ŞENKAYA TANITIM KİTABI Coğrafi Yapı Nüfus Yapısı Sosyal Yapı Ekonomik Yapı Ulaşım ve Altyapı Yaylalar Dağlar Ovalar Akarsular İklim Vadi ve Kanyonlar Arazi yapısı ve Koşulları o Nüfus Yapısı o Nüfus Hareketleri Tarım ve Hayvancılık Orman Ürünleri Madenler Ticaret ve Sanayi
1- Coğrafi Yapı Doğu Anadolu Bölgesinin Kuzeydoğusunda yer almaktadır. Bu durum ile Karadeniz ve Doğu Anadolu Bölgesinin kesiştiği nokta durumundadır. 40 33 Kuzey paralelleri ile 42 40 Doğu meridyenleri arasında yer alan İlçemizin doğusunda Kars a bağlı Selim ilçesi, batısında Oltu, Olur ilçeleri ile kuzeydoğusunda Ardahan a bağlı Göle güneyinde Kars a bağlı Sarıkamış, güneybatısında Narman yer almaktadır. Erzurum platosunun yüksek rakımlı engebeli ve kırık arazi karakterine sahip nın yüzölçümü 146.3 km 2 dir. Yüzölçümünün büyük bir bölümünü dağlar ve yüksek rakımlı platolar kaplar. İlçemiz Erzurum şehir merkezine 178 km uzaklığa sahiptir.
Dağları Doğusunda Allahuekber Dağları 3120 m Güneyinde Soğanlı Dağları 2850 m Batısında Kırdağ -2823 m Kuzeyinde Erdavut Ziyaret Dağları- 2438 m yer almaktadır. Ovaları yüksek rakımlı engebeli ve kırık arazi karakterine sahip bir yapıda olduğu için ovası bulunmamaktadır. Eğimli yamaçlardan inen akarsuların, taşıdığı alüvyonları yamaçların eteğinde biriktirmesi ile oluşan düzlükler (birikinti yelpazeleri ) mevcuttur. Sadece Penek, Paşalı ve Kömürlü düzlükleri bulunmaktadır. Genel olarak Plato bulunmaktadır. Akarsuları İlçemizin önemli akarsuları Bardız Akşar Yeşilkaya çaylarıdır. Bardız çayı Soğanlı dağından, Akşar ve Yeşilkaya çayları ise Allahu Ekber dağından kaynaklanır. Taht köyü çevresinde birleşen dereler Penek çayı adı altında Penek ve Paşalı düzlüklerini mütekiben batı yönünde akar, Oltu çayı ile birleşir ve su kavuşumunda (Yusufeli civarı) Çoruh nehrine kavuşur. Vadi ve Kanyonlar İlçemizde yer alan leksor vadisi farklı dirençteki kayaçların farklı aşındırılması sonucu oluştuğu için vadinin yamaç eğimleri çok diktir ve taraçalıdır. Vadi yamacını oluşturan tabakaların dirençlerinin farklı olması farklı seviyelerde aşınmalarına ve taraçaların oluşmasına neden olmuştur. Varoluş sebebi ister doğrudan su aşındırması, veya isterse de sadece fay kırıkları olsun yapıları genel görüntüsü itibari ile doğal bir kanal yapısında olduklarından, doğdukları an itibari ile bölgelerindeki gerek su ve gerekse hava için en uygun akım alanı özelliği göstermektedirler. Adeta bir gizli geçit görüntüsü ile vadi; görsel zenginlikleri ile birlikte işte bu hayati önem taşıyan işlevleri sebebi ile de gerçekten eşsiz önemdedirler. Ayrıca vadinin olduğu alanlar eşşsiz bir yaban hayatını barındırdığı için ayrıca bir öneme sahiptir. Kurt (Canis lupus), ayı (Ursus arctus) Yaban keçisi (Capreolus capreolus), su samuru (Lutra lutra),vaşak (Lynx ) gibi yaban hayatı açısından birçok zengin türü barındıran bu coğrafya ayrıca önemli kuş alanına da ev sahibi yapmaktadır. Arazi Dağılımı Bölgemizin doğu kesimleri Sarıcam ormanları ile kaplıdır. 2000-2500 rakımlı yaylalar, dağların etekleri ve orman boşluklarında verimli tabii çayır ve meralar mevcuttur. İlçe toplam arazisinin büyük bir kısmını mera ve yaylalar teşkil eder.
Tabii Çayır Meyvelik Mera-Yayla Ormanlık Sulu arazi Kuru Arazi Tarım dışı Arazi TOPLAM 9755 HK 114 HK 64561 HK 39342 HK 3565 HK 14600 HK 14372 HK 146.309 HK İklim Bölgemiz karasal iklim ile Doğu Karadeniz ikliminin tesiri altındadır. Yaz ayları rakımı yüksek yaylalarda serin, vadi ve düzlüklerde ise sıcak geçmektedir. En yüksek sıcaklığa AĞUSTOS ayında(34.o),en düşük sıcaklığa ise OCAK ayında (-28.o) erişilir. Ortalama nispi nem %63.o dür. Yıllık ortalama yağış miktarı 46.05.kg/m3 dür. 2- Nüfus ve Sosyal Yapı nüfusu 2015 yılına göre 18.895. Bu nüfus, 9.442 erkek ve 9.453 kadından oluşmaktadır. Yüzde olarak ise: %49,97 erkek, %50,03 kadındır. nüfusu Kıpçak(Kuman)Türkleri, Kürtler, Türkmenler ve az sayıda poşalardan oluşur. Nüfusu git gide azalmaktadır. İlçenin genel olarak sosyal yapısı farklı etnik guruplardan oluşur. Ancak tüm köylerimiz uyum içerisinde komşuluk bağları içerisinde hayatlarını idame ettirmektedirler. İlçede iş ve istihdam imkanlarının olmayışı vatandaşı göçe zorlamış bu nedenle de kayıtlı nüfusun %48 i ancak İlçede kalmıştır. İlçede konut yapımı yok denecek kadar azdır. İlçedeki kamu hizmet binaları ve konutları memnuniyet verici düzeydedir. İlçe halkından kamu hizmetinden görev alanların sayısı çoktur. Önemli mevkilerde insanları bulunmaktadır. İlçede motorlu taşıt sayısı özellikle son yıllarda artış göstermiştir. 25000 20000 15000 10000 5000 0 Şekil 1: TÜİK verilerinden elde edilmiştir.
NÜFUS 0-4 5-9 10-15- 20-25- 30-35- 40-45- 50-55- 60-65- 70-75- 80-85- 90+ 14 19 24 29 34 39 44 49 54 59 64 69 74 79 84 89 2013 1522 1768 1926 1833 1370 1236 1248 1314 1268 1191 1066 860 855 1006 815 867 590 159 57 2014 1370 1596 1803 1751 1324 1120 1182 1129 1292 1139 1173 879 785 1022 841 724 613 164 72 2015 1258 1459 1657 1636 1228 1035 995 1157 1239 983 1236 779 809 961 855 779 538 209 82 Şekil 2: TÜİK verilerinden elde edilmiştir. YILLARA GÖRE ŞEHİR KIR NÜFUSU 33712 33694 34931 35856 33784 30082 2416 3156 3190 2706 2559 3033 36128 36850 38121 38562 36343 33115 23956 3676 27632 0 0 20427 0 19575 19145 18743 18719 18424 20771 19979 18895 2560 2945 2840 2803 2705 2727 22987 22520 21985 21546 21424 21151 20771 19979 18895 1965 1970 1975 1980 1985 1990 2000 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 TOPLAM NÜFUS ŞEHİR KIR Şekil 3: TÜİK verilerinden elde edilmiştir.
2014 YILINA AİT ŞENKAYA DA İKAMET EDEN KİŞİLERİN NÜFUSA KAYITLI OLDUKLARI İL ADANA ADIYAMAN AFYON AĞRI AMASYA ANKARA ANTALYA ARTVİN AYDIN BALIKESİR 19 9 5 7 7 32 14 11 3 7 BİLECİK BİNGÖL BİTLİS BOLU BURDUR BURSA ÇANAKKALE ÇANKIRI ÇORUM DENİZLİ 0 8 3 1 10 15 2 1 17 6 DİYARBAKIR EDİRNE ELAZIĞ ERZİNCAN ERZURUM ESKİŞEHİR GAZİANTEP GİRESUN GÜMÜŞHANE HAKKARİ 13 0 15 2 19260 1 10 5 2 0 HATAY ISPARTA MERSİN İSTANBUL İZMİR KARS KASTAMONU KAYSERİ KIRKLARELİ KIRŞEHİR 13 0 13 16 25 38 6 12 1 18 KOCAELİ KONYA KÜTAHYA MALATYA MANİSA K.MARAŞ MARDİN MUĞLA MUŞ NEVŞEHİR 4 11 10 9 11 12 6 3 2 8 NİĞDE ORDU RİZE SAKARYA SAMSUN SİİRT SİNOP SİVAS TEKİRDAĞ TOKAT 3 7 11 7 8 1 1 8 1 6 TRABZON TUNCELİ Ş.URFA UŞAK VAN YOZGAT ZONGULDAK AKSARAY BAYBURT KARAMAN 29 0 5 0 2 8 0 1 6 1 KIRIKKALE BATMAN ŞIRNAK BARTIN ARDAHAN IĞDIR YALOVA KARABÜK KİLİS OSMANİYE 14 4 1 1 71 55 0 7 1 16 Şekil 4: TÜİK verilerinden elde edilmiştir. MEDENİ DURUMA GÖRE NÜFUS BİLGİLERİ ( 15 YAŞ ÜSTÜ ) 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 EVLİ 10665 10610 10607 10620 10484 10325 10058 9549 EŞİ ÖLDÜ 1147 1165 1199 1230 1320 1389 1408 1430 BOŞANDI 107 97 96 109 117 115 126 134 HİÇ EVLENMEDİ 4429 4069 3785 3800 3758 3725 3617 3406 5000 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 Şekil 5: TÜİK verilerinden elde edilmiştir.
MEDENİ DURUM, CİNSİYET VE YAŞ GRUBUNA GÖRE NÜFUS 2014 YAŞ GRUBU CİNSİYET HİÇ EVLENMEDİ EVLİ BOŞANDI EŞİ ÖLDÜ TOPLAM 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65+ 3- Ekonomik Yapı Erkek 901 5 906 Kadın 765 80 845 Erkek 654 77 2 733 Kadın 261 325 5 591 Erkek 309 272 3 1 585 Kadın 97 422 12 4 535 Erkek 170 440 3 613 Kadın 49 508 4 7 568 Erkek 70 512 10 592 Kadın 35 483 10 9 537 Erkek 38 640 11 1 690 Kadın 50 524 9 19 602 Erkek 27 539 5 3 574 Kadın 56 474 10 25 565 Erkek 10 452 13 9 484 Kadın 42 570 5 72 689 Erkek 9 386 6 5 406 Kadın 17 368 5 83 473 Erkek 5 365 4 8 382 Kadın 15 307 1 80 403 Erkek 6 1.322 7 234 1.569 Kadın 31 987 1 848 1.867 TOPLAM 3.617 10.058 126 1.408 15.209 Şekil 6: TÜİK verilerinden elde edilmiştir. İlçe ekonomisi genel hatları ile hayvancılık ve orman işçiliği üzerine kurulmuş olup hizmet sektöründe almış olduğu payda anımsanmayacak ölçüdedir. İlçemizde sanayi işletmesi veya tesisi yoktur. Tarım: İlçede temel geçim kaynağının hayvancılık olması ve genel iklim şartlarının gerektiği üretim sınırlılıkları nedeniyle, ilçe tarımı daha ziyade yem bitkileri ve hububat üretimine yönelmiştir. İlçede tarımsal çalışmalar, İlçe tarım müdürlüğü, Akşar, Gaziler ve Kömürlü köy gurup teknisyenlikleri nezaretinde yürütülmektedir. İlçe Tarım Müdürlüğünün mevcut araçları hizmet ifası için yetersiz kalmaktadır. İlçemizde 2011 yılı itibarıyla birim alanda daha fazla ürün ve gelir getirmeye yönelik çalışmalar yapılmış, seracılık ve çilek üretimi projeleri uygulanmaktadır. Seracılık: İlçemiz Gözalan mahallesinde 19 Adet plastik örtülü ısıtmasız sera vardır. Bu seralarda domates ve hıyar üretimi yapılmaktadır. Ürün Cinsi: Üretim( Ton) Domates 27 Hıyar 3 İLÇEDEKİ BAŞLICA TARIM ÜRÜNLERİ VE ÜRETİM MİKTARLARI Tarla Bitkileri
Ürün Cinsi Üretim ( Ton) Ürün Cinsi Üretim ( Ton) Buğday 10074 Çavdar 18 Arpa 2564 Şeker Pancarı 660 Mısır 48 Fiğ 610 Patates 363 Korunga 2640 Yonca 19906 Mısır 80 Tritikale ( Dane ) 324 K. Fasulye 6 Sebzecilik Ürün Cinsi Üretim ( Ton) Ürün Cinsi Üretim ( Ton) Lahana 4 Marul( Kıvırcık) 3 Turp 2 Marul ( Göbekli) 10 Fasulye 77 Havuç 2 Domates 20 Biber 1 Kabak 15 Hıyar 21 Soğan 25 Patlıcan 2,6 Meyvecilik Ürün Cinsi Üretim ( Ton) Ürün Cinsi Üretim ( Ton) Elma 251 Vişne 76 Armut 70 Erik 80 Dut 8 Ceviz 23 Şeftali ( Nektari ) 8 Kayısı 55 Hayvancılık: İlçe yüzölçümünün önemli bir kesimini mera ve yaylalar oluşturduğu için yörede hayvancılık, küçük aile işletmeciliği şeklinde yaygın olarak yapılmaktadır. İlçe hayvancılığına yerli ırk egemendir. Son yıllarda montofon ırk artmaktadır. Hayvan ıslahı amacıyla sun i tohumlama çalışmaları devam etmektedir. Köylerimizde 4 adet tabi tohumlama boğası mevcut olup bu yetersiz kalmaktadır. Süt inekçiliğini geliştirmek amacıyla 5 köyde 6 üreticiye ithal inek verilmiştir. İlçemiz sınırları içerisinde bulunan bazı derelerde Tabi Alabalık bulunmaktadır. Gerekli kaynak temini ve alabalık üretimine geçilmesi yöre için oldukça faydalı olacaktır. Büyükbaş Küçükbaş Kanatlı Cinsi Kedi-Köpek Arı Kolonisi Bal Miktarı Bal Mumu Sığır ( Yerli ) 4.560 Manda 4 Sığır ( Kültür ) 1.724 Sığır ( Melez ) 37.140 At 688 Eşek 1.121 Koyun 42.300 Keçi 3.175 Hindi 1.100 Yumurta Tavuğu 12.500 Ördek 80 Toplam 43.428 Adet 1.809 Adet 45.475 Adet 13.680 Adet 2.355 Adet 9.250 Adet 55 Ton 11 Ton
Orman Varlığı ve Üretimi: İlçe yüzölçümü 146309 hk olup,toplam orman sahası 39342 hk. dır. yani ilçemizin %26.8 ormanlarla kaplıdır. Sahanın 25540 Hk.ı koruluk 9911 Hk.ı ise baltalık orman alanıdır. İlçe merkezindeki Orman İşletme Müdürlüğüne bağlı olarak Merkez Şefliği, Akşar(Pınar)Şefliği, Karıncadüzü Şefliği ve Kılıçboğazı Şeflikleri hizmet vermektedir. Madencilik: İlçemize bağlı Kömürlü, Balkaya ve Susuz köyleri bölgesinde özel şirketler ve Oltu Kömür Sanayi Tic. Ltd. Şti. tarafından Linyit kömürü üretimi yapılmaktadır Ticaret ve Sanayi: İlçede 5 hızar atölyesi haricinde küçük sanayi işletmeciliği yoktur. İlçe merkezinde 1981 yılında tamamlanan Tarımsal Kalkınma kooperatifine ait kesim ve sucukpastırma üretimi tesisleri faaliyetleri durmuş durumdadır. Yöremizde el sanatlarından sadece kilim dokumacılığı yaygın olup, kaymakamlığımızca yürütülen proje kapsamında İlçemize bağlı Oyuktaş köyünde Bardız Kilimi üretimi yapılmaktadır. Kilimler tamamen yün iplikten edilmekte ve kök boyalar kullanılmaktadır Bakanlığımıza Bağlı Kooperatifler: Merkez Tarımsal Kalkınma Kooperatifi ( Tasfiye halinde ) Sındıran Tarımsal Kalkınma Kooperatifi ( Tasfiye halinde ) Doğanköy-Yelkıran Tarımsal Kalkınma Kooperatifi ( Tasfiye halinde ) Gaziler Tarımsal Kalkınma Kooperatifi ( Tasfiye halinde ) Kömürlü Tarımsal Kalkınma Kooperatifi ( Tasfiye halinde ) Nişantaşı Tarımsal Kalkınma Kooperatifi ( Faal durumunda ) Gülveren Tarımsal Kalkınma Kooperatifi ( Faal durumunda ) Köroğlu Tarımsal Kalkınma Kooperatifi ( Tasfiye halinde ) Özyurt-Dolunay Tarımsal Kalkınma Kooperatifi ( Faal durumunda ) Değirmenlidere Tarımsal Kalkınma Kooperatifi ( Faal durumunda ) Ormanlı Tarımsal Kalkınma Kooperatifi ( Faal durumunda ) Üretici Birlikleri Bal Üreticileri Birliği Süt Üreticileri Birliği Tarımsal Amaçlı Diğer Kuruluşlar 1918 Sayılı Akşar Tarım Kredi Kooperatifi Ziraat Odası Başkanlığı 4- Ulaşım ve Altyapı a) Yol Durumu: ilçesi Erzurum arası mesafe 178 km dir. Kars iline 145, Ardahan a ise 90 km mesafededir. Ayrıca yaz aylarında açık orman yolu ile Sarıkamış ilçesine bağlantılıdır (22km). Gaziler köyü üzerinden Erzurum-Kars karayoluna çıkışı mevcut olup 50 km dir. İlçeye bağlı köy yollarında kışın kar yağışı nedeniyle zaman zaman ulaşım kesilmektedir. b) Su ve Kanalizasyon: İlçe merkezinin içme suyu 13 km mesafede bulunan bir kaynaktan temin edilmektedir. İlçe içme suyu iyi vasıflara sahiptir. Köylerimizin çoğunun suyu mevcuttur. Kanalizasyon çoğu köyümüzde yeni yeni yapılmaktadır. İlçemizde sulama amacıyla yapılmış olan sulama göletleri mevcut olmasına rağmen yeterli sulama kanallarının olmaması nedeniyle verimli yararlanma söz konusu değildir.
c) Elektrik: İlçe merkezi başta olmak üzere tüm köylerimizde ve mezralarımızın tamamında elektrik mevcuttur. Oltu ve Horasan, trafo merkezlerinden elektrik alınmaktadır. d) Posta İşletme Hizmetleri: İlçe merkezinde posta hizmetleri kendi hizmet binasında hizmet vermektedir. İlçe merkezi dışında Akşar mahallesinde de posta hizmetleri yürütülmektedir. e) Kadastro: İlçe merkezi dahil tüm mahallemizde kadastro işlemi yapılmıştır. f) Sağlık Hizmetleri Alt Yapı: İlçe merkezi dahil 3 Aile Sağlığı Merkezi bulunmaktadır. İlçe merkezinde ve aile sağlık merkezlerinde toplam ikisi uzman 10 Doktor görev yapmaktadır. İlçe merkezinde 1 diş hekimi mevcuttur. İlçemiz bölgesinde sağlık hizmetleri 12 Hemşire, 3 Sağlık Memuru, 6 Ebe, 2 memur ve 4 hizmetli tarafından yürütülmektedir. İlçe merkezinde 2 adet ambulans mevcuttur. g) Din Hizmetleri Alt yapısı: İlçemizde müftülüğümüze bağlı olarak tam 72 camii 8 Kuran Kursu hizmet vermektedir. Bu Kuran Kurslarımızın 3 Kadrolu 5i kadrosuz kız kuran kursudur. Ayrıca Tarihi camii olarak Bardız Aslanpaşa Camii bulunmaktadır. Kadrolu Camii Sayısı: 70 Kadrosuz Camii Sayısı: 2 h) Spor Tesisleri: İlçemiz bölgesinde herhangi bir spor tesisi yoktur. İlçe Merkezinde standartlara uygun olmayan kapalı spor sahası ve Yatılı İlköğretim Bölge Okulunda vücut geliştirme salonu mevcuttur. EBUBEKİR PALA Coğrafya Öğretmeni