TTB Ulusal Yeterlik Kurulu Bülteni Türk Tabipleri Birliği Uzmanlık Dernekleri Eşgüdüm Kurulu Ulusal Yeterlik Kurulu YIL: 2014 SAYI:2 Bu bülten TTB-UDEK-UYEK 2012-2014 Dönemi Çalışmalarının Raporudur. İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... 2 Dr. Bayazıt İLHAN SUNU... 3 Dr. Tunçalp DEMİR SUNU... 4 Dr. Volkan ÖZTUNA KURULUŞUNDAN BU YANA TTB-UDEK-UYEK YÜRÜTME KURULLARI... 5 TTB-UDEK-UYEK ÖNCEKİ DÖNEM BAŞKANLARINDAN DR. MÜNİR KINAY DAN MEKTUP... 7 Dr. Münir KINAY TTB-UDEK-UYEK ÖNCEKİ DÖNEM BAŞKANLARINDAN DR. SADIK KILIÇTURGAY DAN MEKTUP... 9 Dr. Sadık KILIÇTURGAY 10 YILLIK BİR DENEYİMDEN YOLA ÇIKARAK TTB-UDEK-UYEK... 11 Dr. İskender SAYEK TIPTA ANA VE YANDAL UZMANLIK EĞİTİMLERİ İLE İLGİLİ UYEK PENCERESİNDEN DEĞERLENDİRMELER... 13 Dr. Dilek ASLAN TIPTA UZMANLIK EĞİTİMİ VE AKREDİTASYON... 19 Dr. Volkan ÖZTUNA OKUMA İÇİN ÖNERİLER... 23 TTB-UDEK Yürütme Kurulu (2013-2015) Başkan Dr. Tunçalp Demir İkinci Başkan Dr. Figen Özgür Genel Sekreter Dr. Orhan Odabaşı Sayman Dr. Bülent Erbil Üyeler Dr. Ersin Yarış Dr. Ertan Yılmaz Dr. Muzaffer Başak Dr. Önder Aydıngöz Dr. Umut Akyol TTB-UDEK-UYEK Yürütme Kurulu Üyeleri (2012-2014) Başkan Dr. Volkan Öztuna Genel Sekreter Dr. Dilek Aslan (2012-2013) Dr. Orhan Odabaşı (2013-2014) Üyeler Dr. Seher Demirer Dr. Ersoy Konaş Dr. Onur Ural Sayı Editörleri Dr. Dilek Aslan Dr. Volkan Öztuna UDEK ve UYEK Sekreteri Hülya Yüksel Web Tasarım Sinan Solmaz Sekreterya Türk Tabipleri Birliği Uzmanlık Dernekleri Eşgüdüm Kurulu GMK Bulvarı Şehit Daniş Tunalıgil Sokak No: 2 Kat:4, Maltepe-Ankara Tel : 0312 231 19 52-53 Faks : 0312 231 31 79 e-posta : udek@ttb.org.tr web : http:/www.ttb.org.tr/udek Hazırlık Sinan Solmaz Baskı Hermes Tanıtım Ofset Ltd. Şti. Büyük Sanayi 1. Cad. No: 105 İskitler-Ankara Tel: 0.312 384 34 32 Fax: 0.312 341 01 98
TTB ULUSAL YETERLİK KURULU BÜLTENİ ÖNSÖZ Dr. Bayazıt İLHAN TTB Merkez Konseyi Başkanı Değerli okuyucular, Geniş bir çerçevede değerlendirildiğinde; bir ülkedeki uzmanlık eğitiminin nitelikli olması, toplum sağlığının istenilen düzeyde olabilmesine önemli bir katkı sağlar. Nitelik meselesi ise, aslında, hekimlerin tıp eğitimlerine başladıkları andan itibaren mesleki yaşamı içine alan çok geniş bir zaman diliminin konusudur. Niteliğin artırılması, iyileştirilmesi, geliştirilmesi çok emek gerektiren bir konudur ve bu amaç doğrultusunda hekimlerin, meslek örgütlerinin, siyasi yapının, toplumun hep beraber bu emek sürecine katkı sunması beklenir. bu çalışmaların 2013 yılından itibaren başkaca bir ürünü daha olmuştur: TTB-UDEK- UYEK Bülteni. Bu bülten aracılığı ile TTB UDEK-UYEK çalışmalarının çerçevesi, içeriği yazılı bir arşiv haline getirilmeye çalışılmaktadır. Bülten in yıllar içinde eklenecek olan her bir sayısının bir öncekini geliştireceğinden emin olarak; bu sayı özelinde TTB-UDEK- UYEK çalışanlarına, Bülten in oluşmasına katkı sunan meslektaşlara teşekkür ederim. Yararlı olabilmesi dileğiyle 2 Türk Tabipleri Birliği (TTB), uzmanlık eğitimi çalışmalarını çok uzun yıllardan bu yana önemsemekte ve toplum sağlığı ve uzmanlık eğitimi ilişkisinin farkında olarak bu çalışmaları yürütmeye çalışmaktadır. Ulusal Yeterlik Kurulu, TTB nin uzmanlık eğitimi sürecine özel olarak odaklandığı bir yapılanmadır. Ulusal Yeterlik Kurulu, 2004 yılından bu yana TTB nin, geçmişte de yaptığı kimi çalışmaları daha kurumsal bir yapı içine yerleştirdiği, alana çok farklı düzeylerde ve çok anlamlı katkılar sunduğu yerin adı olmuştur. Sağlık ortamının çeşitli alanlarına yansımalarının oldukça etkili olduğunu düşündüğüm
SUNU Dr. Tunçalp DEMİR TTB-UDEK Başkanı TTB ULUSAL YETERLİK KURULU BÜLTENİ Değerli meslektaşlarım, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi nde 11 Haziran 1994 tarihinde yapılan Tıpta Uzmanlık Dernekleri Toplantısında, tıpta uzmanlaşma sürecinde devletin planlayan, üreten, finanse eden, değerlendiren ve denetleyen olmasının sakıncaları dile getirilerek standartların oluşmasında uzmanlık derneklerinin yeri ve önemi üzerinde durulmuştur. Aynı toplantıda, Türk Tabipleri Birliği (TTB) ile uzmanlık dernekleri arasında eşgüdümü sağlayacak bir mekanizmanın kurulması ve ulusal düzeyde Yeterlik Kurullarının oluşturulması sürecinin başlatılması kararı alınmıştır. Bu karar doğrultusunda 01 Kasım 1994 tarihinde TTB de TTB Uzmanlık Dernekleri Koordinasyon Kurulu (TTB-UDKK) kurulmuş ve temel işlevini tıpta uzmanlık eğitimi ve hizmetlerinin sunulması alanındaki sorunların çözümünde karar mekanizmalarını oluşturmak olarak belirlemiştir. Sonraki dönemde, 15 Kasım 2005 tarihindeki Genel Kurul da da TTB-UDKK, TTB Uzmanlık Dernekleri Eşgüdüm Kurulu (TTB-UDEK) adını almıştır. Tıptaki bir uzmanlık alanında yapılacak eğitimde uzman adayının dalı ile ilgili eğitimi yeterli bir şekilde alıp almadığının değerlendirilmesi şeklinde tanımlanabilecek Yeterlik kavramı TTB-UDEK tarafından benimsendi ve önemsendi. Bu değerlendirmenin olabilmesi için adayın uzmanlık süresi boyunca belirlenmiş bir eğitim programını senelere yayılmış şekilde, kuramsal ve uygulamalı bir şekilde alması, alıp almadığının bir deftere kaydı ve takibi, bu eğitimi alacağı kurumun altyapı ve insan gücü yeterliliği ve sonunda neleri öğrendiğinin sınanması gerekiyordu. Bunların düzenli bir şekilde gelişmesi ve standardizasyonu için TTB-UDEK bünyesi içerisinde Ulusal Yeterlik Kurulu (UYEK) 2004 yılında kuruldu. Kurulduğu günden bu yana TTB-UDEK- UYEK, ülkemizde uzmanlık alanlarında Yeterlik Kurullarının kurulması için uzmanlık dernekleri ile birlikte çalışmakta ve ülkemiz Tıp alanında niteliğin ve standartların gelişimine büyük katkı sağlamaktadır. TTB- UDEK-UYEK bundan sonra da yine TTB- UDEK çatısı altında uzmanlık dernekleri ile birlikte bu çalışmalarını sürdürecektir. TTB- UDEK-UYEK çalışmalarının yazılı bir çıktısı olan elinizdeki Bülten için de emeği geçen herkese, başta UYEK Yürütme Kurulu üyeleri olmak üzere teşekkürlerimi sunarım. Saygılarımla 3
TTB ULUSAL YETERLİK KURULU BÜLTENİ SUNU Dr. Volkan ÖZTUNA TTB-UDEK-UYEK Başkanı Değerli Meslektaşlarım, Türkiye de 1990 lı yıllardan sonra Türk Tabipleri Birliği (TTB) önderliğinde gerçekleştirilen eğitimi kurultaylarında tıpta uzmanlık eğitimi programları, eğitim kurumlarının altyapıları ve uzmanlığın belgelendirilmesine ilişkin sorunlar ve çözüm önerileri tartışılmaya başlanmıştır. 2004 yılında kurulan TTB-UDEK Ulusal Yeterlik Kurulunun (UYEK) çalışmalarının başlaması ile genel olarak o güne kadar kendi içine kapalı bir yapılanma gösteren uzmanlık dernekleri arasında hem bir deneyim aktarımı olmuş, hem de derneklerin otokontrol süreçleri harekete geçmiştir. Böylece, uzmanlık derneklerinin yeterlik kurulları, asistan karneleri, eğitim programlarını değerlendiren akreditasyon sistemleri ve uzmanlık öğrencilerinin eğitimleri sonunda aldıkları bilgi ve uygulamanın ölçülebilmesini sağlayan yeterlik sınavları gibi konular üzerinde çalışmalar başlatmıştır. Bu gelişmeler, üye derneklerin temsiliyetleri üzerinden uzmanlık eğitimine ve ülkemizin sağlık ortamına çok önemli katkılar sunmuştur. Bizler, beşinci dönem TTB-UDEK-UYEK yürütme kurulu olarak, kuruluşumuzun 10. yılı olması vesilesi ile hazırladığımız bu bülteni sizlere sunuyoruz. Kurucu heyetin ve bu idealist iradeyi temsil eden kişilerin çabaları ve katkıları ile hazırlanan bu bültende emeği geçen herkese teşekkür ederim. İçeriği ile bundan sonra görev yapacak olan TTB- UDEK-UYEK yürütme kurullarına yararlı olmasını dilerim. Saygılarımla 4
KURULUŞUNDAN BU YANA TTB-UDEK-UYEK YÜRÜTME KURULLARI TTB ULUSAL YETERLİK KURULU BÜLTENİ Türk Tabipleri Birliği Uzmanlık Dernekleri Eşgüdüm Kurulu Ulusal Yeterlik Kurulu çalışmaları kurulduğu 2004 yılından bu yana beş farklı yürütme kurulu tarafından yönlendirilmiştir. Gelecek yıllara arşiv ve birikim olabilmesi açısından çalışmaları sürdürmüş olan yürütme kurulu üyeleri aşağıdaki bölümde sunulmuştur. UYEK 3. DÖNEM (2008-2010) Dr. Tolga Dağlı (Başkan) Dr. Yıldıray Çete (Genel Sekreter) Dr. Figen Özgür Dr. Sadık Kılıçturgay Dr. Şerefnur Öztürk UYEK 1. DÖNEM (2004-2006) Dr. Münir Kınay (Başkan) Dr. Pelin Zorlu (Genel Sekreter) Dr. Tolga Dağlı UYEK 2. DÖNEM (2006-2008) Dr. Münir Kınay (Başkan) Dr. Yıldıray Çete (Genel Sekreter) Dr. Tolga Dağlı Dr. Oya Bayındır Dr. Şükrü Solak UYEK 4. DÖNEM (2010-2012) Dr. Sadık Kılıçturgay (Başkan) Dr. Figen Özgür (Genel Sekreter) Dr. Şerefnur Öztürk Dr. Oğuz Dicle Dr. Fatma Ulutan UYEK 5. DÖNEM (2012-2014) Dr. Volkan Öztuna (Başkan) Dr. Dilek Aslan (Genel Sekreter) Dr. Orhan Odabaşı (Genel Sekreter) Dr. Seher Demirer Dr. Ersoy Konaş Dr. Onur Ural 5
TTB ULUSAL YETERLİK KURULU BÜLTENİ Fotoğraf seçkileri UYEK Genel Kurulu, 2010 UYEK Genel Kurulu, 2010 UYEK Genel Kurulu, 2010 6
TTB-UDEK-UYEK ÖNCEKİ DÖNEM BAŞKANLARINDAN DR. MÜNİR KINAY DAN MEKTUP... Dr. Münir KINAY TTB-UDEK-UYEK 2004-2008 Dönemi Başkanı TTB ULUSAL YETERLİK KURULU BÜLTENİ Değerli Meslektaşlarım, Bir dönem ülkemizde tıp fakültelerinden mezun olup uzmanlığa giren başarılı hekimler, seçtikleri uzmanlık dallarına ve ilgili dalların sürelerine göre eğitimlerini görmekteler ve o dalın uzmanı olmaktaydılar ancak o dalda ne kadar YETERLİYDİLER kesin olarak bilinmemekteydi. Çoğu kez, disiplin derneklerinden çok, bağlı oldukları üniversitelerin tıp fakültelerinin sağladıkları ün ile durum değerlendirilmekteydi. O dönemde çoğu tıp disiplininin saptanmış standart bir EĞİTİM PROGRAMI yoktu. Uzmanlık eğitimi gören talebelerin uzmanlık süresi boyunca dersleri ile ilgili yaptıkları etkinlikleri saptayan bir KARNELERİ bulunmamaktaydı. Aldıkları eğitimi veren kurumların altyapı ve insan gücü olanaklarını kontrol eden bir AKREDİTASYON sistemi bulunmamaktaydı. Çok olanaklı bir klinikten mezun olan da cerrahtı, olanaksız çok az hastalı ve bir iki yardımcı doçenti olan klinikten mezun olanda cerrahtı. Sonunda gördükleri eğitim eşit sayılan bir sürü aday bir tek tez ile sözlü SI- NAVA girmekte ve uzman olmaktaydı. O dönem tıpta uzmanlık eğitimini düzenleyen yasal altyapının oldukça eskidiği, günümüzün gereksinimlerine cevap vermekten uzak olduğu, bu alandaki uygulamaları ve olası gelişmeleri dikkate alarak hazırlanmış kapsamlı bir tüzük bulunmadığı bilinmekteydi. Türk Tabipleri Birliği (TTB) 1994 de Uzmanlık Dernekleri Eşgüdüm Kurulu nu (UDEK) kurdu ve bu yoldaki yoğun çabaları sayesinde 09 Mayıs 2004 tarihinde ise Ulusal Yeterlik Kurulu nu (UYEK) kurdu. Amacı tıpta uzmanlık eğitimine ve derneklere bir standardizasyon getirmek ve tıp eğitiminde mevcut olan usta-çırak eğitim sistemini son vermekti. 2004 senesi sonrası tüm derneklerin katıldığı anketler, yeterlik kurulu yönergesinin ve içerisindeki kurulların oluşup oluşmadığını, çekirdek eğitim programının varlığını, asistan karnesinin oluşup oluşmadığını, sınav sistemini, kurum ziyaretlerinin ne halde olduğunu bizlere göstermekteydi ve çoğu hazır değildi. Denek temsilcileriyle yapılan toplantılar sonucu eksiklikler görüldü ve bazı çalıştaylarla bu eksiklikler kapatılmaya çalışıldı ve sonunda 2006 senesinde bir el kitabı yapısında bir yol haritası bir compendium basıldı. Derneklere yeterlik yapılanmasında yardımcı olan bu yol haritasının hazırlanmasında UYEK Genel Sekreteri Sa- 7
TTB ULUSAL YETERLİK KURULU BÜLTENİ yın Dr. Yıldıray Çete ve hazırlık komitesine teşekkür ederim ve ümit ederim bu küçük kitap derneklere yardımcı olmuştur. Ayrıca bir önceki sekreterimiz Sayın Dr. Pelin Zorlu ve de Başkan Yardımcısı ve bir sonraki Başkan Sayın Dr. Tolga Dağlı ya yaptıkları katkılardan dolayı teşekkür ederim. Bugün, 2014 senesine geldiğimiz günümüzde halen derneklerin büyük oranda eksikleri olduğunu görmekteyiz. Örneğin yakın bir zaman diliminde yapılan bir ankette 32 dernek incelenmiş ve yönergede yer alan kurum ve komisyonların %60 oranında tam oluştuğunu, tıpta uzmanlık öğrencilerinin halen yeterlik kurullarında olmadığı, çekirdek eğitim programının altı dernekte olmadığını ve çoğunluğun %50 oranında uygulanabildiği, beş dernekte asistan karnesi olmadığı ve mevcut durumda bile % 50 oranında takip edilebildiği bildirilmekte, dokuz dernekte halen sınav yapılamadığı ve de ancak Genel Cerrahi ve FTR Derneklerinin ziyaret programlarını yapabildiğini görmekteyiz. 1994 senesinden beri büyük aşamalar yapıldığını görmekteyiz. Her ne kadar bu aşamaların yavaş olduğu düşünülse de UDEK ve UYEK başarı ile çabalamaktadır. Ben ayrıca TTB Başkanı rahmetli Dr. Füsun Sayek Hocamıza ve ilk yönerge taslağını hazırlayan Dr. İskender Sayek ve arkadaşlarına teşekkür ederim. Ümidim; TTB-UDEK-UYEK derneklerle beraber, özellikle Amerika Birleşik Devletleri nin 1930 larda başlattıkları yeterlik yapılanmasının, ülkemizde de kurulabilmesi hayal olmaktan çıkacak ve ülkemiz Sağlık Bakanlığı ndan bağımsız, derneklerin düzenledikleri bir yapı haline gelmesidir. 8
TTB UDEK UYEK ÖNCEKİ DÖNEM BAŞKANLARINDAN DR. SADIK KILIÇTURGAY DAN MEKTUP... Dr. Sadık KILIÇTURGAY TTB-UDEK 2010-2012 Dönemi Başkanı TTB ULUSAL YETERLİK KURULU BÜLTENİ Değerli meslektaşlarım, TTB-UDEK-UYEK çatısı altında geçirdiğim 4 yılla ilgili kısaca düşüncelerimi aktarmam istendiğinde öncelikle Gerçekten de bir çok değerli akademisyen önemli zaman dilimlerini büyük bir özveri ile verdiği eğitimle ilgili bu çalışmaların, ülkemizde anlamlı bir sonucu oluyor mu? diye düşündüm... Kişisel anlamda Genel Cerrahi Yeterlik Kurulu nda 1998 yılında başlayan ve kesintisiz olarak 15 yıl devam ederek, uzmanlık eğitiminin standardize edilmesi ve uluslararası düzeye yükseltilmesinde elinden geleni yapmaya çalışan bir kişi olarak alınan yolu çok önemsemekle birlikte, aslında çok daha kolay halledilebilecek işlerin farklı gerçekler nedeniyle amacına ulaşamadan kağıt üstünde kalan temenniler boyutunu aşamayışını da üzülerek görmekteyim. Yeterlik kurullarının yapılandırılmış eğitim programı oluşturulması, bu eğitimden geçmiş kişilerin belgelendirilmesi, sürekliliğin sağlanabilmesi için zaman için de yeniden belgelendirilmesi ve en temel nokta olan eğitim merkezlerinin standartlarının belirlenmesi ve belgelenmesi konularında yapmış oldukları çalışmalar sayesinde yıllar öncesinin artık çok ötesindeyiz. Hemen tüm uzmanlık alanlarının bu konuda hazırlanmış metinlerinin bulunduğunu görmek çok sevindiricidir. Güncel sorunumuz ise bu kavramların pratik uygulamalarımızda da yer bulabilmesinde yaşanan güçlüklerdir. Tabii ki eğitim kurumlarının ana işlevlerinden uzaklaştırılıp bir hizmet sektörü haline getirilmiş olması, temel yaklaşımın hizmet üzerinden para kazanılması noktasına çekilmesi ve eğitimin hiç bir parametrede yer almayışı bu konudaki önemli engelleri oluşturmaktadır. Bir yandan eğitim merkezlerinin özelliklerini standardize etmeye çalışırken, diğer yandan hiç bir norma uymayan yeni eğitim merkezlerin açılması, sistemi temelinden baltalamak anlamına gelmektedir. Bu sorunun daha tıp fakültesi eğitiminde başlayan bir gerçek olduğu dikkate alındığında olayın ciddiyeti daha da artmaktadır. Kapasitelerinin çok üzerinde öğrenci eğitimi veren tıp fakültelerinin UTE- AK programa ne derece bağlı kalabildikleri bir soru işareti olmakla birlikte bu programın başarısı da yadsınamayacak bir gerçektir. Bu nedenle uzmanlık eğitiminde de uzmanlık eğitimi veren merkezlerin belli bir standarda çekilmesini sağlamak üzerinde yoğunlaşılmasının ve bu konudaki çalışmaların karar- 9
TTB ULUSAL YETERLİK KURULU BÜLTENİ lılıkla yürütülmeye devam edilmesinin gelecekte önemi çok daha büyük olacaktır. Tüm bu gerçeklere karşın TTB-UDEK- UYEK rehberliğinde yıllardır sürdürülen bu çalışmaların, bir yandan tüm uzmanlık alanlarının ortak bir uzmanlık eğitimi felsefesinde buluşulmalarını sağlayan bir rehber olduğunu, diğer yandan oluşacak bu ortak dilin dengeleri etkileyebilecek bir güç haline gelmesinde çok önemli katkısı olduğunu düşünmekteyim. Gelecek nesillere bırakılabilecek en önemli mirasın bu konuda elde edilen bilgi birikimi ve alınan yol olduğunu biliyor, zamanlarını bıkmadan bu konuda harcayacak genç arkadaşlarımı şimdiden kutluyorum. 10
10 YILLIK BİR DENEYİMDEN YOLA ÇIKARAK TTB-UDEK-UYEK Dr. İskender SAYEK TTB-UDEK 2012-2014 Dönemi Başkanı TTB ULUSAL YETERLİK KURULU BÜLTENİ TTB-UDEK in 20. Yılını doldurduğu bugünlerde UYEK de 10. yılını dolduruyor. Bu on yılda çok yol kat edildi. Uzmanlık eğitimi ile ilgili çok önemli gelişmeler oldu. Bu gelişmelerde TTB-UDEK ve UYEK in katkıları yadsınamaz. Birçok alanda çekirdek eğitim programları hazırlandı, yeterlik sınavları yapıldı, kurum ziyaretleri gerçekleştirildi, yeniden belgelendirme yapıldı. Bu gelişmelerin temel amacı tıpta uzmanlık eğitimin niteliğini arttırmak ve daha iyi sağlık hizmeti sunarak toplum sağlığına katkıda bulunmaktır. Tüm olumsuzluklara rağmen bu gelişmelerin meslek kuruluşlarınca yapılması anlamı yüksek bir katma değerdir. Mesleğin sahipleri olarak bizler uzmanlık alanımızla ilgili olarak eğitimde söz sahibi olmamız önemlidir. Uzmanlık derneklerimizin ve TTB nin ATUB ve Boardları ile olan ilişkileri bu gelişmelerin gerçekleşmesini sağlamıştır. Yukarıda sıralanan bu gelişmeler ve elde edilen deneyimlerden siyasi otorite tarafından yeterince değerlendirilmediğini düşünüyorum. Halbuki yapılan çalışmalardan birçok alanda yararlanıla bilinirdi. Siyasi otoritenin meslek örgütleriyle kısıtlı işbirliği eğitimde yapılması gereken değişikliklerin alanda kabul edilirliğini de etkilemiştir. Siyasi otorite ve meslek örgütlerinin işbirliği uzmanlık eğitiminde yapılması gereken değişim için kolaylaştırıcı olacaktır. Bu işbirliğinin kısıtlı kalmasından en çok etkilenen kısım da toplumdur. TTB-UDEK-UYEK ilk 10 yılda olduğu gibi bundan sonra da çalışmalarını sürdürmelidir. Yeterlik kurullarının uzmanlık eğitiminin standardizasyonu çalışmaları mutlaka geliştirmeli ve eğitim kurumları ile yakın bir işbirliği ile mesleki sorumluluk yaklaşımı ile çekirdek eğitim programlarının uygulanması çalışmalarını sürdürmelidir. Eğitim programlarının eşyetkilendirmesini (akreditasyonu) TTB Tıpta Uzmanlık Eğitimi Standartlarını bir araç olarak kullanarak yaygınlaştırmalıdır. Bu yaklaşım eğitim niteliğini yükseltmeye yönelik çalışmaların yaygınlaşmasını sağlayacaktır. TTB-UDEK-UYEK in önümüzdeki dönemde üzerinde durması gereken konu da sürekli mesleki gelişimdir. Bilgi yarı ömrünün 2020 yılında yaklaşık 73 saatin altına ineceği düşünülürse sürekli mesleki gelişimin ne kadar önemli olduğu ortaya çıkar. Dernekler ve yeterlik kurulları sürekli mesleki gelişimi sağlayacak eğitim etkinliklerini planlamalı ve hekimlerin bilgi, beceri ve tutumlarının gün- 11
TTB ULUSAL YETERLİK KURULU BÜLTENİ cel kalmasını sağlamalıdır. Yeterlik kurulları yeniden belgelendirme süreçlerini STE-SMG etkinliklerine katılım ile değerlendirmeleri bunun için en önemli araçtır. Derneklerin kendi üyelerini bu konuda bilinçlendirme sorumluluğu vardır. Daha sağlıklı bir toplum için daha nitelikli sağlık hizmeti sunmak ancak daha nitelikli eğitim ile mümkündür. Bunu da sağlamak için dernekler ve yeterlik kurulları çalışmalarını geliştirmeleri ve günün koşul ve gereksinimlerine göre uyarlamaları gereklidir. Bu alanda daha alınacak çok yol vardır. Bu yolun önü ancak mesleğimize sahip çıkarak açık tutulabilir. Küçük adımlarla başlayan bu yolculukta artık büyük adım atma zamanı gelmiştir. Hep birlikte daha iyiye 12
TIPTA ANA ve YANDAL UZMANLIK EĞİTİMLERİ ile İLGİLİ UYEK PENCERESİNDEN DEĞERLENDİRMELER Dr. Dilek ASLAN Halk Sağlığı Yeterlik Yürütme Kurulu Başkan Yardımcısı TTB-UDEK Ulusal Yeterlik Yürütme Kurulu Genel Sekreteri (2012-2013) TTB ULUSAL YETERLİK KURULU BÜLTENİ Tıpta uzmanlık eğitimi Dünya da ve Türkiye de her geçen gün yeni gelişmelere ve değişmelere tanıklık etmektedir. Yaşamın dinamik yapısı içinde bu değişimler olumlu olabildiği gibi olumsuz da olabilmektedir. Özellikle olumsuz olan değişimlerin hekimlik değer ve yaklaşımlarını tehdit etmesi olasıdır. Bu tehditlerin ve olumsuzlukların ortadan kaldırılmasının ve/veya uzmanlık alanlarına yansımasının engellenmesinin farklı yolları bulunmakla birlikte, yetkinlik, yeterlik kavramlarının korunması ve bu kavramların gerektirdiği yaklaşımların uygulanmasının sürdürülmesi çıkış noktası olabilir. Yetkinlik; hekimin mesleğini yapabilmesi için kritik değer taşıyan bilgi, beceri ve tutum modellerin toplamı olarak tanımlanmıştır (1). İçerik olarak oldukça yoğun ve değerlerle bütünleşmiş bir kavramdır. Türkiye de Türk Tabipleri Birliği (TTB) öncülüğünde, tıpta ana ve yan dallarda standart, ölçülebilir/değerlendirilebilir yetkinlik ve yeterlik kavramları üzerinden yapılan çalışmalar uzun yıllar öncesine dayanmaktadır. Ülkemizde, 1995 yılında Türk Tabipleri Birliği Uzmanlık Dernekleri Eşgüdüm Kurulu (UDEK) ve 2004 yılında Ulusal Yeterlik Kurulu (UYEK) yapılarının kurulması ülkemizde bu alandaki önemli gelişmelerdir (2). Bu yapılanmaların temel zemininihekimlik değerleri oluşturmaktadır. Bir başka ifadeyle, hekimlik değerleri üzerine inşa edilen UYEK çalışmaları kapsamında kurulan uzmanlık alanları yeterlik kurulları ana ve yan dal uzmanlığının içeriğini belirlemekte, içeriğin tam olarak uygulanmasını sağlamak için çalışmalar yürütmekte, süreç değerlendirmesini yapabilmek için zemin oluşturmakta ve var olan aksaklıkların giderilmesi için mekanizmalar kurmaktadır. Yeterlik kurulları kısaca; herhangi bir alanda uzmanlık eğitimine başlamış olan bir hekimin eğitim yaptığı alanda, alanın gerektirdiği olmazsa olmaz adımların tamamını öğrenebilmesi ve uygulayabilmesi için çalışmaktadırlar. Bu çalışmalar sürdürülürken kimi değer ve uygulamalar ortak, kimileri ise alan(lar)a özgündür. Türk Tabipleri Birliği, tıp alanında çalışan bütün uzmanlık derneklerinin katkıları ile ortak yaklaşımları belirleme, vb. çalışmaları yapmaktadır. Bunun yanı sıra, TTB, alan(lar)a özgü çalışmaları da yine temel değer ve yaklaşımlar çerçevesinde her alanın kendisinin belirlemesi için çalışma zemini oluşturmaktadır. Bu konuda, son dönemlerde üretilmiş olan TTB-UDEK Tıpta Uzmanlık Eğitimi Ulusal Standartları Haziran 2011 tarihinde oluşturulmuştur. Bu standartlar, Dünya Tıp Eğitimi Federasyonu Standartları başta olmak üzere uluslararası standartların yaklaşım ve çerçeveleri dikkate alınarak, ülkenin özgün koşulları gözetilerek hazırlanmıştır. Çalışmalarda uzmanlık 13
TTB ULUSAL YETERLİK KURULU BÜLTENİ eğitimi için temel ve gelişim standartları belirlenmiştir. Temel standart alanda mutlaka karşılanması gereken standart ve gelişim standardı da eğitim programının niteliğini geliştirmeye yönelik, karşılanması durumunda yüksek niteliğin göstergesi olan standarttır. Doğal olarak her alan için çakışan ve farklılaşan standartlar mevcuttur. Alanın yeterlik kurulu; alana özgü temel ve gelişim standartlarını belirleme konusunda en yetkin ve yetkili yapılanmadır (3). Öğrenen (eğitim alan), öğrenmeye yardımcı olan (eğitici) ve eğitim alınan kurum temel bileşenleri gözetildiğinde herhangi bir uzmanlık alanında yeterlik kurulu varsa ve etkili çalışıyorsa Şekil 1 de yer alan öngörüler gerçek yaşamda rahatlıkla karşılık bulur. Uzmanlık eğitimi standartları açısından da ifade edilecek olur ise, sistem tanımlandığı gibi kurulduğunda, temel standartlarda eşitlenmiş, buna ek olarak gelişimsel standartlarda uzmanlık derneğinin belirlediği en üst seviyeye ulaşması mümkün olan uzman hekimlerin yetişmesi haklı bir beklentidir. Yeterlik Kurulu varsa ve etkili çalışıyorsa -Eğitim alınan kurumların standartların oluşması -Eğiticilerde standart yaklaşımlar -Ölçülebilir değerlendirme kriterleri -Eğitim alanlar için eğitim sürecinin net olması -Eğitim süreci bileşenlerinin sürekli değerlendirilmesi ve geliştirilmesi -STE/SMG çalışmalarında süreklilik Şekil 1. Yeterlik kurullarının olması ve etkili çalışması durumunda uzmanlık eğitimi açısından öngörüler 14 Ülkemizde, ana ve yandal eğitimleri ile ilgili yasal düzenleme 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun un kimi maddelerinde yapılmıştır. Adı geçen Kanun un ilgili maddelerinde Ek li çizelgeler olarak tıpta uzmanlık ana dalları ile eğitim süreleri, tıpta uzmanlık yan dalları, bağlı ana dalları ve eğitimi süreleri belirlenmiştir. Bugün itibarıyla tıpta toplam 43 ana dal ve 45 yan dal bulunmaktadır. Yan dallar ana dallardan daha fazla sayıdadır. (4) (Tablo 1 ve Tablo 2).
Tablo 1. 1219 Sayılı Tababet ve Şuabatı San atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun un Ek 1 inde tanımlanan ana dal uzmanlık eğitimleri ve süreleri No Ana dal adı Süre (yıl) 1 Acil Tıp 4 2 Adli tıp 4 3 Ağız, Yüz ve Çene Cerrahisi 5 4 Aile Hekimliği 3 5 Anatomi 3 6 Anesteziyoloji ve Reanimasyon 5* 7 Askeri Sağlık Hizmetleri Askeri Sağlık Hizmetleri alanındaki ana dal uzmanlığı eğitimi Gülhane Askeri Tıp Akademisinde 3 yapılır ve Türk Silahlı Kuvvetlerinde geçerli olur. 8 Beyin ve Sinir Cerrahisi 5 9 Çocuk Cerrahisi 5 10 Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları 4 11 Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları 4 12 Deri ve Zührevi Hastalıkları 4 13 Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji 5 14 Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon 4 15 Fizyoloji 3 16 Genel Cerrahi 5 17 Göğüs Cerrahisi 5 18 Göğüs Hastalıkları 4 19 Göz Hastalıkları 4 20 Halk Sağlığı 4 21 Hava ve Uzay Hekimliği 3 22 Histoloji ve Embriyoloji 3 23 İç Hastalıkları 4 24 Kadın Hastalıkları ve Doğum 4 25 Kalp ve Damar Cerrahisi 5 26 Kardiyoloji 4 27 Kulak Burun Boğaz Hastalıkları 4 28 Nöroloji 4 29 Nükleer Tıp 4 30 Ortopedi ve Travmatoloji 5 31 Plastik, Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi 5 32 Radyasyon Onkolojisi 4 33 Radyoloji 4 34 Ruh Sağlığı ve Hastalıkları 4 35 Spor Hekimliği 4 36 Sualtı Hekimliği ve Hiperbarik Tıp 3 37 Tıbbi Biyokimya 4 38 Tıbbi Ekoloji ve Hidroklimatoloji 3 39 Tıbbi Farmakoloji 4 40 Tıbbi Genetik 4 41 Tıbbi Mikrobiyoloji 4 42 Tıbbi Patoloji 4 43 Üroloji 5 TTB ULUSAL YETERLİK KURULU BÜLTENİ *20.6.2014tarihli TUK kararı ile daha önce 4 yıl olan süre 5 yıla çıkarılmıştır. http://www.tuk. saglik.gov.tr/pdfdosyalar/kararlar/karar_488.pdf 15
TTB ULUSAL YETERLİK KURULU BÜLTENİ Tablo 2. 1219 Sayılı Tababet ve Şuabatı San atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun un Ek 3 ünde tanımlanan yan dal uzmanlığı adı, eğitim yerleri ve eğitim süreleri No Yan dal adı Eğitim yerleri Eğitim süreleri (yıl) 1 Algoloji Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon 2 Nöroloji 2 Anesteziyoloji ve Reanimasyon 2 2 Askeri Psikiyatri Yan dal uzmanlığı eğitimi Gülhane Askeri Tıp Akademisinde yapılır ve Türk Silahlı Ruh Sağlığı ve Hastalıkları 2 Kuvvetlerinde geçerli olur. 3 Cerrahi Onkoloji Genel Cerrahi 2 4 Çevre Sağlığı Halk Sağlığı 2 5 Çocuk Acil Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları 3 6 Çocuk Endokrinolojisi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları 3 7 Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları 3 8 Çocuk Gastroenterolojisi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları 3 9 Çocuk Genetik Hastalıkları Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları 3 10 Çocuk Göğüs Hastalıkları Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları 3 11 Çocuk Hematolojisi ve Onkolojisi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları 3 12 Çocuk İmmünolojisi ve Alerji Hastalıkları Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları 3 13 Çocuk Kalp ve Damar Cerrahisi Kalp ve Damar Cerrahisi 2 14 Çocuk Kardiyolojisi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları 3 15 Çocuk Metabolizma Hastalıkları Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları 3 16 Çocuk Nefrolojisi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları 3 17 Çocuk Nörolojisi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları 3 18 Çocuk Radyolojisi Radyoloji 2 19 Çocuk Romatolojisi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları 3 20 Çocuk Ürolojisi Üroloji 3 Çocuk Cerrahisi 3 21 Çocuk Yoğun Bakımı Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları 3 22 El Cerrahisi Genel Cerrahi 2 Plastik, Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi 2 Ortopedi ve Travmatoloji 2 23 Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları İç Hastalıkları 3 24 Epidemiyoloji Halk Sağlığı 2 Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji 2 25 Gastroenteroloji İç Hastalıkları 3 26 Gastroenteroloji Cerrahisi Genel Cerrahi 2 27 Geriatri İç Hastalıkları 3 28 Harp Cerrahisi Yan dal uzmanlığı eğitimi Gülhane Askeri Tıp Akademisinde yapılır ve Türk Silahlı Genel Cerrahi 2 Kuvvetlerinde geçerli olur. 29 Hematoloji İç Hastalıkları 3 30 İmmünoloji ve Alerji Hastalıkları İç Hastalıkları 3 Göğüs Hastalıkları 3 Deri ve Zührevi Hastalıkları 3 31 İş ve Meslek Hastalıkları Göğüs Hastalıkları 3 Halk sağlığı 3 İç Hastalıkları 3 32 Jinekolojik Onkoloji Cerrahisi Kadın Hastalıkları ve Doğum 3 33 Klinik Nörofizyoloji Nöroloji 2 34 Nefroloji İç Hastalıkları 3 35 Neonatoloji Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları 3 16
36 Perinatoloji Kadın Hastalıkları ve Doğum 3 37 Romatoloji Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon 3 İç Hastalıkları 3 38 Sitopatoloji Tıbbi Patoloji 2 39 Temel İmmünoloji Tıbbi Mikrobiyoloji 2 Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji 2 40 Tıbbi Mikoloji Tıbbi Mikrobiyoloji 2 41 Tıbbi Onkoloji İç Hastalıkları 3 42 Tıbbi Parazitoloji Tıbbi Mikrobiyoloji 2 43 Tıbbi Viroloji Tıbbi Mikrobiyoloji 2 44 Yoğun Bakım Anesteziyoloji ve Reanimasyon 3 Genel Cerrahi 3 Göğüs Hastalıkları 3 İç Hastalıkları 3 Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji 3 Nöroloji 3 45 Gelişimsel Pediatri Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları 3 TTB ULUSAL YETERLİK KURULU BÜLTENİ Ana ve/veya yan dal uzmanlık alanlarının önemli bir kısmı TTB-UDEK çatısında temsil edilmektedir. Bu durum, öteden beri eğitim çalışmalarını sürdüren TTB açısından son derece olumludur. Ancak, gelinen noktada kimi sorunlar da bulunmaktadır. Bu sorunlar arasında öne çıkanlar aşağıda belirtilmiştir: 1. Yeterlik kurulları halen kurul(a)mamış tıpta uzmanlık alanlarının olması 2. Yeterlik kurullarının oluştuğu alanlarda çalışmaların etkili bir biçimde sürdürülememesi 3. Bazı uzmanlık alanlarında birden fazla yeterlik kurulu kurulma çabalarının olması 4. Çakışan uzmanlık alanlarının olması (tıp alanları ve/veya tıp dışı alanlar) 5. Eğitim kurumlarının altyapı olanaklarında farklılık, yetersizlik 6. Eğitim kurumlarında görev yapan eğiticilerin sayı ve nitelik açısından farklılığı 7. Uzmanlık eğitimi ile ilgili olarak uzmanlık derneğinin yetkilerinin sınırlı olması, yeterlik kurulu çalışmalarının sağlık ortamında %100 karşılık bulamaması 8. Uzmanlık eğitimi öncesi var olan ve tıp eğitimini olumsuz etkileyen kimi koşulların uzmanlık eğitimi sürecine yansımaları 9. Sağlık sistemindeki belirsizlikler 10. Bütünlüklü sağlık ve hizmet anlayışının uzmanlık alanlarına yansımasında aksaklıklar olması 11. Uzmanlık eğitimi ile ilgili mevzuatın sık değişmesi 12. STE/SMG çalışmalarına katılım sonrası alınan kredilerin resmi/yasal bir gereklilik olarak tanımlanmamış olması 17
TTB ULUSAL YETERLİK KURULU BÜLTENİ Pek çok sorunun varlığı da dikkate alındığında, iyi uzman hekimler yetişmesine katkı sağlayan ana ve yandal yeterlik kurullarının etkili bir biçimde çalışmasının önündeki engellerin tamamının kaldırılması önemli bir çalışma alanıdır. Bu noktada, iyi hekimlik değerleri üzerinden ilerleyen nitelikli ve kesintisiz bir çabanın önemini bilmek yararlı olur. Süreci yönetirken ve/veya sürecin bir bileşeni olurken; tıp alanı temsilcilerinin her zaman dayanışma içinde olduğu bütün profesyonel sağlık meslek gruplarının, sağlık hizmetlerinin aslı hedefi olan toplumun kendisinin, değerlerinin, gücünün farkında olabilmek de önemli bir başlık olarak kabul edilmelidir. KAYNAKLAR 1. Öztuna V. Tıpta uzmanlık eğitimi ve yetkinlik kavramı.ttb-ulusal Yeterlik Kurulu Bülteni 2012;1:6-11. 2. Aslan D, Sayek İ. Ulusal yeterlik kurulu nedir? Türkiye de Güncel Durum Paylaşımı. TTB-Ulusal Yeterlik Kurulu Bülteni 2012;1:3-5. 3. TTB-UDEK Tıpta Uzmanlık Eğitimi Ulusal Standartları, TTB Yayınları, Haziran 2011, ISBN:978-605-5867-47-8. 4. 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun. [Internet]http://www.ttb.org. tr/udek/index.php?option=com_con tent&view=article&id=189:tababe t-ve-abati-sanatlarinin-tarzi-rasina-dakanun-&catid=71:yasa&itemid=175. Erişim:12.12.2014. 18
TIPTA UZMANLIK EĞİTİMİ VE AKREDİTASYON Dr. Volkan ÖZTUNA TTB-UDEK-UYEK Başkanı TTB ULUSAL YETERLİK KURULU BÜLTENİ Akreditasyon kelimesi, kurumların ve/ veya programların belirli kalite ölçütlerine uygun olduğunu, bağımsız bir değerlendirme kurulunun onaylaması ve güvence altına alması işlemini tanımlar. Türk Dil Kurumu sözlüğündeki karşılığı denkliktir. Bu sistem evrensel değerler üzerinden tanımlanan ve devamlı güncellenen ölçütler ile hareket eder. İki tür akreditasyondan bahsedilebilir. Birincisi kurum akreditasyonudur ve bir kurumunun idari, mali ve akademik altyapısını değerlendiren bir süreçtir. İkincisi eğitim programları akreditasyonudur ve öncelikli olarak eğitim kalitesini, programa katılan kişilerin donanımını, ve yetkinliğini değerlendiren bir süreçtir. Bu yetkinlik kavramı, kişilerin sadece mesleklerini icra etmek için gereken teknik bilgiyi almış olmaları değil, iyi hizmet vermek için gereken etik değerleri ve yeteneği de kazanmış olmaları anlamına gelir. Eğitim programlarının akreditasyonu (daha uygun bir ifade ile eşyetkilendirme), şeffaf ve kaliteli bir akademik eğitimi hedefler. Akreditasyon sürecinde değerlendirilen başlıklar aşağıdaki şekilde özetlenebilir (1): 1. Eğitim ve öğretim amaçlarına yönelik standartlar. 2. Eğitim programının hedefleri. 3. Program çıktılarını değerlendirmeye yönelik standartlar. 4. Eğitim kadrosunun kalitesine yönelik standartlar. 5. Kurumun, eğitimi ilgilendiren altyapısına yönelik standartlar. Tıpta uzmanlık eğitiminde uygulanan akreditasyon sistemi, eğitimin, eğiticinin ve eğitilenin, tanımlanmış olan yetkinlik ölçütlerine uygunluğunu değerlendirir. Bu ölçütler, aynı zamanda etik ve özlük hakkı konularındaki düzenlemeleri de kapsar. Akreditasyon sürecini başarı ile tamamlayan kurumlarda verilen eğitimin kalitesi kamuoyu nezdinde güvence altına alınmış olur. Bu kaliteye sahip kurumlar belgelerini alarak bir sonraki değerlendirme dönemine kadar akredite edilmiş olurlar. Tıp eğitiminde akreditasyon kavramı, günümüz Türkiye sinde oldukça yoğun olarak tartışılan bir konudur ve hedefi eğitim kurumlarından yetkin doktorların mezun olmasını sağlamaktır. Ancak bu süreçte teknik bilginin hızla artması, giderek artan teknoloji bağımlılığı, sağlık alanında metalaşma, sağlık politikaları ile eğitim politikalarının arasında eşgüdümün olmaması, yetersiz altyapı ve sınırlı insan gücü ile açılan yeni 19