T.C. MĠLLĠ EĞĠTĠM BAKANLIĞI Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü ENDÜSTRĠYEL OTOMASYON TEKNOLOJĠLERĠ MEKATRONĠKÇĠ MODÜLER PROGRAMI (YETERLĠĞE DAYALI) 2010 ANKARA
ÖN SÖZ Günümüzde mesleklerin değişim ile karşı karşıya olması ve daha karmaşık bir yapıda bulunmaya başlaması nedeniyle, mesleki yeterliklerin de geniş tabanlı bilgilere, becerilere ve tavırlara dayalı olmasını ve programların buna göre geliştirilmesini zorunlu hale getirmektedir. Program çalışmaları kapsamında yapılan sektör tarama ve inceleme çalışmaları sonucunda sektörde faaliyet gösterilen meslekler saptanarak, bu meslekler ikinci, üçüncü ve dördüncü seviye meslek gruplarına ayrılmıştır. Sektörde çalışan kişilerin görüş ve önerilerinden yola çıkılarak her meslek dalına ait anket soruları hazırlanmış, daha sonra anketler yurdun çeşitli bölgelerinde uygulanarak mesleklere özgü yeterlikler belirlenmiştir. Program geliştirme sürecinin her aşamasında üniversitelerin ve ülkemizin önde gelen sektör temsilcileri ile iş birliği yapılmış kişi ve kurumların program çalışmalarına doğrudan katkıları sağlanmıştır. Sektör ve yükseköğretim kurumlarının beklentileri programa yansıtılarak, mesleklere ait belirlenen yeterlikler öğretim programları ve modüllerin temel dayanağını ve içeriğini oluşturmuştur. Uluslararası düzeyde meslek elemanlarından beklenen yeterlikler çeşitli araştırmalar ve yerli/yabancı uzman görüşlerine dayanılarak tespit edilmiş, elde edilen sonuçlar program çalışmalarına aktarılmıştır. Endüstriyel Otomasyon Teknolojileri alanı öğretim programları, gelişmelere bağlı olarak esnek ve sürekli güncellenmeye uygun bir yapıda tasarlanmıştır. Bireyler kazandıkları güncel mesleki yeterlikler doğrultusunda istihdam edilebileceklerdir. Endüstriyel Otomasyon Teknolojileri alanı altında yer alan mesleklerde ulusal ve uluslararası düzeyde standartlara uygun, her yaşta ve düzeyde bireye mesleki yeterlikler kazandıracak eğitim ve öğretim olanağı sunulmuştur. 1
ĠÇĠNDEKĠLER ÖN SÖZ... 1 MEKATRONİKÇİ PROGRAMINA İLİŞKİN AÇIKLAMALAR... 3 MESLEK ELEMANI TANIMI... 3 GİRİŞ KOŞULLARI... 3 İSTİHDAM ALANLARI... 3 EĞİTİM-ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI... 3 EĞİTİMCİLER... 3 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME... 3 BELGELENDİRME... 4 YATAY VE DİKEY GEÇİŞLER... 4 EĞİTİM SÜRESİ... 4 ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ... 4 İŞ BİRLİĞİ YAPILACAK KURUM VE KURULUŞLAR... 4 ÖĞRENCİ/KURSİYER KAZANIMLARI... 5 EĞİTİM-ÖĞRETİM FAALİYETLERİ... 5 MESLEKİ GELİŞİM MODÜLLERİ... 5 MODÜL VE İÇERİKLERİ... 6 YETERLİK VE MODÜL TABLOSU... 6 2
MEKATRONĠKÇĠ PROGRAMINA ĠLĠġKĠN AÇIKLAMALAR ALAN :ENDÜSTRĠYEL OTOMASYON TEKNOLOJĠLERĠ MESLEK :MEKATRONĠKÇĠ MESLEK SEVĠYESĠ :3. SEVĠYE MESLEK ELEMANI TANIMI Lojik işlemler, pnömatik devre kurma, görsel programlama, PLC programlama ve mekanizma işlemlerini yapabilen nitelikli kişidir. GĠRĠġ KOġULLARI 1. Okuma yazma bilmek veya İlkokul mezunu olmak. 2. Mesleğin gerektirdiği işleri ve yeterlikleri yapacak bedensel ve fiziksel özelliklere sahip olmak. ĠSTĠHDAM ALANLARI Mesleğin gerektirdiği yeterlikleri kazanan bireyler Endüstriyel Otomasyon sektöründe; 1. Otomotiv, 2. Plastik, 3. Makine, 4. Tekstil, 5. Enerji, 6. Tarım, 7. Gıda, 8. Savunma vb. yerlerde çalışabilirler. EĞĠTĠM-ÖĞRETĠM ORTAMLARI VE DONANIMLARI 1. Mesleki Eğitim Merkezleri, Halk Eğitimi Merkezleri ve sektördeki işletmelerde eğitim verilmektedir. 2. Programın uygulanabilmesi için Endüstriyel Otomasyon Teknolojileri alanı standart donanımları ve mesleklerin gerektirdiği ekipmanlar sağlanmalıdır. EĞĠTĠMCĠLER 1. Programın uygulanmasında Endüstriyel Otomasyon Teknolojileri alanında eğitim almış ve tercihen sektör deneyimi olan alan öğretmenleri görev almalıdır. 2. Programın uygulanmasında gerektiğinde Endüstriyel Otomasyon Teknolojileri alanında sektör deneyimi olan teknisyen ve meslek elemanlarından yararlanılabilir. 3. Usta öğretici; bu programla ilgili modül ve yeterlikleri almış olmalıdır. ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME Bireylerin, çeşitli ölçme araçları kullanılarak; 1. Modüllerin sonunda kazandığı yeterlikler ölçülecektir. 2. Modüller ile kazandıkları bilgi, beceri ve tavırları ölçülecektir. 3. Ölçme sonuçları program sonunda değerlendirilecektir. 4. Eğitim kurumunda, işletmede ve kendi kendilerine yaptıkları tüm öğrenim faaliyetleri değerlendirilecektir. 3
BELGELENDĠRME Sertifika programlarında; meslek elemanlarının sahip olduğu yeterlikleri kazandırmaya yönelik eğitim ve öğretim verilir. Bu programlarda mesleğin yeterliklerine sahip meslek elemanları yetiştirmek amaçlanmaktadır. Sertifika öğretim programı sürecinde bireylerin tamamladığı modüller, aldığı eğitimin tümü ve kazandıkları yeterlikler belgelendirilir. Öğretim programının sonunda mesleğin yeterliklerini kazanan bireylerin aldığı belgeler mevzuat doğrultusunda sertifikada değerlendirilir. Bireyler mesleğin düzeyine göre mesleğinde sertifika alabilir. Bireyler gelecekte meslek değiştirmek veya mesleğin ilişkili olduğu diğer mesleklere geçmek amacıyla eğitim almak isterse, kazandığı yeterlikler değerlendirilecektir. Fark modüllerini tamamlayanlar ikinci bir meslekte kendini yetiştirebilecektir. Öğretim programından ayrılan bireyin kazandığı yeterlikler belgelendirilerek istendiğinde diğer sertifika programlarında değerlendirilir. Mesleğin seviyesine ve yeterliklerine sahip olanlar sertifika almaya hak kazanır ve ilgili iş yerlerinde çalışabilirler. YATAY VE DĠKEY GEÇĠġLER Mesleğe yönelik geniş tabanlı yeterlikler kazandırmak hedeflenmiştir. 1. Eğitimin sonunda, mesleğinde sertifika alan birey gerektirdiğinde fark eğitimi alarak diploma programını tamamlayabilir. 2. Mesleki eğitim alan veya bitirmiş olan birey; gerekli modülleri tamamlayarak alandaki diğer dallar/meslekler arasında geçiş yapabilir. EĞĠTĠM SÜRESĠ 1. Meslek programının toplam eğitim süresi 1800/1392 saat olarak planlanmıştır. 2. Eğitim süresinin okul, işletme ve bireysel öğrenme için ayrılmış dağılımı, modüller ile ilgili açıklamalarda belirtildiği gibi uygulanır. ÖĞRETĠM YÖNTEM VE TEKNĠKLERĠ Modüler öğretime yönelik olarak bireysel öğrenme yöntem ve teknikleri uygulanır. 1. Eğitimciler bireylere rehberlik eder. 2. Bireyler kendi kendine öğrenmeye teşvik edilir. 3. Bireylerin aktif olması sağlanır. 4. Bireyler araştırmaya yönlendirilir. 5. Bireyler kendi kendilerini değerlendirebilir. 6. Bireylere mesleki yeterlik kazandırmaya yönelik yöntem ve teknikler uygulanır. Ġġ BĠRLĠĞĠ YAPILACAK KURUM VE KURULUġLAR Bireyler, programın gerektirdiği öğretim faaliyetleri, istihdam olanakları ve planlama konularında, çevredeki üniversiteler, sivil toplum örgütleri, Endüstriyel 4
Otomasyon Sistemleri geliştiren ve bakımını yapan işbirliği yapılarak yönlendirilir. meslek elemanları ile ÖĞRENCĠ/KURSĠYER KAZANIMLARI Programın sonunda mesleğe yönelik olarak öğrenci / kursiyer; 1. Mesleğin ait olduğu alandaki temel bilgi ve becerileri kazanabilecektir. 2. Alanın gerektirdiği temel yeterliklere sahip olabilecektir. 3. Mesleğin gerektirdiği işleri yapabilecektir. 4. Mesleğin gerektirdiği özel mesleki yeterlikleri kazanabilecektir. 5. Öğrenci/Kursiyer merkezli daha aktif ve kendi hızına göre öğrenme olanağı tanıyan kazanımlara sahip olabilecektir. EĞĠTĠM-ÖĞRETĠM FAALĠYETLERĠ Sertifika programında yer alan modüllerde öngörülen eğitim öğretim uygulamaları yapılır. MESLEKĠ GELĠġĠM MODÜLLERĠ 1. Öğrenci/kursiyerin yaşam boyu kullanabileceği ve mesleki gelişmesine yararlı olabilecek, üretken, bilim ve teknoloji üretimine yatkın, beceri düzeyi yüksek olarak yetiştirilmesi, iyi ilişkiler kurabilmesi, işe uyum sağlayabilmesi gibi genel bilgi ve becerilerin kazandırıldığı modüllerdir. 2. Bu modüller ile öğrenci/kursiyerlere ulusal ve uluslararası iş gücünden beklenen yeterlikleri kazandırmak amaçlanmaktadır. 3. Mesleki gelişim modül tablosundan, çevrenin istihdam durumu, öğrenci/kursiyerlerin hazır bulunuşluk düzeyi göz önüne alınarak modüller seçilecek ve yeterlik tablosunda yer alan süreye ilave edilecektir. 4. Dördüncü seviye meslek elemanları, bütün Mesleki gelişim modüllerini tamamlamış olacaklardır. 5. Mesleki gelişim modülleri programlardan bağımsız olarak da kullanılabilecektir. 1 2 KAZANDIRILAN YETERLĠKLER DERSĠN MODÜLLERĠ SÜRE Sosyal hayatta sağlıklı ve etkili iletişim kurmak ve sürdürmek İş hayatında sağlıklı ve etkili iletişim kurmak ve sürdürmek Sosyal Hayatta İletişim 40/16 İş Hayatında İletişim 40/16 3 Diksiyon-1 40/32 Türkçeyi doğru konuşmak 4 Diksiyon-2 40/32 5 6 7 Mesleği ile ilgili gelişmeleri izlemek ve kendini kişisel olarak sürekli geliştirmek İşletme, finansman, pazarlama, reklam, satış, iş hukuku, kariyer gelişimi ve iş kurma becerileri kazanmak Çevreye karşı duyarlı olmak ve çevreyi korumak Kişisel Gelişim 40/16 Girişimcilik 40/24 Çevre Koruma 40/16 5
8 Meslek etiği gereklerine uymak Meslek Etiği 40/16 9 10 İş yerinde plan, program ve iş organizasyonu İşçi sağlığı mevzuatına uymak ve iş güvenliği önlemlerini almak İş Organizasyonu 40/16 İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı 40/24 11 Temel düzeyde araştırma Araştırma Teknikleri 40/16 MODÜL VE ĠÇERĠKLERĠ Öğrenme süresi her modül için toplam 40 saattir. Kazandırılacak yeterliğe bağlı olarak her modül 40/8, 40/16, 40/24, 40/32, 40/40 olarak yapılabilir. Modüllerde önerilen bu süreler öğrenme faaliyetlerindeki teorik ve uygulamalı tüm içeriği kapsar. Modül içeriğindeki öğrenme faaliyetinin uygulanması imkânı olmadığında, diğer okullarla ve işletmelerle iş birliği çerçevesinde uygulamalar yapılabilir. Kursiyer/Öğrencinin önceden kazandığı yeterlikleri tekrar alma zorunluluğu yoktur. Modül ve yeterlikler programdaki uygulama sırasına göre alınacaktır. Programda yer alan modül ve yeterliklerin uygulama sırası zümre kararı ile belirlenir. NOT:Mekatronikçi programı yeterlikler tablosu ve modülleri aşağıda verilmiştir. YETERLĠK VE MODÜL TABLOSU YETERLĠKLER MODÜLLER SÜRE 1 El Tesviyeciliği 1 40/32 Talaşlı üretim 2 El Tesviyeciliği 2 40/32 3 Freze tezgahlarında hazırlık işlemlerini Temel Frezeleme İşlemleri 40/32 4 Temel tornalama işlemlerini Temel Tornalama İşlemleri 1 40/32 5 Temel Tornalama İşlemleri 2 40/32 6 Doğru akım devresi kurmak Doğru Akım Devreleri 40/32 7 8 Alternatif akım devresi kurmak Nitelikli lehim ve baskı devre hazırlamak Alternatif Akım Devreleri 40/32 Lehimleme ve Baskı Devre 40/32 6
9 Analog devre elemanlarını kullanarak elektronik devreleri kurmak Analog Devre Elemanları 40/32 10 Transistörlü devreler kurmak Transistörlü Devreler 40/32 11 Çalışabilir güç kaynağı Temel Güç Kaynağı Yapımı 40/32 12 Temel lojik işlemleri Lojik Devreler 1 40/32 13 Lojik devre Lojik Devreler 2 40/32 14 15 Çizim, norm yazı yazmak Elektrik-elektronik devre şemalarını çizmek Teknik Resim 40/32 Devre Şemaları Çizimi 40/32 16 CAD programı ile iş parçası Bilgisayarda Modelleme 1 40/32 17 modellemek Bilgisayarda Modelleme 2 40/32 18 Temel pnomatik devre kurmak Temel Pnomatik 40/24 19 İleri pnomatik devre kurmak İleri Pnomatik 40/24 20 Elektropnomatik devre kurmak Elektropnomatik Sistemler 40/32 21 Hidrolik devre kurmak Hidrolik Sistemler 40/32 22 Elektrohidrolik devre kurmak Elektrohidrolik Sistemler 40/32 23 24 25 Görsel programlama ortamını kullanmak Görsel programlamada kod yazmak Görsel programlama bileşenlerini oluşturmak Bilgisayarlı Kontrol 1 40/32 Bilgisayarlı Kontrol 2 40/32 Bilgisayarlı Kontrol 3 40/32 26 Grafik programı yazmak Bilgisayarlı Kontrol 4 40/32 27 Paralel port kontrolü Bilgisayarlı Kontrol 5 40/32 28 Seri port kontrolü Bilgisayarlı Kontrol 6 40/32 29 30 31 Kumanda devre elemanlarını seçmek Asenkron motor kumanda devrelerini kurmak Asenkron motor yol verme devrelerini kurmak Kumanda Devre Elemanları 40/32 Asenkron Motor Kumanda Teknikleri 40/32 Asenkron Motorlara Yol Vermek 40/32 7
32 33 34 Röleler ile PLC ye hazırlık çalışması PLC de programlama PLC de SFC programlama PLC ye Hazırlık 40/32 PLC Programlama 40/32 SFC Programlama 40/24 35 PLC de panel kullanmak PLC de Panel Kullanımı 40/24 36 PLC de haberleşme PLC de Haberleşme 40/32 37 PLC de sistem tasarımı PLC İle Sistem Tasarımı 40/32 38 Temel Bilgisayar Ağları 1 40/32 39 Temel seviye eş düzeyli bilgisayar ağı kurmak Temel Bilgisayar Ağları 2 40/32 40 Temel Bilgisayar Ağları 3 40/16 41 42 43 Basit mekanizmaları sökmek ve takmak Dişli çarklı mekanizma Kayış kasnak ve kamlar ile basit mekanizma Mekanizma Tekniği 1 40/32 Mekanizma Tekniği 2 40/32 Mekanizma Tekniği 3 40/32 44 Mekanizma analizi Mekanizma Tekniği 4 40/32 45 Elektro mekanizma Mekanizma Tekniği 5 40/32 TOPLAM 1800/1392 8