TESKON 205 / SOĞUTMA TEKNOLOJĠLERĠ SEMPOZYUMU Bu bir MMO yayınıdır MMO bu yayındaki ifadelerden, fikirlerden, toplantıda çıkan sonuçlardan, teknik bilgi ve basım hatalarından sorumlu değildir. ÇĠFT KADEMELĠ ABSORBSĠYONLU - BUHAR SIKIġTIRMALI KASKAD SOĞUTMA ÇEVRĠMĠNĠN TERMODĠNAMĠK ANALĠZĠ CANAN CĠMġĠT ĠLHAN TEKĠN ÖZTÜRK KOCAELĠ ÜNĠVERSĠTESĠ MAKĠNA MÜHENDĠSLERĠ ODASI BĠLDĠRĠ
2. ULUSAL TESĠSAT MÜHENDĠSLĠĞĠ KONGRESĠ 8- NĠSAN 205/ĠZMĠR 00 ÇĠFT KADEMELĠ ABSORBSĠYONLU- BUHAR SIKIġTIRMALI KASKAD SOĞUTMA ÇEVRĠMĠNĠN TERMODĠNAMĠK ANALĠZĠ Canan CĠMġĠT Ġlhan Tekin ÖZTÜRK ÖZET Buhar sıkıģtırmalı çevrimlere alternatif olarak geliģtirilen absorbsiyonlu soğutma çevrimleri düģük sıcaklıklara etkin soğutma yapamamaktadır. Absorbsiyonlu ve buhar sıkıģtırmalı çevrimler kaskad çalıģtırılacak Ģekilde birleģtirildiğinde kompresörde tüketilen iģ yaklaģık yarı yarıya azaltılabilmektedir fakat bunun yanı sıra düģük sıcaklıkta (80-50 o C) ısı enerjisi kullanımı da gerektirmektedir. DüĢük sıcaklıkta ısı kaynağı olarak güneģ enerjisi, jeotermal enerji ve endüstriyel tesislerin atık ısıları rahatlıkla kullanılabilmektedir. Çift kademeli absorbsiyonlu soğutma sistemlerinde iki adet kaynatıcı(generatör) kullanımı ile soğutma gücü arttırılarak çevrimin soğutma tesir katsayısının (COP) iyileģmesi sağlanır. Bu çalıģmada absorbsiyonlu buhar sıkıģtırmalı kaskad çevriminin performansını iyileģtirmek için absorbsiyonlu kısmının çift kademeli olarak çalıģtırılması tasarlanmıģtır. AkıĢkan olarak absorbsiyonlu kısımda LiBr-H 2 O ve buhar sıkıģtırmalı kısmında da NH 3 ve R-34a soğutucu akıģkan çiftlerinin kullanılacağı iki ayrı kaskad çevrimin termodinamik analizi ve tek kademeli absorbsiyonlu buhar sıkıģtırmalı kaskad çevrimi ile karģılaģtırılması yapılmıģtır. Analiz sonuçlarına göre çift kademeli absorbsiyonlu-buhar sıkıģtırmalı kaskad çevrimlerinin tek kademeli kaskad soğutma çevrimine göre % 33 daha az ısıl enerjiye ve tek kademeli buhar sıkıģtırmalı soğutma çevrimine göre de % 57 daha az elektrik enerjisine ihtiyaç olduğu görülmüģtür. Anahtar kelimeler: Soğutma, absorbsiyon, kaskad. ABSTRACT Absorption refrigeration cycles, the developed as an alternative to vapour-compression refrigeration cycle, are not effective at low temperatures. When the absorption and vapour compression cycles are combined as cascade the consumed compressor work can be reduced considerably but it requires the use of heat energy at low temperature (80-50 o C). Solar energy, geothermal energy and industrial waste heat can easily be used as the heat source at low temperature. The double generator is used in the two-stage absorption cooling system because the coefficient performance of cycle (COP) is achieved by increasing cooling capacity. In this study, the absorption part has been designed to improve the performance of absorption-vapour compression cascade cycle as a two-stage. For the two-stage absorption-vapour compression cascade cycle working fluid used NH 3 and R-34a for vapour compression section and NH 3 -H 2 O for absorption section. The new cycles have been compared with single-stage absorption-vapour compression cascade cycle. The results show that the thermal energy in the two-stage cascade cycle is 33 % lower than the single-stage cascade refrigeration and the electrical energy consumption in the two-stage cascade cycle is 57 % lower than classical one stage vapour compression refrigeration cycle. Key words: Refrigeration, absorption, cascade.
2. ULUSAL TESĠSAT MÜHENDĠSLĠĞĠ KONGRESĠ 8- NĠSAN 205/ĠZMĠR 002.GĠRĠġ VE AMAÇ Klasik buhar sıkıģtırmalı soğutma sistemlerinde kullanılan soğutucu akıģkanların ozon tabakasına zararlı etkileri ve günümüzde yaģanan enerji darboğazı nedeniyle özellikle absorbsiyonlu soğutma sistemleri büyük önem kazanmıģtır. Absorbsiyonlu soğutma sistemlerinde güneģ enerjisi, jeotermal enerji, atık ısı gibi temini ucuz olan enerji türlerini kullanabilmesi nedeniyle hem çevre koruması hem de enerji tasarrufu sağlanmaktadır. Literatürde absorbsiyonlu soğutma çevrimlerinin performansını inceleyen bir dizi çalıģma sunulmuģtur. Lee ve Sherif [], ısıtma ve soğutma uygulamaları için LiBr-su akıģkan çifti ile çalıģan absorbsiyonlu soğutma sistemine termodinamiğin birinci ve ikinci kanunun analizi yapmıģlardır. Mehrabian ve Shahbeik [2], LiBr-su ile çalıģan tek etkili absorbsiyonlu soğutma sisteminin tasarım ve termodinamik analizi için bilgisayar programı geliģtirmiģlerdir. Bu program bütün noktalardaki termodinamik özellikleri, sistemdeki bütün ısı değiģtiricilerin tasarım bilgilerini ve toplam çevrim performansının hesaplanmasını sağlamaktadır. Kılıç ve Kaynaklı [3], tek etkili LiBr-su eriyiği ile çalıģan absorbsiyonlu soğutma sistemlerine termodinamiğin birinci ve ikinci kanun analizlerini uygulamıģlardır. Sistemin performansını, sistemi oluģturan her bir elemanın ekserji kaybını ve sistemin toplam ekserji kaybını hesaplamak için ekserji metodunu temel alan matematiksel model oluģturmuģlardır. Gomri [4], tek etkili ve çift etkili absorbsiyonlu soğutma sistemlerini termodinamiğin birinci ve ikinci kanununa göre bir karģılaģtırma çalıģması yapmıģtır. Çift etkili absorbsiyonlu soğutma sisteminin soğutma tesir katsayısının (COP) tek etkili absorbsiyonlu soğutma sisteminin performans katsayısının yaklaģık olarak 2 katı olduğunu fakat ekserji veriminin tek etkili absorbsiyonlu soğutma sistemine göre biraz yüksek olduğunu belirtmiģlerdir. Solum vd. [5], LiBr-su akıģkan çiftiyle çalıģan bir çift etkili absorpsiyon soğutma sisteminin termodinamiksel büyüklüklerinin sistem performansına etkileri incelenmiģtir. Sistem elemanlarının sıcaklık ve basınçları değiģtirilerek, sistemin COP si ölçülmüģtür. ÇalıĢmada, çevrimin analizi için EES adlı bir mühendislik programı kullanılmıģtır. Herold vd. [6], soğutucu akıģkan olarak LiBr-H 2 O çiftini kullanarak buhar sıkıģtırmalı-absorbsiyonlu hybrid çevrimin analizini incelemiģlerdir. Absorbsiyonlu sisteminin performansını iyileģtirmek için sistemde kompresör kullanılmıģtır. Kompresörün düģük izontropik verimi ve yüksek maliyetinden dolayı bu analiz düģük ekonomik olarak sonuçlanmıģtır. Absorbsiyonlu soğutma sistemlerinin performanslarını artırmak amacıyla klasik buhar sıkıģtırmalı soğutma sistemlerle birlikte tasarlanması ile ilgili literatürde çeģitli çalıģmalar mevcuttur. Kairouani ve Nehdi [7], absorbsiyonlu-buhar sıkıģtırmalı kaskad soğutma sisteminin absorbsiyonlu kısmında NH 3 - H 2 O akıģkan çifti, buhar sıkıģtırmalı kısmında ise üç farklı akıģkan (R77, R22, R-34a) kullanan sistem için gerekli elektrik enerjisinin aynı çalıģma koģullarında R77, R22 ve R-34a soğutucu akıģkan kullanan buhar sıkıģtırmalı sistemden %37-54 daha düģük olduğunu belirtmiģlerdir. CimĢit ve Öztürk [8], kaskad soğutma sisteminin absorbsiyonlu kısmında daha önce çalıģılan NH 3 -H 2 O akıģkan çiftine alternatif olarak LiBr-H 2 O çiftinin kullanılması buhar sıkıģtırmalı kısmında ise farklı soğutucu akıģkanlar (R-34a, R40A, NH 3 ) kullanılması durumlarının termodinamik analizini yapmıģtır. Kaskad soğutma sistemleri aynı çalıģma Ģartlardaki klasik buhar sıkıģtırmalı sistemlerine göre aynı miktar soğutma elde edebilmek için kaskad sistemlerde % 48 ile %52 arasında değiģen daha az elektrik enerjisine ihtiyaç duyulduğu görülmüģtür. CimĢit vd. [9], kaskad soğutma sisteminin absorbsiyonlu kısmında LiBr-H 2 O akıģkan çiftinin buhar sıkıģtırmalı kısmında ise NH 3, R-34a, R-40A ve CO 2 soğutucu akıģkanlar kullanılması durumlarında sistemin farklı çalıģma sıcaklıklarına göre birinci ve ikinci kanun analizleri yapılmıģtır. Bu analizlere göre kaskad çevriminin yoğuģturucu ve absorber sıcaklığı arttıkça çevrimin soğutma tesir katsayısı azalmakta buna karģılık kaynatıcı ve buharlaģtırıcı sıcaklığının artmasıyla da çevrimin soğutma tesir katsayısının artmakta olduğu tespit edilmiģtir. Artan absorber, kaynatıcı ve kondenser sıcaklıklarında sistemin toplam tersinmezliklerinin artmakta olduğu bunun da ekserji verimlerini olumsuz yönde etkilediği görülmüģtür. CimĢit vd. [0], kaskad soğutma sisteminin termoekonomik yapılmıģtır. Kaskad soğutma çevriminin en iyi çalıģma koģullarının belirlenmesi için farklı sıcaklıklara göre optimizasyonu yapılmıģtır. Bu kapsamda absorbsiyonlu-buhar sıkıģtırmalı kaskad soğutma sisteminin termoekonomik analizi için sistemin ve sistem elemanlarının detaylı ekserji analizi, sistem elemanlarının yatırım maliyetinin hesabı, elemanların termodinamik değiģkenler cinsinden yatırım maliyetlerinin açıklanması, ekserjiekonomi analizi ve enerjinin etkin kullanımı amacıyla sistemin optimizasyonu yapılmıģtır.
2. ULUSAL TESĠSAT MÜHENDĠSLĠĞĠ KONGRESĠ 8- NĠSAN 205/ĠZMĠR 003 Bu çalıģmada absorbsiyonlu-buhar sıkıģtırmalı soğutma sisteminin verimini artırmak için absorbsiyonlu kısmının çift kademeli olarak çalıģtırılması tasarlanmıģtır. Analizde çift kademeli absorbsiyonlu-buhar sıkıģtırmalı (kaskad) soğutma sisteminin absorbsiyonlu kısmında LiBr-H 2 O akıģkan çifti kullanıldığı, buhar sıkıģtırmalı kısmında ise R-34a ve NH 3 kullanıldığı kabul edilerek oluģturulan çevrimlerin ve tek kademeli absorbsiyonlu buhar sıkıģtırmalı kaskad çevrimlerinin termodinamiğin birinci kanununa göre analizleri yapılmıģ ve sonuçları karģılaģtırılmıģtır. 2. ÇEVRĠMLERĠN ANALĠZĠ Bu bölümde bu çalıģmada analiz edilecek çevrimler tanıtılarak, analizlerde yapılan kabuller ile kullanılan bağıntılar açıklanacaktır. 2.. Tek Kademeli Absorbsiyonlu- Buhar SıkıĢtırmalı Kaskad Soğutma Çevrimi Tek kademeli absorbsiyonlu-buhar sıkıģtırmalı (kaskad) soğutma sistemi için absorbsiyonlu kısmında akıģkan çifti olarak LiBr-H 2 O buhar sıkıģtırmalı kısmında ise R-34a kullanıldığı kabul edilerek oluģturulan çevrim ġekil de detaylı açıklanmıģtır. Q yoğ Q kay YoğuĢturucu 2 (Kondenser) Kaynatıcı (Generatör) 8 Eriyik Isı DeğiĢtiricisi (EID) 7 9 6 BuharlaĢtırıcı 2 YoğuĢturucu Absorber 5 3 2 Kompresö r W ne Q abs 4 BuharlaĢtırıcı (Evaporatör ) Q buh ġekil.tek kademeli absorbsiyonlu-buhar sıkıģtırmalı (kaskad) soğutma sistemi.
2. ULUSAL TESĠSAT MÜHENDĠSLĠĞĠ KONGRESĠ 8- NĠSAN 205/ĠZMĠR 004 Absorberden çıkan LiBr bakımından fakir olan eriyik bir pompa aracılığı ile ısı değiģtiricisinden geçerek kaynatıcıya(generatör) gelir. Sıcak ve yüksek basınçtaki soğutucu akıģkan kaynatıcıdan kondensere girer. Kaynatıcıda eriyikten soğutucu buharının ayrılmasıyla LiBr bakımından zenginleģen eriyik ısı değiģtiricisinden geçerken fakir eriyiğe ısı vererek absorbere geri döner. Kondenserden doymuģ sıvı olarak çıkan soğutucu akıģkan kısılma vanası aracılığıyla buharlaģtırıcı basıncına kadar geniģletilir. BuharlaĢtırıcıda soğutucu akıģkan buhar sıkıģtırmalı soğutma sisteminin kondenserinden aldığı ısıyla buharlaģarak absorbere girer. Buhar sıkıģtırmalı soğutma sisteminde ise soğutucu akıģkan kompresörde yüksek basınca kadar sıkıģtırılarak kondensere gönderilir. Kondenserde absorbsiyonlu soğutma sisteminin soğutucu akıģkanına ısı vererek yoğuģan soğutucu akıģkan, kısılma vanasında kısılarak buharlaģtırıcıya girer. BuharlaĢtırıcıda soğutucu akıģkan soğutulan ortamının ısısını çekerek ortamı soğutur. 2.2. Çift Kademeli Absorbsiyonlu- Buhar SıkıĢtırmalı Kaskad Soğutma Çevrimi Bu çalıģma için tasarlanan çift kademeli absorbsiyonlu-buhar sıkıģtırmalı (kaskad) soğutma çevrimi için absorbsiyonlu kısmında akıģkan çifti olarak LiBr-H 2 O kullanıldığı, buhar sıkıģtırmalı kısmında ise R-34a kullanıldığı kabul edilmiģtir. Böyle bir çevrimin genel Ģeması ġekil 2 de verilmiģtir. Q gen Q kon YoğuĢturucu 2 (Kondenser) Kaynatıcı II (Generatör II) Kaynatıcı I (Generatör I) 2 9 Eriyik Isı DeğiĢtiricisi I (EID) 8 Eriyik Isı DeğiĢtiricisi II (EID) 7 6 5 BuharlaĢtırıcı 2 YoğuĢturucu 2 Absorber 3 Exv- 2 Kompresör W ne Q abs 4 BuharlaĢtırıcı (Evaporatör ) Q evap ġekil 2. Çift kademeli absorbsiyonlu-buhar sıkıģtırmalı (kaskad) soğutma sistemi
2. ULUSAL TESĠSAT MÜHENDĠSLĠĞĠ KONGRESĠ 8- NĠSAN 205/ĠZMĠR 005 Çift kademeli absorbsiyonlu-buhar sıkıģtırmalı (kaskad) soğutma sisteminin absorbsiyon kısmında LiBr-H 2 O ve buhar sıkıģtırmalı kısımda R-34a kullanılması durumu ġekil 2 de gösterilmiģtir. Çift kademeli kaskad soğutma sisteminin absorbsiyon kısmının çalıģma prensibi tek kademeli absorbsiyonlu soğutma sistemiyle aynı olmakla beraber sistemde iki adet kaynatıcı (generatör) ve ısı değiģtirgeci bulunmaktadır. Absorberden çıkan LiBr eriyiği sırasıyla ikinci eriyik ısı değiģtirici, birinci ısı değiģtirici, birinci kaynatıcı (generatör), birinci ısı değiģtirici, ikinci kaynatıcı (generatör), ikinci eriyik ısı değiģtiricisini dolaģtıktan sonra tekrar absorbere girer. Ġkinci kaynatıcıdan ayrıģan su kondensere girerek diğer su buharıyla birleģir. Kondenserden doymuģ sıvı olarak çıkan soğutucu akıģkan kısılma vanası aracılığıyla buharlaģtırıcı basıncına kadar geniģletilerek evaporatöre gelir. Evaporatörde soğutucu akıģkan buhar sıkıģtırmalı soğutma sisteminin kondenserinden aldığı ısıyla buharlaģarak absorbere girer. Buhar sıkıģtırmalı soğutma sisteminin çalıģması tek kademeli kaskad soğutma sistemiyle aynı olup Bölüm 2.. de bahsedilmiģtir [5] ve [8]. Çevrimlerin termodinamik analizine temel oluģturacak aģağıda belirtilen birtakım kabuller yapılmıģtır, bunlar:. Analiz sürekli rejim Ģartlarında yapılmıģtır. 2. Generatör çıkıģındaki akıģkan doymuģ buhar olup sıcaklığı, generatör sıcaklığındadır. 3. Kondenserden çıkan soğutucu akıģkan, doymuģ sıvı fazındadır. 4. Evaporatörden çıkan soğutucu akıģkan, doymuģ buhar fazındadır. 5. Absorberden çıkan eriyik, absorber basıncı ve sıcaklığında denge halindedir. 6. Generatörden çıkan eriyik, generatör sıcaklığı ve basıncında denge halindedir. 7. Sistemde bütün basınç kayıpları ihmal edilmiģtir. 8. Absorbsiyonlu sistemde pompanın tükettiği iģ ihmal edilmiģtir. Ayrıca buhar sıkıģtırmalı soğutma sistemindeki kompresörün izantropik η is =0.80 alınmıģtır. Sistemde evaparatör, kondenser, absorber, iki jeneratör ve iki adet ısı değiģtirgeci vardır. Sistem elemanları yüksek, orta ve düģük basınç seviyelerinde olmak üzere üç farklı basınç kategorisinde çalıģacak Ģekilde gruplandırılabilirler. Birinci jeneratör yüksek basınçta, ikinci jeneratör ve kondenser orta basınçta, evaparatör ve absorber ise düģük basınçta çalıģır. Birinci jeneratördeki yüksek basınç bir pompa vasıtayla sağlanmaktadır. Ġkinci jeneratör ve kondenser orta basıncı iki adet basınç düģürücü vana ile sağlanır. Absorberdeki düģük basınç bir basınç düģürücü vana ile evaparatör düģük basıncı ise bir kısılma vanası ile elde edilir [4]. Absorbsiyonlu soğutma sistemini oluģturan her bir eleman Sürekli AkıĢlı Sürekli Açık Sistem (SASA) olarak ele alınıp, her bir eleman için ayrı ayrı süreklilik denklemi ve Termodinamiğin I.Kanunu yazılarak ısıl kapasiteleri bulunabilir [] ve [2]. Genel kütle dengesi ve LiBr için kütle dengesi kararlı rejim Ģartlarında çalıģma için aģağıdaki denklemlerle elde edilebilir.. mg m. () ç. g. xg. m mç. xç 0 (2) Termodinamiğin I.Kanunu; kinetik ve potansiyel enerjilerin ihmal edilmesi durumunda kararalı rejim için... W. Q Hç Hg (3) Absorbsiyonlu soğutma sistemi cihaz kapasiteleri kondenser 2, absorber, kaynatıcı I, buharlaģtırıcı 2 ve kaynatıcı II için aģağıda verilmiģtir. Qkon. 2 m 6. h6 m 7. h7 m 8. h8 (4)
2. ULUSAL TESĠSAT MÜHENDĠSLĠĞĠ KONGRESĠ 8- NĠSAN 205/ĠZMĠR 006 Qabs m3. h3 m20. h20 m5. h5 (5) QkayI m4. h4 m9. h9 m8. h8 (6) Qbuh2 m2. h2 m3. h3 (7) QkayII m2. h2 m6. h6 m. h (8) Buhar sıkıģtırmalı soğutma sistemi cihazlarının kapasiteleri kompresör ve buharlaģtırıcı için aģağıda verilmiģtir.. W komp m ) 4).( h2 h Qbuh m.( h h (9) (0) Kaskad sisteminin buhar sıkıģtırmalı soğutma kısmının performans katsayısı (COP buh. ) COP / buh Qbuh Wkomp () Kaskad sisteminin absorbsiyonlu kısmının soğutma tesir katsayısı (COP abs ): COP buh abs Q 2 / Qkay (2) Kaskad sisteminin genel performans katsayısı (COP çevg. ) COP çevg Q buh /( W komp Q kayi) (3) Soğutma çevrimlerinde kullanılan LiBr-H 2 O eriyiği ilgili termodinamik özellikler [3] referansında verilen bağıntılar yardımıyla elde edilmiģtir. ġekil 2 de verilen örnek çevrimin (absorbsiyonlu kısmında LiBr-H 2 O akıģkan çifti kullanıldığı, buhar sıkıģtırmalı kısmında ise R-34a kullanıldığı kabul edilen) bütün noktalarındaki sıcaklık, entalpi, kütlesel debi ve konsantrasyon değerleri Tablo de verilmiģtir. Tüm analizlerde birinci ve ikinci eriyik eģanjörü ısı değiģtirgeci etkenlikleri sırasıyla ε = 0,70 ve ε 2 =0,80 olarak alınmıģtır. Analiz edilen çift kademeli absorbsiyonlu-buhar sıkıģtırmalı (kaskad) soğutma çevriminin absorbsiyonlu kısmında LiBr-H 2 O akıģkan çifti kullanıldığı, buhar sıkıģtırmalı kısmında ise R-34a ve NH 3 kullanıldığı kabul edilmiģtir. OluĢturulan bu çift kademeli absorbsiyonlu-buhar sıkıģtırmalı (kaskad) soğutma çevrimlerinin aynı çalıģma koģullarındaki (T buh =-0 o C ve T kon =40 o C, soğutma yükü 50 kw) tek kademeli absorbsiyonlu buhar sıkıģtırmalı kaskad ve tek kademeli klasik buhar sıkıģtırmalı soğutma çevrimi ile karģılaģtırılması yapılmıģtır. Analiz sonuçlarına göre sistem elemanlarının ısıl kapasite ve soğutma tesir katsayısı (STK) değerleri Tablo 2 de gösterilmiģtir. Tablo 2 den görüldüğü gibi çift kademeli absorbsiyonlu-buhar sıkıģtırmalı (kaskad) soğutma çevrimlerinden (LiBr-H 2 O/R-34a ve LiBr-H 2 O/NH 3 ) buhar sıkıģtırmalı kısmında R-34a kullanım durumunda kompresör iģi NH 3 a göre biraz daha az olmaktadır.
2. ULUSAL TESĠSAT MÜHENDĠSLĠĞĠ KONGRESĠ 8- NĠSAN 205/ĠZMĠR 007 Tablo. ġekil 2 de açıklanan çevrimin çeģitli noktalarındaki termodinamik özellikleri. AkıĢ No T( o C) P(kPa) h (kj/kg) X(% LiBr) m (kg/s) -0 200.52 39.32-0.290 2 22 472,76 43.8-0.290 3 4 472,76 28.92-0.290 4-0 200.52 28.92-0.290 5 40.23 97.64 55 0.288 6 40 62.73 97.64 55 0.288 7 7 62.73 60.95 55 0.288 8 2 62.73 246.6 55 0.288 9 35 62.73 298.65 58 0.273 0 90.2 62.73 208.32 58 0.273 90.2 7.38 208.32 58 0.273 2 49 7.38 36.32 60 0.264 3 49.23 36.32 60 0.264 4 35 62.73 2727.2-0.05 5 87 62.73 364.30-0.05 6 85 7.38 265.40-0.009 7 40 7.38 364.30-0.05 8 40 7.38 67.5-0.024 9 0.23 67.5-0.024 20 0.23 258.90-0.024 2 85 7.38 205.38 60 0.264 Tablo 2. DüĢünülen çevrimlerin sistem elemanlarının ısıl kapasite ve soğutma tesir katsayıları değerlerinin karģılaģtırılması. Çift kademeli kaskad soğutma sistemi (LiBr-H 2O/R-34a) Çift kademeli kaskad soğutma sistemi (LiBr-H 2O/ NH 3) Tek kademeli kaskad soğutma sistemi (LiBr-H 2O/ NH 3) Tek kademeli klasik buhar sıkıģtırmalı soğutma sistemi (NH 3) Q kay (kw) 5.42 5.42 76.59 - Q kay2 (kw) 2.2 2.2 - - Q abs. (kw) 68.32 68.32 73.36 - Q buh2 (kw) 56.34 56.03 56.02 - Q kon2 (kw) 25.3 25.3 59.6 64.55 W komp (kw) 6.34 6.29 6.29 4.55 Q buh (kw) 50 50 50 50 COP buh 7.89 7.95 7.95 3.44 COP abs.09.09 0.73 - COP çevg 0.87 0.87 0.60 - Tablo 2 den çift kademeli absorbsiyonlu-buhar sıkıģtırmalı (kaskad) soğutma çevrimleri aynı Ģartlarda aynı miktar soğutma elde edebilmek için gerekli olan kompresör iģi tek kademeli buhar sıkıģtırmalı soğutma çevrimine göre % 57 daha az olduğu görülmektedir. Ancak çift kademeli kaskad soğutma çevriminin 5.42 kw kadar ısıl enerji ile (güneģ enerjisi, jeotermal veya atık ısı) beslenmesi gerekmektedir. Çift kademeli kaskad soğutma çevriminin (LiBr-H 2 O/NH 3 ) absorbsiyon kısmının performans katsayısı (COP abs ) tek kademeli kaskad soğutma çevriminin (LiBr-H 2 O/NH 3 ) performans katsayısından yaklaģık yaklaģık % 33 daha fazladır. Ayrıca çift kademeli kaskad soğutma çevriminin (LiBr-H 2 O/NH 3 ) COP çevg değeri tek kademeli kaskad soğutma çevrimine (LiBr-H 2 O/NH 3 ) göre % 3 daha fazla olduğu Tablo 2 den görülmektedir. Çift kademeli kaskad soğutma çevrimi ile alternatif enerji kaynaklarının ve atık
2. ULUSAL TESĠSAT MÜHENDĠSLĠĞĠ KONGRESĠ 8- NĠSAN 205/ĠZMĠR 008 ısıların değerlendirilmesi sonucu klasik buhar sıkıģtırmalı çevrimlere göre daha az elektrik enerjisi sarf edilerek düģük sıcaklıklara soğutma yapmak mümkün olabilmektedir. 3.SONUÇ VE ÖNERĠLER Bu çalıģmada absorbsiyonlu soğutma sistemlerinin performansını artırmak için absorbsiyonlu ve klasik buhar sıkıģtırmalı soğutma sistemleri birlikte düģünülerek oluģturulan çift kademeli absorbsiyonlubuhar sıkıģtırmalı (kaskad) çevrimleri incelenmiģtir. Çift kademeli absorbsiyonlu-buhar sıkıģtırmalı (kaskad) çevrimleri karģılaģtırma için esas alınan çevrim Ģartlarında tek kademeli kaskad soğutma çevrimine göre % 33 daha az ısıl enerjiye ve tek kademeli buhar sıkıģtırmalı soğutma çevrimine göre de % 57 daha az elektrik enerjisi tüketimine ihtiyaç duyulmaktadır. Çift kademeli absorbsiyonlu-buhar sıkıģtırmalı (kaskad) soğutma çevrimleriyle güneģ enerjisi, jeotermal enerji ve atık ısıların değerlendirilmesi sonucu klasik buhar sıkıģtırmalı çevrimlere göre daha az elektrik enerjisi tüketimi ve kullanılan akıģkan çiftlerinin ozon tabakasına zarar vermemesiyle düģük sıcaklıklara daha etkin soğutma yapma imkânı bulunmaktadır. Ayrıca bu sistemlerin optimum çalıģma Ģartlarının elde edilebilmesi için termoekonomik analizinin yapılması gerekmektedir. 4. SEMBOLLER Semboller EID h m P Eriyik Isı DeğiĢtiricisi Entalpi [kj/kg] Kütlesel debi [kg/s] Basınç [kpa] Q Isıl güç [kw] COP Soğutma tesir katsayısı T Sıcaklık [K] x Konsantrasyon W Kompresör gücü [kw] Alt indisler abs buh çevg ç g kay komp kon Absorber, absorbsiyon BuharlaĢtırıcı Çevrim genel ÇıkıĢ GiriĢ Kaynatıcı Kompresör YoğuĢturucu 5. KAYNAKLAR [] LEE, S., SHERIF S.A., Thermodynamic analysis of a lithium bromide/water absorption systems for cooling and heating applications, Int. Journal of Energy Research, 25, 09-03, 200. [2] MEHRABIAN, M.A., SHANBEIK, A.E., Thermodynamic modelling of a single-effect LiBr-H 2 O absorption refrigeration cycle, Process Mechanical Engineering, 29, 26-273, 2005.
2. ULUSAL TESĠSAT MÜHENDĠSLĠĞĠ KONGRESĠ 8- NĠSAN 205/ĠZMĠR 009 [3] KILIÇ, M., KAYNAKLI, Ö., Second law-based thermodynamic analysis of water lithium bromide absorption refrigeration system, Energy, 2006. [4] GOMRI, R., Second law comparison of single effect and double effect vapour absorption refrigeration systems, Energy Conversion and Management, 50, 279-287, 2009. [5] SOLUM, C., KOÇ, Ġ., ALTUNTAġ, Y., Çift etkili LiBr-H2O akıģkanlı Absorbsiyonlu Soğutma Sisteminde Termodinamiksel Büyüklüklerin Sistem Performansına Etkileri, Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi, Cilt 5, Sayı, 9-26, Ocak 20. [6] HEROLD, K.E., HOWE, L.A., RADERMACHER, R., Analysis of a hybrid compression-absorption cycle using lithium bromide and water as the working fluid, International Journal of Refrigeration 4 264-272, 99. [7] KAIROUANI, L., NEHDI, E., Cooling performance and energy saving of a compressionabsorption refrigeration system assisted by geothermal energy, Applied Thermal Engineering, 26, 288-294, 2006. [8] CĠMġĠT, C., ÖZTÜRK, Ġ.T., Analysis of compression-absorption cascade refrigeration cycles, Appl. Therm. Eng. 40, 3-37, 202. [9] CĠMġĠT, C., ÖZTÜRK Ġ.T., HOġÖZ, M., Second Law Based Thermodynamic Analysis Of Compression-Absorption Cascade Refrigeration Cycles, Journal of Thermal Science and Technology, 34 (2), 9-8, 204. [0] CIMSIT, C., OZTURK, I., KINCAY, O., Thermoeconomic optimization of LiBr/H 2 O-R34a compression- absorption cascade refrigeration cycle, Applied Thermal Engineering, Volume 76, Pages 05-5, July 205. [] YAMANKARADENĠZ, R., HORUZ, Ġ., ÇOġKUN, S., Soğutma Tekniği ve Uygulamaları, VipaĢ A.ġ., Uludağ Üniversitesi Güçlendirme Vakfı, Bursa, 2002. [2] ÇENGEL, Y.A., BOLES, M.A., Mühendislik YaklaĢımıyla Termodinamik, 2. Basım, Derbentli, T., McGraw-Hill/Literatür:Yayıncılık, 996. [3] KAITA, T., Thermodynamic properties of lithium bromide-water solutions at high temperatures, Int. J. Refrigeration, 24, 374-390, 200. ÖZGEÇMĠġ Canan CĠMġĠT Ġlk, orta ve lise eğitimini Kocaeli tamamladı. Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü nden mezun oldu. Kocaeli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü nde yüksek lisansını tamamladı. Kocaeli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Makina Mühendisliği Anabilim Dalı ndan Doktora derecesini aldı. Halen Kocaeli Üniversitesi Gölcük Meslek Yüksekokulu nda öğretim üyesi olarak çalıģmaktadır. Ġlhan Tekin ÖZTÜRK Yıldız Üniversitesi Kocaeli Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü nden 985 yılında mezun oldu. Yine aynı üniversitenin Fen Bilimleri Enstitüsü nde 987 yılında yüksek lisansını tamamladı. 993 yılında Y.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Makina Mühendisliği Anabilim Dalı ndan Doktora derecesini aldı.998 yılında Makina Mühendisliği Termodinamik Anabilim Dalı ndan Doçent ve 2004 tarihinde yine aynı anabilim dalından Profesör unvanını aldı. 987-992 tarihleri arasında YTÜ Kocaeli Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü nde araģtırma görevlisi olarak görev yaptı. 993 tarihinden itibaren Kocaeli Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü Termodinamik ve Isı Tekniği Anabilim Dalı nda öğretim üyesi olarak görevine devam etmektedir. Evli ve bir çocuk babası olan ÖZTÜRK ün uzmanlık alanları; Termodinamik, Ekserji Analizi, Termoekonomik Optimizasyon, Enerji Yönetimi, Bölgesel Isıtma, Ġklimlendirme, Soğutma ve Yalıtım olarak sıralanabilir. TMMOB Makine Mühendisleri Odası, Türk Isı Bilimi ve Tekniği Derneği ve Türk Tesisat Mühendisleri Derneği üyesidir.