GİRİŞ Bu ünitenin amacı, İş Sağlığı ve Güvenliğinde Fiziksel Risk etmenleri arasında en önemli yeri teşkil eden Gürültü ile Titreşim hakkında, mevzuatımızda yer alan usul ve esasları öğrenmektir. Ünitelerimizde yer alan mevzuat bilgileri, ilgili birimlerce (değişen ihtiyaçlara vb. göre) sürekli yenilendiğinin ve güncellendiğinin dikkate alması önemle hatırlatılır. TEMEL KAVRAMLAR 28.Temmuz.2013 tarihinde (Resmi Gazete Sayısı: 28721) yayımlanan Çalışanların Gürültü ile İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik in amacı, çalışanların gürültüye maruz kalmaları sonucu oluşabilecek sağlık ve güvenlik risklerinden, özellikle işitme ile ilgili risklerden korunmaları için asgari gereklilikleri belirlemektir. Çalışanların Gürültü ile İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik te geçen; En yüksek ses basıncı (Ptepe): C-frekans ağırlıklı anlık gürültü basıncının tepe değerini, Günlük gürültü maruziyet düzeyi (LEX, 8saat) [db(a) re. 20 µpa]: TS 2607 ISO 1999 standardında tanımlandığı gibi en yüksek ses basıncının ve anlık darbeli gürültünün de dahil olduğu A-ağırlıklı bütün gürültü maruziyet düzeylerinin, sekiz saatlik bir iş günü için zaman ağırlıklı ortalamasını ifade eder. Haftalık gürültü maruziyet düzeyi (LEX, 8saat): TS 2607 ISO 1999 standardında tanımlandığı gibi A-ağırlıklı günlük gürültü maruziyet düzeylerinin, sekiz saatlik beş iş gününden oluşan bir hafta için zaman ağırlıklı ortalamasını ifade eder. Kanun: 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununu ifade eder. 22 Ağustos 2013 tarihli Resmî Gazete de (Resmî Gazete Sayısı: 28743) yayımlanarak yürürlüğüe giren Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik in amacı, çalışanların mekanik titreşime maruz kalmaları sonucu oluşabilecek sağlık ve güvenlik risklerinden korunmalarını sağlamak için asgari gereklilikleri belirlemektir. Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik de geçen; Bütün vücut titreşimi: Vücudun tümüne aktarıldığında, çalışanın sağlık ve güvenliği için risk oluşturan, özellikle de bel bölgesinde rahatsızlık ve omurgada travmaya yol açan mekanik titreşimi ifade eder.
El-kol titreşimi: İnsanda el-kol sistemine aktarıldığında, çalışanın sağlık ve güvenliği için risk oluşturan ve özellikle de damar, kemik, eklem, sinir ve kas bozukluklarına yol açan mekanik titreşimi ifade eder. Maruziyet eylem değeri: Aşıldığı durumda, çalışanın titreşime maruziyetinden kaynaklanabilecek risklerin kontrol altına alınmasını gerektiren değeri ifade eder. Maruziyet sınır değeri: Çalışanların bu değer üzerinde bir titreşime kesinlikle maruz kalmaması gereken değeri ifade eder. GÜRÜLTÜ RİSKİ 20 Haziran 2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki işyerlerinde uygulanan Çalışanların Gürültü ile İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik, 6331 sayılı Kanunun 30 uncu maddesine ve 9 Ocak 1985 tarihli ve 3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanuna dayanılarak ve 6 Şubat 2003 tarihli ve 2003/10/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifine paralel olarak hazırlanmıştır. Gürültüye Maruziyet Eylem Değerleri ve Maruziyet Sınır Değerleri Çalışanların Gürültü ile İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik in uygulanması bakımından, maruziyet eylem değerleri ve maruziyet sınır değerleri aşağıda verilmiştir: En düşük maruziyet eylem değerleri: (LEX, 8saat) = 80 db(a) veya (Ptepe) = 112 Pa [135 db(c) re. 20 µpa] (20 µpa referans alındığında 135 db (C) olarak hesaplanan değer). En yüksek maruziyet eylem değerleri: (LEX, 8saat) = 85 db(a) veya (Ptepe) = 140 Pa [137 db(c) re. 20 µpa]. Maruziyet sınır değerleri: (LEX, 8saat) = 87 db(a) veya (Ptepe) = 200 Pa [140 db(c) re. 20 µpa]. Maruziyet sınır değerleri uygulanırken, çalışanların maruziyetinin tespitinde, çalışanın kullandığı kişisel kulak koruyucu donanımların koruyucu etkisi de dikkate alınır. Maruziyet eylem değerlerinde kulak koruyucularının etkisi dikkate alınmaz. Günlük gürültü maruziyetinin günden güne belirgin şekilde farklılık gösterdiğinin kesin olarak tespit edildiği işlerde, maruziyet sınır değerleri ile maruziyet eylem değerlerinin uygulanmasında günlük gürültü maruziyet düzeyi yerine, haftalık gürültü maruziyet düzeyi kullanılabilir. Bu işlerde; Yeterli ölçümle tespit edilen haftalık gürültü maruziyet düzeyi, 87 db(a) maruziyet sınır değerini aşamaz. Bu işlerle ilgili risklerin en aza indirilmesi için uygun tedbirler alınır.
Gürültüye Maruziyetin Belirlenmesi İşveren, çalışanların maruz kaldığı gürültü düzeyini, işyerinde gerçekleştirilen risk değerlendirmesinde ele alır ve risk değerlendirmesi sonuçlarına göre gereken durumlarda gürültü ölçümleri yaptırarak maruziyeti belirler. Gürültü ölçümünde kullanılacak yöntem ve cihazlar; Özellikle ölçülecek olan gürültünün niteliği, maruziyet süresi, çevresel faktörler ve ölçüm cihazının nitelikleri dikkate alınarak mevcut şartlara uygun olur. Gürültü maruziyet düzeyi ve ses basıncı gibi parametrelerin tespit edilebilmesi ile ilgili (5 inci) maddede belirtilen maruziyet sınır değerleri ve maruziyet eylem değerlerinin aşılıp aşılmadığına karar verilebilmesine imkân sağlar. Çalışanın kişisel maruziyetini gösterir. Değerlendirme ve ölçüm sonuçları, gerektiğinde kullanılmak ve iş müfettişlerinin denetimlerinde istenildiğinde gösterilmek üzere uygun bir şekilde saklanır. Gürültüye Maruziyet Risklerinin Değerlendirilmesi İşveren; 29 Aralık 2012 tarihli ve 28512 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği uyarınca işyerinde gerçekleştirilen risk değerlendirmesinde, gürültüden kaynaklanabilecek riskleri değerlendirirken; Anlık darbeli gürültüye maruziyet dâhil maruziyetin türü, düzeyi ve süresine, Maruziyet sınır değerleri ile maruziyet eylem değerlerine, Başta özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanlar olmak üzere tüm çalışanların sağlık ve güvenliklerine olan etkilerine, Teknik olarak elde edilebildiği durumlarda, işle ilgili ototoksik maddeler ile gürültü arasındaki ve titreşim ile gürültü arasındaki etkileşimlerin, çalışanların sağlık ve güvenliğine olan etkisine, Kaza riskini azaltmak için kullanılan ve çalışanlar tarafından algılanması gereken uyarı sinyalleri ve diğer seslerin gürültü ile etkileşiminin, çalışanların sağlık ve güvenliğine olan dolaylı etkisine, İş ekipmanlarının gürültü emisyonu hakkında, ilgili mevzuat uyarınca imalatçılardan sağlanan bilgilerine, Gürültü emisyonunu azaltan alternatif bir iş ekipmanının bulunup bulunmadığına, Gürültüye maruziyetin, işverenin sorumluluğundaki normal çalışma saatleri dışında da devam edip etmediğine, Sağlık gözetiminde elde edinilen güncel bilgilere, Yeterli korumayı sağlayabilecek kulak koruyucularının bulunup bulunmadığına özel önem verir.
Gürültüye maruziyetin önlenmesi ve azaltılması İşveren, risklerin kaynağında kontrol edilebilirliğini ve teknik gelişmeleri dikkate alarak, gürültüye maruziyetten kaynaklanan risklerin kaynağında yok edilmesini veya en aza indirilmesini sağlar ve ilgili (8, 9, 10 ve 11 inci) maddelere göre hangi tedbirlerin alınacağını belirler. İşveren, maruziyetin önlenmesi veya azaltılmasında, Kanunun ilgili (5 inci) maddesinde yer alan risklerden korunma ilkelerine uyar ve özellikle; Gürültüye maruziyetin daha az olduğu başka çalışma yöntemlerinin seçilmesi, Yapılan işe göre mümkün olan en düşük düzeyde gürültü yayan uygun iş ekipmanının seçilmesi, İş yerinin ve çalışılan yerlerin uygun şekilde tasarlanması ve düzenlenmesi, İş ekipmanını doğru ve güvenli bir şekilde kullanmaları için çalışanlara gerekli bilgi ve eğitimin verilmesi, Gürültünün teknik yollarla azaltılması ve bu amaçla; Hava yoluyla yayılan gürültünün; perdeleme, kapatma, gürültü emici örtüler ve benzeri yöntemlerle azaltılması, Yapı elemanları yoluyla iletilen gürültünün; yalıtım, sönümleme ve benzeri yöntemlerle azaltılması, İş yeri, iş yeri sistemleri ve iş ekipmanları için uygun bakım programlarının uygulanması, Gürültünün, iş organizasyonu ile azaltılması ve bu amaçla; Maruziyet süresi ve düzeyinin sınırlandırılması, Yeterli dinlenme aralarıyla çalışma sürelerinin düzenlenmesi, hususlarını göz önünde bulundurur. İş yerinde en yüksek maruziyet eylem değerlerinin aşıldığının tespiti halinde, işveren; Bu maddede belirtilen önlemleri de dikkate alarak, gürültüye maruziyeti azaltmak için teknik veya iş organizasyonuna yönelik önlemleri içeren bir eylem planı oluşturur ve uygulamaya koyar. Gürültüye maruz kalınan çalışma yerlerini uygun şekilde işaretler. İşaretlenen alanların sınırlarını belirleyerek teknik olarak mümkün ise bu alanlara girişlerin kontrollü yapılmasını sağlar. İşveren, çalışanların dinlenmesi için ayrılan yerlerdeki gürültü düzeyinin, bu yerlerin kullanım şartları ve amacına uygun olmasını sağlar. İşveren, bu Yönetmeliğe göre alınacak tedbirlerin, Kanunun ilgili (10 uncu) maddesi uyarınca özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumlarına uygun olmasını sağlar. Gürültüye karşı kişisel korunma Gürültüye maruziyetten kaynaklanabilecek riskler, ilgili (8 inci) maddede belirtilen tedbirler ile önlenemiyor ise işveren;
Çalışanın gürültüye maruziyeti ilgili (5 inci) maddede belirtilen en düşük maruziyet eylem değerlerini aştığında, kulak koruyucu donanımları çalışanların kullanımına hazır hâlde bulundurur. Çalışanın gürültüye maruziyeti ilgili (5 inci) maddede belirtilen en yüksek maruziyet eylem değerlerine ulaştığında ya da bu değerleri aştığında, kulak koruyucu donanımların çalışanlar tarafından kullanılmasını sağlar ve denetler. Kulak koruyucu donanımların kullanılmasını sağlamak için her türlü çabayı gösterir ve bu madde gereğince alınan kişisel korunma tedbirlerinin etkinliğini kontrol eder. İşveren tarafından sağlanan kulak koruyucu donanımlar; 2 Temmuz 2013 tarihli ve 28695 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik ve 29/11/2006 tarihli ve 26361 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği hükümlerine uygun olur. İşitme ile ilgili riski ortadan kaldıracak veya en aza indirecek şekilde seçilir. Çalışanlar tarafından doğru kullanılır ve korunur. Çalışana tam olarak uyar. Hijyenik şartların gerektirdiği durumlarda çalışana özel olarak sağlanır. Gürültüye maruziyetin sınırlandırılması Çalışanın maruziyeti, hiçbir durumda maruziyet sınır değerlerini aşamaz. Bu Yönetmelikte belirtilen bütün kontrol tedbirlerinin alınmasına rağmen, ilgili (5 inci) maddede belirtilen maruziyet sınır değerlerinin aşıldığının tespit edildiği durumlarda, işveren; Maruziyeti, sınır değerlerin altına indirmek amacıyla gerekli tedbirleri derhal alır. Maruziyet sınır değerlerinin aşılmasının nedenlerini belirler ve bunun tekrarını önlemek amacıyla, koruma ve önlemeye yönelik tedbirleri gözden geçirerek yeniden düzenler. Gürültüye karşı çalışanların bilgilendirilmesi ve eğitimi İşveren, işyerinde ilgili (5 inci) maddede belirtilen en düşük maruziyet eylem değerlerine eşit veya bu değerlerin üzerindeki gürültüye maruz kalan çalışanların veya temsilcilerinin gürültü maruziyeti ile ilgili olarak ve özellikle; Gürültüden kaynaklanabilecek riskler, Gürültüden kaynaklanabilecek riskleri önlemek veya en aza indirmek amacıyla alınan tedbirler ve bu tedbirlerin uygulanacağı şartlar, İlgili (5 inci) maddede belirtilen maruziyet sınır değerleri ve maruziyet eylem değerleri, Gürültüden kaynaklanabilecek risklerin değerlendirilmesi ve gürültü ölçümünün sonuçları ile bunların önemi, Kulak koruyucularının doğru kullanılması,
İşyerinde gürültüye bağlı işitme kaybı belirtisinin tespit ve bildiriminin nasıl ve neden yapılacağı, Bakanlıkça sağlık gözetimine ilişkin çıkarılacak ilgili mevzuat hükümlerine ve ilgili (13 üncü) maddeye göre, çalışanların hangi şartlarda sağlık gözetimine tabi tutulacağı ve sağlık gözetiminin amacı, Gürültü maruziyetini en aza indirecek güvenli çalışma uygulamaları hususlarında bilgilendirilmelerini ve eğitilmelerini sağlar. Gürültüyle mücadelede çalışanların görüşlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması İşveren, Çalışanların Gürültü ile İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik in kapsadığı konularda ve özellikle; İlgili (7 nci) maddeye göre gerçekleştirilecek olan risk değerlendirmesi, İlgili (8 inci) maddeye göre risklerin ortadan kaldırılması veya azaltılması için alınacak önlemlerin belirlenmesi ve uygulanacak tedbirler, İlgili (9 uncu) maddede belirtilen kulak koruyucularının seçilmesi, hususlarında çalışanların veya temsilcilerinin görüşlerini alır ve katılımlarını sağlar. İşitme kaybı için sağlık gözetimi Gürültüye bağlı olan herhangi bir işitme kaybında erken tanı konulması ve çalışanların işitme kabiliyetinin korunması amacıyla; İşveren; Kanunun 15 inci maddesine göre gereken durumlarda, İşyerinde gerçekleştirilen risk değerlendirmesi sonuçlarına göre gerekli görüldüğü hâllerde, İşyeri hekimince belirlenecek düzenli aralıklarla, çalışanların sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar. İlgili (5 inci) maddede belirtilen en yüksek maruziyet eylem değerlerini aşan gürültüye maruz kalan çalışanlar için, işitme testleri işverence yaptırılır. Risk değerlendirmesi ve ölçüm sonuçlarının bir sağlık riski olduğunu gösterdiği yerlerde, ilgili (5 inci) maddede belirtilen en düşük maruziyet eylem değerlerini aşan gürültüye maruz kalan çalışanlar için de işitme testleri yaptırılabilir. İşitme ile ilgili sağlık gözetimi sonucunda, çalışanda tespit edilen işitme kaybının işe bağlı gürültü nedeniyle oluştuğunun tespiti hâlinde; Çalışan, işyeri hekimi tarafından, kendisi ile ilgili sonuçlar hakkında bilgilendirilir. İşveren; İşyerinde yapılan risk değerlendirmesini gözden geçirir. Riskleri önlemek veya azaltmak için alınan önlemleri gözden geçirir.
Riskleri önlemek veya azaltmak için çalışanın gürültüye maruz kalmayacağı başka bir işte görevlendirilmesi gibi gerekli görülen tedbirleri uygular. Benzer biçimde gürültüye maruz kalan diğer çalışanların, sağlık durumunun gözden geçirilmesini ve düzenli bir sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar. TİTREŞİM RİSKİ 20 Haziran 2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 30 uncu maddesi ile 25 Haziran 2002 tarihli ve 2002/44/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifine paralel olarak hazırlanan Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik, 20 Haziran 2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki işyerlerinde uygulanır. Titreşime Maruziyet Sınır ve Eylem Değerleri Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik in uygulanması bakımından, maruziyet sınır değerleri ve maruziyet eylem değerleri aşağıda verilmiştir: El-kol titreşimi için; Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri: 5 m/s2. Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet eylem değeri: 2,5 m/s2. Bütün vücut titreşimi için; Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri: 1,15 m/s2. Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet eylem değeri: 0,5 m/s2. Titreşime Maruziyetin Belirlenmesi İşveren, çalışanların maruz kaldığı mekanik titreşim düzeyini, işyerinde gerçekleştirilen risk değerlendirmesinde ele alır, gerekiyor ise ölçümler yaptırarak mekanik titreşime maruziyeti belirler. Bu ölçümler, 20 08 2013 tarihli ve 28741 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan İş Hijyeni Ölçüm, Test ve Analizi Yapan Laboratuvarlar Hakkında Yönetmeliğe göre yapılır. Mekanik titreşime maruziyet düzeyi değerlendirilirken aşağıdakiler dikkate alınır: Kullanılan ekipmanla yapılan çalışmalardan elde edilen gözlem sonuçları. Ekipmanın üreticisinden elde edilecek bilgi de dâhil olmak üzere, ekipmanda veya ekipmanın kullanıldığı özel koşullarda oluşabilecek titreşimin büyüklüğü hakkındaki bilgiler.
Bu değerlendirme, özel aygıt ve uygun yöntem kullanılarak yapılacak ölçüm yerine geçmez. Değerlendirme ve ölçüm sonuçları, gerektiğinde kullanılmak ve denetimlerde gösterilmek üzere uygun bir şekilde saklanır. El-kol titreşiminin ölçümü Çalışanın el-kol titreşimine maruziyetinin ölçümü, aşağıdaki izahlara uygun olarak yapılır. El-kol titreşiminde maruziyetin değerlendirilmesi El-kol titreşiminde maruziyet düzeyinin değerlendirilmesi sekiz saatlik bir referans döneme A(8) normalize edilen günlük maruziyet değerinin hesaplanmasına dayalı olarak, frekans ağırlıklı ivme değerlerinin karelerinin toplamının (rms) (toplam değer) kare kökü olarak ifade edilen, TS EN ISO 5349-1 Mekanik Titreşim Kişilerin Maruz Kaldığı Elle İletilen Titreşimin Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi-Bölüm 1: Genel Kurallar ile TS EN ISO 5349-2 Mekanik Titreşim Kişilerin Maruz Kaldığı, Elden Vücuda İletilen Titreşimin Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi Bölüm 2: İşyerlerinde Ölçme Yapmak için Pratik Kılavuz standartlarına ve bu standartların en güncel hallerine göre yapılır. El-kol titreşiminde maruziyetin ölçümü Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik in ilgili maddesine göre yapılan ölçümde aşağıdaki hususlar dikkate alınır: Kullanılan yöntemler mekanik titreşime maruz kalan çalışanların kişisel maruziyetini belirleyebilecek nitelikte olacaktır. TS EN ISO 5349-1 ve 2 standartlarına ve bu standartların en güncel hallerine göre, kullanılan cihazlar ve yöntemler, ölçülecek mekanik titreşimin karakteristiğine, çevresel etkilere ve ölçüm aygıtlarının özelliklerine uyumlu olacaktır. Çift elle kullanılan aygıtlarda, ölçümler her el için ayrı ayrı yapılacaktır. Maruziyet, her iki eldeki en yüksek değer esas alınarak belirlenecek ve diğer el ile ilgili bilgiler de verilecektir. Elle yapılan ölçümlerde mekanik titreşimin etkileşimi Mekanik titreşim, elle yapılan ölçümleri veya göstergelerin okunmasını etkiliyor ise Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik in ilgili 7 nci (Risk Değerlendirmesi) maddesi birinci fıkrasının dördüncü bendi dikkate alınacaktır. Mekanik titreşimde dolaylı riskler Mekanik titreşim özellikle yapıların dayanıklılığını veya bağlantı yerlerinin güvenliğini etkiliyor ise Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik in ilgili (7 nci) maddesi (Risk Değerlendirmesi) birinci fıkrasının beşinci (ç) bendi dikkate alınacaktır.
El-kol titreşime karşı kişisel koruyucular El-kol titreşimine karşı kullanılan kişisel koruyucu donanım, Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik in ilgili 8 inci (Maruziyetin Önlenmesi ya da Azaltılması) maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilen önlemler ile ilgili eylem planına dâhil edilebilir. Bütün vücut titreşiminin ölçümü Çalışanın bütün vücut titreşimine maruziyetinin ölçümü, aşağıdaki izahlara uygun olarak yapılır. Bütün vücut titreşiminde maruziyet değerlendirmesi Bütün vücut titreşiminde maruziyet düzeyinin değerlendirilmesi, günlük maruziyet değerinin hesaplanmasına dayalı olarak sekiz saatlik dönemde A(8) sürekli ivme eşdeğeri cinsinden tanımlanan en yüksek (rms) değeri olarak hesaplanan, TS EN 1032+A1:2011 Mekanik Titreşim Titreşim Emisyon Değerinin Belirlenmesi Amacıyla Hareketli Makinelerin Deneye Tabi Tutulması ile TS ISO 2631-1 Mekanik Titreşim ve Şok-Tüm Vücut Titreşime Maruz Kalma Değerlendirilmesi-Bölüm 1:Genel Kurallar standartlarına ve bu standartların en güncel hallerine göre yapılır. Deniz taşımacılığında, 1 Hz`in üzerindeki titreşimler değerlendirmeye alınacaktır. Bütün vücut titreşiminde ölçüm Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik in ilgili (6 ncı) maddesine göre yapılan ölçümde kullanılan yöntemler, söz konusu mekanik titreşime maruz kalan çalışanların kişisel maruziyetini belirleyebilecek nitelikte olacaktır. Kullanılan yöntemler; ölçülecek mekanik titreşimin özelliklerine, çevresel etkilere ve ölçüm aygıtlarının özelliklerine uygun olacaktır. Bütün vücut ölçümlerde mekanik titreşimin etkileşimi Mekanik titreşim, elle yapılan ölçümleri veya göstergelerin okunmasını etkiliyor ise Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik in ilgili (7 nci) maddesi birinci fıkrasının beşinci bendi dikkate alınacaktır. Elle yapılan ölçümlerde dolaylı riskler Mekanik titreşim özellikle yapıların dayanıklılığını veya bağlantı yerlerinin güvenliğini etkiliyor ise Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik in ilgili (7 nci) maddesi birinci fıkrasının beşinci bendi dikkate alınacaktır. Elle yapılan titreşime maruziyetin kapsamı Özellikle, yapılan işin doğası gereği çalışanın, işverenin gözetimindeki dinlenme tesislerinden yararlandığı yerlerde, Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik in ilgili (7 nci) maddesi birinci fıkrasının
yedinci (f) bendi uygulanacaktır. Bu tesislerdeki bütün vücut titreşimi, "zorunlu haller" dışında kullanım amaçlarına ve koşullarına uygun düzeye indirilecektir. Titreşimde Risk Değerlendirmesi İşveren; 29.12.2012 tarihli ve 28512 sayılı Resmî Gazete`de yayımlanarak yürürlüğe giren İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği uyarınca işyerinde gerçekleştirilen risk değerlendirmesinde, mekanik titreşimden kaynaklanabilecek riskleri değerlendirirken aşağıda belirtilen hususlara özel önem verir; Aralıklı titreşim veya tekrarlanan şoklara maruziyet de dahil maruziyetin türü, düzeyi ve süresine, Maruziyet sınır değerleri ve maruziyet eylem değerlerine, Başta özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanlar olmak üzere tüm çalışanların sağlık ve güvenliklerine olan etkilerine, Mekanik titreşim ile çalışma ortamı arasındaki veya mekanik titreşim ile diğer iş ekipmanları arasındaki etkileşimlerin, çalışanların sağlık ve güvenliğine olan dolaylı etkisine, İş ekipmanlarının mekanik titreşim düzeyi hakkında, ilgili mevzuat uyarınca imalatçılardan sağlanan bilgilere, Mekanik titreşime maruziyet düzeyini azaltacak şekilde tasarlanmış alternatif bir iş ekipmanının bulunup bulunmadığına, Bütün vücut titreşimine maruziyetin, işverenin sorumluluğundaki normal çalışma saatleri dışında da devam edip etmediğine, Düşük sıcaklık gibi özel çalışma koşullarına, Sağlık gözetiminden elde edilen uygun en güncel bilgilere. Titreşime maruziyetin önlenmesi veya azaltılması Riskler ile kaynağında mücadelenin uygulanabilirliği ve teknik gelişmeler dikkate alınarak, mekanik titreşime maruziyetten kaynaklanabilecek riskler kaynağında yok edilir veya en aza indirilir. Maruziyetin önlenmesi veya azaltılmasında 6331 sayılı Kanunun 5 inci maddesinde yer alan risklerden korunma ilkelerine uyulur. Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik in ilgili maddesinde belirtilen maruziyet eylem değerlerinin aşıldığının tespit edilmesi hâlinde; işveren, mekanik titreşime ve yol açabileceği risklere maruziyeti en aza indirmek için özellikle aşağıdaki hususları dikkate alarak teknik ve organizasyona yönelik önlemleri içeren bir eylem planı oluşturur ve uygulamaya koyar: Mekanik titreşime maruziyeti azaltan başka çalışma yöntemlerini seçmek. Yapılan iş göz önünde bulundurularak, mümkün olan en düşük düzeyde titreşim oluşturan, ergonomik tasarlanmış uygun iş ekipmanını seçmek. Titreşime maruziyeti azaltmak için bütün vücut titreşimini etkili bir biçimde azaltan oturma yerleri, el-kol sistemine aktarılan titreşimi azaltan el tutma yerleri ve benzeri yardımcı ekipman sağlamak.
İşyeri, işyeri sistemleri ve iş ekipmanları için uygun bakım programları uygulamak. İşyerini ve çalışma ortamını uygun şekilde tasarlamak ve düzenlemek. Mekanik titreşime maruziyetlerini azaltmak amacıyla, iş ekipmanını doğru ve güvenli bir şekilde kullanmaları için çalışanlara gerekli bilgi ve eğitimi vermek. Maruziyet süresi ve düzeyini sınırlandırmak. Yeterli dinlenme aralarıyla çalışma sürelerini düzenlemek. Mekanik titreşime maruz kalan çalışana soğuktan ve nemden koruyacak giysi sağlamak. İşveren; Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik e göre alınacak önlemlerin, 6331 sayılı Kanunun 10 uncu maddesi uyarınca özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumlarına uygun olmasını sağlar. Maruziyetin sınırlandırılması Çalışanın maruziyeti, hiçbir koşulda Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik in ilgili maddesinde belirtilen maruziyet sınır değerlerini aşmayacaktır. Bu Yönetmelikte belirtilen tüm kontrol tedbirlerinin alınmasına rağmen, maruziyet sınır değerinin aşıldığının tespit edildiği durumlarda, işveren; Maruziyeti, maruziyet sınır değerinin altına indirmek üzere gerekli olan tedbirleri derhal alır. Maruziyet sınır değerinin aşılmasının nedenlerini belirler ve bunun tekrarını önlemek amacıyla, koruma ve önlemeye yönelik gerekli tedbirleri alır. Titreşime maruziyette çalışanların bilgilendirilmesi ve eğitimi İşveren; işyerinde mekanik titreşime maruz kalan çalışanların veya temsilcilerinin, işyerinde gerçekleştirilen risk değerlendirmesi sonuçları ve özellikle de aşağıdaki konularda bilgilendirilmelerini ve eğitilmelerini sağlar; Mekanik titreşimden kaynaklanabilecek riskleri önlemek veya en aza indirmek amacıyla alınan önlemler, Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik in ilgili maddesinde belirtilen maruziyet sınır değerleri ve maruziyet eylem değerleri, Mekanik titreşimden kaynaklanabilecek risklerin değerlendirilmesi ve ölçüm sonuçları ile kullanılan iş ekipmanlarından kaynaklanabilecek yaralanmalar, Mekanik titreşime bağlı yaralanma belirtilerinin niçin ve nasıl tespit edileceği ve bildirileceği, İlgili mevzuata göre, çalışanların hangi şartlarda sağlık gözetimine tabi tutulacağı, Mekanik titreşime maruziyeti en aza indirecek güvenli çalışma uygulamaları.
Titreşim konusunda çalışanların görüşlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması İşveren, 6331 sayılı Kanuna göre Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik in kapsadığı konular ile ilgili çalışanların veya temsilcilerinin görüşlerini alır ve katılımlarını sağlar. Titreşime maruziyette sağlık gözetimi ve özel koşullar Mekanik titreşime maruziyet sonucu ortaya çıkabilecek sağlık sorunlarının önlenmesi ve erken tanı amacıyla, işveren; Çalışanların aşağıdaki koşullarda sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar: 6331 sayılı Kanunun ilgili (15 inci) maddesi ve ilgili mevzuat hükümlerine göre gereken durumlarda. İşyerinde gerçekleştirilen risk değerlendirmesi sonuçlarına göre gerektirmesi halinde. Bu Yönetmelikte belirtilen maruziyet eylem değerlerini aşan mekanik titreşime maruziyetin olduğu her durumda. Sağlık gözetimi sonuçlarını dikkate alarak, gerekli koruyucu önlemleri alır. Sağlık gözetimi, aşağıdakilere uygun olarak yürütülür; Sağlığa zararlı bir etki ya da belirli bir hastalık ile maruziyet arasında bir ilişki olduğu tespit edilebildiği durumlarda çalışanların titreşime maruziyeti, Hastalığın veya etkilenmenin çalışanın özel çalışma koşullarından ortaya çıkma ihtimalinin olması, Hastalık veya etkilenmenin saptanması için geçerli yöntemlerin bulunduğu durumlar. Sağlık gözetimi sonucunda, çalışanda mekanik titreşime maruz kalmanın sonucu olarak tanımlanabilir bir hastalık veya olumsuz bir sağlık etkisi saptanması hâlinde: Çalışan, iş yeri hekimi tarafından kendisi ile ilgili sonuçlar hakkında bilgilendirilir. Çalışanların özellikle, maruziyetin sona ermesinin ardından yapılacak sağlık gözetimi ile ilgili bilgi ve önerileri alması sağlanır. İşveren, tıbbi gizlilik dikkate alınarak, sağlık gözetiminde saptanan dikkate değer bulgular hakkında bilgilendirilir. İşveren; İş yerinde yapılan risk değerlendirmesini gözden geçirir, Riskleri önlemek veya azaltmak için alınan önlemleri gözden geçirir, Çalışanın titreşime maruz kalmayacağı başka bir işte görevlendirilmesi de dâhil, riskleri önlemek veya azaltmak için gerekli tüm tedbirleri alır,
Özel koşullar Benzer biçimde maruz kalan çalışanların sağlık durumunun gözden geçirilmesi için düzenli bir sağlık gözetiminin uygulanmasını sağlar. Böyle durumlarda iş yeri hekimi, maruz kalan çalışanlar için tıbbi muayene isteyebilir. Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik in uygulanması bakımından özel koşullar aşağıda belirtilmiştir: Deniz ve hava taşımacılığında; çalışanların sağlık ve güvenliğinin korunmasıyla ilgili genel ilkelere uyulması koşuluyla, bütün vücut titreşimi bakımından, işin ve işyerinin özellikleri açısından, alınan tüm teknik ve idari önlemlere rağmen maruziyet sınır değerlerine uyulmasının mümkün olmadığı koşullarda, Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik in ilgili maddesi uygulanmaz. Çalışanın mekanik titreşim maruziyetinin genellikle ilgili (5 inci) maddede belirtilen maruziyet eylem değerlerinin altında olduğu ama zaman zaman belirgin değişiklikler gösterdiği ve maruziyet sınır değerini aştığı durumlarda, Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik in ilgili maddesi uygulanmaz. Bu durumda; 40 saatlik ortalama maruziyet değeri, maruziyet sınır değerinden düşük olmalı ve çalışma ortamındaki farklı kaynakların neden olacağı toplam riskin, maruziyet sınır değerine ulaşıldığında oluşabilecek riskten daha az olduğu kanıtlanmalıdır. Yukarıda bentlerde belirtilen uygulamaya, özel koşullar dikkate alınarak ortaya çıkan risklerin en aza indirildiğinin ve ilgili çalışanların uygun sağlık gözetimine tabi tutulduklarının Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişlerince tespit edilmesi halinde dört yıl için izin verilebilir. Mevcut durum, iyileştirici koşullar en kısa sürede sağlanarak ortadan kaldırılır.
Özet İSG Mevzuatında Fiziksel Riskler Çalışanların Gürültü ile İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik in amacı, çalışanların gürültüye maruz kalmaları sonucu oluşabilecek sağlık ve güvenlik risklerinden, özellikle işitme ile ilgili risklerden korunmaları için asgari gereklilikleri belirlemektir. Bütün vücut titreşimi, vücudun tümüne aktarıldığında, çalışanın sağlık ve güvenliği için risk oluşturan, özellikle de bel bölgesinde rahatsızlık ve omurgada travmaya yol açan mekanik titreşimidir. El-kol titreşimi, insanda el-kol sistemine aktarıldığında, çalışanın sağlık ve güvenliği için risk oluşturan ve özellikle de damar, kemik, eklem, sinir ve kas bozukluklarına yol açan mekanik titreşimini ifade eder. Maruziyet eylem değeri, aşıldığı durumda, çalışanın titreşime maruziyetinden kaynaklanabilecek risklerin kontrol altına alınmasını gerektiren değerini ifade eder. Maruziyet sınır değeri, çalışanların bu değer üzerinde bir titreşime kesinlikle maruz kalmaması gereken değeri ifade eder. Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik in amacı, çalışanların mekanik titreşime maruz kalmaları sonucu oluşabilecek sağlık ve güvenlik risklerinden korunmalarını sağlamak için asgari gereklilikleri belirlemektir. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 30 uncu maddesi ile 25 Haziran 2002 tarihli ve 2002/44/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifine paralel olarak hazırlanan Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik, 20 Haziran 2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki işyerlerinde uygulanır.
DEĞERLENDİRME SORULARI 1. C-frekans ağırlıklı anlık gürültü basıncının tepe değeri ne şekilde adlandırılır? a) C Frekansı b) Tepe Frekansı c) En yüksek Frekans d) Anlık Gürültü basıncı e) En yüksek ses basıncı (P tepe): 2. TS 2607 ISO 1999 standardında tanımlandığı gibi en yüksek ses basıncının ve anlık darbeli gürültünün de dâhil olduğu A-ağırlıklı bütün gürültü maruziyet düzeylerinin, sekiz saatlik bir iş günü için zaman ağırlıklı ortalamasını hangisi ifade eder? a) Günlük gürültü maruziyet sınırı b) Günlük anlık darbeli gürültü düzeyi c) Günlük gürültü maruziyet düzeyi (LEX, 8saat) [db(a) re. 20 µpa] d) TS 2607 ISO 1999 değeri e) A-ağırlıklı bütün gürültü maruziyet düzeyi 3. TS 2607 ISO 1999 standardında tanımlandığı gibi A-ağırlıklı günlük gürültü maruziyet düzeylerinin, sekiz saatlik beş iş gününden oluşan bir hafta için zaman ağırlıklı ortalamasını hangisi ifade eder? a) TS 2607 ISO 1999 maruziyet seviyesi b) Haftalık gürültü maruziyet düzeyi (L EX, 8saat) c) Günlük gürültü ağırlık ortalaması d) Sekiz saatlik gürültü maruziyet sınır değeri e) Zaman ağırlıklı gürültü ortalama değeri 4. Vücudun tümüne aktarıldığında, çalışanın sağlık ve güvenliği için risk oluşturan, özellikle de bel bölgesinde rahatsızlık ve omurgada travmaya yol açan mekanik titreşimi ifadesi ile hangi kavram tanımlanmaktadır? a) Çalışan titreşimi b) Beden titreşimi c) Omurga titreşimi d) Bütün vücut titreşimi e) Mekanik titreşim
5. Aşıldığı durumda, çalışanın titreşime maruziyetinden kaynaklanabilecek risklerin kontrol altına alınmasını gerektiren değer ifadesi ile hangi kavram tanımlanmaktadır? a) Maruziyet eylem değeri b) Maruziyet sınır değeri c) Maruziyet risk kontrol değeri d) Maruziyet risk seviyesi e) Maruziyetten kaynaklanabilecek risk seviyesi 6. El-kol titreşimi için, sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri nedir? a) 4 m/s2 b) 5 m/s2 c) 6 m/s2 d) 7 m/s2 e) 8 m/s2 7. El-kol titreşimi için, sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet eylem değeri nedir? a) 2,5 m/s2 b) 3 m/s2 c) 3,5 m/s2 d) 4 m/s2 e) 5 m/s2 8. Bütün vücut titreşimi için, sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri nedir? a) 0,5 m/s2 b) 0,95 m/s2 c) 1,15 m/s2 d) 2,25 m/s2 e) 3,5 m/s2
9. Bütün vücut titreşimi için, sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet eylem değeri nedir? a) 3 m/s2 b) 2 m/s2 c) 1 m/s2m/s2 d) 0,5 m/s2 e) 0,1 m/s2 10. Deniz taşımacılığında, kaç Hz`in üzerindeki titreşimler değerlendirmeye alınacaktır? a) 5 b) 4 c) 3 d) 2 e) 1 Cevap Anahtarı 1.E,2.C,3.B,4.D,5.A,6.B,7.A,8.C,9.D,10.E
YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR http://www.mevzuat.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 01.01.2015) http://www.csgb.gov.tr/csgbportal/csgb.portal (Erişim Tarihi: 01.01.2015) http://www.csgb.gov.tr/csgbportal/itkb.portal (Erişim Tarihi: 01.01.2015) http://www.csgb.gov.tr/csgbportal/isggm.portal (Erişim Tarihi: 01.01.2015) http://www.isgum.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 01.01.2015) http://www.casgem.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 01.01.2015)