ÖZET: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Viroloji Anabilim Başkanı Dalı Prof. Dr. Mehmet Kale; Ülkemizdeki viral hayvan hastalıklarının teşhisi ve önlenmesine yönelik yapılan bilimsel araştırmaların yanı sıra Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (GTHB) il ve ilçe müdürlükleri, özel işletmeler (evcil büyük baş ve küçük baş hayvanlar, su ürünleri, kanatlı vb. yetiştiricileri) pet klinikleri, pet hayvan sahipleri, hayvanat bahçeleri veya vahşi hayvan doğal yaşam alanlarından uygun şartlarda gönderilen marazi maddelerle birlikte, gelen talepler doğrultusunda mümkün olan virolojik ve serolojik tetkikler yapılmaktadır. Hastalıkları önlemek amacıyla yetiştiriciler, üreticiler veya hayvan sahipleri bilgilendirilmektedir. Kurulan moleküler viroloji laboratuvarımızla birlikte gelişmiş teknolojilerden yararlanılarak özellikle Bovine viral diyare virus (BVDV), Sığır Herpesvirus (IBR), Mavidil virus, Schmallenberg virus, Küçük Ruminant Vebası, Coronavirus, Rotavirus vb. hastalıkların moleküler teşhisi yapılabilmektedir. Ayrıca, hücre kültür laboratuarımızda kurulmuştur. Viroloji Anabilim Dalı; lisans ve lisans üstü programlar, teorik/ pratik eğitimler ve Ar-Ge çalışmaları gibi birçok akademik faaliyetler ile çalışmalarını sürdürmektedir. ABSTRACT: Mehmet Akif Ersoy University Faculty of veterinary medicine, head of Virology Department Prof. Dr. Mehmet Kale: in the Department of Virology for the diagnosis and prevention of viral animal diseases in the country scientific studies as well as food, agriculture and livestock Ministry (GTHB) provincial and district offices, private businesses (large and small head, pet, livestock, fisheries, poultry, etc. growers) pet clinics, pet owners, zoos or wild animal is the natural habitat of morbid substances under suitable conditions sent together with virological and serological tests are performed in accordance with the requests possible. In order to prevent diseases, growers, manufacturers, or pet owners are informed. Employing advanced technology and established the Laboratory of molecular Virology, especially in conjunction with bovine viral diarrhea virus (BVDV), Bovine herpes virus (IBR), Bluetongue virus, Schmallenberg virus, PPR, Coronavirus, Rotavirus, etc. molecular diagnosis of diseases can be made. Additionally, cell culture was established in our laboratory. Department of Virology, undergraduate and graduate programs, theoretical training and R & D activities such as academic activities, we are working with. Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 41
Akademik Personel: Veteriner Hekimlerimizin meslek hayatlarında karşılaşabilecekleri viral hastalıklar konusunda neler yapabileceği, problemlere en kısa sürede nasıl çözüm getirebileceği, farklı bakış açılarıyla geniş perspektifte nasıl değerlendirme yapabileceğinin öğretilmesi amaçlanan Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Veteriner Fakültesi Viroloji Anabilim Dalında; başta Prof.Dr. Mehmet KALE ve Yard.Doç.Dr. Sibel HASIRCIOĞ- LU olmak üzere, bölümümüze daha yeni katılarak bizleri kuvvetlendiren hocamız Prof.Dr. Yakup YILDIRIM ın yanı sıra doktoralarını sürdürmekte olan Araştırma Görevlileri Kamil ATLI ve Hasbi Sait SALTIK tarafından oluşmaktadır. Eğitim-Öğretim ve Laboratuvar İmkânları: Anabilim Dalımızda sürdürülen lisans faaliyetlerinin yanı sıra Konya Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Viroloji Anabilim Dalı ile birlikte ortak olarak sürdürülen Yüksek Lisans ve Doktora Programları ile birlikte Lisans mezunu öğrencilerimize çeşitli konularda ihtisas yapma imkanları sunulmaktadır. Geçen yıl ilk yüksek lisans mezununu veren anabilim dalımızda halihazırda 5 yüksek lisans ve 2 doktora öğrencisi eğitimlerine devam etmektedir. Lisans dersleri kapsamında anabilim dalımızca sadece Viroloji (zorunlu) dersi verilirken, Avrupa Veteriner Hekimliği Eğitim Kurumları Birliği ne (EAEVE) uyum çerçevesi kapsamında fakültemizin yapmış olduğu yeni düzenlemelerle Genel Viroloji, Özel Viroloji, Su Ürünleri ve Hastalıkları (Viral), Viral Aşılar, Viral Zoonozlar ve Egzotik Hayvanların Viral Enfeksiyonlar adlı zorunlu ve seçmeli dersleriyle birlikte eğitim-öğretim faaliyetlerini sürdürecektir. Anabilim Dalımızda aktif olarak Ar-Ge ve rutin çalışmaların yapıldığı Seroloji Laboratuvarı, Floresan Antikor Teşhis Laboratuvarı, Moleküler Viroloji ve Hücre Kültürü Laboratuvarları bulunmaktadır. Laboratuvarlarımız fakülte içi ve dışı amaçlar gözetilerek başta Burdur, Isparta, Antalya, Afyon, Denizli, Uşak gibi yakın illerden olmak üzere, gelen talepler doğrultusunda tüm Türkiye ye hizmet vermektedir. Ayrıca bilim-sanayi işbirliği doğrultusunda Ar-Ge projelerine katkı sağlamaktadır. Anabilim Dalımızdan ders alan lisans ve lisansüstü öğrencilerinin ülkemiz ve dünya daki önemli viral hastalıklar ve çalışmalar Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 42
konusunda teorik/pratik bilgi ve tecrübelerle donatılması hedeflenmiştir. Kazanılan bilgi ve deneyimlerle birlikte ülkeye faydalı bireylerin yetiştirilmesi amaçlanmaktadır. Özellikle zoonoz hastalıklarda ve viral salgınlarda nasıl hareket edilmesi yönünde hekim adaylarımızın eğitilmesi üzerinde durulmaktadır. Ülkemizin dünyadaki prestiji ve ekonomik çıkarları doğrultusunda da öğrencilerimizin bu tarz hastalıklar ve virolojik çalışmalar yönünden bilgilendirilmesi sağlanmaktadır. Ülkemizde GTHB nın Veteriner Teşhis ve Analiz Laboratuvarları Yönetmeliği çerçevesinde verilen çalışma ve kuruluş izni ilk defa Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Veteriner Fakültesi tarafından alınmıştır. Bu kapsamda Viroloji Anabilim Dalı Laboratuvarları da yetki sertifikasını alanlar arasındadır. (Görsel: 2) Projeler ve Faaliyetler: Anabilim Dalımızda çalışmaları sürdürülen projelerden 2012 yılında Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı (BAKA) tarafından desteklenen, yürütücülüğünü Yard.Doç.Dr. Sibel HASIRCIOĞLU nun yaptığı İshal Kaynaklı Buzağı Ölümlerinin Yerli Aşı ile Önlenmesi isimli TR61/12ARGEK/0011 nolu proje doğrultusunda Moleküler Viroloji ve Hücre Kültürü Laboratuvarı Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 43
alt yapı çalışmaları bitmiş olup araştırma faaliyetleri aktif olarak sürdürülmektedir. (Görsel : 3,4,5) Projeyle bağlantılı olarak Şubat 2014 te, Üniversitemiz ile Burdur İli Köy Kalkınma Kooperatifler Birliği (Köy-Koop) arasında imzalanan Virolojik ve Serolojik Teşhis ve Analiz Protokolü sayesinde Köy-Koop a kayıtlı hayvanlara ait hastalıkların Viroloji Anabilim Dalı alt yapısı kullanılarak önüne geçilmesi ve elde edilen verilerin aşı çalışmalarında kullanılması hedeflenmiştir. 2015 yılında ise yürütücülüğünü Prof.Dr. Aynur BAŞALP in yaptığı Hayvan Hastalıkları Tanı Teknolojileri Merkezi Kurulması adlı TR61-15-ARGEK-0038 geçici kodlu projede, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi nin farklı birimlerinde çalışan ve alanında uzman akademik personelleriyle birlikte çeşitli çalışmalar Anabilim Dalımızda yapılacaktır. Bu ve benzeri projeler kapsamında birçok akademik faaliyetler düzenlenerek, yapılan çalışmaların yaygınlaştırılması sağlanacaktır. Daha da önemlisi konuyla ilgili dışa bağımlılığın azaltılması, döviz kaybının önüne geçilmesi ve önemli hastalıkların Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 44
erken ve zamanında teşhis edilmesi sağlanarak ülkemiz ekonomisine katkı sağlanması amaçlanmaktadır. Klinik Öncesi Bilimler Bölümü nde yer alan Viroloji Anabilim Dalı nda özellikle evcil memeli hayvanlarda infertiliteye, abortlara ve solunum sistemi rahatsızlıklarına yol açan viral hastalıkların üzerinde daha çok durulmaktadır. Hayvan sağlığını tehdit eden viral hastalıkların teşhisi, kontrolü, eradikasyonu ve aşılamalar ile ilgili bilimsel faaliyetler sürdürülmektedir. Bunun yanı sıra üniversite-üretici işbirliği kapsamında Burdur Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği (BDSYB) nin desteğiyle de viral hastalıklar ile mücadele yönünden yetiştiricilerin daha da bilinçlendirilmesi ve onların varsa şayet doğru bildiği yanlışlarının önüne geçilmesi amaçlanarak 5 yıldır devam eden çeşitli köy seminerleri yapılmaktadır. BDSYB üyelerinin sığırlarında görülen abort ve döl tutmama olgularında da hizmet verilmektedir (Resim 6). Ayrıca laboratuvarlarımızda mevcut imkanlarla sığır, koyun, keçi gibi çiftlik hayvanlarının yanı sıra kedi, köpek, yabani ve egzotik hayvanlar da viral hastalıklar yönünden incelenebilmektedir. Bunlara ek olarak Antalya Hayvanat Bahçesinde bulunan yabani ve egzotik hayvanlarda zaman zaman meydana gelen hastalık ve ölümlerde viral enfeksiyonların etkisinin araştırılması ve teşhisi de faaliyetlerimiz arasında yer almaktadır. Gelecek Projeler: Anabilim Dalımızda önümüzdeki günlerde BDSYB ile ortak çalışarak süt sığırlarında viral kaynaklı genital enfeksiyonların moleküler teşhisi için geniş kapsamlı bir proje yapılıp, süt sığırı yetiştiricilerinin önemli bir sorununun daha ortadan kaldırılması planlanmaktadır. Ayrıca, viral hastalıkların teşhisinin yanı sıra hayvanlarda görülen viral enfeksiyonların tedavisinde kullanılmak üzere doğal bitkisel ürünlerde (fitoterapi) antiviral aktivite çalışmaları hedeflenmiştir. Bu kapsamda viral kaynaklı, tedavi edilen (alternatif) veya edilemeyen enfeksiyonlara yönelik bitkisel kökenli yeni ilaç geliştirmesi amaçlanmaktadır. Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 45