Erişkin Toplumda Ulusal Uyku Epidemiyolojisi Araştırması. Türk Uyku Tıbbı Derneği

Erişkin Toplumda Ulusal Uyku Epidemiyolojisi Araştırması Türk Uyku Tıbbı Derneği

Giriş Uyku bozuklukları toplumda sık görülen, yaşam kalitesini, çalışma düzenini etkileyen, ölümcül sonuçlara yol açabilen önemli sağlık sorunlarıdır. ABD de yapılan araştırmalarda uykusuzluk toplumun %35 inde, aşırı uykululuk %30-50 sinde bildirilmiştir.

Giriş Uyku bozukluklarının bir çok kronik hastalıkla ilişkili olduğu bilinmektedir. Son yüzyılda uyku süresinin azaldığı, bu durumun artmış kronik hastalıklarla ilişkisinin olabileceği ileri sürülmüştür.

Uyku Süresi ABD: ortalama uyku süresi 6.9 sa/gece %49 hafta içi 8 sa veya daha uzun uyuyor (2005, National Sleep Foundation) Kısa uyku süresi, aşırı gündüz uykululuk ve nörokognitif işlev bozukluğu* *: Sleep 1997;20:267-277

Uyku Süresi Uyku süresinin 7-8 saatten uzun veya kısa olması: Kardiyovasküler hastalık, Diabet, 1-5 Depresyon, 6-7 Otomobil ve iş kazalarıi 8-11 Öğrenme ve bellek sorunları, 12 Artmış mortalite 13-19 ile ilişkili bulunmuş

Kaynaklar 1. Sleep. 2006;29(8):1009 1014. 2. Arch Intern Med. 2005;165(8):863 867. 3. Sleep. 2005;28(10):1289 1296. 4. Sleep. 2004;27(4):661 666. 5. J Clin Sleep Med. 2005;1(4):357 363.

Kaynaklar 6. J Am Geriatr Soc. 1997;45(1):1 7. 7. Sleep. 2006;29(7):881 889. 8. Am J Respir Crit Care Med. 2006;174(4):446 454. 9. N Engl J Med. 1999;340(11):847 851. 10. BMJ. 2002;324(7346):1125 1130.

Kaynaklar 11. N Engl J Med. 2004;351(18):1829 1837. 12. Science. 2001;294(5544):1052 1057. 13. J Epidemiol. 2000;10(2):87 93. 14. Arch Gen Psychiatry. 2002;59(2):131 136.

Kaynaklar 15. J Public Health (Oxf). 2006;28(1):63 70. 16. Sleep. 2004;27(1):51 54. 17. Sleep. 1983;6(2):102 107. 18. Sleep. 2004;27(3):440 444. 19. Sleep. 2007;30(12):1659 1666.

Kronik Hastalıklar ve Uyku Kişiyi sıkıntıya sokan her fiziksel hastalık uykuyu etkileyebilir-ağırlaştıkça daha çok (benzer şekilde) Uyku bozukluklarına bağlı kötü uyku kalitesi kronik hastalıkları etkileyebilir. Uyku bozukluklarıyla ilişkisi bilinen kronik hastalıklar: Kronik obstrüktif akciğer hastalığı, diabetes mellitus, kronik böbrek hastalığı, kronik ağrı, Parkinson hastalığı, demans, depresyon, kanser *: Am J Manag Care 2006;12:S221 9. *: Arch Intern Med 1998;158:1099 107.

Vardiyalı Çalışma İş kazası n Risk, % İş kazası, % OR (95%GA) Yeni Zellanda kan vericiler (Fransen M, et al. 2006) 15,867 ücretli çalışan V: 21.2 8.7 1.9 (1.5-2.4) (geceli) 1.8 (1.2-2.6) (gecesiz) Hep gece: risk artışı yok Uppsala, İsveç, 10 yıllık izlem ( Lindberg E, et al. 2001) 2,874 erkek, 30-64 yaş Horlama + uykululuk:5.4 12.3 2.2 (1.3-3.8) (V: 9.4/6.4, p:0.06)

Vardiyalı Çalışma İş kazası n Risk, % İş kazası, % OR (95%GA) ABD de Toplum araştırması (Dembe AE, et al. 2005) 110,000 iş 90,000 kişi-yıl uzun mesai /100 işçi-yıl 5.8 (normal) 7.5 (uzun mesai) 1.23 (1.05-1.45) ( 60 sa/hf) 1.37 (1.16-1.59) ( 12 sa/gün)

Vardiyalı Çalışma İş kazası n Risk, % İş kazası, % OR (95%GA) Oregon 1990-1997, 38g (gün) /10 000 176 (172-180) (gün) (Horwitz IB, McCall BP 2004) hastane çalışanları 7717 başvuru 39 (akşam) 46 (gece) 279 (257-302) (akşam) 324 (311-357) (gece) İsveç, erkek toplum (Carter N,et al. 2003) toplumu temsil eden: 4,000 Sürücü: 1,389 Uyku yoksunluğu sürücülerde artmış Toplam kaza: 36.6/32.5 (p:0.03) Trafik kazası: 14.5/14 İş dışı kaza: 13.8/8.6 (p<0.0001)

Vardiyalı Çalışma İş kazası n Risk, % İş kazası, % OR (95%GA) Japonya, küçük ölçekli (<50 işçi) 228 işletme (Nakata A, et al. 2006) 1,298 (E: 913, K: 385), 16-78 yaş İnsomni semptomu T: 35.6 E: 43 K: 17.9 E: 1.52 (1.10-2.12) K: 1.90 (1.04-3.48) İsveç toplumu, 20 yıllık izlem, (Akerstedt T, et al, 2002) 47,860 Son iki haftada uyku bozukluğu 166 ölümcül iş kazası RR: 1.89 (1.22-2.94)

İş kazası - kaynaklar Fransen M, et al. Occup Environ Med 2006;63:352-358 Lindberg E, et al. Am J Respir Crit Care Med 2001;164:2031-2035 Dembe AE et al. Occup Environ Med 2005;62:588-597 Horwitz IB, McCall BP 2004;54:556-563

İş kazası - kaynaklar Carter N, et al. Accident Analysis and Prevention 2003;35:613 617 Nakata A, et al. J Occup Health 2006;48:366-376 Akerstedt T, et al. J Sleep Res 2002;11:69-71.

İnsomni Uykuya başlamakta veya sürdürmekte güçlük, erken uyanma veya uykunun dinlendirici olmaması. ICSD, 2005

İnsomni Ciddi düzeyde kronik uykusuzluk: %10-%18* Kadınlarda, yaşlılarda, düşük sosyoekonomik seviyede sık* *: Sleep Med Rev 2002;6:97 111.

İnsomni Depresyon, hipnotik ilaç kullanımı, morbidite, yaş, eğitim kontrol edildiğinde uyku latansı uzun olanlarda sözel beceri, uzun süreli bellek, görsel-uzaysal bilişsel yetileri daha kötü bulunmuş* *: Prev Med 1973;2:67 81. *: Prev Med 1980;9:1 21. *: Behav Sleep Med 2007;5(1):39 56.

İnsomni İşe gidilemeyen gün (%25.0 vs. %17.1; OR: 1.7), Üretkenlikte azalma (%40.6 vs. %12.3; OR: 4.8), Motorlu araç dışındaki kaza (%12.5 vs. %6.4; OR: 2.4).

İnsomni Toplum tabanlı, 948 erişkini içeren Que bec, Kanada çalışmasında İnsomniye bağlı işe gidememe dolaylı maliyeti: 970.6 milyon dolar İnsomniye bağlı ekonomik kayıplar: 5 milyar dolar Kişi başı harcama: insomnia sendromu olanlarda 5,010 dolar, semptom tanımlayanlarda 1,431 dolar, yakınması olmayanlarda 421 dolar İnsomninin ekonomik yükünün %76 sı iş günü kaybı, ve üretkenlik kaybına bağlı bulunmuş SLEEP 2009;32(1):55-64.

Huzursuz Bacaklar Sendromu (HBS) Ağrı veya rahatsız edici bacak semptomları ile karakterize, dinlenme ile tetiklenen, hareketle geçen bir durumdur. Daha çok akşamları, uyku başlangıcında ortaya çıkar. Sleep Med. 2003; 4: 101 119.

HBS Prevalans: %5-%10* Günlük işlevlerde bozulmaya yol açabiliyor, günlük semptomlar durum kronikleştikçe artıyor Yaşam kalitesi (SF36) kronik tıbbi durumlardakine (depresyon, Diabetes Mellitus) benzer şekilde bozuluyor* *: Arch Intern Med 2000;160:2137 41. **: Psychiatr Clin N Am 29 (2006) 947 967

HBS Kardiyovasküler Hastalık Kalp ve Uyku Sağlığı Çalışması, 4109 kişinin izlemi, HBS semptomu > 5 gece/ay, orta-ağır distres kadınlarda (%6.8) erkeklerden (%3.3) daha sık.* Diğer etkenler kontrol edildiğinde, HBS kardiyovasküler hastalık ile ilişkili (OR) 2.22 (1.40 3.53)* *: Neurology 2008; 70:35 42.

Obstrüktif Uyku Apne Sendromu A. En az 1 i: i. Uyanık kalınması gereken dönemde uyuyakalma, gün içi uykululuk, dinlendirici olmayan uyku, insomni veya aşırı yorgunluk İi. Hastanın soluk tutma, gürültülü soluma veya boğulma hissiyle uyanması İii. Eşin gürültülü horlama, soluk durmaları veya her ikisini de bildirmesi B. Psg: i. skorlanan solunum bozuklukları (apne, hipopne veya RERA) 5/sa İi. Solunum olaylarının bir kısmı veya tümünde solunum çabası (RERA: özofagus manometresi)

Obstrüktif Uyku Apne Sendromu Veya C. Psg: i. skorlanan solunum bozuklukları (apne, hipopne veya RERA) 15/sa İi. Solunum olaylarının bir kısmı veya tümünde solunum çabası (RERA: özofagus manometresi) D. Başka bir açıklayıcı neden (uyku bozukluğu, sistemik veya nörolojik hastalık ilaç veya madde kullanımı) yok

Obstrüktif Uyku Apne Sendromu (OUAS) Prevalans Farklı toplumlarda OSA (birlikte aşırı gündüz uykululuk) prevalansı: erkeklerde %3-7, kadınlarda %2-4.5

Kaynaklar 7. N Engl J Med 1993;328:1230 1235. 9. Am J Respir Crit Care Med 2001;163:608 613. 10. Am J Respir Crit Care Med 1995;151:1459 1465. 12. Chest 2001;119:62 69. 13. Chest 2004;125:127 134. 14. Am J Respir Crit Care Med 2004;170:1108 1113. 15. Am J Respir Crit Care Med 2004;169:168 173.

OUAS Uyku Bölünmesinin Sonuçları Gündüz uykululuk İş verimliliğinde azalma Huzursuzluk Evlilikle ilgili sorunlar Günlük etkinliklere katılma isteğinde ve bu etkinliklerden zevk almada azalma Araştırmalarda OUAS hastaları artmış kaza riskine (yaklaşık 2-4 kat) sahip bulunmuştur*. *: Thorax 2004;59:804 807.

OUAS Sağlık Sonuçları Kardiyovasküler sistem nedenli 38.000 ölüm, Hastaneye yatış maliyeti: 42 milyon $, ~ 2 kat kaynak kullanımı (tanıdan 10 yıl önce): 3,792/hasta vs. 1,969/hasta ~ 2 kat hastane yatışı (tanıdan 10 yıl önce): 6.2 gün/hasta vs 3.7 gün/hasta

Türkiye???

HBS Neurology. 2003 Dec 9;61(11):1562-9. Unexpectedly low prevalence and unusual characteristics of RLS in Mersin, Turkey. Sevim S, Dogu O, Camdeviren H, Bugdayci R, Sasmaz T, Kaleagasi H, Aral M, Helvaci I. Amaç: Türk toplumunda HBS prevalansı, risk etkenleri ve klinik tabloyu belirlemek.

HBS Yüz yüze görüşme yöntemiyle 3,234 erişkinle (toplum tabanlı çalışma) yapılan çalışmada 103 (%3.19) HBS olgusu saptanmış. Prevalans oranı Avrıpa ülkeleri ve Kuzey Amerika toplumlarındakinden düşük bulunmuş. Kadınlarda, sigara içicilerde ve yüksek rakımda yaşayanlarda HBS daha sık bulunmuş. HBS olgularında zihinsel ve genel sağlık durumu kontrol grubundan daha kötü bulunmuş.

Rasyonel Türkiye de uyku tıbbı ile ilgili yapılan araştırmalar önemli bir deneyim birikimini yansıtmakta, ancak uyku bozukluklarının toplumda yaygınlığı hakkında yeterli bilgi bulunmamaktadır.

Rasyonel Bu konuda sağlanacak bilgi bilimsel araştırmalar ve sağlık hizmetlerinin planlanmasında yardımcı olacaktır.

Rasyonel Hastane kayıtlarından elde edilen veriler genel toplumu yansıtmamaktadır (örneğin kliniğe başvuran uyku apne sendromu hastalarının cinsiyet ve yaş dağılımı genel toplumdan farklı)

Rasyonel Geçerli yöntemle yapılan araştırma sonraki araştırmalarla karşılaştırma, zamana bağlı değişimleri izleme olanağı sağlayacaktır.

Rasyonel Araştırma sonuçları uyku bozuklukları hakkında tıbbi camianın, sağlık otoritesinin ve toplumun bilgilenmesi, bilinçlenmesi ile birlikte uyku tıbbının ülkemizdeki gelişimine katkı sağlayacaktır.

Ana Amaç Erişkin Türk toplumunda uyku bozukluklarının epidemiyolojisini araştırmak.

Özel Amaçlar Erişkin Türk toplumunda i. uyku alışkanlıklarını, ii. iii. iv. uyku bozukluklarının prevalanslarını, uyku bozuklukları ile ilişkili etkenleri (obezite, bölge, sosyoekonomik durum, genetik faktörler), uyku bozukluklarının sağlık sonuçlarını, v. uyku bozukluklarının ekonomik sonuçlarını araştırmak.

İyi Bir Araştırma Sorusu F: feasible (yapılabilir) I: interesting (ilginç) N: novel (yeni) E: ethical (etik) R: relevant (araştırmaya değer, uygun)

Araştırma Sorumuz F: Yapabiliriz/ teknik/bilimsel donanım I: Ülkemizde uyku epidemiyolojisi yeterince bilinmiyor N: Bu alanda ilk kapsamlı epidemiyolojik araştırma E: Kişi yararı, toplum yararı R: Bilimsel ve toplum sağlığı açısından bunu araştırmak uygun/ araştırmaya değer

Yöntem

Araştırılacak Hastalıklar Uyku bozuklukları: insomni, USB (uykuda solunum bozuklukları), parasomniler, hipersomni, HBS (huzursuz bacaklar sendromu) Sonuçlar kaza, iş günü kaybı, üretkenlikte azalma

Araştırılacak Etkenler Kişisel özellikler Sağlık sorunları yaş, cinsiyet, meslek, vardiyalı iş, sosyoekonomik düzey, eğitim Antropometri: vücut ağırlığı, boy tanı konmuş hastalıklar, kaza, işgünü kaybı

Araştırma Yöntemi İki aşamalı araştırma İlk aşama (tarama): soru formu İkinci aşama (laboratuar): klinik görüşme, antropometrik ölçümler, kan tetkiki için örnek alınması ve saklanması (genetik araştırma), polisomnografi Üçüncü aşama: izlem

Algoritma I. Aşama ~5000 Erişkin, Soru formu, Antropometrik ölçümler Normal Semptom grubu: USB II Aşama (1w) II. Aşama (2w) Yapılandırılmış klinik görüşme Anket formları/psg Kan tetkikleri

Araştırma Toplumu Genel toplum: Erişkin nüfus (18 yaş üstü) Araştırma toplumu: genel toplumu temsil eden örneklem (kişi, coğrafi bölgeler, kır/kent) İkinci aşamaya çağrılacak katılımcıların seçilmesi (rasgele seçim, semptom grubu + normal grup) Örneklem TÜİK tarafından seçildi

Örneklem Büyüklüğü Tahmini Güven aralığı 95 95 99 Prevalans tahmini 0.05 0.05 0.05 Hata sınırı 0.005 0.01 0.01 Büyüklük 7297 1825 3151 çok aşamalı, tabakalandırmalı, sistematik rastlantıssal örnekleme yöntemiyle: %4.%95. %1.4 ~5000 %10.%98. %2 ~2400

Katılım Hane halkı içinde bir katılımcı ev halkı tespit fişi ile belirlenecek Katılımcıya ulaşılmazsa toplam üç ziyaret Yine ulaşılmazsa yedek katılımcı

Ön Çalışma Soru formunun içeriğinin belirlenmesi Güvenirlik ve geçerlilik analizi Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi nden Dr. Selahattin Gelbal, Dr. Zafer Çepni

Kalite Kontrolü Birinci Aşama: görüşmelerin telefonla kontrolü

Veri İşlenmesi Soru formlarının toplanması Verilerin ayıklanması Verilerin bilgisayara kaydı Veri kaydının kontrolü Polisomnografi bulgularının kaydedilmesi Bağımlı bağımsız (hastalık ve etken) değişkenlerin tanımı

Analiz Demografik ve kişisel özellikler Uyku bozukluklarının prevalansı (yaş, cinsiyet, bölge) Uyku bozuklukları ilişkili etkenlerin analizi (yaş ve cinsiyet ile, diğer risk etkenleri ile uygunlaştırarak)

Çalışma Tanımları Uyku kalitesinde bozulma Uykuda Solunum Bozukluğu riski Huzursuz Bacaklar Sendromu Araç Pittsburgh Uyku Kalitesi Ölçeği Berlin Soru Formu Semptomlar Tanım Uyku kalitesinde bozulma: >5/21 2/3 kategoriden+ Yanıt En az ayda 5 gün İnsomni Semptomlar En az haftada 3-4gün, 1 ay süreyle Ağır Uykululuk Epworth uykululuk skalası >14/24 Depresyon semptomu Beck Tarama ölçeği 4 veya üzeri (7 soru, 4 er puan)

Etik Bilgilendirilmiş onam formu Saptanan hastalık/bozukluk ile ilgili girişim, müdahale, tedavi (katılımcıya ilgili hekime durumu bildiren rapor sunulması, konsültasyon olanağının sunulması) Veri kaydında kişiyle ilgili özel bilgilerin (ad soyadı vb) kaydedilmemesi

Etik Hacettepe Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Değerlendirme Komisyonu ndan Etik Kurul onayı (HEK 10/34-25) alındı.

Projenin Finansmanı Gen İlaç CEPHALON

Çalışma Bölgeleri İstanbul (İstanbul) Batı Marmara (Balıkesir, Çanakkale, Edirne, Kırklareli, Tekirdağ) Ege (Afyon, Aydın, Denizli, İzmir, Kütahya, Manisa, Muğla, Uşak) Doğu Marmara (Bilecik, Bolu, Bursa, Eskişehir, Kocaeli, Sakarya, Yalova, Düzce) Batı Anadolu (Ankara, Konya, Karaman) Akdeniz (Adana, Antalya, Burdur, Hatay, Isparta, İçel, K.Maraş, Osmaniye) Orta Anadolu (Kayseri, Kırşehir, Nevşehir, Niğde, Sivas, Yozgat, Aksaray, Kırıkkale) Batı Karadeniz (Amasya, Çankırı, Çorum, Kastamonu, Samsun, Sinop, Tokat, Zonguldak, Bartın, Karabük) Doğu Karadeniz (Artvin, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize, Trabzon) Kuzeydoğu Anadolu (Ağrı, Erzincan, Erzurum, Kars, Bayburt, Ardahan, Iğdır) Ortadoğu Anadolu (Bingöl, Bitlis, Elazığ, Hakkari, Malatya, Muş, Tunceli, Van) Güneydoğu Anadolu (Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Mardin, Siirt, Ş.Urfa, Batman, Şırnak, Kilis)

Demografik veriler

TAPES % Kadın/Erkek 52.7/47.3 Yaş grubu 14.8 18-24 25.8 25-34 22.1 45-54 17.5 55-64 11.7 65- + 8.3

TAPES % Medeni durum Evli 74.4 Bekar 18.5 Dul/Boşanmış 6.2

Bölgeler TAPES % İstanbul 19.5 Batı Marmara 5.1 Ege 13.6 Doğu Marmara 9.9 Batı Anadolu 9.8 Akdeniz 11.8 Orta Anadolu 4.9

Bölgeler TAPES % Batı Karadeniz 6.4 Doğu Karadeniz 3.6 Kuzeydoğu Anadolu 2.4 Ortadoğu Anadolu 4.5 Güneydoğu Anadolu 8.6

Yerleşim yeri TAPES % kır 24.1 kent 48.4 metropol 27.5

Bitirdiği okul TAPES % Eğitimsiz 12.6 İlkokul 42.1 Ortaokul 12.5 Lise 23.5 Üniversite 9.1

TAPES % Sigara içimi içmemiş 59.5 bırakmış 6.9 içiyor 33.5 Alkol kullanımı evet 13.6

Çalışma durumu TAPES % Ücretli 21.1 kendi işi var 9.4 ev kadını 41.8 emekli 14.1 öğrenci 5.1 faiz/kira geliri 2.1 işsiz 6.2

Hane geliri/ay TAPES % <750 TL 36.9 750-1000 TL 24.1 1000-1500 TL 21.4 1500-2000 TL 9.8 >2000 TL 7.4

Vardiyalı iş TAPES % şimdi 8.1 geçmişte 2.4

Beden Kitle İndeksi (BKİ) Erkek % Kadın % <18 1.9 3.8 18-25 43.4 37.9 >25-30 39.2 29.8 >30-35 13.1 18.0 >35-40 1.9 7.7 >40 0.5 2.8

Erkek % Kadın % Toplam % Kalp hastalığı Hipertansiyo n Diabetes Mellitus Akciğer hastalığı Uyku hastalığı 8.0 6.4 7.1 10.8 16.1 13.6 5.2 7.6 6.4 5.0 7.5 6.3 0.9 2.6 1.8

Erkek % Kadın % Toplam % Reçeteli ilaç kullanımı Uyku ilacı kullanımı 20.3 30.7 25.7 1.3 5.0 3.3

Hastane yatışı Erkek % Kadın % Toplam % Hiç 65.5 57.3 61.3 Geçmişte 25.5 28.8 27.2 Son 1 yılda 9.1 13.9 11.6

Rapor alınan gün satısı Erkek % Kadın % Toplam % 0 gun 42.5 7.9 24.6 1-5 gun 12.2 3.7 7.8 6-10 gun 2.7 0.7 1.7 11-30 gun 1.4 0.3 0.9 30 gunden fazla 1.2 0.2 0.7 Toplam 60.0 12.9 35.7 *: soruyu sadece çalışanlar yanıtladı

Bulgular Erişkin Türk toplumunda i. uyku alışkanlıkları, ii. iii. iv. uyku bozukluklarının prevalansları, uyku bozuklukları ile ilişkili etkenler (obezite, bölge, sosyoekonomik durum ), uyku bozukluklarının sağlık sonuçları, v. uyku bozukluklarının ekonomik sonuçları

Uyku süresi, saat Erkek Kadın Toplam çalışma günleri ortanca (%25-%75) 8 (6-8) 8 (7-9) 8 (6.5-8) 7 saat, % 52.5 43.1 47.6 8 saat, % 26.9 27.5 27.2 tatil günleri ortanca (%25-%75) 8 (7-9) 8 (7-9) 8 (7-9) 7 saat, % 36.4 30.2 33.2 8 saat, % 26.1 26.8 26.5

Uyku uyanma saatleri Erkek Kadın Toplam çalışma günleri yatış saati 2300 2300 2300 ortanca (%25-%75) (2200-2400) (2200-2400) (2200-2400) kalkış saati 700 730 700 ortanca (%25-%75) (600-800) (630-830) (630-800) tatil günleri yatış saati ortanca (%25-%75) 2300 (300-2400) 2300 (2100-2400) 2300 (400-2400) kalkış saati 800 800 800 ortanca (%25-%75) (700-1000) (700-930) (700-1000)

Bulgular Erişkin Türk toplumunda i. uyku alışkanlıkları, ii. iii. iv. uyku bozukluklarının prevalansları, uyku bozuklukları ile ilişkili etkenler (obezite, bölge, sosyoekonomik durum ), uyku bozukluklarının sağlık sonuçları, v. uyku bozukluklarının ekonomik sonuçları

Uyku kalitesi Erkek Kadın Toplam Uyku kalitesinde bozulma 17.0 (15.5-18.5) 26.3 (24.6-28.0) 21.8 (20.7-22.9)

Uykuda solunum bozukluğu Erkek Kadın Toplam Berlin-I 24.0 (22.3-25.7) Berlin-II 5.7 (4.8-6.6) Berlin-III 24.2 (22.5-25.9) Yüksek risk 11.1 (9.8-12.3) 17.6 (16.1-19.0) 12.9 (11.6-14.2) 36.3 (34.5-38.2) 16.1 (14.6-17.5) 20.7 (19.5-21.8) 9.4 (8.5-10.2) 30.5 (29.2-31.7) 13.7 (12.7-14.6)

Huzursuz bacaklar sendromu Erkek Kadın Toplam Var 3.0 (2.3-3.7) 7.3 (6.3-8.3) 5.2 (4.6-5.8)

İnsomni Erkek Kadın Toplam Semptom 18.4 (16.8-19.9) İnsomni 9.6 (8.4-10.7) Semptom* 18.1 (16.5-19.6) İnsomni* 8.6 (7.5-9.7) 22.3 (20.7-23.9) 18.1 (16.6-19.6) 22.2 (20.5-23.8) 15.7 (14.3-17.2) 20.4 (19.2-21.5) 14.0 (13.0-14.9) 20.1 (19.0-21.3) 12.1 (11.2-13.1) *: huzursuz bacaklar sendromu dışlanmış

Uykululuk Erkek Kadın Toplam Hafif 3.6 (2.9-4.4) 3.9 (3.1-4.6) 3.8 (3.2-4.2) Ağır 1.4 (1.0-1.9) 1.9 (1.4-2.4) 1.7 (1.3-2.0) Uykululuk 5.1 (4.2-5.9) 5.8 (4.9-6.7) 5.4 (4.8-6.0)

Depresyon semptomu Erkek Kadın Toplam Beck >4 20.2 (18.6-21.8) 30.3 (28.5-32.1) 25.4 (24.2-26.9)

Prevalans karşılaştırması TAPES Uyku kalitesinde bozulma 21.8 Literatür Uykuda Solunum Bozukluğu riski 13.7 Huzursuz Bacaklar Sendromu (E/K) 5.2 5-10 (3.0/7.3) (4.1-9.4/6.4-14.2) İnsomni HBS dışlanmış/ Toplam 14/12.1 ~6 Uykuluk Ağır/Toplam 1.7/5.4 Depresyon semptomu 25.4

Bulgular Erişkin Türk toplumunda i. uyku alışkanlıkları, ii. iii. iv. uyku bozukluklarının prevalansları, uyku bozuklukları ile ilişkili etkenler (obezite, bölge, sosyoekonomik durum ), uyku bozukluklarının sağlık sonuçları, v. uyku bozukluklarının ekonomik sonuçları

Uyku kalitesi % OR %95GA Erkek 17.0 1 Kadın 26.3 1.8 1.5-2.1

Uyku kalitesi Yaş % OR %95GA 18-25 16.7 1 25-34 19.8 1.1 0.9-1.4 35-44 20.6 1.2 0.9-1.5 45-54 24.3 1.5 1.2-2.0 54-65 27.2 1.8 1.4-2.4 >65 27.0 1.9 1.4-2.6

Uyku kalitesi Bitirdiği okul % OR %95GA Eğitimsiz 33.4 1 İlkokul 24.1 0.7 0.5-0.8 Ortaokul 19.6 0.6 0.4-0.8 Lise 15.3 0.4 0.3-0.6 Üniversite 14.6 0.4 0.3-0.6

Uyku kalitesi % OR %95GA Sigara içimi içmemiş 20.3 1 bırakmış 26.9 1.7 1.3-2.2 içiyor 23.6 1.6 1.3-1.9

Uyku kalitesi Çalışma durumu % OR %95GA Ücretli 16.4 1 kendi işi var 18.4 1.1 0.8-1.5 ev kadını 26.7 1.1 0.8-1.4 emekli 20.3 0.8 0.6-1.1 öğrenci 14.4 0.9 0.6-1.4 faiz/kira geliri 29.0 1.4 0.8-2.2 işsiz 19.5 1.3 0.9-1.8

Uyku kalitesi Hane geliri/ay % OR %95GA <750 TL 28.0 1 750-1000 TL 20.4 0.6 0.5-0.7 1000-1500 TL 18.1 0.5 0.4-0.7 1500-2000 TL 16.5 0.5 0.4-0.7 >2000 TL 12.9 0.4 0.3-0.6

Uyku kalitesi % OR %95GA Vardiyalı iş 26.0 1.9 1.3-2.9

Uykuda solunum bozukluğu riski % OR %95GA Erkek 16.1 1 Kadın 11.1 1.8 1.5-2.1

Uykuda solunum bozukluğu riski Yaş % OR %95GA 18-24 2.2 1 25-34 6.6 3.0 1.7-5.2 35-44 12.1 5.8 3.4-9.8 45-54 19.9 11.2 6.6-18.9 54-65 29.4 19.3 11.4-32.7 >65 24.6 16.0 9.3-27.6

Uykuda solunum bozukluğu riski Medeni durum % OR %95GA Bekar 3.3 1 Evli 15.2 1.5 1.02-2.4 Dul/boşanmış 24.2 1.4 0.8-2.4

Uykuda solunum bozukluğu riski Bitirdiği okul % OR %95GA Eğitimsiz 25.6 1 İlkokul 16.5 2.0 1.3-3.1 Ortaokul 10.2 1.6 1.1-2.4 Lise 6.4 1.4 0.9-2.2 Üniversite 7.4 1.0 0.7-1.6

Uykuda solunum bozukluğu riski Sigara içimi % OR %95GA içmemiş 13.9. 1 bırakmış 22.3. 1.5 1.1-2.0 içiyor 11.4. 1.1 0.9-1.3

Uykuda solunum bozukluğu riski Çalışma durumu % OR %95GA Ücretli 8.8 1 kendi işi var 9.7 0.9 0.6-1.3 ev kadını 16.9 1.0 0.7-1.4 emekli 19.6 0.8 0.5-1.1 öğrenci 1.6 0.6 0.2-1.8 faiz/kira geliri 15.0 0.8 0.4-1.5 işsiz 10.5 1.2 0.8-1.9

Uykuda solunum bozukluğu riski Hane geliri/ay % OR %95GA <750 TL 17.2 1 750-1000 TL 13.9 0.8 (0.6-1.06) 1000-1500 TL 12.0 0.7 (0.6-1.007) 1500-2000 TL 8.9 0.6 (0.4-0.8) >2000 TL 6.7 0.5 (0.3-0.7)

Huzursuz bacaklar sendromu % OR %95GA Erkek 3.0 1 Kadın 7.3 3.0 2.3-4.1

Huzursuz bacaklar sendromu Yaş % OR %95GA 18-24 1.3 1 25-34 3.4 2.2 1.1-4.5 35-44 3.9 2.5 1.2-5.2 45-54 6.6 5.0 2.5-10.0 54-65 8.5 6.9 3.4-13.8 >65 14.1 14.0 7.0-27.8

Huzursuz bacaklar sendromu Medeni durum % OR %95GA Bekar 0.5 1 Evli 5.8 5.9 2.2-15.5 Dul/boşanmış 11.8 5.8 2.0-16.6

Huzursuz bacaklar sendromu Bitirdiği okul % OR %95GA Eğitimsiz 13.4 1 İlkokul 6.2 0.6 0.4-0.9 Ortaokul 3.2 0.4 0.2-0.8 Lise 1.8 0.3 0.1-0.5 Üniversite 1.3 0.1 0.08-0.4

Huzursuz bacaklar sendromu Sigara içimi % OR %95GA içmemiş 6.1 1 bırakmış 6.4 1.1 0.7-1.8 içiyor 3.5 0.9 0.6-1.2

Huzursuz bacaklar sendromu Çalışma durumu % OR %95GA Ücretli 2.3 1 kendi işi var 2.5 1.03 0.5-2.1 ev kadını 7.8 1.3 0.7-2.4 emekli 6.1 1.03 0.5-1.8 öğrenci 0.4 0.3 0.03-2.4 faiz/kira geliri 9.3 1.9 0.8-4.2 işsiz 2.9 1.3 0.6-3.0

Huzursuz bacaklar sendromu Hane geliri/ay % OR %95GA <750 TL 7.5 1 750-1000 TL 4.9 0.7 0.5-0.9 1000-1500 TL 3.9 0.6 0.4-0.9 1500-2000 TL 2.6 0.4 0.2-0.8 >2000 TL 2.1 0.4 0.2-0.9

İnsomni (HBS dışlanmış) % OR %95GA Erkek 15.7 1 Kadın 8.6 2.2 1.8-2.7

İnsomni (HBS dışlanmış) Yaş % OR %95GA 18-24 9.8 1 25-34 11.6 1.05 0.7-1.4 35-44 11.9 1.09 0.8-1.5 45-54 13.4 1.3 0.9-1.8 54-65 14.5 1.5 1.1-2.2 >65 13.9 1.7 1.2-2.6

İnsomni (HBS dışlanmış) Medeni durum % OR %95GA Bekar 12.5 1 Evli 9.2 1.1 0.8-1.5 Dul/boşanmış 17.8 1.3 0.8-2.1

İnsomni (HBS dışlanmış) Bitirdiği okul % OR %95GA Eğitimsiz 17.5 1 İlkokul 13.5 0.8 0.6-1.1 Ortaokul 12.5 0.8 0.6-1.2 Lise 8.2 0.5 0.3-0.7 Üniversite 9.7 0.6 0.4-0.9

İnsomni (HBS dışlanmış) Sigara içimi % OR %95GA içmemiş 10.8 1 bırakmış 14.2 1.9 1.3-2.8 içiyor 14.2 1.8 1.5-2.3

İnsomni (HBS dışlanmış) Çalışma durumu % OR %95GA Ücretli 7.4 1 kendi işi var 9.3 1.3 0.8-1.9 ev kadını 16.3 1.4 1.002-2.0 emekli 10.6 1.1 0.7-1.7 öğrenci 8.2 1.2 0.7-2.2 faiz/kira geliri 14.4 1.3 0.7-2.6 işsiz 12.5 2.2 1.4-3.3

İnsomni (HBS dışlanmış) Hane geliri/ay % OR %95GA <750 TL 16.5 1 750-1000 TL 10.8 0.5 0.4-0.7 1000-1500 TL 8.9 0.4 0.3-0.6 1500-2000 TL 10.2 0.5 0.4-0.8 >2000 TL 7.9 0.4 0.2-0.6

Ağır Uykululuk % OR %95GA Erkek 1.9 1 Kadın 1.4 1.5 0.9-2.3

Ağır Uykululuk Yaş % OR %95GA 18-24 1.3 1 25-34 0.9 0.6 0.2-1.5 35-44 1.4 1.009 0.4-2.2 45-54 2.0 1.5 0.7-3.3 54-65 2.5 1.9 0.8-4.4 >65 2.9 2.3 0.9-5.4

Ağır Uykululuk Medeni durum % OR %95GA Bekar 1.2 1 Evli 1.8 1.04 (0.4-2.4) Dul/boşanmış 2.9 0.7 (0.2-2.4)

Ağır Uykululuk Bitirdiği okul % OR %95GA Eğitimsiz 3.3 1 İlkokul 1.7 0.5 0.3-1.06 Ortaokul 1.4 0.5 0.2-1.3 Lise 1.1 0.4 0.2-1.03 Üniversite 1.1 0.4 0.1-1.3

Ağır Uykululuk Sigara içimi % OR %95GA içmemiş 1.8 1 bırakmış 1.7 0.9 0.3-2.2 içiyor 1.5 0.9 0.5-1.6

Ağır Uykululuk Çalışma durumu % OR %95GA Ücretli 1.7 1 kendi işi var 1.5 0.8 0.3-2.0 ev kadını 1.7 0.4 0.1-0.8 emekli 1.8 0.4 0.2-1.1 öğrenci 1.2 0.6 0.1-2.5 faiz/kira geliri 0.9 0.2 0.03-2.0 işsiz 1.9 1.008 0.3-2.7

Ağır Uykululuk Hane geliri/ay % OR %95GA <750 TL 1.9 1 750-1000 TL 1.6 0.8 0.4-1.4 1000-1500 TL 1.5 0.8 0.4-1.5 1500-2000 TL 0.8 0.5 0.1-1.4 >2000 TL 2.4 1.6 0.7-3.4

Depresyon semptomu (Beck >4) % OR %95GA Erkek 20.2 1 Kadın 30.3 1.7 1.5-2.0

Depresyon semptomu (Beck >4) Yaş % OR %95GA 18-24 24.4 1 25-34 24.1 0.9 0.7-1.1 35-44 24.8 0.9 0.7-1.1 45-54 26.0 1.07 0.8-1.3 54-65 27.3 1.1 0.9-1.5 >65 28.9 1.3 1.02-1.7

Depresyon semptomu (Beck >4) Medeni durum % OR %95GA Bekar 21.8 1 Evli 25.4 1.1 0.8-1.4 Dul/boşanmış 35.1 1.4 1.05-2.0

Depresyon semptomu (Beck >4) Bitirdiği okul % OR %95GA Eğitimsiz 38.6 1 İlkokul 28.0 0.6 0.5-0.8 Ortaokul 23.6 0.5 0.4-0.6 Lise 19.1 0.4 0.3-0.5 Üniversite 13.7 0.2 0.2-0.3

Depresyon semptomu (Beck >4) Sigara içimi % OR %95GA içmemiş 24.8 1 bırakmış 26.9 1.3 1.1-1.7 içiyor 26.2 1.3 1.1-1.5

Depresyon semptomu (Beck >4) Çalışma durumu % OR %95GA Ücretli 16.7 1 kendi işi var 19.0 1.2 0.9-1.6 ev kadını 31.3 1.5 1.1-2.0 emekli 22.4 1.2 0.9-1.6 öğrenci 19.8 1.1 0.7-1.6 faiz/kira geliri 32.7 1.8 1.2-2.9 işsiz 34.2 2.6 2.0-3.5

Depresyon semptomu (Beck >4) Hane geliri/ay % OR %95GA <750 TL 30.9 1 750-1000 TL 25.3 0.7 0.6-0.8 1000-1500 TL 23.9 0.7 0.6-0.8 1500-2000 TL 15.9 0.4 0.3-0.5 >2000 TL 14.7 0.4 0.3-0.5

Bulgular Erişkin Türk toplumunda i. uyku alışkanlıkları, ii. iii. iv. uyku bozukluklarının prevalansları, uyku bozuklukları ile ilişkili etkenler (obezite, bölge, sosyoekonomik durum ), uyku bozukluklarının sağlık sonuçları, v. uyku bozukluklarının ekonomik sonuçları

Hastane yatışı (OR, %95GA) Hiç Geçmişte Son 1 yılda Uyku kalitesinde bozulma 1 1.3 (1.1-1.6) 2.4 (2.0-2.9) Uykuda Solunum Bozukluğu riski Huzursuz Bacaklar Sendromu 1 1.6 (1.3-1.9) 2.1 (1.1-2.7) 1 1.4 (1.1-2.0) 2.8 (2.0-3.9) İnsomni 1 1.7 (1.3-2.0) 2.7 (2.1-3.6) Ağır Uykululuk 1 1.4 (0.8-2.3) 1.4 (0.7-2.7) Depresyon semptomu 1 1.01 (0.8-1.1) 1.5 (1.2-1.8)

Bulgular Erişkin Türk toplumunda i. uyku alışkanlıkları, ii. iii. iv. uyku bozukluklarının prevalansları, uyku bozuklukları ile ilişkili etkenler (obezite, bölge, sosyoekonomik durum ), uyku bozukluklarının sağlık sonuçları, v. uyku bozukluklarının ekonomik sonuçları

Rapor kullanma 6 gün (%9.2) % OR %95GA Uyku kalitesinde bozulma 18.5 2.9 2.0-43 Uykuda Solunum Bozukluğu riski Huzursuz Bacaklar Sendromu 9.8 1.03 0.5-1.8 18.9 2.4 1.007-5.9 İnsomni 12.5 2.8 1.7-4.6 Ağır Uykululuk 14.3 1.9 0.6-6.0 Depresyon semptomu 17.6 2.5 1.8-3.8

Veriler bizi nereye getiriyor? İlişki/risk: karıştırıcı etkenler Kesitsel çalışma: neden/sonuç Klinik tanı/araştırma tanımı

Veriler bizi nereye getiriyor? ama bulgular: Nereye odaklanabileceğimizi gösterir Hipotezler oluşturmamızı sınamak üzeresağlar Yeni sorular sormamıza yol açar

Veriler bizi nereye getiriyor? Bulgulara ilk halleriyle satrançtaki açılış hamleleri gibi bakılabilir

Teşekkür Görüşmelerin hane ziyareti ile uygulanması, denetimi, toplanan verilerin bilgisayara girilmesi ve ilk sonuçların analizi dernek adına imzalanan bir sözleşme uyarınca, bedeli karşılığında SAM Araştırma Kurumu tarafından yapılmıştır.

Teşekkür Araştırma Gen İlaç ve Sağlık Ürünleri ve Cephalon firmalarınca desteklenmiştir. Koşulsuz araştırma desteğinden dolayı Gen İlaç ve Sağlık Ürünleri ve Cephalon firmalarına teşekkür ederiz.

Araştırma Sorumluları Prof. Dr. Derya Karadeniz İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Uyku ve Bozuklukları Merkezi Doç. Dr. Turan Atay S.B. Bakırköy Prof. Mahzar Osman Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Uyku ve Epilepsi Araştırma Merkezi Prof. Dr. Hakan Kaynak Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Doç. Dr. Tülin Kuyucu S.B. Süreyya Paşa Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma HastanesiUyku Bozuklukları Merkezi Uz. Dr. Banu Salepçi S.B Kartal Eğitim ve Araştırma Hastahanesi Göğüs Hastalıkları Kliniği Uyku Merkezi Yrd. Doç. Dr. Ender Levent Maltepe Üniversitesi Göğüs Hastalıkları Doç. Dr. Ahmet Uğur Demir Hacettepe Üniversitesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Uyku Solunum Laboratuvarı

Araştırma Sorumluları Uz. Dr. Hikmet Fırat Doç. Dr. Sadık Ardıç SB Dışkapı Yıldırım Beyazıt Eğitim ve Araştırma Hastanesi Uyku Bozukluğu Tanı ve Prof. Dr. Fuat Özgen GATA, Psikiyatri Anabilim Dalı, Uyku Bozuklukları Merkezi Prof. Dr. Füsun Eyüboğlu Başkent Üniversitesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Doç. Dr. Salih Bilgin. Uz. Dr. Ümit Tutar Göğüs Hastalıkları uzmanı Uz. Dr. Fatma Aygül Halk Sağlığı uzmanı

Araştırma Sorumluları Prof. Dr. Barış Baklan Nöroloji Anabilim Dalı Prof. Dr. Oya İtil Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Doç. Dr. İbrahim Öztura Nöroloji Anabilim Dalı 9 Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Uyku Bozuklukları Merkezi Uz. Dr. Zeynep Zeren Uçar Dr. Suat Seren Göğüs Hastalıkları ve Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Uyku Bozuklukları Merkezi Doç. Dr. Sibel Özkurt Pamukkale Üniversitesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Doç. Dr. Neşe Dursunoğlu Pamukkale Üniversitesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı

Araştırma Sorumluları Doç. Dr. Gündeniz Altıay Trakya Üniversitesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Doç. Dr. Yahya Çelik Trakya Üniversitesi Nöroloji Anabilim Dalı Uz. Dr. Nurdoğan Yavuz Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Hikmet Yılmaz Nöroloji Anabilim Dalı Prof. Dr. Pınar Çelik Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Doç. Dr. Kıvanç Günhan KBB Anabilim Dalı Doç. Dr. Murat Demet Psikiyatri Anabilim Dalı Celal Bayar Üniversitesi

Araştırma Sorumluları Prof. Dr. Oğuz Erdinç Osmangazi Üniversitesi Prof. Dr. Mehmet Ünlü Afyon Kocatepe Üniversitesi Göğüs Hastalıkları Doç. Dr. Aykut Çilli Akdeniz Üniversitesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Doç. Dr. Serhan Sevim Mersin Üniversitesi Nöroloji Anabilim Dalı Prof. Dr. Murat Aksu Dr. Sevda İsmailoğulları Erciyes Üniversitesi Nöroloji Anabilim Dalı

Araştırma Sorumluları Yrd. Doç. Dr. Nida Taşçılar Nöroloji Anabilim Dalı Doç. Dr. Remzi Altın Karaelmas Üniveritesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Yrd. Doç. Dr. Sibel Kıran Karaelmas Üniveritesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Karaelmas Üniversitesi Prof. Dr. Sibel Velioğlu KTÜ Nöroloji Anabilim Dalı

Araştırma Sorumluları Yrd. Doç. Dr. Sibel Gazioğlu Doç. Dr. Yılmaz Bülbül KTÜ Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Uz. Dr. Ömer Araz Rize Devlet Hastanesi Göğüs Hastalıkları Yrd. Doç. Dr. Recep Alp Kafkas Üniversitesi Nöroloji Anabilim Dalı Yrd. Doç. Dr. Ömer Tamer Doğan Cumhuriyet Üniversitesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Yrd. Doç. Dr. Ümit Tutar Cumhuriyet Üniversitesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Yrd. Doç. Dr. Özkan Yetkin İnönü Üniversitesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı

Araştırma Sorumluları Uz. Dr. Kezban Aslan Çukurova Üniversitesi Nöroloji Anabilim Dalı Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ali Habeşoğlu Başkent Üniversitesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Uz. Dr. Aylin Özsancak Başkent Üniversitesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Doç. Dr. Gökhan Kırbaş Dicle Üniveritesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Uz. Dr. Burcu Oktay Mardin Devlet Hastanesi Göğüs Hastalıkları Uzmanı

Araştırma Sorumluları Uz. Dr. Selda Korkmaz Nöroloji Uzmanı Uz. Dr. Uğur Uygunoğlu Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Erhan Ekinci Gaziantep Üniveritesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Uz. Dr. Abdurrahman Neyal Gaziantep Cengiz Gökçek Devlet Hastanesi Nöroloji Bölümü

Araştırma Sorumluları Yrd. Doç. Dr. Deniz Tuncel Kahramanmaraş Üniversitesi Nöroloji Anabilim Dalı Prof. Dr. Füsun Yıldız Kocaeli Üniversitesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Doç. Dr. Haşim Boyacı Kocaeli Üniversitesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Uz. Dr. Ayşe Kutlu Kocaeli Üniversitesi Nöroloji Anabilim Dalı Prof. Dr. Metin Akgün Erzurum Atatürk Üniversitesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı