KALKINMA AJANSLARI 2013 YILI GENEL FAALİYET RAPORU

KALKINMA AJANSLARI 2013 YILI GENEL FAALİYET RAPORU Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü Bu rapor, Kalkınma Ajansları Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliğinin 93. maddesine istinaden, kalkınma ajanslarının yıllık faaliyet raporlarından yararlanılarak hazırlanmıştır. 1

İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... 2 ŞEKİLLER LİSTESİ... 4 TABLOLAR LİSTESİ... 4 SUNUŞ... 5 GİRİŞ... 7 KALKINMA AJANSLARININ HEDEFLERİ... 11 1. HUKUKİ VE KURUMSAL YAPI... 12 1.1. Hukuki Altyapı... 12 1.2. Görev, Yetki ve Sorumluluklar... 12 1.3. Kurumsal Yapı... 13 1.3.1. Kalkınma Kurulu... 13 1.3.2. Yönetim Kurulu... 14 1.3.3. Genel Sekreterlik... 14 1.3.4. Yatırım Destek Ofisleri... 15 2. BEŞERİ KAYNAKLAR... 16 2.1. Beşeri Kaynaklar Politikası... 16 2.1.1. Genel Sekreter... 16 2.1.2. Uzman, İç Denetçi, Destek Personeli... 17 2.2. Eğitim... 21 2.2.1. Kalkınma Bakanlığı Tarafından Düzenlenen Eğitim Faaliyetleri:... 21 2.2.2. Kalkınma Bankası Tarafından Düzenlenen Eğitim Faaliyetleri... 22 2.2.3. Diğer Kurum ve Kuruluşlarca Düzenlenen Eğitim Faaliyetleri... 22 3. MALİ VERİ ANALİZİ... 24 3.1. Gelirler... 24 3.2. Giderler... 29 4. DENETİM... 33 4.1. Devlet Denetleme Kurulu Denetimi... 33 4.2. Sayıştay Denetimi... 33 4.3. Mali Yönetim Yeterliği Denetimi... 34 4.4. Bağımsız Dış Denetim... 34 4.5. İç Denetim ve Kontrol... 36 5. KALKINMA BAKANLIĞI KOORDİNASYONUNDA GERÇEKLEŞTİRİLEN FAALİYETLER... 38 2

5.1. Kalkınma Ajansları Yönetim Sistemi (KAYS)... 38 5.2. Genel Sekreterler Toplantıları... 40 5.3. Bölgesel Girişim Sermayesi... 40 5.4. Cazibe Merkezlerini Destekleme Programı (CMDP)... 41 6. ANALİTİK ÇALIŞMALAR... 44 6.1. Bölge Planlama... 44 6.2. Raporlar ve Analizler... 51 6.3. Sektörel Eylem Planları... 51 6.4. AB Proje Uygulamaları... 55 7. MALİ VE TEKNİK DESTEKLER... 58 7.1. Mali Destek Programları... 58 7.1.1. Proje Teklif Çağrıları... 58 7.1.2. Doğrudan Faaliyet Destekleri... 65 7.1.3. Güdümlü Proje Destekleri... 66 7.2. Teknik Destek Programları... 69 8. YATIRIM DESTEK VE TANITIM FAALİYETLERİ... 72 8.1. İzin ve Ruhsat İşlemleri... 73 8.2. Bilgilendirme ve Danışmanlık Hizmetleri... 74 9. AJANSLARIN DİĞER FAALİYETLERİ... 77 9.1. Kümelenme Çalışmaları... 77 9.2. Konferans, Çalıştay ve Sempozyum Faaliyetleri... 79 9.3. Fuarlar ve Tanıtım Faaliyetleri... 83 9.4. Yurtiçi ve Yurtdışı İncelemeler... 86 9.5. Kurumsal Dergi/e-Bülten Faaliyetleri... 86 10. KURUM VE KURULUŞLAR İLE İŞBİRLİĞİ... 87 11. GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ... 90 12. EKLER:... 95 EK-1: MALİ YÖNETİM YETERLİLİĞİ DENETİM KRİTERLERİ... 95 EK-2: BÖLGEYE İLİŞKİN REFERANS DÖKÜMANLAR... 105 EK-3: BÖLGEYE İLİŞKİN SEKTÖREL VE TEMATİK ANALİZLER... 110 EK-4: AJANSLARIN KURUMSAL DERGİ/e-BÜLTEN FAALİYETLERİ... 114 EK-5: KALKINMA AJANSLARIN 2013 YILI YURT İÇİ İNCELEME ÇALIŞMALARI... 119 EK-6: KALKINMA AJANSLARIN 2013 YILI YURT DIŞI ZİYARETLERİ VE İNCELEME KONULARI VE SÜRELERİ... 133 3

EK-7: TEKLİF ÇAĞRILARI KAPSAMINDA DESTEKLENEN PROJELER LİSTESİ... 148 EK-8: 2103 YILINDA KALKINMA AJANSLARINCA YÜRÜTÜLEN ANALİZ, İNCELEME, STRATEJİ VE PLANLAMA ÇALIŞMALARI... 284 ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 1. 1 Kalkınma Ajanslarının Organları ve İşleyiş Yapısı... 13 Şekil 2. 1 Kalkınma Ajansları Genel Sekreterlerinin Eğitim Düzeylerine Göre Dağılımı... 17 Şekil 2. 2 Kalkınma Ajansları Personelinin Ünvanlarına Göre Dağılımı... 19 Şekil 2. 3 Kalkınma Ajansları Personelinin Cinsiyete Göre Dağılımı... 20 Şekil 2. 4 Kalkınma Ajansları Personelinin Eğitim Düzeylerine Göre Dağılımı... 20 Şekil 2. 5 Kalkınma Ajansları Personelinin Yabancı Dil Bilgisine Göre Dağılımı... 21 Şekil 3. 1 Kalkınma Ajansları Gelir Gerçekleşmelerinin Ana Gruplar Bazında Dağılımı (%)... 25 Şekil 3. 2 Kalkınma Ajansları Gider Gerçekleşmelerinin Harcama Türlerine Göre Dağılımı (%)... 30 Şekil 5. 1 KAYS Projesinin Gelişimi (2013)... 39 TABLOLAR LİSTESİ Tablo 2. 1 Kalkınma Ajansları Genel Sekreterlerinin Lisans Dereceleri... 17 Tablo 2. 2 Kalkınma Ajansları Personelinin Ünvanlarına Göre Dağılımı (2012-2013)... 18 Tablo 3. 1 Kalkınma Ajansları 2013 Yılı Gelir Bütçesi Gerçekleşmeleri (Bin TL)... 25 Tablo 3. 2 Kalkınma Ajanslarının 2013 Yılı Bütçelenen ve Gerçekleşen Gelirleri (Bin TL)... 26 Tablo 3. 3 Kalkınma Ajansları Gelirlerinin Gerçekleşme Oranları (Gerçekleşme/Bütçe) (%)... 27 Tablo 3. 4 Kalkınma Ajansları Merkezi Bütçe Gelirlerinin Yıllar İtibarıyla Dağılımı (2008-2013)... 28 Tablo 3. 5 Kalkınma Ajansları 2013 Yılı Gider Bütçesi Gerçekleşmeleri (Bin TL)... 30 Tablo 3. 6 Kalkınma Ajanslarının 2013 Yılı Bütçelenen ve Gerçekleşen Giderleri (Bin TL)... 31 Tablo 3. 7 Kalkınma Ajansları Giderlerinin Gerçekleşme (Gerçekleşen/Bütçelenen) Oranları (%)... 32 Tablo 4. 1 Kalkınma Ajansları 2013 Yılı Bağımsız Denetim Sonuçları... 36 Tablo 5. 1 CMDP Diyarbakır ve Şanlıurfa Projeleri... 42 Tablo 5. 2 CMDP Erzurum Projeleri... 43 Tablo 7. 1 Mali ve Teknik Destekler... 58 Tablo 7. 2 2013 Yılı Proje Teklif Çağrısı Uygulamaları... 59 Tablo 7. 3 2013 Yılında Duyurulan ve 2013 Yılı İçinde Sonuçlanan Mali Destek Programları Teklif Çağrısı Uygulamaları... 61 Tablo 7. 4 Değerlendirme Süreci 2013'de Sona Eren 2012 Yılı Mali Destek Programları Teklif Çağrısı Uygulamaları... 62 Tablo 7. 5 Kalkınma Ajansları 2013 Yılı Doğrudan Faaliyet Desteği Uygulamaları... 66 Tablo 7. 6 Kalkınma Ajansları 2013 yılı Güdümlü Proje Desteği Uygulamaları... 68 Tablo 7. 7 Kalkınma Ajansları 2012 yılı Güdümlü Proje Desteği Uygulamaları... 69 Tablo 7. 8 Kalkınma Ajansları 2012-2013 Yılı Teknik Destek Uygulamaları... 71 Tablo 8. 1 İzin ve Ruhsat İşlemlerine İlişkin Bilgiler... 73 Tablo 8. 2 Bilgilendirme ve Danışmanlık Hizmetlerine İlişkin Bilgiler... 74 Tablo 11. 1 Kalkınma Ajanslarının Rakamlarla Profili... 93 4

SUNUŞ Cevdet Yılmaz T.C. Kalkınma Bakanı "Türkiye'nin 2023 hedefine yönelik ikinci bir atılım ve dönüşüm yaşaması lazım" Son dönemde, bölgesel gelişme alanında yapısal bir değişim gerçekleştiriyoruz. Yeni Bölgesel Gelişme olarak kavramsallaştırdığımız bu yaklaşımımızın stratejik, kurumsal ve operasyonel boyutları bulunmaktadır. Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi ve bölge planları; Bölgesel Gelişme Yüksek Kurulu, Bölgesel Gelişme Komitesi, Bölge Kalkınma İdareleri (BKİ) ve kalkınma ajansları; yeni teşvik sistemi, BKİ Eylem Planları, KÖYDES, SUKAP ve SODES programları bölgesel gelişmenin yönetişimini oluşturan temel unsurlardır. Yeni bölgesel gelişme stratejisinin en önemli uygulama araçlarından biri kalkınma ajanslarıdır. Kuruluşlarından itibaren ajanslar, kalkınma ve işbirliği ruhunun geliştirilmesi ve sürdürülebilir kılınması için bölge düzeyinde etkili bir kurumsal çatı işlevi görmüştür. 2013 yılı kapsamlı bir planlama yılı olmuştur. Kakınmanın yaygınlaştırılmasında tabandan tavana kalkınmanın ve kalkınma bilincinin güçlendirilmesinde ajanslar etken olmuştur. 2013 yılında yürütülen Onuncu Kalkınma Planı (OKP) çalışmalarında, kalkınma planlamasının belki de ilk kez yurt sathına yaygınlaşmasında ajanslar başat rol oynamıştır. Bu süreçte kalkınma kurulları başta olmak üzere 7000 i aşkın kişi ve kurumun OKP önceliklerine dair görüş ve önerileri alınmış ve bunlar değerlendirilmiştir. Diğer taraftan, ajanslarımız yeni dönem bölge planı çalışmalarını yürütmüş ve BKİ Eylem Planı çalışmalarına katkı sağlamıştır. Kalkınma ajansları vasıtasıyla yerel ve bölgesel kalkınmaya münhasır, dolaysız ve etkili finansman sağlıyoruz. Kalkınma ajanslarına 2008-2013 döneminde merkezi bütçeden 1,3 5

milyar TL, yerel yönetimlerden 719 milyon TL olmak üzere toplamda yaklaşık 2 milyar TL kaynak aktarılmıştır. Kalkınma ajansları, kaynaklarını bölgelerindeki kamu, sivil toplum ve özel kesim kuruluşlarının projelerine mali destek vermek suretiyle kullandırmaktadır. Bu çerçevede; 2008-2013 döneminde, ajanslara tüm destek programları itibarıyla yaklaşık 35 bin proje başvurusunda bulunulmuş, bunlardan 9.548 i desteklenmiş ve bu projelere yaklaşık 1,5 milyar TL kaynak tahsis edilmiştir. Yararlanıcılar tarafından konulan eş finansman tutarıyla birlikte gerçekleşen toplam yatırım büyüklüğü yaklaşık 2,7 milyar TL ye ulaşmaktadır. Tüm illerimizde faal olan yatırım destek ofisleri de önemli işlevler üstlenmiştir. Kuruluşlarından bu yana yatırım destek ofisleri; 65 binden fazla yatırımcıya danışmanlık hizmeti sağlamış; 17.000 yatırımcıya izin ve ruhsat konusunda bilgilendirme, 2 bine yakın tanıtıcı broşür, CD, rapor, analiz hazırlamış; kurum ve kuruluşlara 15 binden fazla ziyaret gerçekleştirmiş; 5 bin kişiye girişimcilik, dış ticaret vb. konularda eğitim hizmeti sunmuş; 2.500 den fazla yurt içi, yurt dışı tanıtım ve iş organizasyonlarına katılmıştır. Ajanslarımız, bölgeleri için faydalı projeler üreterek Katılım Öncesi Mali İşbirliği Aracı (IPA) çerçevesinde AB tarafından ülkemize sağlanan fonlardan faydalanmaktadırlar. Bölgesel Rekabet Edebilirlik Operasyonel Programı altında, 10 kalkınma ajansımızın toplamda yaklaşık 125 milyon Avro bütçeli 13 adet projesinin desteklenmesi öngörülmektedir. İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Operasyonel Programı kapsamında, 14 kalkınma ajansımızın toplamda yaklaşık 73 milyon Avro bütçeli proje ve hibe programlarını uygulayabilmeleri için çalışmalarımız devam etmektedir. Önümüzdeki dönemde, yetkilerini, kaynaklarını ve kapasitelerini artırmak suretiyle, ajanslarımızı sosyo-ekonomik kalkınmamızı ve dönüşümümüzü destekleyen kurumlar olarak güçlendirmeye devam edeceğiz. Kurumsallaşma sürecini tamamlayan ajanslarımızın bölgelerimizin özelliklerine göre faaliyet alanları itibarıyla uzmanlaşmalarının sağlanmasına çalışacağız. Kalkınma ajansları faaliyet raporu ile bu alandaki çıktıları, mali performansı ve ilerlemeleri paydaşlarımıza sunuyoruz. Bu, bölgesel gelişmenin de temel ilkeleri olan katılımcılık, şeffaflık ve yönetişimin hayata geçmesi yönünde somut bir adımı da oluşturuyor. Faydalı olmasını diler, emeği geçenlere ve tüm paydaşlarımıza teşekkür ederim. 6

GİRİŞ BÖLGESEL GELİŞME YAPISAL UYUM GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Bölgesel gelişme politikasının iki temel amacı; bölgelerarası gelişmişlik farklarının azaltılması ve bölgelerin rekabet gücünün artırılmasıdır. Bu amaçlarımıza ulaşmada; temel çerçevemiz Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi (BGUS), temel karar platformu bölgesel gelişme alanında ulusal düzeyde genel politikaları ve öncelikleri tayin eden Bölgesel Gelişme Yüksek Kurulu dur. Kalkınma ajansları 2006 yılından bu yana gelişmektedir. Bu süreçte; her kesimden ajans faaliyetlerine ilişkin değerlendirmeleri sistemi ileriye götürmeye dönük girdiler olarak ele alıyoruz. Bölgesel gelişmenin ve ajansların, toplumumuzun gündeminde yer almasını, tüm kesimlere mal olmasının göstergesi olarak görüyoruz. 2013 yılı, Onuncu Kalkınma Planı hazırlıkları yanında yeni dönem bölge planı hazırlıklarının da sürdürüldüğü bir yıl olmuştur. Bölge planlarının hazırlanmasında ilçe düzeyine kadar inilmiş ve yaygın bir katılım sağlanmıştır. 2010-2013 dönemi için hazırlanmış olan bölge planlarından; yöntem, süreç, içerik ve kalite olarak daha ileri seviyede çalışmalar ortaya konmuştur. Bu durum ajanslardaki kurumsal gelişmenin de olumlu bir tezahürü olmuştur. Bölge planları hazırlıkları ile birlikte ajanslarımız, sektörel ve tematik incelemeler ve araştırmalar yürütmüş ve bunları raporlar haline getirerek ilgili kesimlerin kullanımına sunmuştur. GAP Eylem Plan başta olmak üzere diğer Bölge Kalkınma İdaresi (BKİ) Eylem Planlarının hazırlık sürecinde gerek BKİ lerle koordinasyon tesisinde gerekse bölge planlarının strateji ve önceliklerinin BKİ Eylem Planlarına bir çerçeve oluşturmasında saha çalışmalarında kalkınma ajansları önemli işlevler üstlenmiştir. Kalkınma ajansları, bölgesel gelişme sürecinde yer alan kurumlara proje bazlı mali ve teknik destek sağlamaktadır. Uygulamada olan mali destek türleri; doğrudan finansman desteği, doğrudan faaliyet desteği ve güdümlü proje desteğidir. Ayrıca bu kurumların yerel planlama çalışmalarına katkı sağlamak ve kurumsal kapasitelerini artırmak amacıyla teknik destekler de sunulmaktadır. 2008-2013 döneminde kalkınma ajanslarınca doğrudan finansman desteğinin en yaygın ve bilinen türü olarak proje teklif çağrısı usulüyle uygulanan destek programlarına toplam 26.979 proje başvurusu yapılmış, bunlardan 5.665 i desteklenmiştir. Proje teklif çağrısı kapsamında tahsis edilen toplam destek miktarı yaklaşık 1,4 milyar TL ye, faydalanıcıların eşfinansmanıyla birlikte toplam proje bütçeleri yaklaşık 2,6 milyar TL ye ulaşmıştır. Doğrudan faaliyet desteği kapsamında ajanslara 3.202 proje başvurusu yapılmış; bunlardan 886 sı uygun görülmüş ve bu projelere 43,5 milyon TL lik kaynak tahsis edilmiştir. Güdümlü proje uygulamaları da 2013 yılında devam etmiştir. 2012 ve 2013 yıllarında desteklenmeye hak kazanan 14 projeye yaklaşık 47 milyon TL lik ajans desteği tahsis edilmiştir. 7

Teknik destek kapsamında ise 2008-2013 döneminde ajanslara 4.869 proje başvurusu yapılmış, bu projelerden 2.997 ü desteklenmiş ve bunlara 20,4 milyon TL lik kaynak tahsis edilmiştir. Planlama ve mali ve teknik destekler yanında, kalkınma ajanslarının kurumsal kapasitelerini geliştirmeye yönelik çeşitli faaliyetler yapılmıştır. Kalkınma Bankası aracılığıyla ajans personeline yönelik sistemli eğitim programları uygulanırken, ilgili mevzuat uyarınca bizzat ajanslar tarafından muhtelif konularda hizmet içi eğitim programları düzenlenmiştir. 2013 Yılı aynı zamanda, Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu tarafından kalkınma ajanslarının mevzuat yapısı ve uygulamaları ile ajansların Kalkınma Bakanlığı ve bölgesel gelişmede rol alan başlıca kurum ve kuruluşlarla ilişkilerini konu alan denetimin yapıldığı bir yıl olmuştur. Kalkınma ajanslarının kurumsal işleyişini güçlendirmek ve ana hizmet süreçlerine ilişkin etkinliğin ve verimliliğin arttırılmasına yönelik olarak modüler, bütünleşik ve merkezi bir bilgi sistemi geliştirilmesi amacıyla hayata geçirilen Kalkınma Ajansları Yönetim Sistemi (KAYS) Projesi çalışmaları devam etmiş, sistemin tamamlanan bölümleri ajansların kullanımına açılmıştır. Ajanslar için işlevsel, kurumsal ve yönetsel alanlarda, kısa, orta ve uzun vadeli gelişim hedeflerimiz ve çalışmalarımız bulunmaktadır. İşlevsel olarak planlama, destek uygulamaları, inceleme-araştırma ve yatırım destek ve tanıtım konuları öne çıkmaktadır. Kurumsal olarak karar ve danışma organlarının yapı ve fonksiyonları, insan kaynakları sistemi ile mali yönetim ve iç kontrol süreçleri iyileştirilerek ajansların yetkilerinin ve esnekliklerinin artırılmasına önem verilecektir. Denetim sisteminin rasyonelleştirilmesi ve mali yönetim sürecinin tasarlanması konuları öncelik taşımaktadır. Ajansların işlevlerini yerine getirmesinde mali destekler önemli bir yere sahiptir. Uygulama araçlarının çeşitlendirilmesi ajansların aynı kaynakla daha fazla etki ortaya çıkarmasını sağlayacaktır. Yatırım destek ve tanıtım birimlerimize dair yönetmeliğimizin yayımlanması aşamasındayız. Kapasite geliştirme çalışmalarımızla birlikte bu birimlerimiz bu alanda daha somut ve katma değer yaratan konumda olacaklardır. Ajansların bölgesel kalkınmadaki rollerinin güçlendirilmesi için tecrübe paylaşımı önem arzetmektedir. Bu amaçla ajansların işlem ve konu bazlı ağlar kurmaları ve/veya mevcut ulusal ve uluslararası işbirliği ağlarına katılım sağlaması desteklenmektedir. 8

KALKINMA AJANSLARI ve BÖLGELERİ Bölge Kodu Kalkınma Ajansı Adı Kısaltma Kapsadığı İller Merkez İl TR10 İstanbul Kalkınma Ajansı İSTKA İstanbul İSTANBUL TR21 Trakya Kalkınma Ajansı TRAKYA Edirne, Kırklareli, Tekirdağ TEKİRDAĞ TR22 Güney Marmara Kalkınma Ajansı GMKA Balıkesir, Çanakkale BALIKESİR TR31 İzmir Kalkınma Ajansı İZKA İzmir İZMİR TR32 Güney Ege Kalkınma Ajansı GEKA Aydın, Denizli, Muğla DENİZLİ TR33 Zafer Kalkınma Ajansı ZEKA Afyonkarahisar, Kütahya, Manisa, Uşak KÜTAHYA TR41 Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı BEBKA Bilecik, Bursa, Eskişehir BURSA TR42 Doğu Marmara Kalkınma Ajansı MARKA Bolu, Düzce, Kocaeli, Sakarya, Yalova KOCAELİ TR51 Ankara Kalkınma Ajansı ANKARA Ankara ANKARA TR52 Mevlana Kalkınma Ajansı MEVKA Konya, Karaman KONYA TR61 Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı BAKA Antalya, Burdur, Isparta ISPARTA TR62 Çukurova Kalkınma Ajansı ÇKA Mersin, Adana ADANA TR63 Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı DOĞAKA Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye HATAY TR71 Ahiler Kalkınma Ajansı AHİKA Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir, Niğde NEVŞEHİR TR72 Orta Anadolu Kalkınma Ajansı ORAN Kayseri, Sivas, Yozgat KAYSERİ TR81 Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı BAKKA Bartın, Karabük, Zonguldak ZONGULDAK TR82 Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı KUZKA Çankırı, Kastamonu, Sinop KASTAMONU TR83 Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı OKA Amasya, Çorum, Samsun, Tokat SAMSUN TR90 Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı DOKA Artvin, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize, Trabzon TRABZON TRA1 Kuzeydoğu Anadolu Kalkınma Ajansı KUDAKA Bayburt, Erzincan, Erzurum ERZURUM TRA2 Serhat Kalkınma Ajansı SERKA Ağrı, Ardahan, Iğdır, Kars KARS TRB1 Fırat Kalkınma Ajansı FKA Bingöl, Elazığ, Malatya, Tunceli MALATYA TRB2 Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı DAKA Bitlis, Hakkâri, Muş, Van VAN TRC1 İpekyolu Kalkınma Ajansı İKA Adıyaman, Gaziantep, Kilis GAZİANTEP TRC2 Karacadağ Kalkınma Ajansı KARACADAĞ Diyarbakır, Şanlıurfa DİYARBAKIR TRC3 Dicle Kalkınma Ajansı DİKA Batman, Mardin, Şırnak, Siirt MARDİN 9

KALKINMA AJANSLARI 10

KALKINMA AJANSLARININ HEDEFLERİ Bölgeler arası gelişmişlik farkını azaltmak Bölgelerin potansiyelini harekete geçirmek Bölgelerin rekabet gücünü artırmak Yerel yönetimlere teknik destek vermek Bölgelerin iş ve yatırım imkânlarını tanıtmak Özel yatırımcılara yönlendirme ve destek sağlamak Bölgelerin ulusal kalkınmaya katkısını azamiye çıkarmak Kalkınmaya dönük beşeri ve kurumsal yapıyı güçlendirmek Kalkınmada yerel sahiplik ve benimsemeyi artırmak 11

1. HUKUKİ VE KURUMSAL YAPI Kalkınma ajansları, ulusal düzeyde Kalkınma Bakanlığı koordinasyonunda, kendine özgü teknik ve finansman (bütçe) mekanizmasına sahip, kâr amacı gütmeyen, hızlı karar alıp uygulayabilen, merkezi ve yerel idarelerin dışında, kamu, özel sektör ve Sivil Toplum Kuruluşları nı (STK) bir araya getiren, tüzel kişiliği haiz, 5449 sayılı Kanunla düzenlenmemiş işlemlerinde özel hukuk hükümlerine tabi, İstatistikî Bölge Birimleri Sınıflandırması (Düzey 2 bölgeleri) esas alınarak Bakanlar Kurulu Kararı ile kurulan teknik kapasitesi yüksek, uygulamacı olmayan, destekleyici, koordinatör ve katalizör olarak faaliyet gösteren kalkınma birimleridir. 1.1. Hukuki Altyapı 5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun ile 26 Düzey-2 bölgesinde kurulan kalkınma ajansları faaliyetlerini aşağıdaki mevzuat hükümlerine tabi olarak yürütmektedir: Kalkınma Ajanslarının Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik Kalkınma Ajansları Personel Yönetmeliği Kalkınma Ajansları Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği Kalkınma Ajansları Proje ve Faaliyet Destekleme Yönetmeliği Kalkınma Ajansları Denetim Yönetmeliği Bu yönetmelikler dışında Kalkınma Bakanlığı tarafından hazırlanan ve ajansların tabi olduğu satın alma faaliyetlerine ilişkin Kalkınma Ajansları Mal, Hizmet ve Yapım İşi Satın Alma İhale Usul ve Esasları, ajanslar tarafından mali destek programlarının uygulanmasında kullanılan Proje Uygulama Rehberi ile destek programlarının yürütülmesine ilişkin Destek Yönetim Kılavuzu ve diğer ilgili mevzuat bulunmaktadır. İlgili mevzuatı geliştirme ve uygulamaya dönük tereddütleri giderme hususunda Kalkınma Bakanlığı yetkili kılınmıştır. Hukuki altyapının geliştirilmesi doğrultusunda ajansların görüş ve önerileri alınmış olup, gerekli değişiklik ve yeni düzenlemelerin yapılması konusundaki çalışmalar Bakanlık tarafından sürdürülmektedir. 1.2. Görev, Yetki ve Sorumluluklar Ajansların görev, yetki ve sorumlulukları 5449 sayılı Kanunun 5. maddesinde sıralanmıştır: Yerel yönetimlerin planlama çalışmalarına teknik destek sağlamak Bölge plan ve programlarının uygulanmasını sağlayıcı faaliyet ve projelere destek olmak, söz konusu projeleri izlemek ve değerlendirmek Yerel ve kırsal kalkınmayı destekleyici kapasite geliştirme faaliyetlerinde bulunmak Kamu kesimi, özel kesim ve sivil toplum kuruluşları arasında işbirliklerini geliştirmek ve bu kesimlerin kalkınmayı destekleyici projelerini izlemek Kaynaklarını bölge plan ve programlarına uygun olarak kullanmak veya kullandırmak Bölgenin kalkınmasını sağlayacak imkânları tespite dönük araştırmalar yapmak 12

Bölgenin ulusal ve uluslararası düzeyde tanıtımını yapmak Yatırımların takibini ve sonuçlandırılmasını tek elden yürütmek Küçük ve orta ölçekli işletmelerle yeni girişimcileri desteklemek İkili veya çok taraflı uluslararası programları tanıtmak ve bu kapsamda proje geliştirilmesine katkı sağlamak 1.3. Kurumsal Yapı 2006 yılında İzmir ve Çukurova Kalkınma Ajansları olmak üzere iki, 2008 yılında sekiz ve 2009 yılında onaltı olmak üzere toplam yirmialtı kalkınma ajansının kuruluşu tamamlanmıştır. Personel alımları ile beşeri kaynak temeli güçlü bir şekilde kurulmuş, personel eğitimlerine yönelik faaliyetler yürütülmüş, tüm illerdeki yatırım destek ofisleri faaliyete geçirilmiş ve yönetim kontrol sistemleri oluşturulmuştur. Ajanslar; kalkınma kurulu, yönetim kurulu ve genel sekreterlikten oluşmaktadır. Bu organların fonksiyonları ve ilişkileri Şekil 1.1 de verilmektedir. Şekil 1. 1 Kalkınma Ajanslarının Organları ve İşleyiş Yapısı 1.3.1. Kalkınma Kurulu Kalkınma kurulu ajansın danışma organıdır. Kurul, ajansın faaliyetlerinde katılımcılığı ve sahiplenmeyi artırmak üzere, bölgedeki kamu kurum ve kuruluşları, özel kesim, sivil toplum kuruluşları, üniversiteler ve yerel yönetimlerin temsilcilerinden oluşmaktadır. En fazla yüz üyeden oluşan kalkınma kurulunun temsilci yapısı, görev süreleri ve diğer hususlar kuruluş kararnamesi ile belirlenmektedir. Kalkınma Kurulu nun görevi; işbirliklerini geliştirmek ve ajansı yönlendirmek, politika tavsiyesinde bulunmak, tek ilden oluşan bölgelerde yönetim kuruluna üye seçmek ve ajans faaliyet raporlarını görüşmek ve yönetim kuruluna önerilerde bulunmaktır. 13

1.3.2. Yönetim Kurulu Yönetim kurulu ajansın karar organıdır. Birden fazla ilden oluşan ajanslarda yönetim kurulu; il valileri, büyükşehir belediye başkanları veya büyükşehir olmayan illerde il merkez belediye başkanları, il genel meclisi başkanları ile ticaret ve sanayi odası başkanlarından oluşmaktadır. Tek ilden oluşan ajansların yönetim kurulunda, kalkınma kurulundan seçilen üç üye de yer alır. Yönetim Kurulu nun görevleri; bölge planı ve çalışma programını kabul etmek, bütçeyi ve desteklenecek projeleri onaylamak, personelin işe alım ve iş sonlandırılmasına karar vermek, seçilmek üzere Genel Sekreteri Bakanlığa önermektir. Yönetim Kurulu Başkanı alfabetik sırayla birer yıl görev yapan bölge illerinin valileridir. 1.3.3. Genel Sekreterlik Genel sekreterlik ajansın icra organıdır. Genel sekreterlik bünyesinde, bölgenin özelliklerine ve öncelikli faaliyet alanlarına göre en fazla beş ana hizmet birimi kurulabilmektedir. Esneklik sağlamak üzere mevzuatta genel sekreterlik birimlerinin adı ve işlevlerine dair belirleyici/sınırlayıcı hükümler konulmamıştır. Bu çerçevede, ajansların önemli bir bölümünde genel sekreterlik örgütlenmesi; bölge planı ve destek programlarından sorumlu olan planlama ve programlama birimi, programların uygulamasından sorumlu program/proje uygulama birimi, programların izlenmesi ve değerlendirilmesinden sorumlu izleme ve değerlendirme birimi ile destek hizmetlerini yerine getirmek üzere kurulan idari ve mali işler biriminden oluşmaktadır. Birimler yönetim kurulu kararı ile kurulur. Planlama, Programlama ve Koordinasyon Birimi (PPKB), bölgenin ekonomik, sosyal ve kültürel gelişmesini hızlandırmaya ve rekabet gücünü artırmaya yönelik araştırmalar yapılması, yerel aktörlerin katılımı ile bölgesel ve sektörel bazda plan ve programlar hazırlanması, yerel, ulusal ve uluslararası kurumlarla işbirliği ve kapasite geliştirmeye yönelik çalışmalar yapılmasından sorumludur. Program Yönetim Birimi (PYB), PPKB tarafından hazırlanan bölge planı ve çalışma programlarına göre oluşturulacak destek programlarının yönetiminden sorumlu birimdir. PYB, tüm destekler kapsamında, başvuruların alınmasından, destek almaya hak kazanan projelerin/faaliyetlerin belirlenmesi ve başvuru sahipleri ile sözleşmelerin imzalanmasına kadar olan sürecin uygulanmasından sorumludur. İzleme ve Değerlendirme Birimi (İDB), Ajans tarafından hazırlanan plan ve programların ve desteklenen projelerin izleme ve değerlendirilmesi amacıyla gerekli bilgilerin toplanması, analizi, bildirimi ve kullanılması hususunda çalışmalar yapar. Destekleme faaliyetlerinin verimlilik, etkinlik, yaratılan etki ve sürdürülebilirliğinin düzenli aralıklarla takip edilmesini sağlar. Bu nedenle destek programları çerçevesinde başarılı olup, sözleşmesi imzalanan projelerin uygulanması, izlenmesi, yasa ve usullere uygunluğunun kontrolü, yararlanıcının sorunları ve ihtiyaçları ile yakından ilgilenir. İdari ve Mali İşler Birimi (İMİB) ise; İDB tarafından uygunluğu bildirilen projelerin yararlanıcılarına ön ödemesinin yapılması, desteklenen projelerin mali yönetiminin kontrol edilmesi, ajansın sağladığı desteklerle ilgili mali açıdan yasal takip gerektiren işlemlerin ajans adına yürütülmesi ve ajansın sağladığı desteklerin proje/faaliyet düzeyinde mali denetiminin 14

yapılmasından sorumludur. Ayrıca personel ile ilgili tüm işlemler de İMİB tarafından yapılmaktadır. 1.3.4. Yatırım Destek Ofisleri Ajanslar, bölgeye yatırımcı çekmek ve işlemlerini tek elden takip etmek amacıyla illerde Yatırım Destek Ofisleri (YDO) kurmuşlar; YDO lar 2012 yılı itibarıyla tüm illerde faaliyet göstermeye başlamışlardır. Yeni teşvik sisteminde izleme ve değerlendirmenin daha etkili icra edilmesini temin etmek üzere, ajanslara teşvik belgesi düzenlenmesi, belge kapsamında gerçekleştirilen yatırımların izlenmesi ve tamamlama vizesi işlemlerinin sonuçlandırılması konularında yetki verilmiştir. 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar da ajanslar yerel birimler arasında sayılmış olup genel teşvik uygulamaları kapsamında yer alan ve sabit yatırım tutarı on milyon Türk Lirasını aşmayan yatırımlara ilişkin teşvik belgesi başvurusu, yatırımcının tercihine bağlı olarak ajansa da yapılabilmektedir. Ayrıca ajansa resmi yazıyla iletilen teşvik belgelerinin yatırım destek ofisleri aracılığıyla izlenmesine ve sonuçlarının altı aylık aralıklarla Ekonomi Bakanlığına raporlanmasına 2013 yılında da devam edilmiştir. Tamamlama ekspertizi ve vize işlemlerine ilişkin başvuru, Ekonomi Bakanlığı tarafından resmi yazı ile ajanslara iletildiğinde, firmalar ajanslarca bilgilendirilmekte ve tamamlama ekspertizleri yapılmaktadır. Ajansların bu birimlerinin yanında, bölge ihtiyaçlarına göre araştırma, strateji, tanıtım ve işbirliği gibi alanlarda müstakil birimler kurulmuş veya yukarıda adı geçen birimlerin isim ve fonksiyonları bu alanları da içerecek şekilde geliştirilmiştir. Ajansların esnek yapısı, belirtilen ana hizmet birimi sayısı çerçevesinde ihtiyaç duyulması durumunda gelecek dönemlerde yeni birimler oluşturulmasına ve farklı temalarda çalışma yapılmasına imkân vermektedir. 15

2. BEŞERİ KAYNAKLAR 2.1. Beşeri Kaynaklar Politikası Ajanslar, 5449 sayılı Kanun ve Kalkınma Ajansları Personel Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde personel istihdam etmektedir. Ajans genel sekreteri, yönetim kurulu kararı ve Kalkınma Bakanlığının onayı ile görevlendirilmektedir. Genel sekreterin, ajansın faaliyet alanına giren konularda yeterli bilgi ve deneyime sahip; uzmanlık gerektiren işlerde en az on yıl fiilen çalışmış olması gerekmektedir. Ajans uzman personeli ve iç denetçi ise Kanunda belirlenen lisans bölümlerinden mezun olan ve ilgili dil sınavlarında İngilizce dilinden yeterli puanı almış adaylar arasından sözlü mülakat yoluyla istihdam edilmektedir. Ajanslar, görevlerini etkili ve verimli bir şekilde yürütebilmek, alanında uzmanlaşmış, ulusal ve uluslararası düzeyde ihtiyaç duyulan niteliklere sahip personeli istihdam etmek, bu personelin niteliklerini geliştirmek ve sürdürülebilir kılmak amacıyla beşeri kaynaklar politikalarını tespit ederler. İşe alımlar bu politikalar doğrultusunda gerçekleştirilir. Ajans personeli iş mevzuatı hükümlerine tabi ve belirsiz süreli iş akdi ile çalıştırılmaktadır. Genel sekreter ile diğer personelin ücret ve gündelikleri ile diğer malî ve sosyal hakları, Yüksek Planlama Kurulu kararıyla tespit edilen alt ve üst limitleri geçmemek üzere yönetim kurulunca belirlenir. 15/01/2012 tarihinden sonra kalkınma ajanslarında istihdam edilen personelin ücreti, mali ve sosyal hakları 666 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin (KHK) konusunu oluşturmaktadır. 666 sayılı KHK nın ilgili hükmü Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiş olsa dahi, kararın yürürlüğünün ertelendiği süre içinde 6495 sayılı Kanun ile ajans personelini içine alan hüküm yenilenmiştir. Böylece 15/01/2012 tarihinden sonra ilk defa ve yeniden atanacaklar bakımından yeni bir rejim benimsenmiştir. Ajans personelinin mali, sosyal hak ve yardımlarının belirlenmesinde 2012/3739 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına ekli (I) sayılı listeyle emsal kadrolar esas alınmıştır. Yeni düzenleme uyarınca 15/01/2012 tarihinden sonra ilk defa veya yeniden atanmak suretiyle istihdam edilecek personele her ne ad altında olursa olsun yapılacak toplam aylık net ödeme tutarı emsali personele mali haklar ile sosyal hak ve yardımlar kapsamında yapılan toplam aylık net ödeme tutarını geçemeyecektir. 2.1.1. Genel Sekreter 2013 yılı sonu itibarıyla yirmibir ajansta genel sekreterlik görevi asaleten, diğerlerinde vekâleten yürütülmektedir. Şekil 2.1 de görüldüğü üzere 26 ajans genel sekreterinin 8 i doktora, 11 i yüksek lisans ve 7 si lisans mezunudur. 16

Şekil 2. 1 Kalkınma Ajansları Genel Sekreterlerinin Eğitim Düzeylerine Göre Dağılımı Genel sekreterlerin mezun oldukları lisans bölümleri Tablo 2.1 de gösterilmiştir. Ayrıca, bazı ajans genel sekreterleri birden fazla alanda yüksek lisans eğitimi almıştır. Tablo 2. 1 Kalkınma Ajansları Genel Sekreterlerinin Lisans Dereceleri Bölüm Sayı Bölüm Sayı Kamu Yönetimi 7 Maden Mühendisliği 1 İşletme 2 İnşaat Mühendisliği 1 İktisat 2 Ziraat Mühendisliği 3 Uluslararası İlişkiler 3 Sosyoloji 1 Hukuk 2 Endüstri Mühendisliği 2 Elektrik Mühendisliği 1 Makine Mühendisliği 1 2.1.2. Uzman, İç Denetçi, Destek Personeli Ajanslarda istihdam edilen personelin ünvanlarına göre dağılımı ise 2012 ve 2013 yılları itibarıyla Tablo 2.2 de gösterilmiştir. 2012 yılında uzman personel sayısı 797 iken, 2013 yılında 811 olmuştur. Uzmanların 210 u YDO larda görev yapmaktadır. Toplam personel sayısı ise 972 den 983 e yükselmiştir. 17

Tablo 2. 2 Kalkınma Ajansları Personelinin Ünvanlarına Göre Dağılımı (2012-2013) Uzman (YDO dâhil) Destek İç Denetçi Toplam(*) Ajans 2012 2013 2012 2013 2012 2013 2012 2013 AHİKA 20 32 7 7 0 0 27 39 ANKARA 36 29 6 6 1 1 43 36 BAKA 34 32 6 6 1 1 41 39 BAKKA 23 23 5 5 0 0 28 28 BEBKA 25 33 6 5 1 0 32 38 ÇKA 29 27 7 7 0 0 36 34 DAKA 33 30 5 4 0 0 38 34 DİKA 34 37 6 6 0 0 40 43 DOĞAKA 32 28 6 6 0 0 38 34 DOKA 48 45 10 10 1 1 59 56 FKA 28 31 5 5 1 1 34 37 GEKA 34 33 5 5 0 0 39 38 GMKA 27 28 7 7 1 1 35 36 İKA 27 28 5 6 0 0 32 34 İSTKA 38 42 8 9 1 0 47 51 İZKA 35 33 6 6 1 0 42 39 KARACADAĞ 28 33 6 5 0 0 34 38 KUDAKA 30 26 8 6 0 0 38 32 KUZKA 32 25 6 6 1 1 39 32 MARKA 28 34 8 9 1 1 37 44 MEVKA 36 34 7 7 1 1 44 42 OKA 31 31 5 4 1 1 37 36 ORAN 31 33 4 6 1 1 36 40 SERKA 29 27 6 7 0 0 35 34 TRAKYA 26 28 7 6 0 0 33 34 ZEKA 23 29 5 6 0 0 28 35 Toplam 797 811 162 162 13 10 972 983 18

(*) Genel sekreterler toplama dahil olmayıp; genel sekreterlik görevini vekaleten götüren uzmanlar toplama dahil edilmiştir. Ajans personelinin ünvanlarına göre dağılımı Şekil 2.2 de verilmiştir. Buna göre ajansların toplam personel sayısı içinde uzman personelin oranı % 83, destek personelinin oranı % 16 dır. Yeni kamu mali yönetim anlayışı ile birlikte önemi artan iç kontrol sisteminin unsurlarından olan iç denetim, ajanslarda iç denetçiler tarafından yürütülmektedir. İç denetçiler, kamuda denetim elemanı olarak en az 5 yıl çalışmış ve İngilizce biliyor olmak şartı ile istihdam edilmektedir. Ajanslarda iç denetçi sayısı 2013 yılında 10 kişidir. Şekil 2. 2 Kalkınma Ajansları Personelinin Ünvanlarına Göre Dağılımı Ajans personelinin cinsiyete göre dağılımına bakıldığında (Şekil 2.3) ajanslarda istihdam edilen 983 personelin 283 ünün kadın, 700 ünün erkek olduğu görülmektedir. Kadın personelin toplam personel içindeki oranı % 29 a karşılık gelmektedir. Ajanslarda, bölgesel gelişme alanının gerektirdiği çok disiplinli yaklaşıma uygun farklı bölümlerden mezun olmuş personel istihdam edilmektedir. Ajans personeli içinde en fazla sayıda; işletme, iktisat, kamu yönetimi, uluslararası ilişkiler, endüstri mühendisliği bölümleri mezunları bulunmaktadır. Ancak, ajanslar uzman istihdamı politikalarında bölge ihtiyaçlarını da göz önünde bulundurmaktadır. 19

Şekil 2. 3 Kalkınma Ajansları Personelinin Cinsiyete Göre Dağılımı 2013 yılı sonu itibarıyla ajanslarda çalışan personelin eğitim düzeylerine (Şekil 2.4) bakıldığında, % 64 ünün lisans, % 32 sinin yüksek lisans, % 3 ünün doktora ve % 1 inin ön lisans derecelerine sahip olduğu görülmektedir. Şekil 2. 4 Kalkınma Ajansları Personelinin Eğitim Düzeylerine Göre Dağılımı 20

Ajanslarda İngilizce bilen personel sayısı 842 dir. İngilizceden sonra en çok bilinen yabancı dil (Şekil 2.5) toplam 50 ajans personelinin bildiği Almanca olmuştur. Fransızca bilen 26, Arapça bilen 20, Rusça bilen 15 personel bulunmaktadır. Ayrıca İspanyolca, İtalyanca, Japonca dillerini bilen personel de bulunmaktadır. Şekil 2. 5 Kalkınma Ajansları Personelinin Yabancı Dil Bilgisine Göre Dağılımı 2.2. Eğitim 2.2.1. Kalkınma Bakanlığı Tarafından Düzenlenen Eğitim Faaliyetleri: 2013 yılında kalkınma ajansları, Kalkınma Bakanlığı nın düzenlediği eğitim programlarına da katılmıştır. Eğitim konuları aşağıda örneklendirilmiştir. Bölgesel Kalkınmanın Yönetişim Araçlarının Güçlendirilmesi Projesi Eğitimi Elektronik Belge Yönetim Sistemi (EBYS) Kullanım Eğitimi Ekonomik ve Sosyal Uyum Politikasında Kapasitenin Geliştirilmesi Eğitimi Fizibilite Eğitimi Sosyal Kalkınma ve Sosyal Politikalar Eğitimi Temel Makroekonomik Göstergelerin Yorumlanması Eğitimi Yatırım Promosyonu Eğitimi Kalkınma Bakanlığı nın düzenlediği toplam 206 saatlik eğitime yıl boyunca ajanslardan toplam 2.243 kişi katılmıştır. 21

2.2.2. Kalkınma Bankası Tarafından Düzenlenen Eğitim Faaliyetleri 2013 yılında kalkınma ajansları personelinin katılım sağladığı Kalkınma Bankası eğitimler aşağıda başlıklar altında sınıflandırılabilir. Sektörel Performans Değerlendirmesi Eğitimi Bölgesel Rekabet Edebilirlik Analizi ve Bölgesel Potansiyel Yatırım Alanlarının Belirlenmesi Eğitimi Temel Makroekonomik Göstergelerin Yorumlanması Eğitimi Fizibilite Hazırlama Eğitimi Girişimcilik ve Girişim Finansmanı Eğitimi Kalkınma Bankası nın düzenlediği eğitimlere yıl boyunca ajanslardan toplam 350 kişi katılmıştır. 2.2.3. Diğer Kurum ve Kuruluşlarca Düzenlenen Eğitim Faaliyetleri Ajansların 5449 sayılı Kanunda belirtilen görevlerini etkili ve verimli bir şekilde yerine getirebilmesi için personelin niteliklerinin geliştirilmesi önem arz etmektedir. Personel Yönetmeliğinin 19. Maddesi uyarınca ajans personeli, görevlerinin gerektirdiği nitelik ve ihtiyaca uygun olarak yılda en az 10 gün süreyle, yönetim kurulunca belirlenen konular çerçevesinde, mesleki ve teknik eğitimle birlikte bireysel gelişim eğitimlerine tabi tutulmaktadır. Kalkınma ajansları; Kalkınma Bakanlığı, Kalkınma Bankası, Ekonomi Bakanlığı, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK), Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Türk Standartları Enstitüsü (TSE) gibi devlet kuruluşlarının yanı sıra özel kuruluşlardan da eğitim almışlardır. Diğer kurum ve kuruluşlardan alınan ve 2013 yılında düzenlenen toplam 10.118 saatlik eğitime; 2.853 personel katılım sağlamıştır. Geniş bir yelpazede verilen eğitime ait konuların bazıları; Protokol Eğitimi Satın Alma Eğitimi Taşınır Mal Yönetmeliği Gider Mevzuatı Mahalli İdareler Mevzuatı Proje Planlama ve Yönetimi Fizibilite Hazırlama İç Denetim İçin Araç ve Teknikler İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Yatırım Promosyon Eğitimi Farkındalık Eğitimi Metodoloji ve Proje Yönetimi Uygulamaları KAYS İnsan Kaynakları Uzmanlık Eğitimi Girişimcilik ve Öz kaynak Finansmanı Eğitimi İnovasyon Eğitimi KAYS Proje Faaliyet Destek (PFD) Modülü Son Kullanıcı Eğitimi Kriz İletişimi Liderlik Eğitimi 22

Müzakere Teknikleri SGK Mevzuatı Eğitimi Takım Çalışması Eğitimi Temel Düzey Risk Değerlendirme Eğitimi (6331 sayılı İSG Kanunu Kapsamında) Ses Yalıtımı ve Denetimi Eğitimi Uygulamalı Teşvik Eğitimi Vergi Hukuku İleri Eğitim Programı İzleme ve Değerlendirme Eğitimi olarak özetlenebilir. 23

3. MALİ VERİ ANALİZİ 3.1. Gelirler Kalkınma ajanslarının gelirleri merkezî bütçe 1, il özel idareleri 2, belediyeler 3 ve sanayi ve ticaret odalarından 4 ayrılan fonlar ve diğer gelirlerden oluşmaktadır. Avrupa Birliği (AB) ve diğer uluslararası fonlardan sağlanacak kaynaklar, faaliyet gelirleri ile bağış ve yardımlar da gelirler arasında sayılmıştır. 5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanunun 19. maddesinin (a) bendi, her bir kalkınma ajansı için, bir önceki yıl gerçekleşen genel bütçe vergi gelirleri tahsilâtından, vergi iadeleri ile mahallî idarelere ve fonlara aktarılan paylar düşüldükten sonra kalan tutar üzerinden, binde beş oranında her yıl ayrılacak transfer ödeneğinden Yüksek Planlama Kurulu tarafından belli bir pay verilmesini ve bu dağılımın (tahsisatın) yapılmasında; nüfus, gelişmişlik düzeyi ve performans ölçütlerinin dikkate alınmasını öngörmektedir. 2013 yılında ajansların toplam gelirleri öngörülen 718,5 milyon TL ye karşılık 529,5 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Bu gelişmede, ajanslara merkezî bütçe gelirlerinden ve belediye gelirlerinden aktarılması öngörülen paylardaki azalma önemli rol oynamıştır. Merkezi bütçe gelirlerinden 2013 yılında ajanslara aktarılacak pay 473 milyon TL olarak belirlenmiş, bu ödeneğin 47,3 milyon TL lik (%10) kısmının ajansların 2012 yılında gerçekleşmiş performansına göre yıl içerisinde Kalkınma Bakanlığı tarafından aktarılmasına karar verilmiştir. Ayrıca, söz konusu ödeneğin %15 lik kısmı nüfusa, %45 lik kısmı gelişmişlik düzeyine, %30 luk kısmı ise mevcut kurumsallaşma performansına göre tahsis edilmiştir. Böylece, 2013 yılında ajanslara performans payı dışında aktarılacak pay 425,7 milyon TL olarak öngörülmüştür. Buna karşılık, 2013 yılında merkezi yönetim bütçesinden aktarılmak üzere ayrılan paydan, ajansların kaynak kullanım kapasitesi, nakit yönetimi prensipleri, mali destek programları uygulama takvimi ve ihtiyaçları gereği toplam 142,1 milyon TL kaynak aktarılmıştır. Ancak kalkınma ajanslarının 2012 yılı merkezi bütçe ödeneği olan toplam 417,8 milyon TL nin 336 milyon TL si 2013 yılı içerisinde ajans hesaplarına intikal etmiştir. 2013 yılında hesaplara geçen 2012 yılı merkezi payına ait tutarlar 2013 yılı bütçe geliri olarak gösterilmesi gerekirken mali raporlarda bazı ajanslar tarafından 2012 yılı geliri kabul edilerek geçmiş yıl gelirleri arasında gösterilmiştir. İl özel idarelerinden alınan paylar, öngörülen 34,2 milyon TL nin üzerinde 35,1 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. İl özel idareleri paylarından tahsilat oranları; ANKARA, BAKA, BEBKA, GMKA ve KUDAKA da % 100 ün altında kalmış diğer ajanslarda % 100 ve üzerinde gerçekleşmiştir. 1 Bir önceki yıl gerçekleşen genel bütçe vergi gelirleri tahsilatından, vergi iadeleri ile mahalli idarelere ve fonlara aktarılan paylar düşüldükten sonra kalan tutar üzerinden, binde beş oranında her yıl ayrılacak transfer ödeneğinden, Yüksek Planlama Kurulunca her bir ajans için nüfus, gelişmişlik düzeyi ve performans ölçütlerine göre belirlenecek pay. 2 Bir önceki yıl gerçekleşen bütçe gelirleri üzerinden, borçlanma, tahsisi mahiyetteki gelirler ile genel, katma ve özel bütçeli kuruluşlardan alınan yardım kalemleri hariç tutulmak üzere % bir oranında cari yıl bütçesinden aktarılacak pay. 3 Bir önceki yıl gerçekleşen bütçe gelirleri üzerinden, borçlanma, tahsisi mahiyetteki gelirler kalemler hariç tutulmak üzere binde beş oranında cari yıl bütçesinden aktarılacak pay. 4 Bölgedeki sanayi ve ticaret odalarının, bir önceki yıl kesinleşmiş bütçe gelirlerinin % biri oranında cari yıl bütçesinden aktarılacak pay. 24

Belediye gelirlerinden aktarılacak pay öngörülen 177,9 milyon TL ye karşılık 126,7 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Belediye gelirlerinden aktarılan paylardan tahsilat oranları, AHİKA, BEBKA, DAKA, İKA ve ZEKA da % 100 ün üstüne çıkmış, diğer ajanslarda düşük seviyede gerçekleşmiştir. Sanayi ve Ticaret Odaları ndan alınan paylar, öngörülen 4,8 milyon TL yi aşarak 5,5 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Büyük ölçüde faiz ve repo gelirlerinden oluşan diğer gelirler öngörülen 52,3 milyon TL ye karşılık 80,7 milyon TL seviyesinde gerçekleşmiştir. Ajansların 2013 yılı gelir bütçesi ve gerçekleşmeleri Tablo 3.1 de gösterilmektedir. Tablo 3. 1 Kalkınma Ajansları 2013 Yılı Gelir Bütçesi Gerçekleşmeleri (Bin TL) Gelirler Bütçe % Pay Gerçekleşme % Pay Genel Bütçe 473.000 63,7 142.100 36,4 İl Özel İdareleri 34.161 4,6 35.055 9 Belediyeler 177.931 24 126.677 32,5 Sanayi ve Ticaret Odaları 4.791 0,6 5.524 1,4 Diğer Gelirler 52.302 7 80.664 20,7 Gelirler Toplamı 742.185 100,0 390.020 100,0 Önceki Yıldan Devreden Gelirler 1.028.695 672.492 Genel Toplam 1.770.880 1.062.512 Ajansların 2013 yılı toplam gelir gerçekleşmeleri içinde; genel bütçe gelirleri % 36,4; il özel idareleri % 9; belediyeler % 32,5; sanayi ve ticaret odaları % 1,4 ve diğer gelirler % 20,7 paya sahip olmuştur. Ajans gelirlerinin öngörülene göre gerçekleşme oranlarının detayları ise Tablo 3.3 te gösterilmektedir. Ancak merkezi paya ilişkin gerçekleşmeler belirtilen nedenlerle hesaplanmamıştır. Merkezi paya ilişkin karmaşayı gidermek bakımından merkezi payın yıllar itibarıyla dağılımına ilişkin tutarlar tablo 3.4 te ayrıca gösterilmiştir. Şekil 3. 1 Kalkınma Ajansları Gelir Gerçekleşmelerinin Ana Gruplar Bazında Dağılımı (%) 25

Tablo 3. 2 Kalkınma Ajanslarının 2013 Yılı Bütçelenen ve Gerçekleşen Gelirleri (Bin TL) Ajans Adı 2013 Yılı Transfer Ödeneği Genel Bütçe İl Özel İdareleri Belediyeler Sanayi ve Ticaret Odaları Diğer Gelirler Gelirler Toplamı 2013 Yılı Kaynak Transferi Bütçe Gerçekleşme Bütçe Gerçekleşme Bütçe Gerçekleşme Bütçe Gerçekleşme Bütçe Gerçekleşme AHİKA 18.479 1.000 944 1.293 2.496 3.363 80 39 1.026 1.107 22.396 29.485 ANKARA 14.360 5.000 1.200 1.074 12.538 9.736 710 801 300 1.761 29.660 29.286 BAKA 14.938 13.550 1.407 1.197 6.898 4.378 289 258 1.416 1.724 25.554 23.438 BAKKA 14.290 1.000 636 636 1.791 425 65 39 200 417 19.476 6.017 BEBKA 15.407 2.000 1.436 1.427 8.158 10.915 468 486 0 2.779 25.420 34.136 ÇKA 16.702 2.000 1.466 1.466 7.318 5.463 284 280 3.000 2.662 29.019 12.871 DAKA 15.358 2.000 1.432 1.432 1.705 1.725 61 39 1.668 3.004 24.417 31.100 DİKA 15.471 2.000 1.351 1.352 2.774 2.484 46 26 1.204 1.337 26.164 7.199 DOĞAKA 13.471 1.000 1.304 1.490 3.751 15 105 53 14.420 14.864 39.181 21.922 DOKA 15.573 2.500 1.664 1.674 4.496 4.043 131 149 500 900 23.710 11.766 FKA 14.544 3.000 1.100 1.130 2.642 1.903 42 39 322 1.456 20.550 12.528 GEKA 16.951 3.000 1.561 1.561 5.134 3.105 260 255 1.000 1.813 23.362 8.734 GMKA 17.781 5.500 945 907 3.598 1.419 103 104 465 396 20.049 16.376 İKA 16.050 7.000 1.114 1.657 3.220 6.297 158 266 820 1.250 22.151 31.205 İSTKA 16.393 4.000 3.390 3.390 61.081 33.828 303 1.008 11.000 26.956 94.253 83.875 İZKA 14.974 4.500 1.308 1.308 13.925 11.676 462 473 7.138 6.032 37.123 20.489 KARACADAĞ 15.517 2.500 1.923 1.923 4.165 2.607 84 68 500 2.580 26.423 38.021 KUDAKA 16.965 5.000 854 820 1.122 935 36 41 250 892 20.262 19.738 KUZKA 16.919 5.000 689 689 842 420 32 32 400 645 18.980 4.286 MARKA 16.139 15.200 1.382 1.382 8.854 5.063 289 289 1.015 1.114 28.727 9.848 MEVKA 18.149 15.200 1.098 1.098 4.163 3.597 200 199 1.455 1.755 25.778 10.638 OKA 16.444 8.000 1.483 1.483 3.840 2.012 122 119 1.000 1.093 25.245 19.844 ORAN 19.251 7.000 1.279 1.412 3.549 2.158 129 117 700 1.188 23.657 8.875 SERKA 16.839 5.500 940 943 1.097 398 21 16 503 330 22.529 16.887 TRAKYA 19.751 17.650 550 605 3.425 2.158 135 155 1.000 1.008 19.470 8.926 ZEKA 18.939 2.000 1.705 1.706 5.349 6.554 176 173 1.000 1.601 24.932 12.034 TOPLAM 425.655 142.100 34.161 35.055 177.931 126.677 4.791 5.524 52.302 80.664 718.488 529.524 26

Tablo 3. 3 Kalkınma Ajansları Gelirlerinin Gerçekleşme Oranları (Gerçekleşme/Bütçe) (%) Ajans Adı Genel Bütçe İl Özel İdareleri Belediyeler Sanayi ve Ticaret Odaları Diğer Gelirler Toplam AHİKA 5,4 137,0 134,7 48,8 107,9 131,7 ANKARAKA 34,8 89,5 77,7 112,8 587,0 98,7 BAKA 90,7 85,1 63,5 89,3 121,8 91,7 BAKKA 7,0 100,0 23,7 60,0 208,5 30,9 BEBKA 13,0 99,4 133,8 103,8-134,3 ÇKA 12,0 100,0 74,7 98,6 88,7 44,4 DAKA 13,0 100,0 101,2 63,9 180,1 127,4 DİKA 12,9 100,1 89,5 56,5 111,0 27,5 DOĞAKA 7,4 114,3 0,4 50,5 103,1 56,0 DOKA 16,1 100,6 89,9 113,7 180,0 49,6 FKA 20,6 102,7 72,0 92,9 452,2 61,0 GEKA 17,7 100,0 60,5 98,1 181,3 37,4 GMKA 30,9 96,0 39,4 101,0 85,2 81,7 İKA 43,6 148,7 195,6 168,4 152,4 140,9 İSTKA 24,4 100,0 55,4 332,7 245,1 89,0 İZKA 30,1 100,0 83,8 102,4 84,5 55,2 KARACADAĞ 16,1 100,0 62,6 81,0 516,0 143,9 KUDAKA 29,5 96,0 83,3 113,9 356,8 97,4 KUZKA 29,6 100,0 49,9 100,0 161,3 22,6 MARKA 94,2 100,0 57,2 100,0 109,8 34,3 MEVKA 83,8 100,0 86,4 99,5 120,6 41,3 OKA 48,6 100,0 52,4 97,5 109,3 78,6 ORAN 36,4 110,4 60,8 90,7 169,7 37,5 SERKA 32,7 100,3 36,3 76,2 65,6 75,0 TRAKYAKA 89,4 110,0 63,0 114,8 100,8 45,8 ZEKA 10,6 100,1 122,5 98,3 160,1 48,3 TOPLAM 33,4 102,6 71,2 115,3 154,2 73,7 27

Tablo 3. 4 Kalkınma Ajansları Merkezi Bütçe Gelirlerinin Yıllar İtibarıyla Dağılımı (2008-2013) AJANS 2008 Yılı 2009 Yılı 2010 Yılı 2011 Yılı 2012 Yılı 2013 Yılı TOPLAM Ödenek Transfer Ödenek Transfer Ödenek Transfer Ödenek Transfer Ödenek 2012 Yılında İntikal Eden 2013 Yılında İntikal Eden Ödenek Transfer Merkezi Pay Ödeneği Merkezi Pay Transferi AHİKA 0 0 3.493 0 15.408 15.408 15.861 3.172 16.683 0 16.683 16.050 7.000 67.495 42.263 ANKARAKA 0 0 4.100 0 12.701 12.701 12.483 4.497 15.412 500 14.914 13.471 1.000 58.167 33.612 BAKA 0 0 3.766 0 14.784 14.784 14.757 2.951 16.081 3.200 12.881 14.544 3.000 63.931 36.816 BAKKA 0 0 2.905 2.905 14.187 14.187 14.536 2.907 16.385 3.600 12.785 14.974 4.500 62.986 40.884 BEBKA 0 0 3.976 3.976 14.045 14.045 14.703 2.941 16.529 0 16.529 15.358 2.000 64.612 39.491 ÇKA 21.495 21.495 28.998 28.151 24.919 24.919 23.874 4.775 20.400 0 20.400 16.951 3.000 136.636 102.739 DAKA 0 0 16.821 16.821 21.220 21.220 20.658 9.132 19.049 1.150 17.900 19.251 7.000 96.999 73.222 DİKA 0 0 16.245 8.068 20.761 20.761 20.914 4.183 19.081 0 19.081 18.939 2.000 95.941 54.093 DOĞAKA 0 0 4.488 4.488 16.583 16.583 16.717 3.343 17.614 0 17.613 17.781 5.500 73.183 47.528 DOKA 0 0 4.370 0 16.716 16.716 16.542 3.308 17.803 7.500 10.303 16.919 5.000 72.350 42.827 FKA 0 0 3.689 3.689 15.882 15.882 16.229 3.246 17.316 3.500 13.816 16.444 8.000 69.559 48.133 GEKA 0 0 3.884 0 14.919 14.919 14.584 2.917 16.297 0 0 15.407 2.000 65.092 19.836 GMKA 0 0 3.192 3.192 14.221 14.218 13.991 2.798 16.158 10.000 6.158 14.938 13.550 62.500 49.916 İKA 0 0 14.915 0 19.043 19.043 18.807 3.761 17.436 1.200 16.235 16.839 5.500 87.040 45.739 İSTKA 0 0 36.080 18.328 21.579 21.579 20.963 4.193 17.693 0 17.693 18.479 1.000 114.794 62.792 İZKA 18.148 18.148 24.483 19.426 22.339 22.339 22.399 4.480 15.897 0 0 14.290 1.000 117.556 65.393 KARACADAĞ 0 0 18.629 9.314 21.247 21.247 21.184 4.237 19.544 6.350 13.193 19.751 17.650 100.354 71.991 KUDAKA 0 0 12.771 6.386 18.952 18.952 18.659 3.732 17.410 15.150 2.260 16.139 15.200 83.931 61.680 KUZKA 0 0 3.106 0 15.313 7.960 14.704 5.941 16.675 5.000 11.676 15.517 2.500 65.315 33.077 MARKA 0 0 3.869 3.869 14.215 14.215 14.955 2.991 16.665 4.000 12.664 15.471 2.000 65.176 39.740 MEVKA 0 0 14.556 14.556 18.802 18.802 19.177 3.835 16.593 0 16.593 15.573 2.500 84.700 56.286 OKA 0 0 16.501 16.501 19.657 19.657 20.084 4.017 17.787 7.650 10.137 16.965 5.000 90.993 62.962 ORAN 0 0 4.095 4.095 16.098 16.098 16.519 3.304 17.312 5.500 11.812 16.393 4.000 70.417 44.809 SERKA 0 0 3.826 0 17.060 17.060 16.978 3.396 18.712 7.500 11.213 18.149 15.200 74.725 54.369 TRAKYAKA 0 0 2.798 2.798 13.157 13.157 13.661 2.731 16.005 0 16.005 14.360 5.000 59.981 39.691 ZEKA 0 0 4.442 4.442 16.193 16.193 16.062 3.212 17.464 0 17.464 16.702 2.000 70.863 43.311 TOPLAM 39.643 39.643 260.000 171.004 450.000 442.644 450.000 100.000 450.000 81.800 336.008 425.655 142.100 2.075.298 1.313.199 28

3.2. Giderler Kalkınma ajansları harcama öngörüleri analitik bütçe sınıflandırmasına uygun olarak bütçeleştirilmektedir. Giderler kurumsal, fonksiyonel ve ekonomik düzeyde sınıflandırılmaktadır. Fonksiyonel kodlar genel hizmetler ve proje faaliyet desteklerinden, ekonomik sınıflama ise personel, mal ve hizmet alım ile transfer giderlerinden oluşmaktadır. Ajansların 2013 yılı bütçe giderleri öngörülen 1.694,3 milyon TL ye karşılık 501,9 milyon TL olarak gerçekleşmiştir (Tablo 3.4). Bu gelişmede en büyük etken proje ve faaliyet destek giderlerinin öngörülenden 927,5 milyon TL düşük gerçekleşmesidir. Bunun nedeni mali destek programı kapsamında desteklenen projelerin hak ediş ödemelerinin 2014 yılına sarkmasıdır. Genel yönetim giderleri öngörülen 306,6 milyon TL ye karşılık 131 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Genel yönetim giderleri içinde yer alan personel giderleri 89,1 milyon TL seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu gelişmeyle, personel giderlerinin bir önceki yıl gerçekleşen ajans gelirlerine oranı kanuni sınır olan % 15 in altında % 6,9 seviyesinde kalmıştır. Plan, program ve proje giderleri öngörülen 31,1 milyon TL ye karşılık 8,3 milyon TL, izleme, değerlendirme ve koordinasyon giderleri öngörülen 7 milyon TL ye karşılık 1,6 milyon TL, araştırma ve geliştirme giderleri öngörülen 36,3 milyon TL ye karşılık 6,3 milyon TL ve tanıtım ve eğitim giderleri öngörülen 55,4 milyon TL ye karşılık 24,2 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Proje ve faaliyet destekleme giderleri öngörülen 1.257,9 milyon TL ye karşılık 330,4 milyon olarak gerçekleşmiştir. Bu gelişmede, 2013 yılı teklif çağrısı programlarına dair ödemelerin henüz gerçekleşmemesi etkili olmuştur. Kalemler itibarıyla, gider gerçekleşmelerinin toplam giderler içinde dağılımına bakıldığında; genel yönetim giderleri % 26,1; plan, program ve proje giderleri % 1,7; izleme, değerlendirme ve koordinasyon giderleri % 0,3; araştırma ve geliştirme giderleri % 1,3; tanıtım ve eğitim giderleri % 4,8 ve proje ve faaliyet destekleme giderlerinin % 65,8 oranında paya sahip olduğu görülmektedir. Giderlerin yüzde dağılımı Şekil 3.2 de gösterilmektedir. Giderlerin öngörülene göre gerçekleşme oranları Tablo 3.6 da gösterilmiştir. Buna göre genel yönetim giderlerinin % 42,7; plan, program ve proje giderlerinin % 26,8; izleme, değerlendirme ve koordinasyon giderlerinin % 22,5; araştırma ve geliştirme giderlerinin % 17,4; tanıtım ve eğitim giderlerinin % 43,6; proje ve faaliyet destekleme giderlerinin % 26,3 ve toplam giderlerin % 29,6 oranında gerçekleştiği görülmektedir. 29

Şekil 3. 2 Kalkınma Ajansları Gider Gerçekleşmelerinin Harcama Türlerine Göre Dağılımı (%) Tablo 3. 5 Kalkınma Ajansları 2013 Yılı Gider Bütçesi Gerçekleşmeleri (Bin TL) Giderler Bütçe % Pay Gerçekleşme % Pay Fark (1) (2) (3)=(2)-(1) Genel Yönetim 306.601 18,1 131.036 26,1-175.565 Plan, Program ve Proje 31.075 1,8 8.340 1,7-22.735 İzleme, Değerlendirme ve Koord. 7.036 0,4 1.584 0,3-5.452 Araştırma ve Geliştirme 36.260 2,1 6.317 1,3-29.943 Tanıtım ve Eğitim 55.430 3,3 24.191 4,8-31.239 Proje ve Faaliyet Destekleme 1.257.898 74,2 330.413 65,8-927.485 Giderler Toplamı 1.694.300 100,0 501.881 100,0-1.192.419 Sonraki Yıla Devreden Gelirler 52.883 700.135 647.252 Genel Toplam 1.747.183 1.202.016-545.167 30

Tablo 3. 6 Kalkınma Ajanslarının 2013 Yılı Bütçelenen ve Gerçekleşen Giderleri (Bin TL) Genel Hizmet Giderleri Ajans Adı Genel Yönetim Hizmetleri Plan, Program ve Proje Hizmetleri İzleme Değerlendirme ve Koord. Hizmetleri Araştırma ve Geliştirme Hizmetleri Tanıtım ve Eğitim Hizmetleri Proje ve Faaliyet Destekleme Giderleri Genel Toplam Personel Giderleri Bütçe Gerçekleşme Bütçe Gerçekleşme Bütçe Gerçekleşme Bütçe Gerçekleşme Bütçe Gerçekleşme Bütçe Gerçekleşme Bütçe Gerçekleşme AHİKA 9.155 4.966 360 151 56 26 603 485 1.420 1.197 32.724 6.331 44.318 13.156 2.737 ANKARAKA 14.710 5.090 1.432 161 275 80 1.824 254 2.506 891 41.281 8.719 62.028 15.195 3.525 BAKA 9.270 4.781 2.170 627 500 40 0 0 2.050 905 51.010 12.863 65.000 19.216 3.844 BAKKA 5.283 3.514 932 442 85 11 615 0 1.056 374 25.157 9.067 33.128 13.408 2.621 BEBKA 18.150 4.226 3.490 210 1.330 28 2.160 202 5.391 1.035 48.400 5.995 78.921 11.696 2.894 ÇKA 7.605 5.867 550 372 100 0 0 0 245 55 85.000 21.881 93.500 28.175 2.892 DAKA 19.251 5.911 734 500 139 72 2.899 137 1.048 634 49.573 8.965 73.644 16.219 3.634 DİKA 16.640 6.506 250 206 40 13 550 537 850 370 32.810 10.121 51.140 17.753 3.908 DOĞAKA 20.483 5.535 367 279 64 2 668 87 2.183 1.139 62.185 21.236 85.950 28.278 3.580 DOKA 17.466 8.289 800 245 550 32 900 294 1.100 810 35.758 12.716 56.574 22.386 3.573 FKA 8.385 4.846 2.400 147 270 16 1.200 275 695 267 29.900 15.572 42.850 21.123 3.371 GEKA 18.341 4.649 509 93 19 9 601 20 1.611 182 37.189 8.342 58.270 13.295 3.662 GMKA 6.972 4.898 967 261 120 43 793 391 1.811 1.599 22.915 12.510 33.578 19.702 3.394 İKA 5.569 4.401 700 309 140 3 287 11 1.154 790 29.075 10.741 36.925 16.255 3.325 İSTKA 20.467 5.341 3.950 595 452 72 2.000 1 9.740 3.691 273.425 40.437 310.034 50.137 4.077 İZKA 12.231 5.462 2.484 200 667 257 3.020 1.053 5.043 1.377 76.555 10.886 100.000 19.235 3.890 KARACADAĞ 9.547 5.778 585 159 70 13 680 200 1.240 537 53.528 13.499 65.650 20.186 3.338 KUDAKA 6.962 4.149 472 181 87 32 916 265 545 468 21.676 12.549 30.658 17.644 3.222 KUZKA 9.818 4.440 680 71 239 18 299 2 733 459 21.744 5.298 33.513 10.288 3.233 MARKA 11.186 5.385 2.091 429 990 414 12.203 224 3.305 936 30.577 9.979 60.352 17.367 3.494 MEVKA 10.941 4.933 750 257 170 49 1.060 119 1.610 843 43.969 7.172 58.500 13.373 3.751 OKA 9.516 3.450 1.258 1.219 265 245 400 368 2.845 2.350 25.175 14.557 39.459 22.189 3.573 ORAN 9.182 4.553 1.393 480 45 0 0 0 1.920 327 35.000 8.930 47.540 14.290 3.165 SERKA 6.044 4.649 330 192 83 5 1.163 488 1.512 1.679 28.198 9.816 37.330 16.829 4.100 TRAKYAKA 9.517 4.636 554 356 170 89 649 600 2.227 818 32.015 14.772 45.132 21.271 3.200 ZEKA 13.910 4.781 867 198 110 15 770 304 1.590 458 33.059 17.459 50.306 23.215 3.118 TOPLAM 306.601 131.036 31.075 8.340 7.036 1.584 36.260 6.317 55.430 24.191 1.257.898 330.413 1.694.300 501.881 89.121 31

Tablo 3. 7 Kalkınma Ajansları Giderlerinin Gerçekleşme (Gerçekleşen/Bütçelenen) Oranları (%) Ajans Genel Yönetim Plan ve Program İzleme ve Değerlendirme Araştırma ve Geliştirme Tanıtım ve Eğitim Proje Faaliyet Destekleme Toplam AHİKA 54,2 41,9 46,4 80,4 84,3 19,3 29,7 ANKARAKA 34,6 11,2 29,1 13,9 35,6 21,1 24,5 BAKA 51,6 28,9 8,0-44,1 25,2 29,6 BAKKA 66,5 47,4 12,9 0,0 35,4 36,0 40,5 BEBKA 23,3 6,0 2,1 9,4 19,2 12,4 14,8 ÇKA 77,1 67,6 0,0-22,4 25,7 30,1 DAKA 30,7 68,1 51,8 4,7 60,5 18,1 22,0 DİKA 39,1 82,4 32,5 97,6 43,5 30,8 34,7 DOĞAKA 27,0 76,0 3,1 13,0 52,2 34,1 32,9 DOKA 47,5 30,6 5,8 32,7 73,6 35,6 39,6 FKA 57,8 6,1 5,9 22,9 38,4 52,1 49,3 GEKA 25,3 18,3 47,4 3,3 11,3 22,4 22,8 GMKA 70,3 27,0 35,8 49,3 88,3 54,6 58,7 İKA 79,0 44,1 2,1 3,8 68,5 36,9 44,0 İSTKA 26,1 15,1 15,9 0,1 37,9 14,8 16,2 İZKA 44,7 8,1 38,5 34,9 27,3 14,2 19,2 KARACADAĞ 60,5 27,2 18,6 29,4 43,3 25,2 30,7 KUDAKA 59,6 38,3 36,8 28,9 85,9 57,9 57,6 KUZKA 45,2 10,4 7,5 0,7 62,6 24,4 30,7 MARKA 48,1 20,5 41,8 1,8 28,3 32,6 28,8 MEVKA 45,1 34,3 28,8 11,2 52,4 16,3 22,9 OKA 36,3 96,9 92,5 92,0 82,6 57,8 56,2 ORAN 49,6 34,5 0,0-17,0 25,5 30,1 SERKA 76,9 58,2 6,0 42,0 111,0 34,8 45,1 TRAKYAKA 48,7 64,3 52,4 92,4 36,7 46,1 47,1 ZEKA 34,4 22,8 13,6 39,5 28,8 52,8 46,1 TOPLAM 42,7 26,8 22,5 17,4 43,6 26,3 29,6 32

4. DENETİM 4.1. Devlet Denetleme Kurulu Denetimi Cumhurbaşkanlığı nın 13/11/2012 tarihli ve 438 sayılı Kararına dayalı olarak Devlet Denetleme Kurulu ajanslarda denetim gerçekleştirmiştir. Söz konusu denetimde Dünyada bölgesel gelişme politika ve temel uygulamalarının yönü Kalkınma ajanslarının ortaya çıkış süreci ve genel karakteristikleri Türkiye de bölgesel kalkınma alanındaki temel gelişmeler Türkiye de bölgesel gelişme alanında rol alan temel kurumsal yapılar Türkiye de kalkınma ajanslarının bölgesel gelişme politikaları ve kurumsal yapılanmalar içindeki yeri Türkiye de kalkınma ajanslarının kuruluşuna etki eden faktörler ve ajanslardan beklentiler Kalkınma ajanslarının: - Mevzuat ve kurumsal altyapısı - Temel fonksiyonları ve bunların uygulama sonuçları - Bütçeleri - İnsan kaynakları - Ajanslara ilişkin denetim faaliyetleri Kalkınma ajanslarının Kalkınma Bakanlığı ve bölgesel gelişmede rol alan başlıca kurum ve kuruluşlarla ilişkileri konuları incelenmiştir. Araştırma ve inceleme çalışması sırasında; mevzuat, tez çalışmaları, yabancı ve yerli yayın ve makaleler taranmış, iç ve dış paydaşlarla mülakatlar, anketler yapılmıştır. Bir yılı aşan bir çalışma sonunda, Türkiye nin Kalkınma Ajansları Uygulamasının Değerlendirilmesi konusunda düzenlenen Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu Başkanlığının Raporu Bakanlığa ulaştırılmış ve 05/03/2014 tarih ve 0230 sayılı Başbakanlık Teftiş Kurulu yazısı ile raporun tetkiki, incelenmesi, Rapor kapsamında yapılması gereken işlemlerin belirlenmesi ve ilgili kurum ve kuruluşlarla gerekli koordinasyonun sağlanarak, neticesinin üçer aylık dönemler halinde Başbakanlığa bildirilmesi hususu Bakanlığa iletilmiştir. 4.2. Sayıştay Denetimi 5449 Sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanunun Mali Saydamlık ve Hesap Verme Sorumluluğu başlıklı 21 inci maddesi ile ajansların finansal kaynaklarının elde edilmesi, kullanılması ve mali denetiminin sağlanmasında görevli ve yetkili olanların kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumlu oldukları hüküm altına alınmıştır. Ayrıca, kalkınma ajansları, Anayasamızın 160 ıncı maddesi, 6085 sayılı Sayıştay Kanunu ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu çerçevesinde Sayıştay tarafından denetlenmektedir. Sayıştay denetimi, kamu idarelerinin, hesap verme sorumluluğu çerçevesinde, kurum tanıma, kalkınma ajansları mali faaliyet, karar ve işlemlerinin; 5449 sayılı Kanun ve ikincil mevzuata, kurumsal amaç, hedef ve planlara uygunluk yönünden 33

denetlemesi, sorumluların hesap ve işlemlerinin kesin hükme bağlanarak Türkiye Büyük Millet Meclisine raporlanması sürecini kapsamaktadır. Sayıştay denetimi, kamu idarelerinin gelir, gider ve malları ile bunlara ilişkin hesap ve işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygunluğunu tespit etme, mali tabloların güvenilirliğine ve doğruluğuna ilişkin görüş bildirme, mali yönetim ve iç kontrol sistemlerini değerlendirme süreçlerini de içermektedir. 2013 yılında, 26 kalkınma ajansının 2012 hesap dönemine ilişkin Sayıştay denetimi tamamlanmış olup 2013 yılına ilişkin denetim süreci devam etmektedir. 4.3. Mali Yönetim Yeterliği Denetimi Mali yönetim yeterliği, ajansın kaynaklarını kullanabilme işlevlerini icra edebilme ve hesap verebilme yetkinliği anlamına gelmektedir. Kalkınma ajanslarının proje ve faaliyet destekleri için kaynak kullanımı ve bu amaçla Kalkınma Bakanlığı bütçesinden transfer ödeneğinin kullandırılması için mali yönetim yeterliğini haiz olmaları zorunlu kılınmıştır. Mali yönetim yeterliği tespitinde aşağıdaki kriterler esas alınmaktadır: Kurumsal Kapasite ve Organizasyonel Yapı Veri Akış ve Raporlama Sistemi İç Kontrol ve Risk Değerlendirme Yapabilme Kapasitesi Sözleşme Yapabilme ve Ödeme Süreci Bilgi Teknolojileri Kullanımı Muhasebe ve İzleme-Değerlendirme Sisteminin Etkin Kullanımı Kalkınma Bakanlığı ndan ikişer, İçişleri ve Maliye Bakanlıkları ile Hazine Müsteşarlığı ndan birer temsilcinin katılımıyla beşer kişilik mali yönetim yeterlik komisyonları oluşturulmuştur. 5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanunun 4 üncü maddesinin (h) bendi ve Kalkınma Ajansları Denetim Yönetmeliğinin 4 üncü ve 5 inci maddeleri uyarınca tüm ajanslar mali yeterlik aldıkları tarihten itibaren 5 yıl sonra veya ihtiyaç hâsıl olduğunda her zaman tekrar mali yönetim yeterliği denetimine tabi olacaktır. Ancak, mali yeterlik komisyonu istediği zaman ajansların mali yeterliğini sürdürüp sürdürmediğini denetleyebilecektir. 2012 yılı sonu itibarıyla ajansların, altısı şartlı olmak üzere, tamamı mali yönetim yeterliği almış olup 2013 yılında ajanslarda mali yönetim yeterliği konusunda her hangi bir çalışma yapılmamıştır. 4.4. Bağımsız Dış Denetim 5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanunun 25 inci maddesi uyarınca ajansların dış denetimi Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından akredite edilmiş bağımsız dış denetim firmalarınca yapılmaktadır. Denetim sonucunda oluşan raporda; mali denetim, iç kontrol sistemi denetimi ve performans denetimi sonuçlarına ilişkin üç ana bölüm yer almaktadır. Mali denetim kapsamında; bütçe gerçekleşmeleri ve mali tabloların denetimi ve mevzuata uygunluk, iç kontrol sistemi denetim sonuçları kapsamında; organizasyonel yapılanma ve beşeri kaynaklar, süreç ve yöntemler, süreç yönetimi, muhasebe ve kayıt sistemi ile bilgi sistemleri konularında denetim yapılmıştır. Performans denetimi kapsamında, ekonomiklik, verimlilik ve etkililik konularında denetim öngörülmüştür. 34

Bağımsız dış denetim firmalarınca mevzuat gereği Bakanlığa iletilen bağımsız denetim raporları esas alınarak Tablo 4.1 oluşturulmuştur. Buna göre bütçe gerçekleşmeleri ve mali tabloların denetimi konusunda; 1 Olumsuz Görüş (AHİKA), 25 Olumlu Görüş, Mevzuata Uygunluk konusunda AHİKA Şartlı Görüş, diğer tüm ajanslar Olumlu Görüş, almışlardır. İç Kontrol Sistemi ve Denetim Sonuçları kapsamında; Organizasyonel Yapılanma ve İnsan Kaynakları konusunda; 14 ajans Şartlı Görüş, 12 ajans Olumlu Görüş, Süreç ve Yöntemler konusunda 9 ajans, Risk Yönetimi konusunda 11 ajans Şartlı Görüş, diğer ajanslar Olumlu Görüş almışlardır. Muhasebe ve Kayıt Sistemi ile Bilgi Sistemleri konusunda, sadece AHİKA Olumsuz Görüş alırken, 10 ajans Şartlı Görüş ve 15 ajans Olumlu Görüş alırken, performans denetimi kapsamında, ekonomiklik konusunda, tüm ajanslarda olumsuz bir bulguya rastlanmamıştır. Verimlilik konusunda 15 ajansta, Etkinlik konusunda 8 ajansta her hangi bir denetim gerçekleştirilmemiş, denetim gerçekleştirilen ajanslarda ise Olumlu sonuçlara ulaşılmıştır. 35

Ekonomiklik Verimlilik Etkililik Tablo 4. 1 Kalkınma Ajansları 2013 Yılı Bağımsız Denetim Sonuçları Mali Denetim Sonuçları İç Kontrol Sistemi Denetim Sonuçları Performans Denetimi Bulguları Ajans Bütçe Gerçekleşmeleri ve Mali Tabloların Denetimi Mevzuata Uygunluk Denetimi Organizasyonel Yapılanma ve İnsan Kaynakları Süreç ve Yöntemler Risk Yönetimi Muhasebe ve Kayıt Sistemi ile Bilgi Sistemleri AHİKA Olumsuz Şartlı Şartlı Olumlu Şartlı Olumsuz + + ANKARAKA Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Şartlı Olumlu + + + BAKA Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Şartlı Olumlu + + + BAKKA Olumlu Olumlu Şartlı Şartlı Görüş Bildirmeme Şartlı + + BEBKA Olumlu Olumlu Şartlı Olumlu Şartlı Olumlu + + + ÇKA Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu + DAKA Olumlu Olumlu Şartlı Şartlı Şartlı Olumlu + + + DİKA Olumlu Olumlu Şartlı Şartlı Şartlı Olumlu + DOĞAKA Olumlu Olumlu Şartlı Şartlı Olumlu Şartlı + + DOKA Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Şartlı Şartlı + + + FKA Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Şartlı + + GEKA Olumlu Olumlu Şartlı Şartlı Olumlu Şartlı + + + GMKA Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu + + İKA Olumlu Olumlu Şartlı Şartlı Şartlı Olumlu + İSTKA Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Şartlı + + İZKA Olumlu Olumlu Şartlı Olumlu Olumlu Olumlu + KARACADAĞ Olumlu Olumlu Görüş Şartlı Olumlu Olumlu Şartlı + + KUDAKA Olumlu Olumlu Şartlı Şartlı Şartlı Olumlu + + + KUZKA Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Şartlı + + MARKA Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Şartlı + + MEVKA Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu + OKA Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu + + + ORAN Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu Olumlu + + + SERKA Olumlu Olumlu Şartlı Olumlu Olumlu Şartlı + + + TRAKYAKA Şartlı Olumlu Şartlı Şartlı Şartlı Olumlu + ZEKA Olumlu Olumlu Şartlı Şartlı Şartlı Olumlu + 4.5. İç Denetim ve Kontrol 5449 Sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun'un 25. maddesi gereğince ajanslar iç denetime tabidir. Aynı maddede iç denetimde; ajansın faaliyetleri, hesapları, işlemleri ve performansı yönetim kurulu başkanı veya genel sekreter ile bir iç denetçi tarafından denetlenir. İç denetim raporları yönetim kuruluna ve kalkınma kuruluna sunulur. ifadesi yer almaktadır. Kalkınma Ajansları Denetim Yönetmeliği'nin 6. maddesinde ise; (1) İç denetim; Ajansın çalışmalarına değer katmak ve geliştirmek için kaynakların ekonomiklik, etkililik verimlilik 36

esaslarına göre yönetilip yönetilmediğini değerlendirmek ve rehberlik yapmak amacıyla, gerçekleştirilen bağımsız, nesnel güvence sağlama ve danışmanlık faaliyetini kapsar. (2) İç denetim; Ajansın faaliyetleri, hesapları, işlemleri, performansı, yönetim ve kontrol yapıları ile fınansal işlemlerinin risk yönetimi, yönetim ve kontrol süreçlerinin etkinliğini değerlendirmek ve geliştirmek yönünde yapılır. ifadeleri belirtilmektedir. Aynı yönetmeliğin 9. maddesinde, Ajanslarda iç denetim, denetim planı ve programları çerçevesinde yapılır. Üç yıllık denetim planı ve yıllık denetim programı risk değerlendirmelerine dayalı olarak Genel Sekreterin görüş ve önerileri de dikkate alınarak iç denetçi tarafından maliyet etkinliğini gözetecek şekilde hazırlanır. Denetim planı Yönetim Kurulu, denetim programı ise Genel Sekreter tarafından onaylanarak yürürlüğe konulur. ifadelerine yer verilmektedir. Kalkınma Ajansları Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği nin 11. maddesi İç Kontrol Sistemi başlığını taşımakta ve İç Kontrol Sistemi, ajans gelir, gider, varlık ve yükümlülüklerinin etkin, ekonomik ve verimli bir şekilde yürütülmesi, Ajansın mevzuata uygun olarak faaliyet göstermesi, her türlü mali karar ve işlemlerde usulsüzlük ve yolsuzluğun önlenmesi, karar oluşturmak ve izlemek için düzenli, zamanında ve güvenilir bilgi edinilmesi amaçlarını gerçekleştirmek üzere, iç denetçinin görüşü alınmak suretiyle, Genel Sekreterin teklifi ve Yönetim Kurulunun kararı ile belirlenir. ifadeler yer almaktadır. Kalkınma ajanslarının kuruluşundan itibaren, iç denetçi istihdamına ilişkin şartlara uygun nitelikte iç denetçi adayı bulunmaması, 666 sayılı KHK ile iç denetçilere verilecek ücretin cazibesini kaybetmesi gibi nedenlerle ajanslarda iç denetçi istihdamı ile ilgili ciddi sorunlar yaşanmaktadır. 2013 yılı sonu itibarıyla, 10 ajansta iç denetçi bulunmakta, iç denetçisi bulunmayan 16 ajansta iç denetim faaliyeti görevlendirme yoluyla yürütülmektedir. İç denetim ve kontrol uygulamaları kapsamında, tüm ajanslarda iş süreçleri ve risk kütükleri hazırlanmış, denetim planları onaylanmış olup denetim programları uygulanmakta, riskler için önleyici/telafi edici eylem planları oluşturulmaktadır. 37

5. KALKINMA BAKANLIĞI KOORDİNASYONUNDA GERÇEKLEŞTİRİLEN FAALİYETLER 5.1. Kalkınma Ajansları Yönetim Sistemi (KAYS) KAYS ile kurumsal işleyişin güçlendirilmesine ve ana hizmet süreçlerine ilişkin etkinliğin ve verimliliğin arttırılmasına yönelik olarak modüler, bütünleşik ve merkezi bir bilgi sistemi geliştirilmektedir. KAYS, ajansların tüm belli başlı mali/idari süreçlerinin modüler bir yapıda sayısal ortamda yürütülmesi temeline dayanmaktadır. Bu şekilde mali yönetim başta olmak üzere ajansların tüm yönetim süreçlerinde etkililik ve verimlilik desteklenecek, şeffaflık ve hesap verebilirlik güçlendirilecektir. Geliştirilmekte olan sistem ile ajanslar tarafından sağlanan desteklerin etkin, etkili, şeffaf ve güvenilir bir programlama, yönetim, uygulama, izleme ve değerlendirme sistemi çerçevesinde gerçekleştirilebilmesi de hedeflenmektedir. Kalkınma Bakanlığı ile Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı arasında 15 Ocak 2012 tarihinde imzalanan karşılıklı işbirliğine yönelik protokol doğrultusunda TÜBİTAK Yazılım Teknolojileri Araştırma Enstitüsü'yle (YTE) birlikte KAYS ın geliştirilmesine devam edilmektedir. KAYS projesinin 31 Aralık 2013 tarihi itibarıyla durumu şekil 5.1 de sunulmuştur. 2013 yılında KAYS Proje ve Faaliyet Destek Yönetimi (PFDY) modülü proje teklif çağrısı usulüyle kullandırılan mali desteklerin izlenme süreçlerinin sistem üzerinden yürütülmesine imkan verecek şekilde geliştirilmiştir. Kalkınma ajansları tarafından uygulanan diğer bir mali destek türü Doğrudan Faaliyet Desteği (DFD) kapsama dahil edilmiştir. Bu sayede DFD uygulamalarının başvuru, değerlendirme ve uygulama süreçlerinin sistem üzerinden yapılabilmesi sağlanmıştır. Ajanslar tarafından yürütülen tüm destek uygulamalarının KAYS PFDY modülü üzerinden yürütülmesi amaçlanmaktadır. Bu çerçevede, Güdümlü Proje Desteği ve Teknik Destek uygulamalarının PFDY kapsamına alınmasına yönelik çalışmalar yürütülmüştür. KAYS projesi kapsamında geliştirilmesi planlanan İnsan Kaynakları (İK) modülü kapsamında analiz çalışmalarına başlanmıştır. 38

Şekil 5. 1 KAYS Projesinin Gelişimi (2013) 39

5.2. Genel Sekreterler Toplantıları Bakanlık koordinasyonunda ve Kalkınma Bakanı Sayın Cevdet Yılmaz başkanlığında yapılan genel sekreterler toplantılarına 2013 yılında da devam edilmiştir. Ajans faaliyetleri, değerlendirmeler ve iyi uygulama örneklerinin tartışıldığı bu toplantılar oldukça geniş bir gündemle gerçekleştirilmiştir. Toplantıların gündeminde yer alan konular aşağıda sunulmaktadır. 30/01/2013 01/02/2013: Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) Sunuşu ve Müzakere, Onuncu Kalkınma Planı, Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi (BGUS) Hazırlıkları ve Ajanslarca Yapılacak Çalışmalar, Yeni Bölge Planlama Çalışmaları, Ortak Faaliyet Programı-Gözden Geçirme, Yerel ve Merkezi Kurumlarla Ortaklık-İşbirliği İçinde Yürütülecek/Yürütülmekte Olan Faaliyetlere İlişkin Değerlendirmeler, KAYS Çalışmaları- Değerlendirmeler, Kümelenme, YDO Çalışmaları, Bölgesel Kredi Garanti Fonu ve Bölgesel Girişim Sermayesi Hakkında Bilgilendirme, Bölgelerde Yatırım Teşviklerinin Uygulanması, Güdümlü Projelere İlişkin Değerlendirmeler, Cazibe Merkezlerinin Desteklenmesi Programına İlişkin Değerlendirmeler, Sayıştay Temsilcilerince Bilgilendirme, AB ile İlişkilerdeki İlerlemeler ve Bölgesel Operasyonel Programlar, Ajansların Yurtdışı Tanıtım-Ağ Oluşturma ve Yatırım Promosyon Faaliyetleri, Sosyal Etkileşim Programı Hakkında Bilgilendirme, Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) ile İşbirliği Hakkında Bilgilendirme, Ajans Çalışmalarında 2013 yılı Öncelikleri: Yenilik, Yenilik ve Girişimcilik Kültürünü Geliştirme, Beşeri Sermaye, Kurumsal Kapasiteyi Geliştirme, Bölge Planlama Çalışmaları, Bölgelerde Fuarcılık ve Fuarlara Katılıma İlişkin Değerlendirmeler. Operasyonel Programlar, Ajansların Yurtdışı Tanıtım-Ağ Oluşturma ve Yatırım Promosyon Faaliyetleri, Sosyal Etkileşim Programı Hakkında Bilgilendirme, Bölgelerde Fuarcılık ve Fuarlara Katılıma İlişkin Değerlendirmeler. 02-03/05/2013: Personel Yönetimi-Sorunlar ve Öneriler, Mali Destekler ve Teşvik uygulamalarının gözden geçirilmesi. 07-08/11/2013: Avrupa Yatırım Bankasının iştiraki olan Avrupa Yatırım Fonu temsilcileri sunumu ve muhtemel işbirliği olanaklarının görüşülmesi, teklif çağrısı uygulamalarının ve güdümlü projelerin değerlendirilmesi, Bölge Planı çalışmalarında son durum ve değerlendirmeler, YDO faaliyetleri (organizasyon, mevzuat hazırlıkları, yatırım yeri ile ilgili çalışmalar, teşvik koordinasyon), Bölgesel Girişim Sermayesi Çalışmaları (Bütçe Kanunu, mevzuat hazırlığı, model hakkında bilgilendirme), KAYS Mevcut Durum ve Gelecek Dönem Çalışmaları, İl Koordinasyon ve İzleme Sistemi-İlerleme Raporlama (İKSİR) Projesi ve Kalkınma Ajanslarının Rolü, İlçe SEGE Çalışmaları. 5.3. Bölgesel Girişim Sermayesi Girişim sermayesi yenilikçi ve katma değeri yüksek sektörlerde faaliyet gösteren büyüme potansiyeline sahip ancak finansman sıkıntısı çeken işletmelere sermaye ve yönetim desteği sağlanmasına yönelik bir destek mekanizmasıdır. Ülkemizde girişim sermayesi yatırımlarının seviyesini yükseltmek, ülke genelinde yaygınlaştırmak ve ajansların işletmelere yönelik katkısallığı yüksek destek mekanizmalarına sahip olması amacıyla geliştirilen bölgesel girişim sermayesi modelinin uygulama hazırlıkları 2013 yılında da devam etmiştir. 2014 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu E Cetveline eklenen hüküm ile bölgesel girişim sermayesi uygulamasının yasal dayanağı oluşturulmuştur. Bu hüküm çerçevesinde uygulama detaylarını içeren Bakanlar Kurulu Karar Taslağı hazırlanmış olup, ilgili merkezi kuruluşlarla istişare süreci nihai aşamaya gelmiştir. 40

5.4. Cazibe Merkezlerini Destekleme Programı (CMDP) Ülke sathında daha dengeli bir yerleşme düzeninin sağlanmasını ve göçün kademeli olarak yönlendirilebilmesini amaçlayan programın hedef alanları nispeten geri kalmış ve sürekli göç veren bölgelerdeki metropolleşme eğilimi taşıyan kentsel merkezlerdir. Toplam on iki il (Diyarbakır, Elazığ, Erzurum, Gaziantep, Kayseri, Konya, Malatya, Samsun, Sivas, Şanlıurfa, Trabzon ve Van) 2007 Yılı Programında cazibe merkezi olarak belirlenmiştir. 12 cazibe merkezinden 4 tanesine (Diyarbakır, Erzurum, Şanlıurfa ve Van) 2012 yılı sonu itibarıyla, birikimli olarak yaklaşık 215 milyon TL tutarında ödenek aktarılmış ve söz konusu programa 2013 yılında Gaziantep ilinin de dâhil edilmesiyle birlikte 5 ilde devam edilmiştir. 20/12/2013 tarih ve 2013/33 sayılı YPK Kararı ile uygulamada olan illere 84 milyon TL kaynak aktarılması öngörülmüştür. Bu kaynağın 19,75 milyon TL sinin Erzurum a, 19,75 milyon TL sinin Van a ve 5 milyon TL sinin de programa 2013 yılında dahil olan Gaziantep e aktarılması öngörülmüştür. Program Kalkınma Bakanlığı tarafından yürütülmekte iken 2012 yılından itibaren programlama, kaynak kullandırma ve izleme süreçleri ajanslarca üstlenilmiştir. Söz konusu YPK kararında, CMDP'nin Gaziantep uygulaması için İKA ya 5 milyon TL tahakkuk ettirilmek suretiyle kullandırılacağı belirtilmiş ve bu çerçevede ilgili kaynak ajansa 2013 yılı içerisinde aktarılmıştır. 2013 yılında Gaziantep'te uygulanması muhtemel 21 adet proje fikri üretilmiştir. Şanlıurfa ilinde 2010 yılı sonunda CMDP kapsamında başlatılan iki ve 2013 yılında kabul edilen iki projenin uygulaması 2013 yılında devam etmiştir. Diyarbakır'da ise 2012 ve 2013 yılında başlatılan toplam 9 projenin uygulaması devam etmektedir. Devam eden toplam 13 projenin bütçeleri, gerçekleşen toplam harcamaları ve 2013 yılı harcamaları Tablo 5.1 de gösterilmiştir. CMDP kapsamında Diyarbakır ve Şanlıurfa da yürütülen 11 projenin izleme ve değerlendirme faaliyeti KARACADAĞ Kalkınma Ajansı tarafından gerçekleştirilmektedir. 41

Tablo 5. 1 CMDP Diyarbakır ve Şanlıurfa Projeleri Şanlıurfa Projeleri S. N. Proje Adı Proje Bütçesi (TL) CMDP Desteği (TL) 1 2 3 Kale Eteğinin Turizme Kazandırılması Projesi 25.922.565,55 22.933.713,00 Sokak Cephe İyileştirme ve Kültür Adası Projesi 21.021.200,00 9.145.635,00 Şanlıurfa Kültürel Mirasının Tanıtımı Projesi 2.730.400,00 199.899,22 4 Şanlıurfa GAP Vadisi Proje Çizimi 500.000,00 - Toplam 50.174.165,55 32.279.247,22 Diyarbakır Projeleri S. N. Proje Adı Proje Bütçesi (TL) CMDP Desteği (TL) 1 2 3 4 5 6 Şeyh Mutahhar Cami Minaresi (Dört Ayaklı Minare ) Restorasyon Projesi 566.867,55 93.724,30 Diyarbakır Kültürel Mirasının Projelendirilmesi 3.413.429,40 480.846,90 Diyarbakır Evlerinin Turizme Kazandırılması Projesi 2.118.400,00 34.432,00 Ulu Cami ve Hanlar Çevresi Renovasyon Projesi 694.131,98 48.931,96 Diyarbakır Surlarının Turizme Kazandırılması Projesi 7.117.951,42 1.627.102,71 Diyarbakır Kültürel Mirasının Tanıtımı Projesi 2.812.000,00 1.156.389,16 7 Kulp İpek Üretim Merkezi 1.845.554,00 461.388,50 8 9 Diyarbakır İçkale Surlarının Restorasyonu Projesi 7.195.636,76 2.910,47 Diyarbakır Şehzadeler Konağının Projelendirilmesi Projesi 301.624,00 - Toplam 26.065.595,11 3.905.726,00 42

Cazibe Merkezlerini Destekleme Programı Erzurum Uygulaması kapsamında 1 adet proje tamamlanmış olup 3 adet projenin (Tablo 5.2.) uygulaması devam etmektedir. Tablo 5. 2 CMDP Erzurum Projeleri Proje Adı Proje Yürütücüsü Kuruluş Proje Bütçesi (TL) CMDP Desteği (TL) Kültür Yolu Projesi Üç Kümbetler Çevresinin Yenilenmesi ve İyileştirilmesi Yüksek İrtifa Sporcu Kampı Projesi Turizm Sektöründe Faaliyet Gösteren KOBİ'lere Yönelik Kredi Destek Programı Toplam Erzurum Büyükşehir Belediyesi Erzurum Yakutiye Belediyesi Erzurum Gençlik Hizmetleri ve Spor İl Müdürlüğü KOSGEB 96.689.578,22 61.000.000,00 54.838.905,60 16.049.000 6.988.131,31 6.988.131,31 3.400.000,00 3.400.000,00 161.916.615,13 87.437.131,31 CMDP Erzurum uygulamasının yerel düzeyde izlenmesi ve değerlendirilmesi KUDAKA tarafından yürütülmektedir. 43

6. ANALİTİK ÇALIŞMALAR 6.1. Bölge Planlama 2014-2023 dönemini kapsayacak bölge planlarının, İmar Kanununun 8 inci maddesi uyarınca Düzey 2 bölgeleri bazında kalkınma ajanslarınca hazırlanması uygun görülmüştür. Kalkınma ajansları katılımcılık ilkesini esas alarak, aşağıdan yukarıya planlama ilkesi ile bölgelerine özgü nitelikte bölge planlarının hazırlanmasında koordinatör rol üstlenmektedirler. Onuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı nın tamamlayıcı bir unsuru olacak olan yeni bölge planlarının hazırlıkları Kalkınma Bakanlığının yönlendirme ve koordinasyonunda sürdürülmüştür. Şubat 2013 ve Mayıs 2013 tarihlerinde, Kalkınma Bakanlığı nda düzenlenen Yeni Nesil Bölge Planları toplantısına 26 kalkınma ajansı nın birim başkanları ve uzmanları katılmıştır. Toplantıda, içinde bulunulan bölge planı hazırlık sürecinin işleyişi hakkında bilgilendirmeler ve istenilen plan taslağı hakkında yönlendirmeler yapılmıştır. Bu toplantılarda 26 ajans gruplara ayrılmış ve ortak çalışma konuları belirlenmiş, bölge planlarında dil birliği oluşturma ve ajanslar arasında işbirliğini sağlama hedeflenmiştir. Kalkınma Bakanlığınca hazırlanan 20/05/2013 tarihli ve Yeni Bölge Planları Kapsam, Format ve İçerik isimli rehberde yeni bölge planlarının (2014-2023) hazırlanmasında dikkat edilmesi gereken hususlar açıklanmıştır. Ajanslar bu toplantılarda ve ilgili dokümanda belirtilen hususları göz önüne alarak yeni dönem bölge planlarının hazırlık faaliyetlerine 2013 yılında devam etmişlerdir. 2014-2023 dönemi bölge planları Düzey 2 bölgeleri bazında Kalkınma Bakanlığınca görevlendirilen kalkınma ajansları tarafından mahallinde ve ilgili tarafların üst düzey katılımıyla hazırlanmış ve 25 adet taslak bölge planı 2013 yılı sonu itibarıyla Kalkınma Bakanlığı na sunulmuştur. Bakanlıkça 2007-2023 dönemi için hazırlanan Yeşilırmak Havza Gelişim Planı (YHGM) mevcut olduğundan Amasya-Tokat-Samsun-Çorum bölgesi için plan geliştirilmemiştir. 641 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 23/A maddesi gereğince planların 2014 yılı son çeyreğinde Bölgesel Gelişme Komitesinde görüşülmesi ve Bölgesel Gelişme Yüksek Kurulunun onayına sunulması öngörülmektedir. Kalkınma ajansları bundan sonraki faaliyetlerini yeni bölge planlarına uygun gerçekleştirecek ve bölge planları ilgili tüm taraflar için de yol gösterici olacaktır. 44

İZKA Bölge Planı Hazırlık Çalışması Planlama Yaklaşımı 2014-2023 İzmir Bölge Planı Hazırlık Çalışmaları Katılımcı planlama tekniklerinin hassasiyetle uygulandığı 2014-2023 İzmir Bölge Planı (İZBP) yerel dinamikleri harekete geçirecek nitelikte, yerellik, yerindenlik ve aşağıdan yukarıya planlama ilkelerine uyumlu ve yenilikçi bir şekilde tasarlandı. 2013 İzmir Mevcut Durum Analizi nin Hazırlanması 2014-2023 İZBP hazırlıkları kapsamında yapılan analiz, araştırma, çalıştay ve analitik değerlendirmeler sonucunda 2013 Mevcut Durum Analizi (MDA) taslağı oluşturuldu. 2014-2023 İZBP ye altlık teşkil edecek MDA taslağına kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak taslakta gerekli revizyonlar yapıldı. Çalışmalar/ İZBP Yönetişim Çalışmaları Bölge Planının sahiplenilmesini sağlamak ve analiz çalışmalarının başlangıcından itibaren bölgede bütün kilit paydaşlar tarafından bilinirliğini artırmak amacıyla, planlama sürecinin tanıtımına yönelik bir iletişim planı yürütüldü. İletişim planının ilk faaliyetleri olarak bir internet portalı oluşturuldu, sosyal medya kullanıldı ve geniş katılımlı bir bilgilendirme toplantısı gerçekleştirildi. 2014-2023 İzmir Bölge Planı Portalı (www.izmiriplanliyorum.org) Planlama sürecine İzmirlilerin doğrudan katılımını sağlamak üzere bir internet portalı oluşturuldu. Plan kapsamında tamamlanan analizler, araştırmalar ve 2013 MDA taslağı portal kanalıyla paylaşıldı ve MDA için görüş önerileri bu portal aracılığıyla da toplandı. Basın ve Bilgilendirme Toplantısı 04/03/2013 tarihinde bölge planı hazırlık süreciyle ilgili İZKA Yönetim Kurulu ve basın mensuplarının da yer aldığı geniş katılımlı bir bilgilendirme toplantısı gerçekleştirildi. Toplantıda planlama sürecinde bugüne kadar yapılanlar ve gelecek dönemde tasarlanan aşamalar aktarıldı ve katılımcıların sürece ilişkin katkıları alındı. İzmir Vatandaş Toplantısı 45

İzmir in kalkınma önceliklerinin belirlenmesinde doğrudan vatandaş katkısını almak amacıyla, toplumun hemen her kesiminden yaklaşık 500 kişinin katıldığı bir vatandaş toplantısı gerçekleştirildi. Bu çalışmayı desteklemesi ve toplantının kamuoyunda duyurulması amacıyla portal yayını, radyo-tv spotları, görsel malzemelerin (afiş, bez afiş, pano, roll-up) oluşturulması ve İzmir in tüm ilçelerini kapsayacak şekilde havaalanı, vapur iskeleleri, metro istasyonları ve meydanlarda tanıtım gibi çok sayıda çalışma gerçekleştirildi. 3 eksen, 10 öncelik ve 39 hedef üzerinde toplu müzakere ve canlı anket uygulamaları gerçekleştirildi. Bu çalışmaların İzmir Bölge Planı na girdi sağlayacak şekilde raporlanması sağlandı. İzmir Kalkınma Çalıştayı Çalıştay ile kurumsal paydaşların plan dönemi için ortaya konulan taslak gelişme eksenleri ve öncelik alanlarına yönelik katkı ve değerlendirmelerinin alınması amaçlandı. Hazırlık sürecinde çalıştay çıktılarının plana entegrasyonunu sağlayacak yöntem oluşturuldu. Belirlenen yöntemle paralel olarak paydaş analizi gerçekleştirildi ve Kalkınma Kurulu üyelerinin de dahil edildiği bir davetli listesi oluşturuldu. 03/07/2013 tarihinde yapılan çalıştay sırasında gerçekleştirilen canlı anket uygulaması ile taslak kalkınma çerçevesi kapsamındaki öncelik ve hedefler katılımcılar tarafından önceliklendirildi. Anket sonuçları, vatandaş toplantısında gerçekleştirilen anket sonuçlarıyla bir arada sunularak kurumsal temsiliyete sahip katılımcıların vatandaş öncelikleri hakkındaki farkındalığına katkı sağlandı. Tematik ve Sektörel Çalıştaylar 2014-2023 İzmir Bölge Planı (İZBP) çalışmaları kapsamında planlanan tematik çalıştaylardan İstihdam ve Mesleki Eğitim Çalıştayı 18/06/2013 te gerçekleştirildi. İzmir de işgücü piyasası ve mesleki eğitim konularıyla ilgili olarak faaliyet gösteren kamu kurumları, özel sektör kuruluşları, üniversiteler ve STK temsilcilerinden oluşan 35 kişinin katılım sağladığı çalıştayın ilk bölümünde 2014-2023 İZBP süreci hakkında bilgi verildi, 2013 yılı Mevcut Durum Analizi istihdam ve mesleki eğitim temel bulguları katılımcılarla paylaşıldı. Ayrıca İZBP kalkınma çerçevesinin istihdam ve mesleki eğitimle ilgili olan öncelik ve hedefleri değerlendirildi. Hedef ifadelerine ilişkin değişiklik önerileri alınarak bu hedefleri hayata geçirmeye yönelik eylem önerileri üzerinde çalışıldı. Eylemlerin hayata geçirilmesinde öne çıkan kurumlar ve işbirliği imkânları tartışıldı. İlçelere Yönelik Çalışmalar 2013 yılında plan sürecine ilçelerden katkı alınması için İzmir ilçelerine yönelik bilgilendirme ve katılım süreci tasarlandı. İlçelerin temel önceliklerinin gözden geçirilmesi ve ilçelerde öne çıkan aktörlerin planlama sürecini sahiplenmesinin güçlendirilmesi amacıyla Nisan Mayıs Haziran aylarında 30 ilçede toplantılar gerçekleştirildi. Bu toplantılarda her ilçe özelinde yapılmış olan analiz çalışmaları ve MDA bulgularını içeren bir sunum gerçekleştirildi ve ardından katılımcıların sunulan verilere ilişkin görüşleri alındı. İlçenin avantajlı, dezavantajlı olduğu konular ile sorun ve çözüm önerileri de katılımcılarla tartışıldı, ayrıca anketler uygulandı. İlçe toplantılarının tamamlanmasının ardından ilçe raporları hazırlandı. İzmir İstihdam ve Mesleki Eğitim Çalıştayı 18/06/2013 Plan çalışmalarıyla paralel olarak 2012 yılında başlatılan İzmir Turizm Stratejisi, İzmir Bilgi Toplumu Temelli Kalkınma Stratejisi, İzmir Su Ürünleri Sektörü Stratejisi, İzmir Kültür Ekonomisi Envanteri ve Gelişme Stratejisi ve İzmir İli Fonksiyonel Bölge ve Alt Bölgelerin ve Bölgelerarası İlişkilerin Tespiti, İzmir Bölgesi Girdi Çıktı Analizi, İzmir Sivil Toplum Araştırması, İzmir İli Potansiyel Yatırım Konuları Araştırması, İzmir Kümelenme Stratejisi, İzmir Bölgesel Yenilik Stratejisi, İzmir de Temiz Üretim (Eko-verimlilik) Uygulamalarının Yaygınlaştırılması Stratejisi çalışmaları tamamlandı. Yukarıda belirtildiği üzere, 2014-2023 İZBP hazırlık çalışmaları kapsamında yürütülen bölgesel analizler, gerçekleştirilen vatandaş toplantısı ve ilçe çalışmalarında çok sayıda katılımcı toplantı düzenlenerek paydaşların görüş, öneri, değerlendirme ve katkıları alındı. 2012 yılında 528 kişinin katılım sağladığı toplantılara 2013 yılında da devam edildi. Bu dönemde, söz konusu toplantılara katılım sağlayan kişi sayısı 1.383 olarak gerçekleşmiştir. 46

İZBP Taslak Planının Oluşturulması ve Onaya Sunulması İZBP taslak planı onaylanmak üzere Kalkınma Bakanlığı na sunuldu. Bölge deki kurum, kuruluşlar ile Kalkınma Bakanlığı Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü nden gelen görüş ve öneriler değerlendirildi ve 2014-2023 İzmir Bölge Planı II. Taslağı oluşturuldu. Oluşturulan İzmir Bölge Planı II. Taslağı, 28/11/2013 tarihinde Kalkınma Bakanlığı nın ilgili daire başkanı ve uzmanlarıyla yapılan değerlendirme sonrası nihai hale getirildi. MEVKA Bölge Planı Hazırlık Çalışması Planlama Yaklaşımı Kalkınma ajanslarının temel işlevlerinden biri olan yerel aktörler arasındaki işbirliğini ve koordinasyonu sağlamak, bölge planı sürecinde nitelikli katılımı etkin kılmanın temel aracı olacaktır. Bölge planında özellikle odaklanma sağlanmaya çalışılmış, mekânsal analizlere yeterince ağırlık verilmiş ve bölgeye özgü bir plan hazırlanmıştır. Çalışmalara öncelikle planlama sürecinin hangi aşamalarda gerçekleşeceğine ilişkin süreç planlaması ile başlanmıştır. Süreç Planı : Süreç planına ilişkin takvim planlaması yapılırken; mevcut durumun tespiti, vizyon belirleme ve öncelik ve tedbirlerin belirlenme süreçleri birbirine paralel ve sürekli geri beslemelerle birbirini tamamlayan aşamalar şeklinde kurgulanmıştır. 47