T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI SOSYAL SİGORTALAR KURUMU BAŞKANLIĞI Sigorta İşleri Genel Müdürlüğü Sigorta Primleri Daire Başkanlığı SAYI: B.13.2.SSK.5.01.08.00/VIII-031-101810 KONU: Yemek paraları ile çocuk ve aile zamları G E N E L G E 16-310 Ek A N K A R A 16/02/2004 Bilindiği üzere, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 4958 sayılı Kanunla değişik 77 nci maddesinin ikinci fıkrasında, ölüm, doğum ve evlenme yardımları, yolluklar, kıdem, ihbar ve kasa tazminatları, ayni yardımlar ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca miktarları yıllar itibariyle belirlenecek yemek,çocuk ve aile zamlarının sigorta primlerinin hesabına esas tutulacak kazançların aylık tutarının tespitinde nazara alınmayacağı, bunların dışında her ne ad altında ödeme yapılırsa yapılsın tüm ödemelerin prime tabi tutulacağı hükme bağlanmıştır. Konuyla ilgili Bakanlığımızın Sigorta Primlerinin Hesabına Esas Tutulacak Kazançların Aylık Tutarının Tespitinde Nazara Alınmayacak Olan Yemek Parası ile Çocuk ve Aile Zamlarının Günlük ve Aylık Tutarlarının Tespitine ilişkin Tebliği 29.01.2004 tarih ve 25361 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Söz konusu Tebliğ ile, 1.1.2004 tarihinden geçerli olmak üzere sigortalılara yemek parası, çocuk ve aile zamları adı altında yapılan ödemelerin sigorta primlerinden istisna tutulacak miktarları belirlenmiş bulunmaktadır. Bu tebliğe göre sigortalılara; Yemek parası olarak yapılan ödemelerin, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmemesi şartıyla fiilen çalışılan gün sayısı dikkate alınarak 16 yaşından büyükler için her yıl belirlenen günlük asgari ücretin %6 sının yemek parası verilecek gün sayısı ile çarpılması sonucunda bulunacak miktarının, Çocuk zammı olarak yapılan ödemelerden; iki çocuğa kadar ( iki çocuk dahil ) çocukların 18 yaşını, orta öğretim yapması halinde 20 yaşını, yüksek öğretim yapması halinde 25 yaşını doldurmamış olmaları şartıyla veya çalışamayacak durumda malul bulunan ve Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına tabi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almayan erkek çocukları ile yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan ve Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına tabi bir işte çalışmayan, buralardan gelir veya aylık almayan kız çocukları için, sigortalının hizmet akdinin devam etmesi şartıyla fiilen çalışmasının olup olmadığı üzerinde durulmaksızın iki çocuğu geçmemek kaydıyla çocuk başına her yıl 16 yaşından büyükler için belirlenen aylık asgari ücretin %2 si oranındaki tutarının, Aile zammı olarak yapılan ödemelerin; sigortalının hizmet akdinin devam etmesi şartıyla fiilen çalışmasının olup olmadığı üzerinde durulmaksızın, sigortalının eşinin her 1
hangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna tabi olarak çalışmaması ve buralardan gelir veya aylık almaması kaydıyla, her yıl 16 yaşından büyükler için belirlenen aylık asgari ücretin % 10 u oranındaki tutarının, Aylık sigorta primine esas kazançların hesaplanmasında dikkate alınmaması uygun görülmüştür. 1.1.2004 tarihinden itibaren yürürlüğe giren ve 16 yaşından büyük işçiler için tespit olunan günlük asgari ücret 14.100.000.-TL, aylık asgari ücret 423.000.000.- TL, olduğundan, söz konusu ödemelerle ilgili olarak sigorta primlerinden, sosyal güvenlik destek priminden ve işsizlik sigortası priminden istisna olan tutarların aşağıdaki şekilde hesaplanması gerekmektedir. I- Yemek Parası, Çocuk ve Aile Zammının Hesaplanması: A-Yemek Parası: Sigortalılara yemek parası olarak yapılan ödemelerde sigorta priminden istisna olan miktar, her yıl belirlenen günlük asgari ücretin %6 sı x yemek parası verilecek (fiilen çalışılan) gün sayısı şeklinde hesaplanacaktır. Örneğin; ay içindeki prime esas kazancı 550 milyon TL olan bir sigortalıya işyerinde veya müştemilatında yemek verilmemesi nedeniyle fiilen çalışılan günler için yemek bedeli olarak ayrıca 100 milyon TL de yemek parası ödenmesi halinde, bu durumdaki sigortalının o ay içinde 26 gün çalıştığı da varsayıldığında, 2004/Ocak ayında sigorta priminden istisna olacak yemek bedeli; Günlük Brüt Günlük istisna Yemek parası verilecek Aylık istisna Asgari Ücret tutarı (fiilen çalışılan) gün sayısı tutarı 14.100.000.-TL x % 6 = 846.000.-TL. x 26 = 21.996.000.-TL olarak bulunacaktır. Bu tutar, sigortalının bir aylık prime esas kazancından düşüldükten sonra( 650.000.000.-TL 21.996.000.-TL) ödenecek olan primlerin kalan brüt miktar (628.004.000.-TL) üzerinden tahakkuk ettirilmesi gerekmektedir. Öte yandan, sigortalılara ay içinde yemek parası olarak nakit ödeme yapılmaksızın, çalıştıkları işyerinin dışında yemek üretimi yapan başka firma veya şahıslar tarafından örneğin yemek kuponu karşılığında, gerek işyerinde, gerekse işyerinin dışında yemek verilmesi üzerine, işverence bu firma veya şahıslara fatura karşılığında yemek bedeli olarak ödeme yapılması halinde, bu nitelikteki fatura bedellerinden sigorta primi tahakkuk ettirilmemesi gerekmektedir. B-Çocuk Zammı: Sigortalılara çocuk zammı adı altında yapılan ödemelerde sigorta primlerinden istisna olan miktar, her bir çocuk için, aylık brüt asgari ücret x %2 şeklinde hesaplanacaktır. Örneğin; 18 yaşından küçük 3 çocuğu olan bir sigortalıya 2004/Ocak ayında brüt ücret olarak 550 milyon lira ve 200 milyon lira da çocuk zammı adı altında ödeme yapılıyorsa, istisna kapsamına en çok 2 çocuk girdiğinden, bu sigortalı için, o ayda sigorta primi kesilmemesi gereken çocuk zammı tutarı, 8.460.000.TLx2 Çocuk= 16.920.000.- TL olacak ve bu tutar, sigortalının bir aylık brüt kazancından düşüldükten 2
sonra (750.000.000.-TL. 16.920.000.-TL.) ödenecek olan primlerin kalan brüt miktar (733.080.000.-TL.) üzerinden tahakkuk ettirilmesi gerekmektedir. C-Aile Zammı: Sigortalılara aile zammı adı altında yapılacak ödemelerde sigorta primi kesilmeyecek olan tutar: aylık brüt asgari ücret x % 10 şeklinde hesaplanacaktır. Örneğin; eşi çalışmayan ve 2004/Ocak ayında 550 milyon lira ücret ve 200 milyon lira da aile zammı olmak üzere toplam 750 milyon lira aylıkla çalışan bir sigortalı için sigorta primi kesilmeyecek aile zammı tutarı, aylık 42.300.000.-TL. olduğuna göre, sigortalının aylık toplam brüt kazancından bu miktar düşüldükten sonra ( 750.000.000.- TL. 42.300.000.-TL.) ödenecek olan primlerin kalan brüt miktar (707.700.000.-TL) üzerinden tahakkuk ettirilmesi gerekmektedir. ll Yemek Parası,Çocuk ve Aile Zamlarının Yıllık Ödenmesi: Sigortalılara yemek parası ile çocuk ve aile zamlarının yıllık olarak bir defada ödenmesi halinde, bu ödemelerin, Genelgenin l/a,b ve C bölümlerinde belirtildiği şekilde bulunacak aylık tutarlarının 12 katını geçmeyen kısmı sigorta primlerine tabi tutulmayacak, aşan kısmı ise prime tabi olacaktır. Örneğin; 2004 yılında fiilen 300 gün çalışan (yemek verilmesi gereken) ve kendisine aylık 550 milyon TL ücret, 50 milyon TL yemek parası, çocuk başına 50 milyon TL çocuk zammı ve 100 milyon TL aile zammı olmak üzere toplam 800 milyon TL ödenen ve eşi çalışmayan 18 yaşından küçük iki çocuklu bir sigortalı için, yemek parası ile çocuk ve aile zamlarının yıllık tutarının 2004/Ocak ayında ödendiğini varsayalım. Genelgenin I.bölümündeki açıklamalar dikkate alınarak sigorta primlerinden istisna olan ve olmayan yıllık tutarlar aşağıdaki tabloda olduğu gibi hesaplanacaktır. Ödemenin Niteliği Yemek Bedeli Çocuk Zammı (2 Çocuk için) Aile Zammı 2004 Yılı için Ocak ayında ödenen tutar (1) 600.000.000 TL (50.000.000X12) 1.200.000.000 TL (100.000.000 TLx12) 1.200.000.000 TL (100.000.000 TLx12) 2004 Yılı İstisna Tutarı Prime tabi olması gereken fark matrah (2) (1-2) 253.800.000 TL (846.000 TLx300 346.200.000 TL gün) 203.040.000 TL (16.920.000 TLx12) 996.960.000 TL 507.600.000 TL (42.300.000 TL x 12) 692.400.000 TL TOPLAM 3.000.000.000 TL 964.440.000 TL 2.035.560.000 TL 3
Bu durumda; 2004/Ocak ayındaki SPEK matrahı Ödenen ücret : 550.000.000 TL Prime Tabi olması gereken (istisna dışı) fark matrah :2.035.560.000 TL TOPLAM :2.585.560.000 TL olacaktır. Görüldüğü üzere, hesaplanan bu miktar (2.585.560.000 TL) 2004/Ocak ayı için belirlenen SPEK aylık üst sınırının (2.748.150.000.-TL) altında kaldığından, bu tutarın tamamının sigorta primine tabi tutulması gerekmektedir. III-Kazançların Sigorta Primine Esas Kazanç Alt Sınırının Altında Kalması: Yukarıda belirtilen yemek paraları, çocuk ve aile zamlarının, sigorta primlerinden istisna olan miktarları, prime esas aylık kazanç toplamından indirilmesinden sonra geriye kalan sigorta primine esas kazançlar toplamının, prime esas kazanç alt sınırının altında kalması halinde, 506 sayılı Kanunun 78 inci maddesinin üçüncü fıkrası gereğince, sigorta primine esas kazanç alt sınırı ile sigortalının kazancı arasındaki fark tutara ilişkin sigorta primlerinin tümünün işverence karşılanması gerekmektedir. Ancak, bu uygulamada 01.01.2004 ile 30.06.2004 tarihleri arasında 506 sayılı Kanuna 5073 sayılı Kanunun 13 üncü maddesi ile eklenen Geçici 90 ıncı madde hükmü göz önünde bulundurulacağından, 29.01.2004 tarih ve 16-306 Ek sayılı Genelgede belirtildiği gibi işlem yapılacaktır. Bilgi edinilmesini, buna göre işlem yapılmasını, uygulamada doğacak tereddütler hakkında ise Genel Müdürlüğümüzden talimat istenilmesini rica ederiz. Ek-Tebliğ Sait ERSOY Nazmi GÜLEYÜPOĞLU Genel Müdür V. Kurum Başkanı V. D A Ğ I T I M : G e r e ğ i : B i l g i : Merkez Üniteleri Çalışma ve Sosyal Sigorta ve Sağlık İşleri Genel Müd Güvenlik Bakanlığına Taşra Teşkilatı.Şubat 2004 Şb.Md.G.Y. F.KÖKTEN.Şubat 2004 Şb.Md.G.Y. S.GÜR.Şubat 2004 Şb.Md. A.ÜSTÜN.Şubat 2004 Şb.Md. H.ŞENTÜRK.Şubat 2004 Şb.Md. M.İTİŞKEN.Şubat 2004 Şb.Md. Z.ŞAHİN.Şubat 2004 Şb.Md. H.EYCE.Şubat 2004 D.Bşk.G. C.ÖZCAN 4
5