11.15-13.15: IV. PARALEL OTURUM TURİZM (Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Rektörlük Küçük Salon) Oturum Başkanı: Doç. Dr. Selçuk PERÇİN, Karadeniz Teknik Üniversitesi RİZE İLİNDE KIRSAL TURİZM POTANSİYELİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE ÜRÜN ÇEŞİTLENDİRME Yrd. Doç. Dr. Sibel SÜ ERÖZ, Kırklareli Üniversitesi Arş. Gör. Meltem YALÇIN KAYIKÇI, Kırklareli Üniversitesi 21

TURİZM POTANSİYELİNİN BÖLGESEL KALKINMA ÜZERİNDEKİ ETKİSİNİN TEORİK OLARAK İNCELENMESİ; RİZE İLİ ÖRNEĞİ Öğr. Gör. İlyas Kays İMAMOĞLU, Bayburt Üniversitesi Arş. Gör. Vildan YAVUZ, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Öğr. Gör. Serkan KÜNÜ, Kafkas Üniversitesi ALTERNATİF TURİZMDE HİZMET SEKTÖRÜNÜN ÖNEMİ Uzm. Taner EROL, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA KAPSAMINDA RİZE İLİNİN TURİZM SEKTÖRÜ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ Öğr. Gör. Elif SİS ATABAY, Karadeniz Teknik Üniversitesi Öğr. Gör.. Sevda KANCA, Karadeniz Teknik Üniversitesi KARADENİZ BÖLGESİ NDEKİ BAZI BİTKİLERİN FİTOTERAPİDEKİ ÖNEMLERİ Yrd. Doç. Dr. Handan TÜRKMEN, Balıkesir Üniversitesi 13.15-14.15: Öğlen Arası 14.15-16.15: V. OTURUM TURİZM (Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Tesisleri) Oturum Başkanı: Doç. Dr. Hikmet KIRIK, İstanbul Üniversitesi DETERMINATION OF THE RIZE KOYUN (SHEEP) DOG IN TURKEY Prof. Dr. Mehmet ERTUĞRUL, Ankara Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Orhan YILMAZ, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi ÇAMLIHEMŞİN DEKİ TARİHİ KONAKLARIN TURİZM POTANSİYELİ Yrd. Doç. Dr. Mine TOPÇUBAŞI ÇİLİNGİROĞLU, Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi Sevi Reyhan UFUK, M-Proje Mimarlık ve Restorasyon RİZE TURİZM STRATEJİLERİNDE AKARSULARIN YERİ VE ÖNEMİ Arş. Gör. Kübra MERT, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi 22

DOĞA TURİZMİNDE ÇEVRE EĞİTİMİNİN ÖNEMİ Abdullah KARATAŞ, Ankara Üniversitesi RİZE TURİZM SEKTÖRÜNE YENİ BİR ALTERNATİF: RİZE MUTFAĞI Öğr. Gör. Alper KURNAZ, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Öğr. Gör. Hande AKYURT KURNAZ, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi RİZE DE ALTERNATİF TURİZM: EV PANSİYONCULUĞU Kerem KESEPARA, İstanbul Fevziye Mektepleri Vakfı Işık Okulları 14.15-16.15: V. PARALEL OTURUM LİSANSÜSTÜ ÖZEL OTURUM (Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Rektörlük Küçük Salon) Oturum Başkanı: Yrd. Doç. Dr. Erol USTAAHMETOĞLU, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi RİZE İLİNDE ARI ÜRÜNLERİ ÜRETİMİ VE PAZARLAMA SORUNLARI Yrd. Doç. Dr. Erol USTAAHMETOĞLU, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi RİZE NİN KALKINMASINDA DEMİRYOLUNUN ÖNEMİ Harun MERTOĞLU, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi DEMİRYOLLARI LOJİSTİK KÖY KONSEPTİNİN RİZE İLİNİN EKONOMİK KALKINMASI ÜZERİNE ETKİLERİNİN İNCELENMESİ Filiz KARPUZ, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi RİZE BÖLGESİNDE TEKNOLOJİ ÜSSÜ KURULABİLİRLİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Mehmet Cemil AYDOĞDU, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi RİZE NİN TARIMSAL GERÇEĞİ ÇAY MI, KİVİ Mİ? Mahmut KOÇAN, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi ÇAYA YABANİ ÇARE Burcu ER, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi SEKTÖREL KALKINMADA LİKAPA KURTARICI OLABİLİR Mİ? Betül COŞAR, Rize Çaykur İyidere Çay Fabrikası 23

RİZE BÖLGESİ NDE TURİZM SEKTÖRÜNDE NİTELİKLİ İŞ GÜCÜ VE İNSAN KAYNAĞININ BÖLGESEL KALKINMA ÜZERİNDEKİ ETKİSİ Abdullah KARALİ, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi RİZE BÖLGESİNDE ALTERNATİF TURİZM FAALİYETLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ Mehmet YILMAZ, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi 16.15-16.30: Çay Kahve Molası 16.30-18.30: II. RİZE KALKINMA SEMPOZYUMU ÇALIŞTAYI (Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi ) 24

BİLDİRİ ÖZETLERİ sözel bildiriler 25

26

3 MAYIS, CUMA AÇILIŞ OTURUMU ÇAY Başkan: Prof. Dr. Nazif GÜRDOĞAN 10.15 12.00 (İsmail Kahraman Kültür Merkezi Büyük Salon) Çay Sektöründe Yasal Düzenleme İhtiyacı Osman KARAMUSTAFA Prof. Dr., Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi okaramustafa@hotmail.com Özet: Çayla ilgili ilk çay kanunu İngiliz Parlamentosu tarafından 1773 yılında çıkarılmış ve bu ülkeye ait olan Doğu Hindistan Şirketi ne doğrudan ihracat yapma yetkisi vermiştir. Ülkemizde ilk çay kanunu 1924 yılında çıkarılan, 407 sayılı Rize Vilayeti ile Borçka Kazasında Fındık-Portakal-Limon-Mandalina ve Çay Yetiştirilmesine Dair Kanun çıkarılmıştır. Bu kanun ile çaylık tesisi için uzman yardımı, ucuz fidan temini ve tarıma açılan araziden 10 yıl süreyle vergi alınmaması gibi teşvikler getirilmiştir. 1984 ten günümüze Türk çay sektörü 5 maddelik bir kanunla faaliyet sürdürmektedir. 1924 yılında çıkarılan Kanun bile bu kanundan daha kapsamlıdır. Bu haliyle çay sektörü, gerekli yasal düzenlemelerden yoksundur ve mevzuat eksikliği içinde bulunmaktadır. Türkiye de çay tarımını daha ileriye taşımak ve çay sektöründe pazar payını artırarak müstahsil, özel sektör işletmeleri, kamu işletmeleri ve piyasanın sorunlarını çözmek için yeni bir yasa gerekmektedir. 2023 yılı vizyonu olarak Türk çayını iyi bir yere getirmek amacının gerçekleştirilmesi, iyi bir çay kanunu çıkarılmasına bağlıdır. Yabancı çay üreticisi ülkelerin çayla ilgili mevzuatlarına bakıldığında, Hindistan ın 1953 tarihinde çıkardığı 54 maddelik bir Çay Kanunu olduğu görülmektedir. Sri Lanka ise 1975 yılında 31 maddelik bir Çay Kurulu Kanunu çıkarmıştır. Ancak, Hindistan ve Sri Lanka nın çay mevzuatı sadece bu kanunlarla sınırlı kalmamakta, Çay Kurulları tarafından yapılan ilave düzenlemeler de bulunmaktadır. Anahtar Kelimeler: Çay, Çay Kanunu, Çay Kanunu İhtiyacı. Çay Borsalarının İşleyişi ve Sektöre Katkıları Hamit VANLI Yrd. Doç. Dr., Maltepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi hamitvanli@maltepe.edu.tr Özet: Çay sektöründe yapılacak çalışmalar, bahçeden tüketiciye ulaşıncaya kadarki tedarik zincirinde esas teşkil eden; bahçe yapısı, müstahsil, imalatçı, harmanlayıcı ve paketleyici, toptan ve perakendeci ve nihayet tüketici gruplarının sorunlarını kapsamalıdır Bu sorunların çözümü için temel sektörel yapılanma sorunu çözülmeli ve Çay Borsası kurulmalıdır. Bu çerçevede Çay Borsası nın sektöre sağlayacağı katkılar şu şekilde sıralanabilir: 1) Üründe iki önemli ihtisas konusu mevcuttur. Dökme kuru çay elde etme ve tüketici ihtiyacına göre harmanlayıp paketleyerek satmaktır. Dökme kuru çay fiyatlarının maliyetinin üstünde arz 27

ve talebe göre serbestçe oluşacağı sistemin kurulması, dünya pazar ekonomisi sisteminde Borsa vasıtasıyla olmaktadır. 2) Müstahsil ve imalatçı bu sayede birbiri ile kenetlenmektedir. Kazan kazan sistemi doğal olarak çalışmaktadır. 3)Sistem bedelin peşin ödenmesi ve kaliteli ürüne daha fazla fiyat verilmesini teşvik etmektedir. Müstahsil ve imalatçı zamanında parasını almaktadır. Sektör itibar kazanmaktadır. 4)Devletin yıllık uygulayacağı sübvansiyonlar borsada gerçekleşen ve kaliteyi teşvik eden sisteme daha çok prim verilmesi ile adalet sağlanmaktadır. 5)Standart dışı ürünlerin piyasaya çıkmasını engellemektedir. 6)Yılın her ayında aynı kalitede harmanı paketleyip piyasaya sunulmasını temin eder. Türk marka imajı oluşur. 7)Pazarda aşırı fiyat dalgalanmalarının önüne geçilir. 8)Sektörde paydaşlardan bir grup çok kazanırken diğer grup piyasadan yok olmaz. 9)Tüketicide marka bağımlılığı oluşur. Anahtar Kelimeler: Borsa, Peşin Fiyat, Kalite, Rekabet, İstihdam. Çay Sektöründe Üst Kuruluş İhtiyacı ve Sektöre Katkıları Ali Rıza SAKLI Yrd. Doç. Dr., Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi alirizasakli@yahoo.com Özet: Türk çaycılığında 1973 yılında faaliyete başlayan Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü nden (Çaykur) önce sektörde ikili bir yapı mevcuttur. Bu dönemde, çayın tarımından Tarım Bakanlığı, sanayisinden ise Tekel Genel Müdürlüğü sorumlu olmuştur. Bu yapının yararlı olmadığı, sektörün bütününün tek merkezden yönetilmesi gerektiği düşünülerek, çayın tarımı ve sanayisi ile ilgili tüm görevler Çaykur a verilmiştir. Türk çay sektörü bundan sonra önemli gelişmeler kaydetmiştir. Yabancı çay üreticisi ülkelerden; Sri Lanka, Hindistan ve Kenya gibi ülkelerde, devlete ait çay işletmeleri bulunmamakla birlikte, devletler çay sektörünün yönetimini elden bırakmamışlar; düzenleme ve denetleme ihtiyacını karşılamak üzere Çay Kurulları kurarak sektörü yönlendirmişlerdir. 1984 ten itibaren Türk çaycılığında özel sektöre faaliyet izni verilmiş ve sektördeki bütünlükçü yapı yeniden bozulmuştur. Çay tarımı Çaykur un yönetiminde kalmış olmakla birlikte, yeni kurulan özel sektör işletmelerinin yaptığı çay işleme, dağıtım ve pazarlama faaliyetleri tamamen denetimsiz kalmıştır. Bunun sonucunda sektör çok büyük zararlar görmüş, sektördeki sorunları tespit ederek çözüme kavuşturacak bir birim olmadığından, çok sayıda fabrika kapanmış ve bunun sonucunda çay müstahsili de mağdur olmuştur. Gelinen noktada çay sektörünün tamamına hâkim olacak; düzenleme ve denetleme ihtiyacını karşılayacak bir Çay Kurulu kurulması gerekli görülmektedir. Anahtar Kelimeler: Çay, Çay Kurulu, Çay Üst Kurulu. 1984 ten Günümüze Çay Özel Sektörünün Sorunları Mehmet ERDOĞAN Başkan, Rize Ticaret Borsası mehmet.erdogan@orcay.com.tr Özet: Türkiye de çay tarımı Doğu Karadeniz Bölgesi nde Gürcistan sınırından başlayarak Ordu ilinin Fatsa ilçesine kadar 28

3 MAYIS, CUMA kuşakta yapılmaktadır. Ülkemizde çay yetiştiriciliğine Rize ve çevresinin uygun olduğu ilk kez 1917 yılında belirlenmiş ve Rize ve Borçka kazasında fındık, portakal, mandalina, limon ve çay yetiştirilmesine dair 407 sayılı kanun 1924 yılında çıkarılarak yasal altyapı hazırlanmıştır. 1947 yılında 60 ton/gün kapasiteli ilk yaş çay yaprağı işleme fabrikası (Merkez Çay Fab.) Rize de kurulmuştur. 1971 yılında bir kamu iktisadi teşebbüsü olan Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü kurulmuş, 1984 yılında çaycılık faaliyetlerinde bulunması serbest bırakılmıştır. Günümüzde çay sektöründe toplam 197 fabrika mevcuttur. Bunların 46 sı Çaykur a, 151 i özel sektöre ait çay fabrikalarıdır. Bu fabrikaların 154 ü Rize de 29 u Trabzon da, 10 u Giresun da, 4 ü Artvin de bulunmaktadır. Bunların 48 i büyük ölçekte fabrika, 74 ü orta ölçekli fabrika, 73 ü küçük ölçekli fabrikalardır. Yıllara göre değişen yaş çay üretim rakamları ortalama 1.200.000.000 ton civarındadır. Bu üretimin %50.00 si Çaykur tarafından, %50.00 si özel sektör tarafından yapılıyor. Özel sektör üretiminde %48.66 sı büyük ölçekli fabrika, %38.88 i orta ölçekli fabrika, %12.46 sı küçük ölçekli fabrikalardan oluşmaktadır. Milli ürünümüz olan çay, halkımızın temel gıda maddesidir ve ülkemiz için stratejik ürün konumundadır. Halkımız, sabah kahvaltıdan başlayarak gece geç saatlere kadar hayatın her alanında çay içmektedir. Sistemsiz bir yapıyla yoluna devam etmek zorunda kalan Türk çay sektöründe birçok sorun mevcuttur. Anahtar Kelimeler: Çay, Türk Çayı, Çayda Özel Sektör. I. OTURUM TURİZM Başkan: Prof. Dr. Ahmet Emre BİLGİLİ 14.00 16.00 (İsmail Kahraman Kültür Merkezi Büyük Salon) Doğu Karadeniz Turizm ve Kalkınma Planı Cemal GÜLAS Fotoğraf Sanatçısı, CG Sanat Yapım cemal@wildlifeturkey.com Özet: Kaçkar Dağları ve civarında yüzyıllardır sürmekte olan yaylacılık geleneği günümüzde eski yoğunluğunu kaybetmiştir. Yaylaların doğal yapılarına zarar vermeden ve yeni yapılaşmaya izin vermeden, yenilenip restore edilerek 4 mevsim turizme yönelik olarak bir sistem kurulmasını organize etmek mümkündür. Anadolu nun binlerce yıl öncesine dayanan tarihi, Karadeniz Bölgesinin mitolojideki yeri ve bağları üzerine kurulacak bir pazarlama hikayesini yörenin doğa güzellikleri ve bitki taksonundaki zenginlikleriyle tamamladığında dünyada bir eşi daha yoktur. Bu sebepten dolayı Kaçkar Dağları ndaki turizm planlamasında mutlaka tarih ve mitolojideki yeri üzerine kurulacak öyküler lokomotif olarak düşünülmeli, bu lokomotif geliştirilerek desteklenmelidir. 29

Coğrafi yapının özellikleri nedeni ile konaklama ve hizmet sahalarının yaylalarda tek merkezlerde büyük hücreler halinde yapılması yerine, mevcut yaylalardaki yayla evleri bu büyük hücrenin küçük üniteleri olarak geliştirilmelidir. Turizm yatırımları büyük şirketlerin kontrol ve yatırımları ile değil yöre insanının dahil edildiği bir model ile yaygınlaştırılmalıdır. Yayla evleri kış mevsiminde de konaklama yapılabilecek şekilde yenilenmeli; konaklayanların ihtiyaçlarını giderecekleri, alışveriş yapacakları, sosyal tesis olarak faydalanacakları ortak alanlar yapılmalı. Yayla evleri ve yaylacılık planlandıktan sonra bölgede yapılacak turizm çeşitlendirmeleri yeniden değerlendirilmeli, yurtdışındaki büyük tur operatörleri ile iletişime geçilmeli ve bölgenin turizm potansiyeli rastlantı ve beklentilerle değil bir pazarlama stratejisi ile rezervasyon usulüne göre organize edilmelidir. Bahsi geçen projeler ve birbirine bağlı gelişmeler neticesinde, Doğu Karadeniz in geleceğinin oluşturulmasında, göçün tersine çevrilmesi ve mevcut köylerin kalkınmasında önemli birer dönüm noktası yaratabiliriz. Anahtar Kelimeler: Yaylacılık, Kaçkar Dağları, Tarih, Kış Turizmi, Hayvancılık. RİZE DE SAĞLIK TURİZMİ ve SAĞLIKLI YAŞAM KÖYÜ NÜN OLUŞTURULMASI Hamit VANLI 1 ve Burak KÜÇÜK 2 1 Yrd. Doç. Dr., Maltepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi hamitvanli@maltepe.edu.tr 2 Öğretim Görevlisi, Maltepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi bkucuk@maltepe.edu.tr Özet: Dünya da yükselen trend olan sağlık turizmi ile bir ülkeden diğer bir ülkeye hastanelerde bekleme sürelerinin uzunluğu, tedavinin dışarıda ekonomikliği veya daha kaliteli sağlık hizmeti veya tedaviyle birlikte tatil yapma arzusu ile gidilebilmektedir. Dünya nüfusunun, özellikle gelişmiş ülkelerin yaşlı nüfusu %20lere yaklaşmış olup 2050 yılında bu oranın %40ı aşması beklenmektedir. Engellilerin oranı %7-10, kronik hastalığı olanların oranı %12, orta seviyede depresyon geçiren nüfus %15lerdedir. Önümüzdeki yıllarda gelişmiş ülkelerin nüfusunun %30lara varan oranda bir nüfusun özel ve ayrıcalıklı bir ortamda uzun süreli tatil yapmak ve sağlıklı bir yaşam arayacaktır. Bu kapsamda son yıllarda Türkiye de de sağlık turizmine yatırımlar yapılarak yılda ortalama 250 bin turistin gelmesi sağlanmıştır. Gelenlerin büyük çoğunluğunu kaplıca ve termal tesisleri ziyaret edenler oluştururken, saç ektirme, göz ameliyatları, estetik ve tüp bebek gibi cerrahi yöntemler için gelenlerin sayısı da hızla artmaya başlamıştır. Bu çalışmada Türkiye de yaygınlaşan sağlık turizminin, sahip olduğu potansiyeli ile Rize ili için önemli bir fırsata dönüştürülmesini ve Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi bünyesinde kurulmuş Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Vakfı vasıtasıyla sağlıklı yaşam köyü oluşturularak hem Avrupa ülkelerinden hem de Karadeniz ülkelerinden turistlerin gelmesinin sağlanarak bölgesel kalkınmaya olan katkıları incelenip önerilerde bulunulmaktadır. Anahtar Kelimeler: Sağlık Turizmi, Bölgesel Kalkınma. 30

3 MAYIS, CUMA RİZE KENT MARKASI VE İMAJININ BELİRLENMESİ İLE İLGİLİ BİR ARAŞTIRMA Mevlüde Canan CAN 1 ve Zeynep KAZANCI BAŞARAN 2 1 Öğr. Gör. Dr., Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu mcanancan@hotmail.com 2 Okt., Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu zeynep.kazanci@gmail.com Özet: Günümüzde, küreselleşme ile birlikte pek çok alan rekabet içine girmektedir. Bunlar arasında yerler (mekânlar ), ülkeler, kentler yer almaktadır. Bu araştırmada; Rize Kent Markası ve Marka İmajının Belirlenmesi, Rize Kentinin imajının hangi unsurlardan oluştuğunun tespiti ve kentin, fiziki ve soyut özellikleri ile kent halkının, nasıl algılandığının ölçümlenmesi hedeflenmiştir. Bu bağlamda araştırmada Rizeli olmayan kişiler çalışma evreni olarak seçilmiştir. Araştırmanın örnek büyüklüğü; zaman ve maliyet kısıtlaması nedeniyle araştırma verileri Rize Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu nda okuyan Türkiye nin farklı kentlerinden gelen öğrencilerin yaşadıkları şehirlerdeki gönüllü katılımcılar üzerinde kolayda örnekleme yoluyla anket yöntemi ile yapılmıştır. Araştırma SPSS 16 programı ile analiz edilmiştir. Araştırma sonuçları frekans, betimleyici istatistik ve ki-kare analizi ile değerlendirilmiştir. Araştırmada, Rize denilince cevaplayıcıların akıllarına ilk önce Çay kelimesi gelirken bunu Doğal güzellik ve Başbakan ifadeleri izlemektedir. Katılımcılara göre Rize yi en iyi ifade eden kavram Doğal Güzelliklere Sahip olması iken; en az tercih edilen kavram şehrin Dışa Açık bir il olmasıdır. Rize halkını en iyi ifade eden kavramlar ise Çalışkan ve Dindar olmasıdır. Eğitim düzeyi ile Rize denilince akla gelen ilk kelime arasında anlamlı bir ilişki yoktur. Katılımcıların büyük çoğunluğu Üniversitenin Rize nin tanınmasında yararlı olacağını düşünmektedir. Ankete katılanlar turizm açısından Rize yi en iyi ifade eden özelliğin doğal güzelliklere sahip olan bir il olduğunu belirtmişlerdir. Yürütülen çalışma; Rize ilinin tanınırlığı ile turizm potansiyeli arasında doğrudan bir ilişki olduğunu ortaya koymaktadır. Tanınırlık ve kent imajı arttıkça turizm çeşitliliği ve geliri de artmaktadır. Bu nedenle; kent imajının yüksek olması gelecekte ilin turizm potansiyelinde de önemli gelişmelerin sağlanacağını göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Kent markası, Kent İmajı, Kent Algısı, Turizm Bilinci. RİZE DE SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM OLARAK ZAMAN YOLCULUĞU TURİZMİ Büşra AY 1, Fatih YILMAZ 2, Fatma ARSLAN 3 ve Nilgün AVCI 4 1 Ege Üniversitesi, Çeşme Turizm ve Otelcilik Yüksekokulu busraay55@yandex.com 2 Ege Üniversitesi, Çeşme Turizm ve Otelcilik Yüksekokulu fatihyilmaz41@yandex.com 3 Ege Üniversitesi, Çeşme Turizm ve Otelcilik Yüksekokulu fatma.arslan.ege@yandex.com 31

4 Yrd.Doç.Dr., Ege Üniversitesi Çeşme Turizm ve Otelcilik Yüksekokulu nilgun.avci@ege.edu.tr Özet: Değişen turist beklentileri yeni turizm türlerinin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Pasif tatil anlayışı yerine aktif, öğrenerek, yaşayarak eğlenme eğilimi gelişmektedir. Bu beklentilere yönelik olarak dünyada bir süredir gerçekleştirilen, son dönemlerde Türkiye de de uygulamaları görülen yeni bir turizm türü zaman yolculuğu turizmi doğmaktadır. Geçmiş zamandan bir günü aynı veya kurgulanmış tarihsel bir alanda, gerçeğe uygun koşullarda, ziyaretçilere deneyimlendirmek amaçlanmaktadır. Bu deneyim belirli bir zaman ve belirli bir yerde yaşananları, katılımcılara dönemi yaşatmak için yazılan senaryolar, roller ve kostümlerle, anılan dönemi hissetmelerini sağlayan faaliyetlerden oluşur. Tarihi keşfetmek, anlamak isteği seyahat için önemli bir motivasyon türüdür. İnsanlar farklı toplumların tarihini ve kültürlerini yerinde öğrenmek için uzun yolculukları yapabilmektedirler. Turistik çekicilik sağlayan bu uygulama, tarihsel çevrenin korunmasını ve sürdürülebilir turizmi de beraberinde getirecektir. Çalışmada, zaman yolculuğu turizminin dünyada ve Türkiye de uygulanan örneklerinin araştırılması ile Rize turizminin zaman yolculuğu turizmiyle geliştirilmesi için öneriler getirilmiştir. Rize de Zaman Yolculuğu Turizminin yapılabilmesi için gerekli kültürel zenginlik mevcuttur. Türkiye 2023 turizm stratejisindeki yayla koridoru, kaleleri, çay ürünün tarihi ve turistik etkinlik (toplanması, kurutulması v.b.) olarak sunulması gibi konularında Zaman Yolculuğu Turizmi örnekleri geliştirilmiştir. Anahtar kelimeler: Zaman Yolculuğu Turizmi, Turistik Ürün Çeşitlendirmesi, Rize. I. PARALEL OTURUM KALKINMA ÖZEL Başkan: Prof. Dr. Süleyman ULUDAĞ 14.00 16.00 (İsmail Kahraman Kültür Merkezi Küçük Salon) RİZE NİN SOSYO-EKONOMİK GELİŞMİŞLİK DÜZEYİ Harun SARAÇ 1, Ömer Faruk BÖLÜKBAŞI 2 ve Uğur SİVRİ 3 1 Arş. Gör.,Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi harun.sarac@erdogan.edu.tr 2 Arş. Gör., Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi omer.bolukbasi@erdogan.edu.tr 3 Yrd. Doç. Dr., Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi ugur.sivri@erdogan.edu.tr Özet: İktisadi kalkınma sadece bir gelir artışını değil aynı zamanda sosyal ve ekonomik yapıda bir değişimi, iyileşmeyi ifade eder. Buna bağlı olarak bir ilin, bölgenin veya ülkenin kalkınmasından söz edebilmek için kişi başına Gayri Safi Yurtiçi Hasıla gibi gelir düzeyini ifade eden bir değişkeni tek başına incelemek yeterli değildir. Bu değişkenin yanında ekonomik ve sosyal yapıyı ve bu yapıdaki değişimi ifade edecek değişkenleri de (doğurganlık 32