Sevgili hemşehrilerim İbrahim KARAOSMANOĞLU Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanı Çok eskilere dayanan büyük bir tarihimiz var. Millet olarak pek çok badireler atlatmışız. Devlet idaresinde binlerce yıllık tecrübenin yanı sıra pek çok inişli çıkışlı dönemler geçirmişiz. Kocaeli Büyükşehir Belediyemizin siz değerli hemşehrilerimiz ve tiyatro severler için repertuarına aldığı ve sahneye koyacağı bir tiyatro eseriyle bu dönemlerden birine ışık tutacağız. Değerli edebiyatçı - fikir adamı Turan Oflazoğlu nun Kösem Sultan adlı eserini sahneleyecek olan Büyükşehir Belediyemiz Tiyatrosu, perdelerini siz değerli hemşehrilerimize açacak. Oyunu izlerken, Kösem Sultan ın kendi iktidarının devamı için her şeyin mubah olduğu düşüncesinden hareketle devlet kurumuna ve geleneğine karşı kendi iktidarını var etme çabasını göreceğiz. Devlet düzeninde patlak veren yangınları, kıyımları, ayaklanmaları, varlığının devamına hizmet etmek için kullandığına ve devleti elinde tutabilmek için kendi öz çocuklarına bile kıyabilen bir anneyi ibretle göreceğiz. Sevgili tiyatro severler, Büyükşehir Belediyemizin yeni oyunları devam edecek. Repertuarımız siz izledikçe çoğalacak. Çünkü siz buna değersiniz! Selâm ve saygı ile 2 3
Turan Oflazoğlu Kösem Sultan üzerine Seni öldürmekle, ne yaman bir oyun oynamış ne şaşmaz bir tuzak kurmuşum kendime, oğlum! Kösem Sultan ın yazılmasıyla, İktidar Üçlemesi tamamlanmış oluyor. Üçlemenin ikinci oyunu Deli İbrahim 1967 de, birinci oyunu IV, Murat da 1970 de yazılmıştı; üçüncü oyun Kösem Sultan sa 1980 de ortaya çıkabildi. IV. Muratta dış kargaşayla boğuşan ve sonunda onu alt eden kişinin dramı söz konusuydu: toplumsal kargaşayı yeniyordu Murat, ama bu kaypak düşman dışarıda yenilirken, büyük hasım Murat ın içine girmeyi başarıyordu. Deli İbrahim se, bilinç sağlığı uğruna savaşıyor, delirmemek için delilikler yapıyordu, cinnete karşı savunmaydı onu çılgın klan. Bilinçli deliliklere başvurarak delirmemeyi başarıyordu İbrahim, ama bu yolda kazandığı zafer, tahtına ve canına mal oluyordu. Üçüncü oyunun başkişisine gelince: Sultan Murat gibi bir yırtıcıyla Sultan İbrahim gibi bir çılgını doğurmuşum ben, diyeti Kösem de oğullarının ikisinin de özellikleri vardır; örneğin, devlete karşı ayaklanan Anadolu sipahilerinin başı Abdünnebi ye yılgı salarak onu Üsküdar dan uzaklaştırırken, IV. Murat ı andırır Kösem; yeniçeri ocağıyla sipahi ocağımı birbîrine düşürürken, düzeni yok etmek için elinden gelen her şeyi yaparken de, Deli İbrahim i düşündürür. İktidar uğruna oğlu İbrahim i önce tahtından indirip sonra da boğduran, iktidar uğruna torunu Mehmet i, hem de iftar şerbetine zehir koydurarak öldürmeye kalkan, kısacası, iktidar uğruna canavarlaşan Kösem, Ortalığı bir güzel karıştırmak gerek ağalar/her şey öylesine karmakarış olmalı ki/ ancak biz çıkabilelim içinden. Gayret günüdür! gibi sözlerle fitne ateşini körükler, kargaşayı büyütür, yıkımın ta kendisi olurken, düzeni, bütünlüğü savunmak durumunda olan Turhan Sultan, çocuk padişah IV. Mehmet e der ki: Çabuk büyü oğlum, çok, çok çabuk! Saraya da girdi ikilik, asker ocaklarına da. Ancak sen, Mehmet im, bu çatışan bu birbirini yok etmeye çalışan güçleri buyruk altına alırsan, ancak sen sağlam bir baş olarak gelişir bu güçleri yararlı bir işe koşarsan esenliğe erişir bu gövde; ancak o zaman gerçek büyüklüğe, mutlu bir sürekliliğe kavuşurken, güçlülüğe dayanan sağlıklı bir barışa. Turhan bir yandan oğlunu böyle eğitirken, bir yandan da düşünür: Kötülüğün dilini, huyunu öğrenmeden/müm-kün değil onu alt etmek anlaşılan. Sadrazamlık, şeyhülislam-lık gibi en önemli yerlere kendi güvendiği adamları getiren Turhan, yeniçeri ocağının ileri gelenlerinden Kethüda Bey e de dayanarak Kösem in sultasına son verir. Gemi azıya alan yıkım doruğa tırmanırken, kendisini durduracak gücün oluşmasını önleyememiştir; hatta denebilir ki, kendisini yenilgiye uğratacak olanı, yıkım kendisi doğurmuştur. Kösem le kıyasıya savaşmaya karar verdiğinde ne diyordu Turhan: Seni kuşandım, Kösem, sana karşı! Kıssadan hisse: kötülük bir süre sindirilebilir, ama kökü kazınamaz, çeşitli kılıklara bürünerek insanların arasında yine dolaşacak, fırsat kollayacaktır. öyleyse, insanlığın insanca devamın sağlaması gerekenlere, bir başka deyişle, iyiden yana olanlara düşen nedir? Kötülüğün hiçbir zaman büsbütün yok edilemeyeceğini bilmek, onu iyice inceleyip tanımak, ondan daha güçlü olmanın yollarını mutlaka bularak onu iyiliğin hizmetine sokmak; evet, insanlığa yeni aşamalar yaptıracak üstün amaçların gerçekleştirilmesinde kötülüğün kendine özgü enerjisinden de yararlanmak. 4 5
yazan A. TURAN OFLAZOĞLU 29 Temmuz 1932 de Adana da doğdu. İlkokulu Bünyan da bitirdi. Bünyan da ortaokul olmadığı için bir yıl öğrenime ara vermek zorunda kaldı. O yılı babasının köyünde geçirdi. Oradaki yaşantısı Keziban, Allahın Dediği Olur ve Elif Ana adlı oyunlarına kaynaklık etti. 1945 yılında II. Dünya Savaşı nın sona ermesinden önce, ailesiyle İstanbul a geldi. Kumkapı (Gedikpaşa) Ortaokulu nda okudu. Vefa Lisesi ni bitirdikten sonra İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi ne girdi. Bir yıl sonra Edebiyat Fakültesi ne geçiş yaptı. Felsefe ve İngiliz Edebiyatı bölümlerini bitirdi. 1963 yılında Fulbright bursu kazanarak tiyatro eğitimi için, ABD nin Washington Üniversitesi ne gitti. Oyun yazarlığı konusunda eğitim aldı. Amerika da ilk oyunu olan Keziban`ı yazan sanatçı, 1964 yılında Türkiye ye döndü ve TRT İstanbul Radyosu tiyatro bölümünde dramaturg olarak çalıştı. Yazdığı oyunların konularını genellikle tarihe dayandırmakla birlikte, tarihi incelemeye yönelik değil, karakterlerin kişilik ve iç dünyalarını yansıtmaya önem verdi. Ayrıca bir çevirmen olan Oflazoğlu, evli ve iki kız çocuğu babasıdır. Tiyatro Eserleri: Keziban, Allahın Dediği Olur, Deli İbrahim,Sokrates Savunuyor, Güzellik ile Aşk, IV. Murat, Gardiyan, Bizans Düştü, Genç Osman, Dörtbaşımahur Şahin Çakırpençe, Elif Ana,Sinan, Shakespeare. Şiir: Sevgi Hakanı. Librettolar: IV. Murat Operası, Atatürk (Oratoryo metinleri, bestelenmedi), Olimpiyat (Bale için, bestelenmedi), Sultan Ahmet (ses ve ışık gösterisi) TV Senaryosu : Topkapı Film Senaryosu: Mütarekeden Büyük Taarruza Radyo Oyunları: Sokrates in Savunması, Bizans Düştü, IV. Murat, Güzellik İle Aşk Çevirileri: Ceza Sömürgesi, F. Kafka; Kafka ile Konuşmalar, G. Janough; Seçme Şiirler R.M. Rilke, Duino Ağıtları, R.M. Rilke, Böyle Buyurdu Zerdüşt, F. Nietzsche, Seçme Şiirler, F. Hölderlin, Baba, A. Strindberg, Yedinci Mühür, I. Bergman, Bernanda Alba nın Evi, F. G. Lorca, Kanlı Düğün, F. A. Lorca, Othello W. Shakespeare, Romeo ve Julyet,Kış Masalı. Ödülleri: Deli İbrahim ile 1968 Türk Dili Tiyatro Ödülü IV. Murat ile 1970 TRT Tiyatro Ödülü Kösem Sultan ile 1981-82 Avni Dilligil Ödülü Kanlı Düğün (Lorca dan çeviri) 1979-1980 Avni Dilligil Ödülü aldı. 8 9
Merhaba, Aynı sezonda, aynı günlerde Kocaeli Şehir Tiyatrolarında Kösem Sultan ile perde açarken, Mersin Devlet Operasında sahneye koyduğum IV. Murat ile merhaba diyorum seyirciye. İki büyük, iki muhteşem tragedya; hem Tiyatro hem Opera. Yaşayan en büyük Türk ozanıdır Turan Oflazoğlu. Ne güzel dilin, edebiyatın, tiyatronun bu ustası ile tarihi yeniden yorumlamak, her mısrağında dünü görürken günü yaşamak, an be an tragedyanın doruklarını, tarihin affetmezliğini, tarihe dayanarak ama belgeselden ırak, sanatın şahaneliği içinde geçmişte kaybolup bugünü bulmak ne güzel. Var ol Oflazoğlu. Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrosunun Genel Sanat Yönetmeni Sn. Nejat Birecik beni arayıp bu eseri sahneye koymamı istediğinde neredeyse hiç düşünmeden evet dememin asıl nedeni belki de buydu. Çünkü rejisör dediğin doğru yazarı, doğru zamanda doğru eseri bulursa, yoluna kimse duramaz. İkinci, ama beni Ankara dan kaldırıp Kocaeli ye fırlatan en önemli neden ise Türkiye mizde eşine az rastlanır bir Tiyatronun var oluşu, bu şehirde. Muhsin Ertuğrul un en büyük düşüydü; Şehir Tiyatroları, Bölge Tiyatroları. Bir düşü daha var idi, o da var bu şehirde: Tiyatro okulu. Bir şehrin insanlarının kanalizasyona, yollara, kaldırımlara, parklara olan ihtiyacını gidermek elbette belediyenin görevleri arasında, hatta başında ta sayılabilir. Ancak sanat deyince (ki gerçek sanattan söz ediyorum, ramazan eğlencelerinden, pop konserlerinden, abuk festivallerden değil) kaç vatandaş belediyesinden böyle bir beklenti içinde ki ülkemizde? Ve kaç belediye farkında ki mideye, çevreye, yerin altına yaptığı yatırımdan daha önemlidir insanın beynine, ruhun en derinine yatırım yapmak? Kutluyorum, teşekkür ediyorum, hayranlığımı bir de yazıyla ifade etmek istiyorum. Kösem için bir yazı istediler benden. Ben ne yazayım? Gelin, görün ne demek istediğimi. Sözümüzü sahneden söyleriz biz. Ben, bana ayrılan bu sayfadan başka bir şey söylemeliyim. Bu tiyatro olmasaydı bu şehirde, ne Kösem olurdu ne de Hamlet. Ne Şehnaz olurdu ne Alen, Mahmure, Mc. Murphy, Lysistrata, Harpagon, Yaşar, Celika, Zühre, Çubukof, Ahmet Nureddin Kuranlara, büyütenlere, yaşatanlara, geliştirenlere minnet borçluyuz. Sağ olun. Eğer Kocaeli seyircisi sahip çıkmaya devam ederse bütün ödenekli tiyatrolarla yarışacak, ülkenin sanat hayatına damgasını vuracak bir tiyatro var olmaya devam eder bu şehirde. Başta Büyükşehir Belediye Başkanı Sayın İbrahim Karaosmanoğlu, Ali, Nejat, Veysel, Fatih, Ersen, Tayfun, Funda, Murat, Ferdi, Zuhal başta olmak üzere oyunda rol alan tüm değerli- yetenekli sanatçılar, sevgili Tan, Ahsen, Ozan, Emoş, Akın, Salih, İlhami, Rona, Erol, Kalender, Onursal, İlker, Adem, Nur, Seçil, Alper, GSF Tiyatro Bölümü öğrencileri, teknisyenler, sahne arkası çalışanları, atölye çalışanları, yer göstermeciler, temizlik elemanları, gişe, güvenlik, çaycılar, şoförler, Sekapark otel çalışanları çok yaşayın. Çok yaşayın ki her gece ışık saçmaya devam edelim ülkenin dört bir yanına. Murat ATAK 10 11
rejisör MURAT ATAK 1962 yılında Ankara da doğdu. TED Ankara Koleji nden, Ankara Devlet Konservatuarından mezun oldu. Trabzon ve Ankara Devlet Tiyatroları Müdürü ve Genel Sanat Yönetmenliği görevlerinde bulundu. Rejisörlük ana sanat dalında yüksek lisans yapmış olan Atak, oyuncu ve rejisör olarak 50 dan fazla eserde görev almıştır. Atak ın Devlet Tiyatrolarında, Şehir Tiyatrolarında, birçok özel Tiyatroda ve Mersin, Antalya, Samsun Devlet Operalarında Rejisörlüğünü yaptığı oyunlardan bazıları: Mavi Masal, Barış Gezegeni, Derya Gülü, Besleme, Karaların Memetleri, Ay Işığında Şamata, Üçkâğıtçı, Karanlıkta İlk Işık, Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım, Bir Şehnaz Oyun, Özlüyorum, Polisler, Seher Vakti, Serçe Parmak, Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz, Helikopter, El Ele, Resimli Osmanlı Tarihi, Deliler Boşandı, İstanbulname, Uysal Yurttaş Projesi, Boyacı, Derya Gülü, 4. Murat Çeşitli dönemlerde Hacettepe Üniversitesi, Başkent Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Selçuk Üniversitesi Devlet Konservatuarlarında Oyunculuk ve Diksiyon dersleri vermiş, Yüzlerce Tiyatro, onlarca Opera Sanatçısını eğitmiştir. Halen Yakın Doğu Üniversitesi Sahne Sanatları Fakültesi ve Alanya Belediyesi Güzel Sanatlar Akademisinde sahne ve diksiyon dersi öğretim görevlisi olarak çalışmaktadır. ODTÜ, Atılım, Çankaya, TOBB, Başkent Üniversitelerinde Mühendislik Fakültesi Öğrencilerine proje savunma dersleri vermiştir. Murat Atak, bugüne kadar onlarca reklâm ve binlerce televizyon filmi ve dizisinde seslendirme yapmış ve TRT Ankara, Trabzon, Diyarbakır, Erzurum radyolarında, radyo tiyatrosu, arkası yarın, mikrofonda tiyatro, çocuk saati programlarında oyuncu ve rejisör olarak görev yapmış, halen TRT Ankara radyosu drama bölümünde radyo tiyatrosu rejisörü olarak program almaktadır. Çeşitli dönemlerde Devlet tarafından gönderildiği Atina, Berlin, Kahire, Batum, Tiflis, Sofya, Bükreş, Lefkoşa, Selanik, Üsküp ve Prizren de tiyatro üzerine araştırmalar yapmış, çalışmalara, konferanslara katılmış ve bildiriler sunmuştur. Türk Televizyonlarında yayınlanan Bizim Evin Halleri, Kınacılar Konağı, Zincirbozan ve Kurtlar Vadisi dizilerinde rol almıştır. 6 yıl boyunca bir özel televizyon kanalında Atölye ve Dil Yarası isimli programları hazırlayıp sunmuştur. Murat Atak şu sıralarda oyunculuk okullarında okutulmak üzere yazdığı 5 ciltlik konuşma sanatı ders kitabını yayına hazırlamaktadır. MEB Talim Terbiye Kurulu Türkçe Komisyonunda Diksiyon ve Hitabet konusunda Uzman Danışman olarak görev yapmaktadır. Bu komisyonda Türkçeyi Doğru, Güzel ve Etkileyici konuşma üzerine ders programları oluşturmakta ve geliştirmektedir. Tiyatro da aldığı birçok En İyi Yönetmen, En İyi Oyuncu ödüllerinin yanı sıra, dil konusunda yaptığı çalışmaları ve uygulamalarıyla da Dil Derneği, RTÜK, Profesyonel Ses Derneği ve Türk Dil Kurumu tarafından verilmiş ödüllere sahiptir. 12 13
ışık tasarımı ERSEN TUNÇÇEKİÇ 1967 de Ankara Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü Işık Birimi ne girdim. Emekli olduğum 2004 yılına kadar 200 ün üzerinde oyunun ışık tasarımını yaptım. Çalışmış olduğum bu oyunların bir kısmı da yurt dışında sergilendi. Çalıştığım oyunların bazılarından (Gılgamış, Hayvan Çiftliği gibi) sanat kurumu en iyi ışık tasarımı ödüllerini aldım. Son 15 senedir Devlet Tiyatroları nın yanı sıra Eskişehir Anadolu Üniversitesi Tiyatro Anadolu ve Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları nın kimi oyun çalışmalarına katılmaktayım. 14 15
dekor tasarımı TAYFUN ÇEBİ 1985 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir Güzel Sanatlar Fakültesi, Talay Toktamış Atölyesi nden mezun oldu. Mezuniyet tezi olan Machbeth ile İngiliz Kraliyet Tiyatrosu ndan davet aldı.1986 yılında Sahne Dekoratörü olarak İzmir Devlet Opera ve Balesi nde çalışmaya başladı. İzmir Devlet Tiyatrosu - Ankara Devlet Opera ve Balesi -İstanbul Devlet Opera ve Balesi - Antalya Devlet Opera ve Balesi - Mersin Devlet Opera ve Balesi - Antalya Devlet Tiyatrosu - Van Devlet Tiyatrosu - Sivas Devlet Tiyatrosu - Diyarbakır Devlet Tiyatrosu - Trabzon Devlet Tiyatrosu - Konya Devlet Tiyatrosu - Kocaeli Şehir Tiyatrosu - Bursa Şehir Tiyatrosu - Eskişehir Anadolu Üniversitesi - Eskişehir Şehir Tiyatrosu - Ankara Devlet Tiyatrosu - Berlin DeutschesTheater - Portekiz Lizbon Devlet Balesi nde birçok oyunda dekor yaptı. Mydonose Showland ile, Sultans Of The Dance adlı gösterinin sahne tasarımını yaptı. Uluslararası İzmir Festivali nin 1992 yılından itibaren Teknik Koordinatörlüğünü yapmakta olan Tayfun Çebi, festival bünyesinde birçok ünlü grup ve sanatçının sahne düzenlerini gerçekleştirdi. 2002 yılında Taşrada Bir Gün adlı oyun ile Tiyatro Sahne Tasarımı dalında yılın en iyi Sahne Tasarımı ödülünü aldı. 2010 yılı Çağrı adlı bale eseriyle ve 2011 yılı Otella adlı operasıyla yılın dekoratörü ödülüne de layık görüldü. 16 17
kostüm tasarımı FUNDA ÇEBİ 1999 yılından beri Devlet Tiyatroları nda kostüm tasarımcısı olarak çalışmaktadır. Devlet Tiyatroları nda kostüm tasarımı yaptığı oyunlardan bazıları şunlardır: Ödenmeyecek Ödemiyoruz, Guguk Kuşu, Puntilla Ağa ve Uşağı Matti, Cimri, Abdülcambaz, Onikinci Gece, Kuru Gürültü, Çok Yaşa Komedi, Atları da Vururlar, Zengin Mutfağı, Ayak Bacak Fabrikası, Buzlar Çözülmeden, Hayatı Yaşamak, Yaşamak mı Yoksa Ölmek mi, Resimli Osmanlı Tarihi, Islıkçı,Masanın Altında, La Boheme Operası (Antalya Devlet Opera ve Balesi), Dido ve Aneas Operası, Mem ile Zin, Diktat, Süleyman ve Öbürsüler, Trainspotting, Fırtına, Semaver Ve Kumpanya (Semaver Kumpanya), Cimri (Oyun Atölyesi),Misafir (Adana Şehir Tiyatroları), Bana Mastikayı Çalsana Müzikal (Aysa Organizasyon),Şölen (Tiyatro Stüdyosu) Mevlana, Rita, Ay Işığında Şamata, Küheylan, Kösem Sultan (Kocaeli Şehir Tiyatroları), Macbeth,Polisler (Eskişehir Anadolu Üniversitesi-Tiyatro Anadolu), Caligula (Eskişehir Şehir Tiyatroları), Deli İbrahim,Hastalık Hastası,Reis Bey, Kamyon (Bursa Şehir Tiyatrosu), En Mutlu Kim (Akbank Çocuk Tiyatrosu), Salvador Dali Göndermeleri İçimi Isıtıyor (Aksanat), Çağrı Balesi (Samsun Devlet Opera Balesi) West Side Story (Antalya Devlet Opera Balesi) 2005 Mem İle Zin ve Cimri İle Afife Jale En İyi Kostüm Tasarımı Ödülü 2005 Cimri ile Tiyatro Dergisi En İyi Kostüm Tasarım Ödülü 2005-2006- Hayatı Yaşamak ile Sanat Kurumu En İyi Giysi Tasarımı Ödülü 2006- Süleyman ve Öbürsüler ile Afife Jale Tiyatro Ödülleri ne aday gösterildi. 2008-2009- Deli İbrahim ile Bursa Lions Tiyatro Ödülleri En İyi Kostüm Tasarımı 2010-2011- Totlar ile Tiyatro Anadolu Eskişehir Lions en iyi Kostüm Tasarım ödüllerini aldı. Ayrıca TRT ve özel kanallardaki dizi filmlerde ve sinema filmlerinde Sanat Yönetmenliği yapmıştır. Halen Ankara Devlet Tiyatrosu nda görev yapmaktadır. 18 19
besteci MURAT GEDİKLİ 1970 yılında Ankara da doğdu.1981 yılında Ankara Devlet Konservatuvarı nın sınavını kazanarak viyola sanatçısı olma yolunda ilk adımını attı.1989 ve 1990 yıllarında Fransa nın Marsil ya şehrinde 3 ay Orchestre des Jeunes de la Mediterranee de ( Akdeniz gençlik orkestrası) master class çalışmalarına katıldı. Aynı yıllarda Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası nda birçok ünlü şef ile konserler veren sanatçı, 1991 de mezun olduktan sonra Ankara Devlet Opera ve Balesi nin açtığı sınavı kazanarak viyola sanatçısı olarak göreve başladı. Cumhuriyet Gazetesi nin tarihini anlatan Siyah Beyaz adlı 6 bölümlük belgeselin müziklerinin yanı sıra TRT de birçok belgesele müzik besteledi. Sanatçı, yönetmenliğini Ali Düşenkalkar ın yaptığı Yolcu ve Deli İbrahim oyunlarının, Fikret Terzi nin yönettiği Mutluluk Gezegeni adlı çocuk oyununun ve Kubilay Karslıoğlu nun yönetmenliğini yaptığı uluslar arası yapıt olan Machbet adlı oyunun da müziklerini besteledi. Ayrıca beste çalışmalarının yanı sıra halen Ankara Devlet Opera ve Balesi Orkestrası nda viyola sanatçısı olarak görev yapmaktadır. 20 21
koreograf FERDİ YILDIZ 1978 yılında Hamburg da doğdu. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tiyatro Bölümü, Oyunculuk Ana Sanat Dalı mezunu. Klasik bale, modern dans, jazz, folk dans eğitimi aldı. Hürrem Sultan Dance Company de solist dansçı olarak çalıştı. 4. Dünya Tiyatro Olimpiyatlarına oyuncu olarak katıldı. Ankara Devlet Tiyatroları nda, Atları da Vururlar adlı oyunda oynadı ve yine Fosforlu Cevriye adlı müzikalin Repetitörlüğünü yaptı. Bursa Şehir Tiyatroları nda Hastalık Hastası adlı oyunda koreograf olarak çalıştı. İstanbul, Ankara ve Kocaeli nde yaratıcı drama ve modern dans dersleri verdi. 2008 yılında girdiği Kocaeli Şehir Tiyatroları nda; O Güzelim Kaymaklı Dondurma Rengi Elbise, Ay Işığında Şamata, Küheylan adlı oyunlarda görev aldı. Aynı kurumda çalışmalarına devam etmektedir. 22 23
MAHPEYKER KÖSEM SULTAN HATİCE TURHAN SULTAN Osmanlı tarihinin ünlü ve etkili kadınlarından olan Kösem Sultan, 1590 yılında Bosna da Anastasya adıyla doğmuş, Bosna Beylerbeyi tarafından İstanbul a kızlar ağasına gönderilmiştir. Mahpeyker Kösem Sultan, sadece güzelliği ile değil; sempatik davranışları, güzel sesi ve musiki bilgisiyle de Sultan I.Ahmet i derinden etkilemiş ve ardı ardına dünyaya getirdiği çocuklarıyla hasekiliğe yükselmiştir. Oğulları IV. Murad, İbrahim ve torunu IV. Mehmed zamanında ise Valide Sultan olmuştu. IV. Murad ın çocuk yaşta tahta çıkması devletin idaresinin on yıla yakın süre zarfında Kösem Sultan ın elinde olmasını sağlamıştı. IV. Murad padişahlık yapıp hükmedecek duruma geldiğinde ise oğlunun üzerindeki tesirinden vazgeçememiş, iktidar hırsı konusundaki asıl şöhretini ise diğer oğlu İbrahim zamanında kazanmıştır. Kösem Sultan, 28 yıl boyunca devlete kesintisiz hükmettiği günlerde, salt siyasal entrikalar peşinde koşan bir kadın değildi. Halk yararına yaptırdığı hayır eserleri, halk tarafından memnuniyetle karşılanan hizmetlerdi. Ayrıca mahkumların borçlarını sildirtip onları azat etmesi, fakir kız ve cariyelerin çeyizlerini düzüp evlendirmesi, onu halk nazarında sevilen bir sultan yapmıştır. Hatice Turhan Sultan ise 12 yaşlarında iken Kırım Tatarları nın eline esir düşmüş ve İstanbul a getirilerek saraya verilmiştir. Hatice Turhan Sultan,genç bir esireyken güzelliği ile dikkat çekerek Kösem Sultan a savaş kölesi olarak hediye edilmiş,özel bir eğitimden geçirilerek padişah İbrahim e takdim edilmiştir.kısa zaman içinde kocasının üzerindeki etkisi fark edilince güç ve siyaset ustası Kösem Sultan ın planlarıyla karşı karşıya kalmıştır. Oğlu IV Mehmet 1648 yılında 6 yaşındayken tahta geçince Valide Sultan olmuştur Zaman sonra Kayınvalidesi ile Turhan Sultan ın arası giderek açılmaya başlamıştır. Ama asıl mücadele sarayda Kösem Sultan ve Turhan Sultan yandaşları arasında cereyan etmiştir. Bu rekabet 3 yıl kadar sürmüş ve Kösem Sultan ın bir gece dairesinin basılarak boğdurulmasıyla noktalanmıştır. Henüz 24 yaşındayken kayın validesinden boşalan Harem in başına geçen Turhan Sultan, toplam 34 yıl Valide Sultanlık yaparak Osmanlı tarihinin en uzun süreli Valide Sultan ı olmuştur. Bu dönemde Köprülü Mehmet Paşa yı, Veziriazamlığa getirip kendisi de devlet işlerinden elini ayağını çekip ibadete ve hayır işlerine yönelmiştir. Bu dönemden itibaren başlayan döneme Köprülüler dönemi denmektedir. Köprülüler dönemi ile birlikte Valide Sultanlar ın siyasal iktidarda söz sahibi olmaları son bulur. Kaynak : Kadın Sultanlar / Sibel Eraslan 24 25
26 27
Kösem Sultan ın izinden, Türk Tiyatrosu nda Tarihi Oyunlara Kısa Bir Bakış Türk Tiyatrosunda geleceğe sözü olan pek çok yazar, hareket noktası olarak tarihi, geçmişteki bir olayı alır. Uzak ve yakın tarih, konu, ileti, karakter arayışı içindeki tiyatro yazarları için zengin bir kaynaktır. Bu seçim pek çok şekillerde karşımıza çıkar. Tarihi olay ve kişiler, tiyatro diline çevrilip tarihe dramatik sanatın tadı katılarak, tarihi olaylar ya da kişilere yeni bir bakış açısı geliştirilerek ya da bir dönemden kesit alınarak tarihi bir kişinin hayatının dramatik bir bölümünü işleyerek, geçmişten günümüze, günümüzden geçmişe yolculuklar yapılarak Bu liste yazarların seçimleri ve olanaklar eşliği ile çeşitlenir. Yakın tarihle ilgili konuların işlenmesinde ise durum daha farklıdır. Anılar, gazete kupürleri, televizyon haberleri, yazılı roman ve hikâyelerin oyunlaştırılması, geleneksel tiyatro ya da halk edebiyatının motiflerinden yararlanılması gibi. Tarih bir bilim olduğu için meydana gelen olaylar, olayların içindeki kimlikler bir takım belgelere dayandırılarak anlatılır. Ancak dram sanatının temel özelliği anlatmak değil, göstermek ve canlandırmaktır. Peki, neden yakın ya da uzak tarih özellikle tercih edilir? Bu geçmiş yaşantılarda oyun yazarlarını çeken nedir diye sorduğumuzda yazardan yazara değişen farklı yaklaşımlar söz konusu olsa da, karşımızda iyi bir dramatik yapı kurma isteği belirmektedir. Bu nedenle Osmanlı tarihi ve tarihi kişilikler sanatsal üretim için elverişli bir kaynak olmuştur. Osmanlı İmparatorluğunda bireyin kul, padişahın ise tanrının yeryüzündeki temsilcisi olması anlayışından kaynaklı olarak, güç ve iktidar kavramları üzerinden pek çok yapıt oluşturulmuştur. Bu oyunlar yazım kalıpları açısından bakıldığında da tragedya ile benzer özel- likler gösteririler. Seçilen kahramanlar (Genç Osman, 4.Murat) oyunun geçtiği mekân (saray) kahramanın karar ve eylemleri ve bunda aşırılık göstermesi (Kösem Sultan ın iktidarı tek başına sahiplenme isteği) trajik bir hata, baht dönüşünün gerçekleşmesi ve en sonunda kahramanın inandığı ve taşıyıcısı olduğu değerler uğruna kurban edilmesi (Oidipus kaçtığı kehaneti yaşar. Kreon kendi yasalarının taşıyıcısı olduğu için yıkıma uğrar. Kösem Saltanatını kimseyle paylaşmama yolunda en yakınlarının canına kıymaktan çekinmediği için kendi sonunu hazırlar).koro ya da halkın ağzından ise aykırı olanın temizlenmesi, ahlak açısından olumluluğa ve temkinli bir akla davet edilmesi, gibi temel mesajlar duyarız. Düzeni bozanlar ya birbirlerini ya da kendilerini yok ederler sonunda.(kösem Sultan,1.İstanbullu). Ey insanlar! Temkinli bir akıl, mesut olmanın birinci şartıdır. Gurura kapılanlar, büyük sözlerin cezasını ağır darbeler yiyerek çekerler; böylece ihtiyarlıkta akıllı olmayı öğrenirler. (Antigone, Koro) Türk Tiyatrosunda Tarihi Oyun yazan pek çok yazar arasında Turhan Oflazoğlu nun İktidar üçlemesi ve Orhan Asena nın Taht ve Baht dörtlemesi ya da Kanuni Sultan Süleyman dörtlemesi aracılığı ile hem tarihsel akış hem de dramatik seyir açısından bütünlüklü bir yapı kurma isteğinde oldukları düşünülebilir. Oflazoğlu Deli İbrahim e başladığım sıralar 4.Murat henüz tasarlanmış değildi. Önce o üçlemenin birinci oyunu yazılsaydı, elbette daha sıralı olurdu. Nedir ki, bu işler önceden hesaplanmaya gelmiyor pek. Ancak İbrahim bittiğinde, bütün çizgileriyle belliydi Murat. Bunlar ters yaradılışta kişiler, adeta zıt kutuplardı, ama insanoğlunun evrensel durumlarını dile getirmek için biçilmiş kaftandırlar. Hem ikisi de aynı kaynaktan. Demek ki, Murat ın tamamlanması, ikisinin de anası olan Kösem Sultan ın işlenmesini gerektiriyor şimdi. demiştir. Yazılan, dokunan, işlenen Kösem Sultan şimdi bizim sahnemizde. Tüm tiyatro sevenlere, iyi seyirler diliyoruz Ahsen Gül EVER 28 29
Oynayanlar Kösem Sultan Zuhal Gencer Erkaya Turhan Sultan Esra Bezen Bilgin Bektaş Ağa Melih Düzenli Mustafa Ağa İbrahim Şahin Kethüda Bey Mehmet Serimer Murat Paşa Koray Onur Sultan Mehmet Tan Küçükbalkan Süleyman Ağa Bülent Baytar Meddah Tıfli Serhat Güzel İngiliz Elçisi Salih Mat Gürcü Abdünnebi Şafak Karali Meleki Çiğdem Saruhan Benli Kuşçu Mehmet Çağrı Mengüç Şeyhülislam Bahayi Mehmet Beyazıt Siyavuş Paşa Tarık Keskiner 1.İstanbullu Levent Muratoğlu 1. Kadın Arzu Bigat Baril 2. Kadın Aysel Yılmaz 3. Kadın Meltem Özsavaş Yazan : Turan OFLAZOĞLU Rejisör : Murat ATAK Işık Tasarımı : Ersen TUNÇÇEKİÇ Dekor Tasarımı : Tayfun ÇEBİ Kostüm Tasarımı : Funda ÇEBİ BOZDOĞAN Besteci : Murat GEDİKLİ Koreograf : Ferdi YILDIZ Yeniçeriler - Sipahiler İstanbullular - Halk - Numan E. Uzunsoy - Selim İşcan - K.Anıl Adıgüzel - Yusuf Dinçer - Umutcan Vicnelioğlu - Nevzat Cengiz - Onursal Yıldırım - Erdoğan Ünlü - Sarper Saydam - Elçin Arslan - Aykut Süslüer - Feridun Ülgen - Yüksel Kızılcık - Hüseyin Sirmen - Savaş Aydoğdu - Murat Gün Cariyeler - Aslı Yiğit - Sonnur Şahin - Cemile Yoldaş - Çağla Buldak - Damla Yeşilova Şehzadeler - Rüzgar Benli - Poyraz Yıldırım Sesler - Murat Atak - Hazım Körmükçü - Aydın Sigalı - Engin Benli - Fatih Sevdi - Cemal Aldıç - Tekin Ezgütekin Sahne Makinistleri - Mekanikçiler: Yüksel Kızılcık Murat Gün Feridun Ülgen Hüseyin Sirmen Reji Asistanı : Ahsen Gül Ever Sahne Amirleri : Salih Mat - Onursal Yıldırım Dekor Asistanı : Rona Topçuoğlu Kostüm Asistanı : Veysel Çıracı Terzihane Koordinasyon : Emine Kaynak Yıldırım Efektör : İlker Sevüker Işık Asistanı : Erol Dinçdemir Işık Kumanda : Adem Karataş Aksesuar Sorumlusu : Savaş Aydoğdu Sahne Terzileri - Giydiriciler: Lütfiye Gülener Güzide Çetinkaya Mustafa Değirmenci Sezai Çakmar Değerli katkılarını esirgemiyen Sn. İlber Ortaylı ya Sn. Mirati Madak a Sn. Özdemir Nutku ya Sn.Hazım Körmükçü ye Kocaeli Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sahne Sanatları Bölümü Yöneticileri ne teşekkür ederiz. İlk oyun : 13.10.2011 Makyöz - Perukacı: İlkay Emek 30 31