ORMAN ve SU İŞLERİ BAKANLIĞI Meteoroloji Genel Müdürlüğü METEOROLOJİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ RÜZGAR ENERJİSİNDEN ELEKTRİK ÜRETİMİ İÇİN ÖN LİSANS VE LİSANS İŞLEMLERİ İÇİN GEREKLİ ÖLÇÜMLERİN KONTROLÜ VE ONAYLANMASI 1 TÜRKİYE RÜZGAR ENERJİSİ KONGRESİ TÜREK - İSTANBUL
EPDK _ Rüzgar ve Güneş Enerjisine Dayalı Lisans Başvurularına İlişkin Ölçüm Standardı Tebliği Amaç ve Kapsam: Rüzgâr ve Güneş enerjisine dayalı üretim tesisi kurmak amacıyla yapılan lisans başvurularında kaynak bazında standardına uygun ölçüm yapılmasına ilişkin usul ve esasları kapsar. Dayanak:Bu Tebliğ. 10/5/2005 tarihli ve 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunun 6/C ve 4/8/2002 tarihli ve 24836 sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliğinin 8 inci maddesi hükümlerine dayanılarak hazırlanmıştır. 2
MGM_Rüzgar ve Güneş Enerjisine Dayalı Lisans Başvuruları İçin Yapılacak Rüzgar ve Güneş Ölçümleri Uygulamalarına Dair Tebliğ Tebliğ No : 2012 / 01 Yayın Tarihi :10 / 07 / 2012 Amaç :Bu Tebliğ. EPDK nın 22/02/2012 tarihli ve 28212 sayılı Resmi Gazete de yayınlanan Rüzgar ve Güneş Enerjisine Dayalı Lisans Başvurularına İlişkin Ölçüm Standardı Tebliği kapsamında yapılacak rüzgar ve güneş ölçümlerinin yapılmasına ve değerlendirilmesine ilişkin usul ve esasları belirlemek maksadıyla düzenlenmiştir. 3
Tebliğ ve Değişiklik (27/03/2013 28600 sayılı ) Tebliğ MGM 10/07/2012 tarih ve 2012/01 no ile yayınlanmış ve bazı maddelerinde değişiklik yapılarak 27/03/2013 tarih ve 28600 sayılı resmi gazetede yayınlanmıştır. MADDE 8 d) Ölçüm sonuç raporu, EPDK ya lisans başvurusu yapılmadan en az otuz (30) gün önce MGM ye teslim edilir. MADDE 9 d) Ölçüm sonuç raporu, EPDK ya lisans başvurusu yapılmadan en az otuz (30) gün önce MGM ye teslim edilir. (10) GEÇİCİ MADDE: Tebliğin 9.maddesinin (d) bendi, EPDK ya 2013 yılında yapılacak lisans başvuruları için: Ölçüm sonuç raporu, EPDK ya lisans başvurusu yapılmadan en az on (10) gün önce MGM ye teslim edilir. şeklinde uygulanır. 4
ELEKTRİK PİYASASI KANUNU (30/03/2013 tarih ve 6446 sayılı Kanun) 14/03/2013 tarihinde kabul edilen 30/03/2013 tarihinde resmi gazetede yayınlanıp, yürürlüğe giren 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu lisans ve ön lisans alınması ile ilgili düzenleme getirmiş durumdadır. Tanımlar ve kısaltmalar MADDE 3 t) Lisans: Tüzel kişilere piyasada faaliyet gösterebilmeleri için bu Kanun uyarınca verilen izni, z) Önlisans: Üretim faaliyetinde bulunmak isteyen tüzel kişilere, üretim tesisi yatırımlarına başlamaları için gerekli onay, izin, ruhsat ve benzerlerinin alınabilmesi için belirli süreli verilen izni, 5
ELEKTRİK PİYASASI KANUNU (30/03/2013 tarih ve 6446 sayılı kanun) Üretim faaliyeti MADDE 7.. (4) Rüzgâr veya güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesisi kurulması için yapılan önlisans başvurularının değerlendirilmesi aşağıda belirtilen esaslara göre yapılır: b) Başvurularda, tesisin kurulacağı saha üzerinde son üç yıl içinde elde edilmiş en az bir yıl süreli standardına uygun rüzgâr veya güneş ölçümü bulunması zorunludur. Bu konuya ilişkin usul ve esaslar Kurum tarafından çıkarılan yönetmelikle düzenlenir. 6
Amaç ELEKTRİK PİYASASI LİSANS YÖNETMELİĞİ (02/11/2013 tarih ve 28809 sayılı resmi gazete) MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin amacı; elektrik piyasasındaki önlisans ve lisanslandırma uygulamalarına ilişkin usul ve esaslar ile önlisans ve lisans sahiplerinin hak ve yükümlülüklerinin belirlenmesidir. Kapsam MADDE 2 (1) Bu Yönetmelik; elektrik piyasasında faaliyette bulunulabilmesi için alınması zorunlu olan önlisans ve lisanslar ile bu lisanslara ilişkin temel hükümleri, lisanslandırma işlemlerini, önlisans ile lisans sahibi tüzel kişilerin hak ve yükümlülüklerini kapsar. Dayanak MADDE 3 (1) Bu Yönetmelik; 14/3/2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanununa dayanılarak hazırlanmıştır. 7
ELEKTRİK PİYASASI LİSANS YÖNETMELİĞİ (02/11/2013 tarih ve 28809 sayılı resmi gazete) Önlisans başvuru usulü MADDE 12 (1) DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Önlisans İşlemleri c) Başvuru ekinde bu Yönetmelik kapsamında son üç yıl içinde elde edilmiş en az bir yıl süreli standardına uygun rüzgâr veya güneş ölçümü bulunması zorunludur. 8
ELEKTRİK PİYASASI LİSANS YÖNETMELİĞİ (02/11/2013 tarih ve 28809 sayılı resmi gazete) YEDİNCİ BÖLÜM Rüzgâr ve Güneş Enerjisine Dayalı Önlisans Başvurularına İlişkin Ölçüm Standardı Rüzgâr ve güneş ölçümlerine ilişkin yükümlülük MADDE 37 (1) Rüzgâr enerjisine dayalı üretim tesisi kurmak üzere önlisans başvurularında, tesisin kurulacağı saha üzerinde, bu Bölüm kapsamında düzenlenen şartlara uygun olarak son üç yıl içinde elde edilmiş en az bir yıl süreli ölçüm yapılması zorunludur. Güneş enerjisine dayalı üretim tesisi kurmak üzere önlisans başvurularında, tesisin kurulacağı saha üzerinde, bu Bölüm kapsamında düzenlenen şartlara uygun olarak son üç yıl içinde elde edilmiş, 6 ayı yerinde olmak üzere, en az bir yıl süreli ölçüm yapılması zorunludur. Rüzgâr enerjisine dayalı önlisans başvurusu esnasında Ek-3 te yer alan Rüzgâr Ölçüm İstasyonu. Kurulum Raporu ve Ek-4 te yer alan Rüzgâr Ölçüm Sonuç Raporunun, Kuruma sunulması zorunludur. ( 9
ELEKTRİK PİYASASI LİSANS YÖNETMELİĞİ (02/11/2013 tarih ve 28809 sayılı resmi gazete) (2) Ölçüm yapılacak sahada bu Bölümde belirtilen ölçüm istasyonunun kurulması için gerekli olan sahaya ilişkin izinlerin alınması ilgili tüzel kişinin sorumluluğundadır. Bu izinler, MGM ye veya bir Akredite Kuruluşa başvuru yapılmadan önce ilgili tüzel kişi tarafından alınacak ve başvuru dosyasına eklenecektir. Rüzgâr ve güneş ölçümlerinin sahayı temsil etmesi MADDE 38 (1) Ölçüm istasyonu, rüzgâr veya güneş enerjisine dayalı üretim tesisinin kurulacağı önlisans başvurusu yapılan santral sahası alanında yer almalıdır. Aynı sahaya birden fazla ölçüm istasyonu kurulmasının talep edilmesi durumunda, ölçüm istasyonlarının birbirini etkilememesi yönündeki düzenleme MGM tarafından yapılır. 10
ELEKTRİK PİYASASI LİSANS YÖNETMELİĞİ (02/11/2013 tarih ve 28809 sayılı resmi gazete) Rüzgâr ve güneş ölçüm istasyonlarının yapısı MADDE 39 (1) Rüzgâr enerjisine dayalı üretim tesisleri ile ilgili olarak; a) Ölçüm istasyonu; rüzgâr hızı sensörü, rüzgâr yönü sensörü, sıcaklık sensörü, basınç sensörü, bağıl nem sensörü ile ölçüm kayıt cihazından oluşur. Rüzgâr ölçüm direğinin yüksekliği minimum 60 metre olmalıdır. Rüzgâr ölçümleri, birisi 30 m, diğeri direğin en üst seviyesinde olmak üzere en az iki seviyede yapılacaktır. Başvuru sahibi bu iki seviyede yapılan ölçümlere ilave olarak farklı seviyelerde de rüzgâr ölçümü yapabilir. Basınç, sıcaklık ve nem ölçümleri ise en az 3 metre yükseklikte yapılacaktır. Başvuru sahibi basınç, sıcaklık ve nem ölçümlerini en az 3 metre yükseklikte yapılan ölçümlere ilave olarak farklı seviyelerde de yapabilir. 11
ELEKTRİK PİYASASI LİSANS YÖNETMELİĞİ (02/11/2013 tarih ve 28809 sayılı) b) Yapılan ölçümler, ölçüm verileri üzerinde değişikliğe sebep olacak herhangi bir müdahale olmaksızın çevrimiçi olarak MGM ye veya ilgili Akredite Kuruluşa iletilecektir. Veri iletimi, günün belli bir saatinde veri kayıt cihazı tarafından MGM nin veya ilgili Akredite Kuruluşun belirleyeceği e-posta adresine veya terminale otomatik olarak gönderilir. c) Kayıt edilen tüm ölçüm verileri, belli zaman aralıklarında veya ölçüm süresinin sonunda, verileri değiştirecek herhangi bir müdahale olmaksızın orijinal olarak MGM ye veya ilgili Akredite Kuruluşa elektronik ortamda sunulacaktır. Bu kapsamda sunulacak verilerin doğruluğundan ve güvenilirliğinden başvuru sahibi sorumludur. (3) Bu Bölüm hükümleri kapsamında MGM ye veya ilgili Akredite Kuruluşa sunulan veriler ile ticari sır niteliğinde olan bilgilerin saklanması ve korunması, MGM nin veya ilgili Akredite Kuruluşun sorumluluğundadır. 12
ELEKTRİK PİYASASI LİSANS YÖNETMELİĞİ (02/11/2013 tarih ve 28809 sayılı resmi gazete) Rüzgâr ve güneş ölçümlerine başlama MADDE 40 (1) Ek-3 te yer alan Rüzgâr Ölçüm İstasyonu Kurulum Raporu ile Ek-5 te yer alan Güneş Ölçüm İstasyonu Kurulum Raporunu onaylama yetkisi yerinde inceleme yapılması kaydıyla MGM de veya ilgili Akredite Kuruluşta olup raporun onaylandığı tarih rüzgâr veya güneş ölçümüne başlama tarihi olarak kabul edilir. (2) Rüzgâr Ölçüm Sonuç Raporu ile Güneş Ölçüm Sonuç Raporu, MGM veya ilgili Akredite Kuruluş ile önlisans başvurusunda bulunacak tüzel kişi tarafından müştereken onaylanır. Rüzgâr ve güneş ölçüm süresi MADDE 41 (1) Rüzgâr veya güneş ölçüm istasyonunda, 37 nci maddenin birinci fıkrası kapsamında en az bir yıllık ölçüm yapılması zorunludur. 13
ELEKTRİK PİYASASI LİSANS YÖNETMELİĞİ (02/11/2013 tarih ve 28809 sayılı resmi gazete) Rüzgâr ölçüm verilerinin kayıt yapısı MADDE 42 (1) Rüzgâr ölçüm istasyonlarında beş saniye veya daha kısa sürelerde ölçülen/hesaplanan; a) Rüzgâr hızı için ortalama, standart sapma, minimum ve maksimum, b) Rüzgâr yönü için ortalama ve standart sapma, c) Diğer parametreler için ortalama, minimum ve maksimum bir veya on dakikalık aralıklarla kayıt edilir. Meteoroloji Genel Müdürlüğü, EPDK tarafından henüz çıkarılmış olan yönetmeliğe bağlı olarak mevcut tebliğde değişiklikler yapması söz konusu olacaktır. 14
Rüzgar ölçümlerine ilişkin yükümlülük Meteoroloji Genel Müdürlüğü mevcut durumda, MGM_Rüzgar ve Güneş Enerjisine Dayalı Lisans Başvuruları İçin Yapılacak Rüzgar ve Güneş Ölçümleri Uygulamalarına Dair Tebliğe göre aşağıda belirtilen şekilde yapılmaktadır. Yeni yönetmelik (EPY), önceki tebliğden çok farklı bir içerik ön görmemektedir. 15
Rüzgar ölçümlerine ilişkin yükümlülük Rüzgar enerji santrali (RES) kurulacak sahada en az bir yıllık rüzgar ölçüm verisi sunulması zorunludur. Lisans başvurusu için EPDK ya: EK- 1: Rüzgar Ölçüm İstasyonu Kurulum Raporu ( EPY EK-3) EK- 2: Rüzgar Ölçüm Sonuç Raporu ( EPY EK-4) sunulur. Ölçüm sahası ile ilgili izinler başvuru sahibi tarafından alınır ve başvuru sırasında MGM ye sunulur. 16
Rüzgar ölçümlerine başlama EK-1: Rüzgar Ölçüm İstasyonu Kurulum Raporu yerinde inceleme sonucunda MGM tarafından onaylandıktan sonra güneş ölçümleri başlar. 17
Rüzgar enerjisi ölçümleri Rüzgar Ölçüm İstasyonunda: Rüzgar hız sensörü. (en az iki seviyede; birincisi 30 m. yükseklikte, ikincisi direğin en üst noktasında) Rüzgar yön sensörü. (en az iki seviyede; birincisi 30 m. yükseklikte, ikincisi direğin en üst noktasında) Hava sıcaklık sensörü Bağıl nem sensörü. Hava Basıncı sensörü. Ölçüm kayıt cihazı (DataLogger) En az 60 m. Yükseklikte Rüzgar ölçüm direği bulunur. 18
Rüzgar İstasyonu Ölçümleri Rüzgar yönü ( o ) (en az iki seviyede; birincisi 30 m. yükseklikte, ikincisi direğin en üst noktasında) Rüzgar hızı ( m/san.) (en az iki seviyede; birincisi 30 m. yükseklikte, ikincisi direğin en üst noktasında) Hava Basıncı (hpa.) Hava Sıcaklığı ( o C ) Nispi Nem ( % ) 19
Rüzgar enerjisi ölçümleri Rüzgar ölçümleri: Rüzgar hız ve yön ölçümü en az iki seviyede; birincisi 30 m. yükseklikte, ikincisi direğin en üst noktasında yapılacaktır. Hava sıcaklığı, hava basıncı ve Nispi Nem ölçümleri 3m. yükseklikte yapılır. 20
Rüzgar ölçüm süresi ve veri kaybı Rüzgar ölçüm istasyonunda yerinde ölçüm yapılmış olmak kaydıyla asgari bir yıl süreli veri sunulması zorunludur. Ölçüm süresi içerisinde, işletme ve/veya bakım veya sair nedenlerle veri kaybı % 20 den daha fazla olamaz. % 20 veri kaybı, ana ölçüm seviyelerindeki her bir rüzgar hız ve yön ölçer verileri ile hava sıcaklığı ve hava basıncı ölçer verileri için ayrı ayrı uygulanır. Veri kaybının % 20 ye kadar olduğu durumlarda kayıp veriler, mevcut veriler veya faaliyet alanını temsil edebilecek en yakın meteoroloji istasyonu verilerinden faydalanılarak, istatistiksel veri tamamlama yöntemleri kullanılarak elde edilir. İstatistiksel olarak elde edilen veriler, yanındaki boş sütuna yıldız atılarak işaretlenir. 21
Rüzgar ölçüm süresi ve veri kaybı Eksik veri tamamlamada kullanılan istatistiksel yöntemler (doğrusal enterpolasyon, hareketli ortalama, korelasyon, basit ortalamalarının alınması ve ortanca değer kullanımı gibi) ayrıntılı olarak EK-F de belirtilir. Veri kaybı, ölçüm periyodunda ana ölçüm seviyelerindeki rüzgar hız ve yön ölçer verileri ile hava sıcaklığı ve hava basıncı ölçer verilerinde % 20 den daha fazla ise bu durum ölçüm sonuç raporunda belirtilir. % 20 veri kaybı, ölçüm periyodu boyunca kaydedilmesi gereken on dakikalık verilerin toplam kayıt sayısının % 20 si olarak kabul edilir. 22
Rüzgar ölçüm Başvuru İşlemleri Firma, rüzgar enerjisi yatırımının yapılacağı sahayı temsil edecek olan rüzgar ölçüm istasyonunu standartlara uygun olarak kurar ve işletime hazır hale getirdikten sonra MGM ye istasyonun kontrolü ve onaylanması için başvuruda bulunur. Birinci başvuru ölçüm istasyonunun kontrolü ve onaylanması (EPY EK-3) için yapılır. İstasyonun onaylandığı tarih ölçüm başlangıç tarihidir. En az bir yıllık ölçüm yapıldıktan sonra, elde edilen verilerden hazırlanan ölçüm sonuç raporunun (EPY EK-4) onaylanması için tekrar MGM ye başvuru yapar. 23
Rüzgar ölçüm Başvuru İşlemleri Başvuru sırasında yapılacak işlemler şunlardır: Başvurular, firma yetkilisi veya yetkilendirilen firma temsilcileri tarafından EK-A başvuru formu ile başvuru merkezine yapılır. o İstasyonda kullanılan cihazlara ilişkin belgeler (katalog, broşür, kalibrasyon sertifikası ve benzeri) o Sahaya esas ölçüm izninin aslının veya noter onaylı suretinin fotokopisi o Başvuru ücretinin yatırıldığına ilişkin makbuzun aslı veya fotokopisi o Başvuru belgesi ve eklerini elektronik ortamda içeren CD veya DVD o Başvuru yapan kişinin başvuru sahibi firma adına yetkili olduğunu gösteren belge 24
Rüzgar ölçüm Başvuru İşlemleri Başvuru sırasında yapılacak işlemler şunlardır: Firma, başvuru formu ile birlikte MGM tarafından belirlenen başvuru ücretinin Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün banka hesabına yatırıldığına ilişkin makbuzun aslı veya kopyasını ve ölçüm yapılacak sahaya esas ölçüm izninin fotokopisini teslim eder. Firma kuracağı her istasyon için ayrı ayrı başvuru yapar. Başvuru kabul edildikten sonra firmaya veri iletişimi için her bir istasyona özel tanımlanacak kullanıcı adı, parola ve verilerin gönderileceği MGM sunucu bilgileri verilir. MGM tarafından görevlendirilecek personelin ölçüm istasyonunun kurulumunun kontrolünü yapacağı tarih, başvuru tarihinden itibaren onbeş işgünü içerisinde olacak şekilde firmaya bildirilir. 25
Rüzgar ölçüm Başvuru İşlemleri 26
RÜZGAR ÖLÇÜM İSTASYONU KONTROL İŞLEMLERİ 27
RÜZGAR ÖLÇÜM İSTASYONU KONTROL İŞLEMLERİ Rüzgar ölçüm direğinde ölçülecek meteorolojik değişkenler ve algılayıcılar: Değişken adı Rüzgar Hızı Rüzgar Yönü Hava Sıcaklığı Bağıl Nem Hava Basıncı Ölçen Cihaz Rüzgar Hız Ölçer, Anemometre Rüzgar Yön Ölçer Hava Sıcaklık Ölçer, Termometre Bağıl Nem Ölçer Basınç Ölçer, Barometre 28
Rüzgar Ölçüm Direği: Rüzgar ölçüm direği boyu en az 60 m. olmalıdır. Başvuru sahibi daha yüksek bir direk kurabilir. Direk boru veya kafes yapı şeklinde olabilir. Tüm direk, bağlantı kolları, ek malzemeleri ile gergi mekanizmaları paslanmaz malzemeden imal edilmiş olmalıdır. Direğin yeterli sayıda gergi telleri ile zemine sabitlenir. Gergi telleri paslanmaz çelik halat olmalı ve kışın oluşabilecek buz yüküne ve gergiye dayanmalıdır. Zemin özelliğine göre, gergi telleri zemine beton ankraj veya kimyasal çelik dübel gibi yöntemlerle sabitlenir. 29
Rüzgar ölçüm istasyonunda can ve mal emniyetine yönelik, gerekli güvenlik tedbirlerinin alınması amacıyla koruma çiti ve uyarı tabelaları konulur. Direğin tepesine, hava taşıtlarına tehlike yaratmaması için gece ve gündüz sensörlü, kırmızı ışık yayan LED aydınlatmalı, en az bir ikaz lambası kurulmalıdır. Rüzgar hız ve yön ölçümü en az iki seviyede; birincisi 30 m. yükseklikte, ikincisi direğin en üst noktasında yapılacaktır. 30
En üstte bulunan anemometrenin direk ekseni üzerinde monte edilmesi önerilir. Firma en üst seviyedeki rüzgar hız ölçerde arıza meydana gelmesi ihtimaline karşın, ikinci bir hız ölçeri uygun şekilde konuşlandırabilir. Firma isterse, daha yüksek bir direk kurabilir, ara seviyelerde de ölçüm yapabilir. 31
Direk boru ise rüzgar ölçerin konulduğu yükseklikteki kesit çapı D Direk kafes yapılı ise rüzgar ölçerin konulduğu yükseklikteki kesit uzunluğu D1 Rüzgar ölçerin bağlantı kolunun çapı veya kesit uzunluğu D2 ise direğe bağlanan kolların ölçüleri şekildeki gibi olması önerilir. (Şekil-1 ve Şekil-2) 32
33
Anemometrelerden birisi direğin en üst noktasına ve direğin ekseninde kurulması tavsiye edilir. Anemometrenin türbülans etkisinde kalmaması için Yön ölçer, anemometreden 1.5 ile 2.5 m. aşağıya kurulması önerilir. En üst seviyedeki rüzgar hız ölçerde arıza meydana gelmesi ihtimaline karşın, İkinci bir hız ölçer kurulacaksa, en üst noktadaki hız ölçerden 1.5 m. aşağıya kurulabilir. (Şekil-3) 34
35
Anemometrelerden ikincisinin 30 m. yüksekliğe kurulması zorunludur. Rüzgar Yön ölçer, hız ölçerin türbülans etkisinde kalmaması için 1.5 ile 2.5 m. yukarı veya aşağı kurulması önerilir. Yatay bağlantı kollarının direğe bağlantısı sağlam olmalı ve yatay durmalı, titreşim ve sallanma yapmamalıdır. Düşey kolların yatay eksene dik olacak şekilde (direğe paralel) kurulması gerekir. 36
37
38
Topraklama ve Yıldırımdan Koruma: Ölçüm istasyonunun yıldırımdan ve ani voltaj dalgalanmalarından korunması için etkin bir yıldırımdan korunma ve topraklama sistemi kurulması gerekir. Önerilen yıldırımdan korunma ve topraklama sistemi aşağıda tanımlanmıştır: Direğin en üst seviyesindeki anemometreden en az 50 cm. yukarı çıkacak ve anemometreyi 60 açıyla koruyabilecek uzunlukta (2 2.5 m) som bakır yıldırım yakalama çubuğu konulabilir. 39
Bu yakalama ucu, direğe mekanik olarak sabitlenmiş iniş iletkeni ile yere çakılacak en az iki adet topraklama çubuğuna bağlanması ve topraklama direnci en fazla 10Ω olacak şekilde topraklama yapılması önerilir. Tüm topraklamalar aynı noktaya bağlanılarak eş potansiyel sağlanabilir. Topraklama iniş iletkeni boğum veya sarkık görüntü yaratmayacak şekilde direğe mekanik olarak 2 m. aralıkla sabitlenmelidir. 40
Rüzgar Hız ve Yön Ölçerler: Rüzgar hızı ölçümü amacıyla kepçeli tip, rüzgar enerji projeleri için yaygın olarak kullanılan kendisini kanıtlamış anemometreler seçilmesi önerilir. (Örn: Zorunlu yüksekliklerde First Class veya First Class Advance rüzgar sensörleri kullanılması önerilir.) Ölçüm hata oranı yüksek sensörler ile yapılan ölçümlerden elde edilecek rüzgar verilerinden yapılacak güç hesaplarında büyük yanılmalar ortaya çıkar. Aşağıdaki grafikte ±0.4 m/s doğrulukla çalışan bir anemometre ile ölçülen ortalama 6 m/s rüzgar hızından üretilebilecek enerjide ± %20 hata yapılabileceği görülmektedir. 41
42
Rüzgar yön ölçerler manyetik kuzey esas alınarak kurulmalıdır. Bu kurulumun, veri toplama ünitesinde (dataloger) herhangi bir ofset (düzeltme) değerine ihtiyaç duymadan yapılması önerilir. Kurulumdan sonra pusula ile kuzey ayarı kontrol edilmeli ve dört yön testi yapılmalıdır. Ölçüm kontrolüne esas olan 30 metrede ve direğin en üst seviyesindeki ölçümler kepçeli tip rüzgar ölçerlerle yapılmalı, kombine rüzgar ölçer (hız ve yön bir arada), ultrasonik rüzgar ölçer, propeller rüzgar hız ölçer (pervane tip) kullanılmamalıdır. Ancak, farklı seviyelerdeki ilave ölçümler için, başvuru sahibi bu sayılan tipte rüzgar ölçerlerden kullanabilir. 43
Diğer Sensörler: Hava sıcaklık ve nem ölçer direğin en az 3 m. yüksekliğine, güneş radyasyonundan doğrudan etkilenmeyecek ve hava sirkülasyonunu sağlayacak siper içerisine konularak direğe kurulumu yapılmalıdır. Hava basıncı ölçer veri toplama kutusu içerisine konulabilir. Firma farklı seviyelerde sıcaklık, nem veya basınç ölçümleri de yapabilir. Başvuru sahibi; basınç, sıcaklık, nem ve rüzgar hızı sensörüne ait güncel (öngörülen ölçüm periyodunu kapsayan) kalibrasyon sertifikasını kurulum kontrolünde verecektir. 44
Veri Toplama Ünitesi (DataLogger): Veri toplama ünitesi (datalogger), koruma üniteleri, iletişim cihazları ile enerji besleme üniteleri IP66 koruma sınıfına sahip bir kutu içerisine konulmalıdır. Kutu çevresel etkilerden etkilenmeyecek şekilde uygun yüksekliğe kurulmalıdır. Veri toplama ünitesi (datalogger), sensörlerden gelen elektriksel sinyalleri meteorolojik parametrelere çeviren bir programın çalıştığı elektriksel ölçüm ve kayıt cihazıdır. Başvuru sahibi tüm sensörler için elektriksel sinyallerin meteorolojik parametrelere çevrilme katsayı, offset vb. değerleri datalogger programında gösterecektir. Veri toplama ünitesi, sensörlerden ölçülen ve hesaplanan verileri en az 1 (bir) yıl saklama özelliğine, İletişim elemanları ve bakım amaçlı bağlantılar için iletişim portları ile sensörlerden ve yıldırımdan gelebilecek darbeler için koruyucu devrelere sahip olması önerilir. 45
Rüzgar ölçüm istasyonunda, üçüncü şahısların can veya mallarının zarar görmemesi için alınması gereken tüm tedbirler başvuru sahibinin sorumluluğundadır. Bu tür bir olayın meydana gelmesi durumunda, üçüncü şahısların zararlarıyla ilgili MGM nin herhangi bir sorumluluğu yoktur ve tüm sorumluluk başvuru sahibine aittir. Aynı saha içerisinde farklı veya aynı firmaya ait birden fazla rüzgar ölçüm istasyonu kurulması halinde, bir istasyonun diğer istasyonlardan uzaklığı, kurulan direk boyunun en az 3 katı olması önerilir. 46
Rüzgar Ölçüm İstasyonunda Kullanılacak Sensörlerin Asgari Özellikleri: 47
48
RÜZGAR ÖLÇÜM İSTASYONU ÖRNEK KURULUMLARI 49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
Ölçüm Verilerinin MGM ye İletilmesi Ölçüm verileri üzerinde herhangi bir değişiklik ve harici bir müdahale olmaksızın MGM ye iletilecektir. İletişim Yöntemi: Sabit IP adresli bir sistemden. MGM tarafından tahsis edilen sunucuya günün belli bir saatinde. otomatik olarak gönderme. Verinin güvenli bir şekilde gönderilebileceği ve MGM tarafından uygun bulunacak başka bir yöntemle gönderme şeklinde olacaktır. 61
Ölçüm Verilerinin MGM ye İletilmesi Bağlantı sağlanamadığı veya ölçüm kayıt cihazının veri gönderemediği durumlarda. bağlantı kurulduktan sonra eksik veriler otomatik olarak MGM ye iletilecektir. Rüzgar ölçüm istasyonunda yapılan rüzgar ölçümleri (R) ile diğer ölçümler (D) ayrı dosyalar şeklinde düzenlenecektir. Rüzgar kayıtları tüm seviyelerdeki ölçümleri içerecektir. Güneş ölçüm istasyonunda yapılan güneşlenme ölçümleri (G) tek bir dosyada düzenlenecektir 62 GÜNDER LİSANSLI BAŞVURU EĞİTİM PROGRAMI - İSTANBUL
Ölçüm Verilerinin MGM ye İletilmesi Veriler günlük olarak metin(text) dosyalar halinde gönderilecektir. Gönderilen verinin dosya adı aşağıdaki bilgileri içerecek şekilde olacaktır. Her biri arasında altçizgi ( _ ) karakteri kullanılacaktır. İstasyon numarası. Ölçüm tarihi ( yılaygun). Ölçüm şekli ( Güneşlenme:G. Rüzgar: R. Diğer ölçümler: D) Örnek : 17000 numaralı istasyonda 04-05-2012 günü yapılan güneşlenme ölçüm kayıtlarını içeren dosya adı aşağıdaki gibi olacaktır: 17000_ 20120504_G.txt 63
Ölçüm Verilerinin MGM ye İletilmesi Gönderilecek olan metin (text). dosya içindeki kayıtlar EK-E de istenen formatta olacaktır. Sonuç raporunda. günlük olarak MGM ye iletilen ölçüm verileri esas alınacaktır. Firma. ölçüm periyodu sonunda. başvuru formunda yapılması istenen hesaplamaları bu verileri esas alarak yapacaktır. 64
Veri Gönderme İşlemi Veri gönderme işlemi kurulum için başvuru işlemi yapılıp. istasyon kurulum onayı yapıldıktan sonra başlamaktadır. a ) Veri gönderme işlemi istasyonda data kayıt cihazından ftp (dosya transfer protokolü) ile gönderilmelidir. İstasyon Kurulum raporu onaylandıktan sonra. verilerin iletimi için, data kayıt cihazına ait sabit IP adresi ile MGM ye başvurularak, istasyon numarası ile birlikte şifre alınır. İstasyona ait sabit IP kullanılarak istasyondan MGM ye dosya transferi yapılır. Günde bir defa bir gün önceki güne ait verileri içeren dosyaların transferi otomatik yapılır. 65 TÜRKİYE RÜZGAR ENERJİSİ KONGRESİ ( TÜREK ) - İSTANBUL
Veri Gönderme İşlemi b) Veri kayıt cihazının ftp ile dosya gönderme işlemini desteklemediği sistemlerde; mail ile gönderme veya uzaktan erişim ile veri alma işleminin yapıldığı sistemlerde; data bir yerde toplanıp, istenen formata dönüştürülüp MGM veri toplama sunucusuna ftp ( dosya transfer protokolü) ile gönderilmelidir. Veri gönderme işlemi Kurulum raporu onaylandıktan sonra, verilerin iletimi için. data gönderecek olan PC veya server a ait sabit IP adresi ile MGM ye başvurularak istasyon numarası ile birlikte şifre alınır. Verilmiş olan istasyona ait sabit IP kullanılarak MGM ye dosya transferi yapılır. Günde bir defa bir gün önceki güne ait verileri içeren dosyaların transferi otomatik yapılır. 66 TÜRKİYE RÜZGAR ENERJİSİ KONGRESİ ( TÜREK )- İSTANBUL
ftp ile dosya gönderimi ftp ile dosya göndermek için gönderen sisteme ait sabit IP adresi MGM güvenlik duvarına ( firewall) kaydedilmiş olmalıdır. MGM veri toplama sunucusu IP adresi : 212.175.180.239 İstasyon no : 170000 Şifre : xxyyzz06 67
ftp ile dosya gönderimi ( mozilla fireftp) 68
Veri Dosyaları Gönderilen veri dosyaları adları tebliğe uygun olmalıdır. Güneş ölçüm istasyonları için; İstasyonno_tarih_G.txt örnek : 17000_20130227_G.txt Rüzgar ölçüm istasyonları için; A) rüzgar verilerini içeren dosya İstasyonno_tarih_R.txt örnek : 17000_20130227_R.txt B) Rüzgar dışında diğer ( sıcaklık. nem. basınç) verileri içeren dosya İstasyonno_tarih_D.txt örnek : 17000_20130227_D.txt 69
Veri Dosyaları içeriği Gönderilen veri dosyalarının içeriği tebliğe uygun olmalıdır. Veriler dakikalık veya on dakikalık olarak UTC saate göre kaydedilip. gönderilecektir. Verilerin kayıt formatı aşağıda belirtilen şekilde olacaktır. Kayıtlarda ayraç olarak pipe ( ) virgül (. ) veya noktalı virgül ( ; ) kullanılacaktır. Ölçülen değerler limit dışında (rüzgar ölçümü için EK-C. güneş ölçümü için EK-D) olduğu zaman -9999 olarak kaydedilecektir. Sensör devre dışı bırakıldığında kayıtlarda -8888 olarak kaydedilecektir. 70
Veri Dosyaları içerik Formatı 71
72
170000 2012 7 17 0 0 3 0 0 20 23 182 1.1 167 2.1 170000 2012 7 17 0 10 3 0 0 20 22 191 1.3 193 2.2 170000 2012 7 17 2 30 3 0 0 13 46 71 0.6 35 1.2 170000 2012 7 17 2 40 3 0.2 0 12.9 46 0 0 0 0.4 170000 2012 7 17 2 50 3 4.7 0 13.7 44 0 0 0 0 170000 2012 7 17 3 0 3 21.4 7 14.4 41 0 0 0 0 170000 2012 7 17 9 50 3 996.9 10 33.9 15 19 3 24 6 170000 2012 7 17 10 0 3 999.1 10 34.3 14 19 3.6 45 5.9 170000 2012 7 17 10 10 3 997.1 10 34.6 14 29 4.1 39 7.2 170000 2012 7 17 10 20 3 993.9 10 34.7 13 37 4.4 30 6.6 170000 2012 7 17 11 0 3 963.8 10 35.6 12 38 3.7 52 5.5.. Güneş ölçümleri dosya içeriği ( 17000_20120717_G.txt) 170000 2012 7 17 16 30 3 36.1 2 31.9 19 344 1.4 350 2.7 170000 2012 7 17 16 40 3 31.1 0 31.4 20 345 1.4 359 2.6 170000 2012 7 17 16 50 3 16.5 0 30.8 21 344 1.2 326 3.1 170000 2012 7 17 17 0 3 8.1 0 30.5 22 349 1.6 359 2.8 170000 2012 7 17 17 10 3 1.1 0 29.9 23 347 0.9 342 2 170000 2012 7 17 17 20 3 0 0 29.7 22 342 1.3 343 2.7 170000 2012 7 17 17 30 3 0 0 29.3 23 347 1 350 2.5 Bir güne ait 144 kayıt bulunmalıdır. Dosya içinde Onbeş (15) sütun olmalıdır. 74
Rüzgar ölçümleri rüzgar dosya içeriği ( 17000_20120717_R.txt) 170000 2012 7 10 0 0 10 309.0 2.8 300.0 5.3 170000 2012 7 10 0 0 30 304.0 1.3 301.0 2.4 170000 2012 7 10 0 0 60 44.0 3.6 24.0 8.2 170000 2012 7 10 0 0 80 227.0 1.0 287.0 2.3 170000 2012 7 10 0 10 10 311.0 1.5 326.0 3.4 170000 2012 7 10 0 10 30 319.0 1.4 284.0 2.9 170000 2012 7 10 0 10 60 58.0 2.9 59.0 7.1 170000 2012 7 10 0 10 80 164.0 0.5 156.0 1.5 170000 2012 7 10 0 20 10 335.0 2.5 325.0 5.9 170000 2012 7 10 0 20 30 334.0 0.3 352.0 1.1 170000 2012 7 10 0 20 60 58.0 3.1 68.0 6.6 170000 2012 7 10 0 20 80 183.0 1.5 179.0 2.0 170000 2012 7 10 0 30 10 327.0 2.6 329.0 4.5 170000 2012 7 10 0 30 30 305.0 0.8 304.0 2.6 170000 2012 7 10 0 30 60 45.0 3.2 23.0 6.6 170000 2012 7 10 0 30 80 199.0 0.5 186.0 1.5 Bir gün bir seviyeye ait 144 kayıt bulunmalıdır. Eğer bir istasyonda 4 ayrı seviyede rüzgar ölçümü varsa; 144*4 = 576 kayıt olmalıdır. Dosya içinde Onbeş (11) sütun olmalıdır. 75
Rüzgar ölçümleri diğer dosya içeriği ( 17000_20120717_D.txt) 170000 2012 7 10 0 0 3 18.8 63.0 895.4 170000 2012 7 10 0 10 3 18.5 64.0 895.3 170000 2012 7 10 0 20 3 18.6 63.0 895.3 170000 2012 7 10 0 30 3 18.5 64.0 895.3 170000 2012 7 10 0 40 3 18.5 63.0 895.3 170000 2012 7 10 0 50 3 18.7 62.0 895.3 170000 2012 7 10 1 0 3 18.7 61.0 895.3.... 170000 2012 7 10 22 0 3 18.6 45.0 897.6 170000 2012 7 10 22 10 3 18.3 46.0 897.6 170000 2012 7 10 22 20 3 18.3 46.0 897.6 170000 2012 7 10 22 30 3 18.2 47.0 897.6 170000 2012 7 10 22 40 3 17.9 49.0 897.6 170000 2012 7 10 22 50 3 18.3 48.0 897.6 170000 2012 7 10 23 0 3 18.7 47.0 897.7 170000 2012 7 10 23 10 3 18.4 48.0 897.6 170000 2012 7 10 23 20 3 18.3 49.0 897.7 170000 2012 7 10 23 30 3 17.7 50.0 897.7 170000 2012 7 10 23 40 3 17.8 51.0 897.7 170000 2012 7 10 23 50 3 17.8 51.0 897.8 Bir güne ait 144 kayıt bulunmalıdır. Dosya içinde On (10) sütun olmalıdır. 76
Ölçüm Sonuç Raporu EK-B En az bir yıllık ölçüm yapıldıktan sonra, ölçüm istasyonundan elde edilen verilerden ölçüm sonuç raporu hazırlanır ve onaylama için MGM ye başvurulur. 77
EK-B 78
EK-F 79
EK-F 80
EK-H 81
RÜZGAR ÖLÇÜM SONUÇ RAPORU İŞLEMLERİ 82
Sorumluluk MGM ne sunulan (ölçülen ve tamamlanan) veri ve bilgilerin doğruluğundan ve güvenilirliğinden başvuru sahibi sorumludur. MGM hukuki olarak sorumlu değildir. Yapılan değerlendirmeler. başvuru sahibinin MGM ye ilettiği veri ve bilgilerin doğru olduğu kabul edilerek yapılacaktır. MGM güneş ve rüzgar ölçümlerinde düzenlenen formların onaylanmasından sorumludur. ( EPDK tebliği EK1, EK2, EK3, EK4 ) ( EPY EK 3, EK 4, EK 5, EK6) 83
Ölçüm Sonuç Raporu Başvurusu Güneş ve rüzgar ölçümlerinin tamamlanması müteakip ölçümü yapan firma EPDK rüzgar ve güneş enerjisine dayalı lisans başvurularına ilişkin ölçüm standardı tebliği EK-2 (EPY E-4) rüzgar ölçüm sonuç raporu veya EK-4 (EPY E-6) güneş ölçüm sonuç raporu için başvuru aşağıdaki şekilde yapılır. Başvurular ilgili firma veya yetkilendirdiği firma temsilcileri tarafından EK-B Ölçüm İstasyonu Sonuç Raporu Başvuru formu ile şahsen başvuru merkezine yapılır. Başvuru Merkezinde. başvuru dilekçesi ile Meteoroloji Genel Müdürlüğü Muamelat Şube Müdürlüğü nden evrak kaydı EBYS de yaptırılır. İşlemler Başvuru Merkezi vasıtasıyla takip edilir. 84
Ölçüm Sonuç Raporu Başvurusu Başvurunun kabulü için aşağıda belirtilen evrakların tamamının teslim edilmesi gereklidir. 1. Başvuru dilekçesi ( firma yetkilisi adı soyadı tarih - imzalı) 2. EK-B Ölçüm İstasyonu Sonuç Raporu Başvuru formu ( firma yetkilisi adı soyadı - kaşeli tarih- imzalı) 3. Ölçüm Sonuç Raporu ( üç (3) nüsha) ( Rüzgar Ölçüm Sonuç Raporu EK-2 /Güneş Ölçüm Sonuç Raporu EK-4 ) ( firma yetkilisi adı soyadı kaşeli imzalı) 4. EK-F Rüzgar/Güneş verisi-veri tamamlama bilgi formu ( firma yetkilisi adı soyadı kaşeli imzalı) 85