1

2

3

4

5

Olumsuz Hava Ko ullar nda Üretilen Astana shim Nehri Köprüsü Öngermeli Prekast Kiri lerdeki Beton Kalitesi Selahattin DÜZBASAN n aat Mühendisi Ilgaz n aat Tic. Ltd. ti. Piyade Sokak No:13 Çankaya - Ankara Tlf: 0312 4418700 Pbx E.Posta: s.duzbasan@ilgaz nsaat.com Erol YAKIT n aat Mühendisi Ilgaz n aat Tic. Ltd. ti. Yenice - Mersin Tlf: 0324 651 4029 Pbx E.Posta: erol.yakit@ilgazinsaat.com Süleyman ULUÖZ Mustafa CAMCIO LU Kimya Mühendisi n aat Mühendisi Ilgaz n aat Tic. Ltd. ti Ilgaz n aat Tic. Ltd. ti Yenice Mersin Organize Sanayi Polatl Tlf: 0324 6514029 Pbx Tlf: 0312 6265038-39 E.Posta:s.uluoz@ilgazinsaat.com E.posta:camcioglumustafa@yahoo.com Öz Kazakistan Astana shim nehri köprüsünün in aat s ras nda; I 150 tipinde, 25 m³ hacminde ve 31,6 m uzunlu unda 380 adet öngermeli prekast kiri üretilmi tir. Üretimler 25 metre çap nda 192 metre boyunca yar m silindirik çelik konstrüksiyon eklindeki çad r içerisinde yap lm t r. Kiri üretimine ba lan lmadan önce yap lan ara t rmada, 2003-2004 y llar k mevsiminde hava s cakl n n - 40 C e kadar dü tü ü tespit edilmi tir. Taze beton s cakl n n teslim an nda en az +5 C olmas gerekmekte ve d ortam s cakl n n +5 C den daha dü ük olmas durumunda, olumsuz hava ko ullar n n beton kalitesini bozmas n önlemek için tedbirler al nmas gerekmektedir. Öngermeli kiri üretiminin, k mevsiminin olumsuz hava ko ullar nda da yap labilmesi için, üretimin çe itli a amalar nda al nan tedbirler sayesinde; Gündüz 30 C gece -40 C lik d ortam s cakl nda, Kazakistan da yürürlükte olan Gost standartlar, proje kriterleri ve TCK Otoyol leri Teknik artnamesine uygun kalitede üretim yap lm t r. Anahtar sözcükler: Öngermeli Prekast Kiri, Gost Standartlar, TCK Otoyol leri Teknik artnamesi, Yükleme testi, -30 C Hava S cakl. Giri Beton ve betonarme yap lar n i letmedeki servis ömürlerini olumsuz yönde etkileyen en önemli parametrelerden birisi,üretimleri s ras nda etkisi alt nda kalacaklar olumsuz hava artlar d r. +5 C den daha dü ük s cakl ktaki hava artlar nda yap lan üretimlerde 6

gerekli tedbirlerin al nmamas durumunda, artnamelerde öngörülen kalitede beton eleman n üretimi mümkün olamad ndan, bu ekilde üretilen beton elemanlar i letmedeki ekonomik servis ömürleri dolmadan kullan lmaz duruma gelmektedir [1]. Ara t rmam zda; Kazakistan Astana shim nehri köprüsünün yap m nda kullan lan, 380 adet öngermeli prekast kiri in, gündüz -30 C gece -40 C deki olumsuz hava ko ullar nda üretimi s ras nda al nan tedbirler incelenmi tir. Proje ve Öngermeli Kiri Üretim Tesisinin Tan t m Projenin Tan t m Kazakistan Astana shim nehri üzerindeki köprünün yap m 2006 y l nda gerçekle tirilmi tir. Köprünün yap m nda kullan lan öngermeli prekast kiri lerin karakteristik özellikleri Tablo 1 de verilmi tir. Tablo 1. Öngermeli Prekast Kiri lerin Karakteristik Özellikleri. Öngermeli prekast kiri miktar 380 adet Beton hacmi 25 m³ Tipi I 150 Beton markas M 550 Uzunlu u 31,6 m Çimento cinsi M 500 D0 Öngermeli Kiri Üretim Merkezi Öngermeli prekast kiri üretimi; shim nehrinin ak a göre sol taraf nda kurulan, özel olarak tasarlanan çad r içerisinde yap lm t r. Üretim çad r, 25 metre çap nda 192 metre uzunlu unda yar m silindirik çelik konstrüksiyon eklinde dizayn edilmi ve üzeri yans tabilen özel brandayla örtülmü tür. Dört kiri in ayni anda üretildi i üretim holünde, 35 ton kald rma kapasiteli 2 adet portal vinç mevcut olup ray aral klar 16 metre, ray uzunlu u ise 192 metredir. Üretim merkezindeki görüntüler ekil 1 ve 2 de verilmi tir. ekil 1,2. Üretim merkezinden görüntüler. Öngermeli Prekast Kiri Üretiminde Yap lan Çal malar Üretimden Önce Yap lan Çal malar Betonun haz rlanmas nda kullan lacak; Agrega, çimento ve beton kimyasal n n temin edilebilece i yerler tespit edildikten sonra, bunlar n Kazakistan da yürürlükte olan Gost standartlar ile Türk Standartlar nda belirtilen limit de erlere uygunlu u yap lan 7

laboratuar testleriyle tespit edilmi tir. Üretimler s ras nda kar la lmas muhtemel hususlar da dikkate al narak, laboratuar artlar nda yap lan beton deneme kar mlar ile üretimde kullan lacak beton kar mlar tespit edilmi tir. Agrega K rma agrega; Beton santralinde kullan lan k rma agregalar n çak l bölümünde özgül a rl klar 2,48 g/cm³ 2,70 g/cm³ aras nda de i en, farkl renk ve görünümde agrega tanecikleri ile k rma kumun içerisinde de i ik renkli bölümlerin oldu u tespit edilmi tir. Agregadaki problemin nedenlerini tespit etmek amac yla konkasör tesisi, kaya oca ve k rma agrega stoklar nda yap lan incelemede; Kaya oca n n üst k sm ndaki altere olmu kayaçtan üretilen agregan n kar t tespit edilmi tir. Bunun yan s ra, konkasör tesisinin ön eleme sistemi çal t r lmad ndan kayaç bantlar aras ndaki kilin, k rma kumun bünyesine girdi i tespit edilmi tir [2]. Dere kumu; Beton santrallerinde kullan lan kumun büyük bir k sm demir yoluyla yüzlerce kilometre uzakl ktan getirilerek tupik denilen yerlerde depolanmakta ve talep edilen yerlere sevk edilmektedir. Beton santrali stoklar nda yap lan incelemede; Dere kumunda farkl boyutlarda, yabanc maddelerin kar m oldu u tespit edilmi tir. Beton üretiminde agregadan kaynaklanacak kalite problemlerini önlemek amac yla; a- K rma agregan n temin edildi i konkasör tesisindeki ön eleme sistemi çal t r lmaya ba lan lm ve kaya oca n n alt k s mdaki altere olmayan k sm kullan larak k rma agrega üretilmeye ba lan lm t r. b- Dere kumundan kaynaklanacak kalite bozuklu una engel olmak amac yla; Dere kumu bunkeri üzerine s k aral kl elek monte edilmi, beton talebi yap lmadan önce bunkerin dere kumu bölümü bo alt larak, kum stok sahas n n daha kaliteli bölümündeki dere kumu kullan lm t r. Dere kumu içerisindeki yabanc maddelerin miksere gitmesini önlemek amac yla; agrega bunkerinin üzeri ve tart m band yla konveyör band n n aras nda görevlendirilen personel taraf ndan yabanc maddeler seçilmi tir. Beton santralinde kullan lan agregalar n fiziksel özellikleri Tablo 2 de verilmi tir. Tablo 2. Üretimde Kullan lan Agregalar n Fiziksel Özellikleri. Agregan n cinsi Test parametreleri K rma K rma çak l Dere kum nce ri kumu Özgül a rl k g /cm³ 2,600 2,646 2,680 2,620 Su emme % 2,80 0,4 0,3 1,4 200# Elekten geçen ince madde % 9,2 0,4 0,3 1,1 Organik madde rengi - - - Renksiz Los Angeles 100 Devir % - 4,2 3,8 - A nma kayb 500 Devir % - 21,6 19,8 - Na2 SO4 don kayb % 9,2 8,8 8,7 9,8 Çimento Gost 10178 85 standard na göre portland çimentolar, 28 günlük bas nç dayan mlar dikkate al narak; M 400 D0, M 500 D0, M 550 D0, M 600 D0 olarak tan mlanmakta, portland çimentonun içerisine konulan yüksek f r n cürufu, puzzolan, gibi maddelerin % miktarlar na göre de M 400 D5, M 400 D10, M 400 D20 olarak adland r lan di er çimento s n flar elde edilmektedir. Bunun yan s ra; Gost 26633 91 e göre M 350 marka betondan daha yüksek s n ftaki betonlarda M 500 D0 çimentosunun kullan laca 8

ifade edilmesine ra men, Kazakistan da üretilen çimento, ihtiyac kar layamad ndan binlerce kilometre uzakl ktaki ba ka ülkelerden getirilen çimentolar kullan lmaktad r. Bundan dolay, projelerde kullan lmas öngörülen kalitedeki çimentonun temini oldukça zor, bazen de imkâns z olmaktad r. Yap lan gözlemlerde, beton santrali çimento silosunda gün içerisinde farkl çimento fabrikas üretimi çimentonun bile kullan ld tespit edilmi tir. Yukar da belirtilen nedenlerden dolay, beton santrallerinde homojen kalitede beton üretmek çok zor oldu undan, projelerdeki kalite kontrol elemanlar n n beton kalitesini daha titiz ekilde takip etmesi gerekmi tir. Beton santrali çimento silosunda ayni günün farkl saatlerinde bulunan çimentolar n kimyasal ve fiziksel özellikleri Tablo 3 de verilmi tir. Tablo 3. Çimento Silosundan Al nan Numunelerdeki Test Sonuçlar. Çimento fabrikas Çimento fabrikas Parametre Karaganda Öskemen Parametre Karaganda Öskemen Tarih 25.9.2005 25.9.2005 K2O % 0,38 0,61 Saat 10.30 18.00 Toplam alkaliler 0,79 0,97 Çimento cinsi M 400 D0 M 500 D0 Serbest CaO % 0,51 1 SiO2 % 20,78 17,75 Öz. a rl k g/cm³ 3,1 3,03 Al2O3 % 5,97 5,28 Blaine cm²/g 2990 4080 Fe2O3 % 4,21 3,63 Mukavemetler CaO % 64,0 61,69 2 Gün N/mm² 15,9 15,1 MgO % 0,50 0,64 7 Gün N/mm² 29,5 26,3 SO3 % 2,05 4,25 28 Gün N/mm² 39,7 38,9 Mn2O3 % 0,23 0,15 Çimento modülleri TiO3 % 0,29 0,25 Alümina 1,42 1,46 K. kayb % 1,55 3,13 Silikat 2,04 1,99 Na2 O % 0,54 0,57 Hidrolik 2,07 2,31 Beton Kimyasal Öngermeli kiri üretiminde naftalin sülfonat esasl süper ak kanla t r c beton kimyasal kullan lm t r. Beton Kar m Suyu Beton üretiminde; Kimyasal özellikleri tablo 4 de verilen su kullan lm t r. Tablo 4. Beton Kar m Suyu Kimyasal Test Sonuçlar. ph Cl HCO3 CO3 SO4 NH4 NO3 7,2 3,3 mg/l 250 mg/l 0 mg/l 120 mg/l 0,1 mg/l 0,7 mg/l Beton Tasar m Çal malar Beton bile enlerinin tan mlama testleri tamamland ktan sonra, üretimde kullan lacak beton kar m n n tespiti amac yla, laboratuar deneme kar m çal malar yap lm t r. Beton santraliyle kiri üretim merkezi aras ndaki mesafe, güzergâhtaki trafik s k kl, so uk hava ko ullar ve uygulama s ras nda kar la lmas muhtemel di er riskler dikkate al narak; a- Laboratuar tipi betonyerde haz rlanan beton 10,20,30 dakika kar t r ld ktan sonra beton k vamlar tespit edilerek, geçen süreyle k vam kayb aras ndaki ili ki tespit edilmi tir. 9

b- Redozlama yap ld ktan sonra beton k vam tekrar tespit edilerek, üretimde kullan lacak beton k vam belirlenmi tir. Ara t rma kapsam nda yap lan deneme kar m çal malar nda; 90 adet 15 cm lik küp numune ve 24 adet 60x15x15 cm prizma numunesi al narak test edilmi tir. Projede kullan lacak kiri ler, olumsuz k artlar ndan dolay donma çözülme riski alt nda kalacakt r. Bundan dolay, deneme kar mlar na ait sonuçlar n de erlendirilmesinde; S/Ç, prizini alm betondaki su emme yüzdesi en dü ük, beton birim hac m a rl, beton yarma, e ilme ve bas nç dayan mlar en fazla olan beton kar m n n kiri üretiminde kullan lmas na karar verilmi tir. Kiri üretiminde kullan lan beton kar m Tablo 5 de karakteristik özellikleri Tablo 6 da verilmi tir. Tablo 5. Üretimde Kullan lan Beton Kar m. 1m³ Beton üretimi için a rl klar Beton bile enleri ( Agregalar DKY durumuna göredir. ) Dere kumu 450 kg K rma kum 429 kg K rma ince çak l 410 kg K rma iri çak l 505 kg Çimento 480 kg Beton kimyasal 6,75 kg Su 170 l S/Ç 0,354 Tablo 6. Üretimde Kullan lan Betonun Karakteristik Özellikleri. Bas nç dayan m N/mm² E ilme dayan m N/mm² Yarma dayan m N/mm² Su emme % 7 gün 28 gün 7 gün 28 gün 7 gün 28 gün 28 gün 51 60 5,0 7,3 2,4 3,9 2,9 So uk Hava Ko ullar na Kar Al nan Tedbirler Öngermeli kiri üretiminin k mevsiminde de yap lmas planland ndan dolay, üretim s ras nda al nmas gereken tedbirleri belirlemek amac yla yap lan ara t rmada, hava s cakl n n 2003 ve 2004 y llar nda -40 C e kadar dü tü ü tespit edilmi tir. Üretimler s ras nda al nan tedbirler sayesinde Tablo 7 den görülece i üzere -30 C deki hava s cakl nda öngermeli kiri üretimi gerçekle tirilmi tir. Tablo 7. Kiri Üretimlerinde Hava S cakl klar. Üretim tarihi Hava s cakl ( C ) Üretim tarihi Hava s cakl ( C ) 05.07.2005 25 22.12.2005-15 04.08.2005 20 08.01.2006-30 02.09.2005 16 25.02.2006-17 29.10.2005 2 02.03.2006-10 26.11.2005-5 08.04.2006-4 10

Beton Santralinde Al nan Tedbirler Beton üretiminde kullan lacak agregalar kapal alanda muhafaza edilmi tir. Agrega bunkerlerinin üzeri, yal t ml panelle kapat l p içerisinde s mak yak lm ve bunkerlerin sac k sm su buhar yla s t lm t r. Konveyör band n n üzeri kapat lm t r. Katk ve su tank kapal yerde muhafaza edilmi tir. Bunkerler en fazla % 75 oran nda doldurulmu tur. Do al kum mümkün oldu unca kullan lmam t r. Beton kar m suyu 50 C e kadar s t lm ve betonu ta yan trans mikserlerin su depolar na s cak su konulmu tur. Betonun haz rlanmas s ras nda mikserdeki kar m süresi art r lm t r. Agrega içerisindeki yabanc malzemelerin seçilmesi amac yla; Agrega bunkerlerinin üst k sm yla tart m band ve agrega konveyör band n n birle im yerinde personel görevlendirilmi tir. Transmikserdeki betonun olumsuz hava ko ullar nda kalma süresini en aza indirebilmek için, transmikserin yol güzergâh nda trafi in en yo un oldu u yerde personel görevlendirilmi tir. Kiri Üretim Tesisinde Al nan Tedbirler Üretimin yap ld çad r n de i ik bölümlerinde s maklar yak lm t r. Donat demirleri ve öngerme halatlar kapal ortamda stoklanm ve donat haz rlama i lemi üretim merkezi içerisinde yap lm t r. Kiri kal plar na beton yerle tirilmeden önce, kal plar n üzeri buhar kür holüyle kapat l p, kal b n d k sm ndaki serpantin borulardan su buhar geçirilerek, kiri üretim kal b yla içerisindeki donat ve öngerme halatlar s t lm t r. Transmikserler üretim merkezine gelene kadar kiri kal plar n n üzeri buhar holüyle kapal durumda bekletilmi tir. Buhar jeneratörünün ar zalanabilece i dikkate al narak yedek buhar jeneratörü haz r durumda bekletilmi, ayr ca elektrik kesintisine kar elektrik jeneratörü faal durumda haz r bekletilmi tir. Sat h ve i e vibratörlerinden yeterli say da yedek bulundurulmu tur. Üretim S ras nda Al nan Tedbirler Hava s cakl klar ndaki azalma miktar dikkate al narak, tablo 8 de görüldü ü üzere çimento dozaj % 20 e kadar artt r lm t r. Tablo 8. Hava S cakl ve Çimento Dozaj n n De i imi. Tarih S cakl k C Çimento Dozaj Tarih S cakl k C Çimento Dozaj 05.07.2005 25 480 22.12.2005-15 535 02.09.2005 16 490 08.01.2005-30 560 26.11.2005-5 520 25.02.2006-17 540 Kiri üretim holü dört kiri üretecek ekilde tasarlanm t r. Üretimi tamamlanan kiri kal b n n üzeri buhar kür holüyle kapat lm, a amal olarak su buhar 11

verilerek ortam s cakl 30 35 C e getirildikten sonra, di er kiri in üretimi için beton talebi yap lm t r. Üretimin gündüz yap lmas na özen gösterilmi, üretim s ras nda birden fazla transmikserin beklemesine müsaade edilmemi, transmikserler kapal alanda bekletilmi tir. Kal p içerisine yerle tirilen beton, 35 C deki iç ortam s cakl nda 3 saat dinlendirildikten sonra, ortam s cakl 3 saatte 60 65 C e ç kar lmas gerekirken, bu süre 2 saatte gerçekle tirilmi tir. 5 saat boyunca uygulanmas gereken 60 65 C lik su buhar kürü, 7 saate yükseltilmi ve bu s cakl n dört kiri lik üretim holü içerisinde homojen olmas sa lanm t r [3]. Buhar kürü tamamland ktan sonra 3 saat içerisinde buhar holü içerisindeki s cakl n d ortam s cakl na dü ürülüp hollerin kald r lmas gerekmektedir. Fakat üretim merkezi içerisindeki so uk havan n kiri betonuna s oku etkisini önlemek için, buhar holü içerisine a amal azaltacak ekilde buhar verilmi ve buhar hollerini kald rma süresi Tablo 9 da görüldü ü üzere uzat lm t r. Tablo 9. Hava S cakl ve Buhar Kür Holünün Kald rma Süreleri. Üretim s ras nda Üretim tarihi hava s cakl C Buhar holünün kald rma süresi Saat 05.07.2005 25 5 02.09.2005 16 5 26.11.2005-5 18 22.12.2005-15 26 08.01.2006-30 47 25.02.2006-17 27 02.03.2006-10 20 08.04.2006-4 16 Öngermeli Prekast Kiri Üretiminde Beton Kalitesi Beton santralinden haz rlanan betonun k vam, 15cm iken, transmikserin üretim merkezine gelmesine kadar geçen sürede 7 8 cm e dü tü ünden, betonu kiri üretiminde kullanmak mümkün olmamaktad r. Bundan dolay beton üretiminde kullan lmas öngörülen % 1,5 oran ndaki beton kimyasal n n % 0,7 si beton santralinde konulmu, geriye kalan % 0,8 lik k sm ise, transmikser, üretim merkezine geldi inde ilave edilmek suretiyle, redozlama yap lm t r. Öngermeli Prekast Kiri Üretiminde Yap lan Testler Üretim merkezine getirilen betonlar n s cakl klar ölçülerek 10 C den dü ük s cakl ktaki betonlar üretimde kulland r lmam t r. Betonun k vam ; Beton santralinde haz rlan nca ve trans mikser üretim merkezine geldi inde tespit edilmi tir. Trans mikserdeki betonun k vam dikkate al narak yap lan redozlama ile betonun k vam yakla k 15 cm olmas sa lanm t r. 12

Prizini Alm Betonda Yap lan Testler Bas nç Dayan m, Kazakistan da in aat sektöründe kullan lan beton s n flar Gost 26633 91 de belirlenmi tir. Öngermeli kiri üretiminde M 550 ( B40) marka betonu kullan lm olup, kullan lan beton s n flar Tablo 10 da verilmi tir. Kiri üretimi s ras nda, her kiri için al nan 12 adet 15 cm lik küp numuneden; 6 adedi kiri lerle ayn artlarda buhar kürüne tabi tutulduktan sonra öngerme tellerinin kesilebilmesi için transfer dayan m n n tespitinde kullan lm t r. Alt adedi ise sertifikat olarak adland r lan ba ms z laboratuarlarca test edilerek 7 ve 28 günlük beton bas nç dayan mlar tespit edilmi tir. Üretimler s ras nda al nan numunelerdeki beton bas nç dayan mlar Tablo 11 de istatistiksel de erlendirilmesi Tablo 12 de verilmi tir. Tablo 10. Gost 26633 91 e Göre Beton S n f ve Markalar. Beton s n f Bas nç dayan m Beton markas Beton s n f Bas nç dayn m kgf/cm² Beton markas kgf/cm² B 20 261,9 M 200 B 40 523,9 M 550 B 22,5 294,5 M 250 B 45 589,4 M 600 B 25 327,4 M 300 B 50 654,8 M 700 B 30 392,9 M 400 B 60 785,8 M 800 B 35 453,4 M 450 B 65 851,5 M 900 Tablo 11. Beton Bas nç Dayan mlar. Üretim tarihi Üretim S ras nda Hava s cakl C Beton bas nç dayan m kgf/cm² * 7 28 Üretim tarihi Üretim S ras nda Hava s cakl C Beton bas nç Dayan m K g /cm² * 7 28 gün gün gün gün 05.07.2005 25 427 568 22.12.2005-15 440 546 04.08.2005 20 412 538 08.01.2006-30 402 584 02.09.2005 16 445 588 11.01.2006-27 335 563 29.10.2005 2 469 604 14.01.2006-13 379 583 26.11.2005-5 455 610 25.02.2006-17 392 584 * Gost 26663 91 e göre 28 günlük beton bas nç dayan m 523,9 kgf/cm² dir. Tablo 12. Bas nç Dayan mlar n n statistiksel De erlendirilmesi. Bas nç dayan m Üretim dönemi (28 gün) kgf /cm² Standart sapma kgf /cm² Varyasyon katsay s % Temmuz 590 19,3 3,3 A ustos 580 20,5 3,5 Eylül 585 21,5 3,7 2005 Ekim 620 22,0 3,6 Kas m 615 24,8 4,0 Aral k 577 25,6 4,4 Ocak 572 27,3 4,8 ubat 587 24,6 4,2 2006 Mart 599 23,3 3,9 Nisan 635 23,3 3,7 May s 620 20,6 3,3 13

E ilme ve Yarma Dayan m ; Öngermeli prekast kiri üretimi s ras nda taze betondan al nm olunan numuneler kür havuzunda 28 gün bekletildikten sonra e ilme ve yarma dayan mlar tespit edilmi tir. Yap lan testlerde elde edilen sonuçlar, üretime ba lan lmadan önce laboratuar artlar nda al nm olunan numunelere uygulanan test sonunda elde edilen sonuçlarla birlikte mukayeseli olarak Tablo 13 de verilmi tir. Sonuçlar n tetkikinden de görülece i üzere; E ilme dayan m nda % 0,28 oran nda, yarma dayan m nda ise % 1,0 oran nda azalman n oldu u tespit edilmi tir. Tablo13. E ilme ve Yarma Dayan mlar. Üretim Tarihi Üretim S ras nda Hava s cakl C Üretim E ilme dayan m N/mm² ahit Fark % Üretim Yarma dayan m N/mm² ahit Fark % 05.07.2005 25 7,3 7,3 0 4,0 3,9 2,6 02.09.2005 16 7,4 7,3 1,4 3,9 3,9 0 26.11.2005-5 7,2 7,3-1,4 3,9 3,9 0 08.01.2006-30 7,2 7,3-1,4 3,8 3,9 2,6 25.02.2006-17 7,3 7,3 0 3,8 3,9 2,6 Ortalama 7,28 7,3 0,28 3,88 3,9 1,0 Su Emme Yüzdesi; Üretim s ras nda al nan numuneler 28 günlük iken su emme testleri yap lm olup, beton deneme kar m çal malar nda al nan numunelerde yap lan testlerde elde edilen sonuçlarla birlikte mukayeseli olarak Tablo 14 de verilmi tir. Tablo 14. Beton Numunelerde Su Emme Yüzdesi Test Sonuçlar. Su emme Üretim tarihi % Üretimdeki Hava s cakl C Üretim ahit Fark 05.07.2005 25 2,9 2,9 0 02.09.2005 16 2,9 2,9 0 26.11.2005-5 2,9 2,9 0 08.01.2006-30 2,9 2,9 0 25.02.2006-17 2,9 2,9 0 Ortalama 2,9 2,9 0 Yükleme testi; Öngermeli prekast kiri yükleme testinde; Kiri e uygulanacak test yüküne 10 a amada ula ld ktan sonra 5 dakika beklenilmekte ve 5 a amada da yük azalt lmaktad r. Maksimum test yükündeyken kiri te meydana gelen sehimin, yük bo alt ld ktan sonra en az % 90 n n geri gelmesi gerekmektedir. 08.01.2006 tarihinde -30 C lik hava s cakl nda üretilen öngermeli prekast kiri e uygulanan yükleme testinde maksimum yükte iken meydan gelen sehimin, yük kald r ld ktan sonra % 96,6 l k bölümüne geldi i tespit edilmi tir. Dolay s yla olumsuz hava ko ular nda yap lan öngermeli prekast kiri üretiminde al nan tedbirler sayesinde yükleme testi sonucu bak m ndan TCK Otoyol leri Teknik artnamesine uygun oldu u tespit edilmi tir[4]. 14

Sonuç Ara t rmam zda; Astana shim nehri köprüsünün yap m nda kullan lan 380 adet öngermeli prekast kiri in olumsuz k artlar nda yap lan üretimleri s ras nda; Betonun üretimi, nakledilmesi, kiri üretimi s ras nda gerekli tedbirler al nm t r. Olumsuz hava ko ullar n n öngermeli prekast kiri e olan etkisinin tespitine yönelik olarak yap lan ara t rma s ras nda iki a amada testler yap lm t r. Ara t rmam z n birinci a amas nda; Öngermeli prekast kiri üretim artnamelerinde olmayan e ilme dayan m, yarma dayan m ve su emme yüzdesi tespiti amac yla testler yap lm t r. Testler sonunda elde edilen sonuçlar, laboratuar artlar nda üretilen betondan al nan numunelere uygulanan testlerdeki sonuçlarla mukayese edildi inde; E ilme dayan m n n % 0,28 oran nda azald, yarma dayan m n n % 1,0 oran nda azald fakat betondaki su emme yüzdesi test sonucunun de i medi i tespit edilmi tir. Ara t rman n ikinci a amas nda; Öngermeli prekast kiri üretimiyle ilgili artname ve standartlara göre beton bas nç dayan m ve öngermeli prekast kiri yükleme testi yap lm t r. Gost 26663-91 e göre öngermeli kiri lerdeki bas nç dayan m 523,9 kg/cm² dir. Üretimler s ras nda al nan 1140 adet beton numunenin 28 günlük bas nç dayan m sonucu de erlendirildi inde, Gost 26663 91 ve proje teknik artnamesinde belirtilen 523,9 kg/cm² lik bas nç dayan mdan daha yüksek oldu u tespit edilmi tir. TCK Otoyol teknik artnamesine göre; Kiri lere yükleme testinde uygulanan yük, maksimum test yükündeyken kiri te meydana gelen sehimin, yük bo alt ld ktan sonra en az % 90 n n gelmesi gerekmektedir. Yap lan testte, yükte iken meydana gelen sehimin yük bo alt ld ktan sonra % 96,6 s n n geri geldi i tespit edildi inden, yükleme testi sonucunun standartlara uygun oldu u tespit edilmi tir. Yukar da belirtilen sonuçlar dikkate al nd nda; -30 C deki olumsuz hava ko ullar nda bile, gerekli tedbirlerin al nmas kayd yla; Gost 26663 91, proje kriterleri ve TCK Otoyol leri Teknik artnamesine uygun kalitede öngermeli prekast kiri üretmek mümkün olmaktad r. Te ekkür Yazarlar, ara t rma s ras nda katk lar ndan dolay ; Ilgaz n aat Tic.Ltd. Genel Müdürlü ü ile Fil n aat Makine ve Sanayi Tic.Ltd. ti Genel Müdürlü ü Üst Yönetimine, TSE Adana Ürün Belgelendirme Müdürlü ünden Kür at ONUR a, OYAK Beton Akdeniz Bölge Müdürü Nevzat ULUÖZ e, BASF Yap kimyasal ndan Nizamettin GÜNEL, Nuhay ÖZEL, Saule BAYTJAUNOVA ve Yakup TÜMEN e te ekkür eder. Kaynaklar 1. ULUÖZ,S., TAYAKISI,A., (2003) 1960 1966 Y llar Aras nda Üretilerek Sulama ebekelerinde Kullan lan Prefabrik Kanaletlerin 2000 Y l ndaki Mevcut Kalitesi, Be inci Ulusal Beton Kongresi, Bildiriler Kitab, stanbul Teknik Üniversitesi, stanbul, s. 545-554 15

2. DÜZBASAN,S.,ULUÖZ,S.,YAKIT,E., ( 2004 ) K rma Agregadaki Ta Unu ve Kil Miktar n n Beton Kalitesine Etkisi., Beton 2004 Kongresi, Bildiriler Kitab, Türkiye Haz r Beton Birli i, stanbul, s. 697-706. 3. DÜZBASAN,S.,YAKIT,E.,ULUÖZ,S.,(2005) Deniz Yap lar nda Mikro Silika Kullan m, Alt nc Ulusal Beton Kongresi Bildiriler Kitab, stanbul Teknik Üniversitesi, stanbul, s. 191-200. 4. TCK Otoyol leri Teknik artnamesi 5. Ara t rmada kullan lan standartlar; TS EN (12390-5,12390-6,12390-7, 197-1,196-2, 933-9, 1367-2, 1097-2, 12350-2, 12350-7, 206-1/Nisan 2002), TS 3530 EN 933-1, TS 706 EN 12620, TS 3286, TS 1248, Gost 10178 85, Gost 26633-91 16

KONGREDE SUNUM YAPAN TEKN K ELEMANLARIMIZDAN GÖRÜNTÜLER 17