BÖLGEMİZDE TARIMSAL ÜRETİM İsmail ARAS Araştırma,Etüt ve Planlama Birimi Uzmanı Kalkınma Kurulu Toplantısı 24 Aralık 2014
İÇERİK BÖLGE TARIMINA GENEL BAKIŞ TARIMSAL DIŞ TİCARET 2
Cumhuriyetimizin 100. yılında 2023 Vizyonu 2 trilyon dolar GSYH 500 milyar dolar mal ihracatı 150 milyar dolar hizmet ihracatı 40 milyar dolar tarım ihracatı 3
10. Plan Hedefleri(2014-2018) 1.3 trilyon dolar GSYH 277 milyar dolar ihracat 16 bin dolar kişi başı gelir %7.2 işsizlik oranı 4
KONYA KARAMAN BÖLGESİ 2014-2023 BÖLGE PLANI(TASLAK) Ülkemizin bölgesel kalkınma politikalarının en önemli aracı olan yerinden hizmet veren uzmanlık kuruluşları olarak 26 kalkınma ajansı kuruldu. Bölgelerin ulusal kalkınma hedeflerine en fazla katkıyı sağlayacak şekilde gelişmesi ve dönüşmesini sağlamak üzere ajanslar koordinasyonunda bölge planları hazırlandı. Bu kapsamda Mevlana Kalkınma Ajansı koordinasyonunda bölgedeki tüm paydaşlarla birlikte hazırladığımız Bölge Planı, ülkemiz 2023 vizyonuna ve ulusal kalkınma hedeflerine en fazla katkıyı sağlayacak şekilde gelişmesini ve dönüşmesini sağlayacak yol haritasıdır. 5
BÖLGEMİZİN TARIMSAL POTANSİYELİ 6
TARIMDA REKABETÇİLİĞİ ETKİLEYECEK UNSURLAR KONYA YAĞIŞLAR Konya Karaman Bölgesi Türkiye ortalama yağış değerlerinin yaklaşık yarısı kadar yağış almaktadır. Türkiye Ortalaması : 643 mm Konya : 311 mm 7
TARIMDA REKABETÇİLİĞİ ETKİLEYECEK UNSURLAR KARAMAN YAĞIŞLAR Konya Karaman Bölgesi Türkiye ortalama yağış değerlerinin yaklaşık yarısı kadar yağış almaktadır. Türkiye Ortalaması : 643 mm Karaman : 314 mm 8
1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 TARIMDA REKABETÇİLİĞİ ETKİLEYECEK UNSURLAR SICAKLIK 29 28 27 26,63 26 25,90 26,22 Karaman Sıcaklık ºC Konya Sıcaklık ºC 25 25,7 24 23 9
TARIMDA REKABETÇİLİĞİ ETKİLEYECEK UNSURLAR KULLANILABİLİR SU KAYNAKLARI POTANSİYELİ Bölgede tarıma elverişli arazinin çok kullanılabilir su kaynağı potansiyelinin az olması nedeniyle, Bölgedeki tarımsal üretimin kıt su kaynaklarına yapılacak planlamalara göre yapılması büyük önem arz etmektedir. Yerüstüsuyu(hm3/yıl) Yeraltısuyu(hm3/yıl) Toplam Kullanılabilir Su kaynağı 3179 3569 1640 1539 1786 1783 146 244 390 Konya Karaman TR52 10
Yeraltı Suyu Kuyularında Kot Düşüyor 11
Konya, Karaman Şanlıurfa, Diyarbakır Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Manisa, Afyon, Kütahya, Uşak İzmir Adana, Mersin Antalya, Isparta, Burdur Mardin, Batman, Şırnak, Siirt Hatay, Kahramanmaraş, Bursa, Eskişehir, Bilecik Kayseri, Sivas, Yozgat Aydın, Denizli, Muğla Gaziantep, Adıyaman, Kilis Tekirdağ, Edirne, Kırklareli Ankara Malatya, Elazığ, Bingöl, Balıkesir, Çanakkale Samsun, Tokat, Çorum, Van, Muş, Bitlis, Hakkari Erzurum, Erzincan, Bayburt Kocaeli, Sakarya, Düzce, Kastamonu, Çankırı,Sinop Zonguldak, Karabük, Bartın İstanbul Trabzon, Ordu, Giresun, Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan Bölgenin Tarımsal Sulama Enerji Tüketimi BÖLGELER ARASI KARŞILAŞTIRMA Bölgelerin Tarımsal Sulama Enerji Tüketimi (MWh) 800000 700000 600000 500000 400000 300000 200000 100000 0 731609 12
Konya, Karaman 2001 Şanlıurfa, Diyarbakır 2002 2003 Kırıkkale, Aksaray, Manisa, Afyon, İzmir Adana, Mersin Antalya, Isparta, Mardin, Batman, 2004 Hatay, Bursa, Eskişehir, Kayseri, 2005 Sivas, Yozgat Aydın, Denizli, Muğla 2006 2007 Gaziantep, Tekirdağ, Edirne, Ankara Malatya, Elazığ, Balıkesir, Çanakkale 2008 Samsun, Tokat, Van, Muş, Bitlis, 2009 Erzurum, Erzincan, 2010 Kocaeli, Sakarya, Kastamonu, Zonguldak, Karabük, 2011 2012 İstanbul Trabzon, Ordu, Ağrı, Kars, Iğdır, Bölgenin Tarımsal Sulama Enerji Tüketimi BÖLGE ENERJİ TÜKETİMİNİN YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ 1000000 900000 913.529 MWh 800000 800000 700000 731609 700000 600000 600000 500000 400000 500000 300000 200000 400000 100000 300000 0 200000 100000 368.930 MWH Bölgelerin Tarımsal Sulama Enerji Tüketimi (MWh) 747.102 MWh 731.609 MWh 0 13
TARIMDA REKABETÇİLİĞİMİ ETKİLEYECEK UNSURLAR TARIM ARAZİLERİ TR52 Toplam Alan(dekar) Konya Karaman Bölgesi Türkiye'nin Bölgesi tarımsal faaliyetlerinin en yoğun 9% yaşandığı coğrafyalardan birisi olması özelliği ile tarım konusunda diğer düzey 2 bölgelerinden ayırt edici bir yapı sergilemektedir. Öyle ki bölge yüzölçümünün yarıya yakınını tarım alanları oluşturmakta ve bu alan Türkiye ülkemizdeki toplam tarım alanlarının 91% %9 una karşılık gelmektedir. Öte yandan yaklaşık 50.000 km 2 lik yüz ölçümüyle birçok Avrupa ülkesinden daha büyük alana sahiptir. 14
BÖLGE TARIMININ GSKD PAYLARI 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 54,5 56,5 57,7 57,4 57,8 50,4 50,9 53,9 25,0 25,2 24,4 23,1 22,3 21,0 22,8 23,6 24,6 23,9 21,0 20,4 20,0 21,6 19,4 22,5 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Tarım Sanayi Hizmetler 24,6 23,9 21,0 20,4 20,0 21,6 19,4 22,5 10,7 10,6 9,4 8,5 8,5 9,1 9,5 9,0 5,5 5,4 5,2 5,6 5,6 5,8 4,7 5,9 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Türkiye GSKD içinde Tarımın Payı (%) TR52 GSKD İçinde Tarımın Payı (%) Türkiye yaratılan Tarımsal GSKD içinde TR 52 Payı (%) Ülkede tarım sektörünün sağladığı katma değer %9,0 düzeyindeyken bu oran bölgemizde %22,5'ler düzeyindedir. Bölgede yaratılan tarımsal katma değerin ülke ortalamasının üzerinde olması, bölge ekonomisinde tarım sektörünün halen önemini koruduğunu ve önceki yıllara nazaran önemini arttırdığını göstermektedir. 15
BİTKİSEL ÜRETİM DAĞILIMI Yaklaşık 22,4 milyon da tarım alanı ile yüksek bir bitkisel üretim potansiyeline sahip olan bölgemizde ağırlıklı olarak tahıl bitkileri ekilişi yapılmakta olup sebze ve meyve alanları ülke ortalamasının oldukça altındadır. Bölgemizde işlenebilir tarım alanlarının yaklaşık %67,3 ünde tahıl üretimi gerçekleştirilmektedir Bölgemizde bitkisel ürün dağılım oranları(%) Tahıllar ve Diğer Bitkisel Ürünlerin Ekilen Alanı(Da) Nadas Alanı(Da) Sebze Bahçeleri Alanı(Da) Meyveler, İçecek ve Baharat Bitkilerinin Alanı(Da) Süs Bitkileri Alanı(Da) Konya 66,19 30,84 0,93 2,03 0,01 Karaman 73,55 12,74 4,11 9,60 0,00 Bölge 67,30 28,11 1,41 3,17 0,01 Türkiye 65,59 17,42 3,40 13,57 0,02 16
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 TARIM ALANLARINDA AZALIŞ Diğer bölgelerle karşılaştırıldığında tarım alanlarında en fazla azalış bölgemizde gerçekleşmiştir. Ülkemizde olduğu gibi bölgemizde de özellikle 2004 ve sonrasında kuraklığın daha fazla hissedilmesi neticesinde 2007 yılında tarımsal ekilişlerde azalışlar başlamış ve artarak devam etmiştir. Bölgemizde İşlenen Tarım Alanları Değişimi(da) 35.000.000,00 30.000.000,00 25.000.000,00 20.000.000,00 15.000.000,00 29.617.690,00 26.357.380,00 19.018.384,80 22.395.211,80 10.000.000,00 5.000.000,00 3.260.310,00 3.376.827,00 0,00 Bölge Tarım Alanı(Da) Konya Alan(Da) Karaman Alan(Da) 17
TARIM ALANLARINDA AZALIŞ 2013 yılında tahıl grubunda olduğu gibi sebze ve meyve üretiminde bir miktar artış sağlanmış olsa da 1998 yılı ekiliş oranları yakalanamamıştır. Alan olarak en fazla azalış tahıl grubunda olsa da oransal olarak en fazla azalış(%30) meyve yetiştiriciliğinde yaşanmış olup bunun en önemli nedeninin bağ (üzüm) alanlarındaki azalışlardır. Bölgede bitkisel üretim alanı değişimleri(da) Tahıllar ve Diğer Bitkisel Ürünlerin Ekilen Alanı(Dekar) Nadas Alanı(Dekar) Sebze Bahçeleri Alanı(Dekar) Meyveler, İçecek ve Baharat Bitkilerinin Alanı(Dekar) 1995 17.724.250,00 10.546.900,00 339.520,00 1.007.020,00 0,00 1998 17.737.660,00 10.373.730,00 348.270,00 1.068.080,00 0,00 2001 16.697.480,00 10.679.280,00 347.540,00 1.184.360,00 0,00 2004 15.760.180,00 12.548.440,00 405.250,00 866.360,00 0,00 2007 15.130.515,00 8.391.571,00 397.097,00 748.628,00 0,00 2010 14.145.848,00 8.298.886,00 302.105,00 671.176,00 0,00 Süs Bitkileri Alanı(Dekar) 2013 15.072.678,00 6.295.777,00 315.416,00 709.834,00 1.506,80 1995-2013 -2.651.572,00-4.251.123,00-24.104,00-297.186,00 1.506,80 18
KONYA TARIM ALANLARINDA AZALIŞ Tüm üretim sınıflarında azalma söz konusu Tahıllar ve Diğer Bitkisel Ürünlerin Ekilen Alanı(Dekar) Nadas Alanı(Dekar) Sebze Bahçeleri Alanı(Dekar) Meyveler, İçecek ve Baharat Bitkilerinin Alanı(Dekar) Süs Bitkileri Alanı(Dekar) 1995 15.537.890,00 9.920.230,00 253.810,00 645.450,00 0 1998 15.510.110,00 9.694.720,00 236.820,00 699.130,00 0 2001 14.421.010,00 10.140.900,00 220.580,00 795.810,00 0 2004 13.262.220,00 12.228.050,00 240.530,00 448.640,00 0 2007 12.642.925,00 8.172.768,00 229.492,00 362.980,00 0 2010 12.174.314,00 8.064.840,00 172.418,00 357.637,00 0 2013 12.588.987,00 5.865.622,00 176.516,00 385.753,00 1.506,80 1995-2013 Farkı -2.948.903,00-4.054.608,00-77.294,00-259.697,00 1.506,80 19
KARAMAN TARIM ALANLARINDA AZALIŞ Sebze ve tahıl üretim alanları artış gösteriyor Tahıllar ve Diğer Bitkisel Ürünlerin Ekilen Alanı(Dekar) Nadas Alanı(Dekar) Sebze Bahçeleri Alanı(Dekar) Meyveler, İçecek ve Baharat Bitkilerinin Alanı(Dekar) Süs Bitkileri Alanı(Dekar) 1995 2.186.360,00 626.670,00 85.710,00 361.570,00 0,00 1998 2.227.550,00 679.010,00 111.450,00 368.950,00 0,00 2001 2.276.470,00 538.380,00 126.960,00 388.550,00 0,00 2004 2.497.960,00 320.390,00 164.720,00 417.720,00 0,00 2007 2.487.590,00 218.803,00 167.605,00 385.648,00 0,00 2010 1.971.534,00 234.046,00 129.687,00 313.539,00 0,00 2013 2.483.691,00 430.155,00 138.900,00 324.081,00 0,00 1995-2013 Farkı 297.331,00-196.515,00 53.190,00-37.489,00 0,00 20
İLÇE DÜZEYİNDE AZALIŞLAR Cihanbeyli, Selçuklu Çumra, Karaman Merkez ve Başyayla ilçeleri dışında kalan tüm bölge ilçelerinde tarım alanlarında azalma olduğu anlaşılmıştır. En fazla azalış toplamda yaklaşık 1 milyon dekar ile Karapınar ilçesinde yaşanmıştır. 1995-2013 yılları arası bölgemiz ilçeleri tarım alanlarında yaşanan değişimler(da) 21
İLÇE DÜZEYİNDE AZALIŞLAR Tarım alanlarındaki azalışa oransal olarak baktığımızda ise durumun farklılaştığı göze çarpmaktadır. Parsellerin görece dağınık ve küçük olduğu dağlık kırsal alanlarda yer alan ilçelerimizde toplam tarım alanı içindeki azalış oranlarının daha fazla olduğu görülmektedir. Derebucak, Hadim, Taşkent ilçeleri oransal olarak en fazla azalışın gerçekleştiği yerleşimlerdir. 1995-2013 yılları arası bölgemiz ilçeleri tarım alanlarında yaşanan değişimler(%) 22
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 ÜRETİM MİKTARINDA ARTIŞ VAR 20.000.000 18.000.000 16.000.000 14.000.000 12.000.000 10.000.000 8.000.000 6.000.000 4.000.000 2.000.000 0 17.430.260 5.898.856 15.180.077 13.337.806 Hasat Edilen Alan(da) Üretim(ton) 12.000.000 10.000.000 8.000.000 6.000.000 4.000.000 2.000.000 0 9.674.280 7.989.301 1.736.637 2.524.724 1995 2000 2005 2010 2013 Buğday Alan(da) Buğday Üretim(ton) 23
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 20.000.000 18.000.000 16.000.000 14.000.000 12.000.000 10.000.000 8.000.000 6.000.000 ÜRETİM MİKTARINDA ARTIŞ VAR 17.430.260 15.180.077 13.337.806 FAO 2050 yılında sosyo ekonomik baskılar ve 4.000.000 5.898.856 Üretim(ton) iklim değişimi etkileri neticesinde gelişmekte 2.000.000 0 12.000.000 10.000.000 9.674.280 Hasat Edilen Alan(da) olan ülkelerin tarımsal üretimlerini iki katına çıkarmak zorunda olduklarını belirtmiştir. 8.000.000 6.000.000 4.000.000 2.000.000 0 7.989.301 1.736.637 2.524.724 1995 2000 2005 2010 2013 Buğday Alan(da) Buğday Üretim(ton) 24
BÖLGEMİZDE ÖNE ÇIKAN ÜRÜNLER TAHIL VE DİĞER BİTKİSEL ÜRÜNLER Bölgemiz ülkemiz toplam tahıl üretiminin yaklaşık %11 ini üretmektedir. Tahıl ambarı olarak anılan bölgemiz ekiliş alanı olarak ilk sırada yer almasına karşın toplam üretim miktarı açısından Şanlıurfa, Diyarbakır(TRC2) Bölgesinde sonra gelmektedir. Bölgemizde 1995-2013 yılları arası üretim desenleri incelendiğinde uzun yıllar içerisinde tahıl ve diğer bitkisel ürünler grubunda ağırlıklı olarak buğday, arpa, şekerpancarı, ayçiçeği, nohut ekilişleri öne çıkmaktadır. 25
BÖLGEMİZDE ÖNE ÇIKAN ÜRÜNLER TAHIL VE DİĞER BİTKİSEL ÜRÜNLER Bölgemiz ülkemiz toplam tahıl üretiminin yaklaşık %11 ini üretmektedir. Tahıl ambarı olarak anılan bölgemiz ekiliş alanı olarak ilk sırada yer almasına karşın toplam üretim miktarı açısından Şanlıurfa, Diyarbakır(TRC2) Bölgesinde sonra gelmektedir. Bölgemizde 1995-2013 yılları arası üretim desenleri incelendiğinde uzun yıllar içerisinde tahıl ve diğer bitkisel ürünler grubunda ağırlıklı olarak buğday, arpa, şekerpancarı, ayçiçeği, nohut ekilişleri öne çıkmaktadır. 2013 yılında bu ürünler bölgemizdeki toplam tahıl üretiminin yaklaşık %82 sini oluşturmaktadır. 26
VERİM VE ÜRETİM KARŞILAŞTIRILMASI TAHIL VE DİĞER BİTKİSEL ÜRÜNLER Ürün Dünya(ton) Türkiye(ton) Bölge(ton) Türkiye/ Dünya(%) Bölge/ Türkiye(%) Bölge/ Dünya (%) Bölge Verim (kg/da) Türkiye Verim (kg/da) Dünya Verim (kg/da) Arpa 144.761.831 7.900.000(5) 1.021.249 5,46 12,88 1,8 325(7) 290(8) 291 Buğday 713.217.069 22.050.000(11) 2.524.724 3,09 11,45 0,35 318(6) 284(8) 326 Şekerpancarı 250.191.362 16.483.000(5) 5.314.799 6,6 32,2 2,12 6548(2) 5664(4) 5625 Ayçiçeği 44.753.264 1.523.000(8) 287.790 3,4 18.90 0.64 376(3) 250(6) 175 Nohut 13.102.023 506.000(4) 69.863 3,9 13.80 0.64 148(16) 119(22) 97 27
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 TAHIL VEDİĞER BİTKİSEL ÜRÜNLER ARPA Türkiye de tahıl alanları içerisinde buğdaydan sonra en fazla yetiştirilen ürün arpa olup, toplam tarım alanlarının %11.20 sini oluşturmaktadır. Bölgemizde ise toplam tarım alanlarının %11,6 sında arpa tarımı yapılmaktadır. Bölgemiz ise 1,02 milyon tonluk üretimi ilk sırada yer almakta olup ülkemiz toplam üretiminin %12,88 sini karşılamaktadır. Arpa verim(kg/da) 400 300 200 100 0 229 325 28
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 TAHIL VEDİĞER BİTKİSEL ÜRÜNLER BUĞDAY Türkiye de tahıl alanları içerisinde en fazla yetiştirilen ürün buğday olup, toplam tarım alanlarının %32,7 sini oluşturmaktadır. Bölgemizde ise toplam ekim alanlarının %35,6 sında buğday tarımı yapılmaktadır. 400 300 200 100 184 Buğday verim(kg/da) 318 0 29
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 TAHIL VEDİĞER BİTKİSEL ÜRÜNLER ŞEKERPANCARI TÜİK verilerine göre 2013 yılında bölgemizde tarım alanlarının %3,6 sında şekerpancarı tarımı yapılıştır. Üretim ve ekilen alan açısından ilk sırada yer alan bölgemiz verim açısından 3.sırada yer almaktadır. 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 4103 Verim(kg/da) 6548 30
TAHIL VEDİĞER BİTKİSEL ÜRÜNLER 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 AYÇİÇEĞİ Bölgemizde son yıllarda önemli düzeyde artış gören yağlık ayçiçeği üretimi dekara 376 kg ile 2013 yılında hem dünya hem de Türkiye ortalama verimlerinin üzerinde bir verime sahip olup bölgeler arası karşılaştırmada ilk sırada yer almaktadır. Bölgemiz elde ettiği bu yüksek verim değerleri ile ülke üretiminin yaklaşık 1/5 ini karşılamaktadır. 400 300 Verim(kg/da) 376 200 100 80 0 31
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 TAHIL VEDİĞER BİTKİSEL ÜRÜNLER NOHUT Nohut üretim açısından ilk sırada yer alan bölgemiz verim açısından değerlendirildiğinde ülke ve dünya ortalamasının üzerinde bir verim yakalamıştır. Ülkemizde diğer bölgeler ile karşılaştırıldığında ise 148 kg/da lık verimi ile 9. Sırada yer almaktadır. 200 150 100 50 101 Verim(kg/da) 148 0 32
BÖLGEMİZDE ÖNE ÇIKAN ÜRÜNLER SEBZELER Ülkemiz toplam sebze üretiminin %3,9 u bölgemizden sağlanmaktadır. Toplam sebze üretimimizi diğer bölgelerle karşılaştırdığımızda ulusal düzeyde çok rekabetçi olmadığımız görülmektedir. Sebze üretimi sulamaya bağımlı bir üretim biçimidir. Bölgemizde hemen hemen tüm sebze çeşitleri yetiştirilmesine karşın su kısıtı nedeniyle sebze üretiminde havuç dışında rekabetçi olduğumuz başka bir ürünümüz bulunmamaktadır. Ürün Dünya(ton) Türkiye(ton) Bölge(ton) Türkiye/ Dünya(%) Bölge/Türkiy e(%) Bölge/Dünya(%) Havuç 36.917.246 714.000 476.240 1.93 66.70 1.29 33
SEBZELER HAVUÇ Ülkemiz havuç üretiminin %66,7 sini karşılayan bölgemiz havuç üretiminin merkezi konumundadır. Dünya ve ülke ortalamasının oldukça üstünde verime sahiptir. Bölgeler arası verim karşılaştırılmasına bakıldığında ise en fazla verimin alındığı bölge konumunda olduğumuz görülmektedir. Bölgemiz ayrıca ihracata yönelik olarak üretilen siyah havucun üretildiği tek merkez olma özelliğine sahiptir. Verim(kg/da) 8000 6000 6706 4000 2000 0 3037 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 34
BÖLGEMİZDE ÖNE ÇIKAN ÜRÜNLER MEYVE İÇECEK VEBAHARAT BİTKİLERİ Bölgemiz ülkemiz toplam meyve ve baharat bitkileri üretiminin yaklaşık %5 ini üretmektedir. Üretim miktarı açısından 7. Sırada yer alan bölgemiz ağaç başı verim değerleri açısından ülke ortalamasının altında yer almaktadır. Bölgemizde 1995-2013 yılları arası üretim desenleri incelendiğinde meyve, içecek ve baharat bitkileri gurubunda ağırlıklı olarak(%87,2) elma, üzüm, kiraz, vişne ve kimyon ekilişlerinin öne çıktığı anlaşılmıştır. 35
BÖLGEMİZDE ÖNE ÇIKAN ÜRÜNLER MEYVE İÇECEK VEBAHARAT BİTKİLERİ Ürün Dünya(ton) Türkiye(ton) Bölge(ton) Türkiye/ Dünya(%) Bölge/ Türkiye(%) Bölge/ Dünya (%) Bölge Verim (kg/da) Türkiye Verim (kg/da) Dünya Verim (kg/da) Elma 76.378.738 2.889.000(3) 448.373 3,78 15,52 0,59 1378(25) 1915(21) 1577 Üzüm 67.067.129 4.275.659(3) 97.363 6.38 2.28 0.15 659 925(35) 962 Kiraz 2.256.519 470.877(1) 53.247 20,86 11,30 2,60 674(11) 633(13) 562 Vişne 1.149.531 187.941(1) 28.117 16.35 14.96 2.44 1023(2) 975(2) 519 36
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 ELMA MEYVELER Elma üretimi açısından önemli bir konumda olan bölgemiz verim açısından değerlendirildiğinde dünya ve ülke ortalamasının altında kalmaktadır. Bölgemiz diğer bölgelerle karşılaştırıldığında dekara ve ağaç başı ortalama verim açısından 2013 yılı verileri ile 6. Sırada yer almaktadır. 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0 1.500 Verim kg/da 2.136 37
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 ÜZÜM MEYVELER Bölgemiz üzüm üretimi noktasında gerek verim gerek üretim miktarı açısından etkin bir konumda değildir. 2013 yılında dekara 891 kg verim ile 10. sırada yer almaktadır 1.000 800 600 400 200 0 512 Verim(kg/da) 891 38
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 KİRAZ MEYVELER Bölgemiz kiraz üretimi açısından Manisa, Afyon Kütahya Uşak Bölgesinin arkasından 61.887 tonluk üretimi ile 2. Sırada yer almakta iken birim alandan elde edilen verim değerleri açısından ise 15 sırada yer almaktadır. Ağaç başı ortalama 33 kg kiraz elde edilen bölgemiz ülkemiz ortalamasının(36kg) altında bir verim değerine sahiptir. 1500 Verim(kg/da) 1000 500 688 769 0 39
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 VİŞNE MEYVELER Bölgemiz vişne üretimi açısından Manisa, Afyon Kütahya Uşak ve Ankara Bölgelerinin arkasından3. sırada yer almaktadır. Bölgemiz ağaç başı ortalama verim değerleri açısından ise 1 sırada yer almakta iken birim alandan elde edilen verim değerlerine bakıldığında anı başarıyı gösterememiştir 1500 1000 500 662 Verim(kg/da) 1023 0 40
HAYVANSAL ÜRETİM Konya Karaman TR52 Büyük Baş Sayısı 716.483 57.921 774.404 Küçük Baş Sayısı 2.142.539 510.042 2.652.581 Konya Karaman Bölgesi B. Baş 23% K. Baş 77% 41
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 HAYVANSAL ÜRETİM BÜYÜKBAŞ HAYVANCILIK 900.000 800.000 700.000 600.000 500.000 400.000 300.000 200.000 100.000 0 399.460 Konya Karaman B.Baş Sayısı(adet) 774.404 42
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 HAYVANSAL ÜRETİM KÜÇÜKBAŞ HAYVANCILIK 2.000.000 1.800.000 1.600.000 1.400.000 1.200.000 1.000.000 800.000 600.000 3.500.000 400.000 3.000.000 200.000 0 2.500.000 2.000.000 1.500.000 1.000.000 500.000 0 1.748.462 Sağılan hayvan sayısı (baş) Süt (Ton) Konya Karaman K.Baş Sayısı(adet) 1.449.871 2.886.450 54.393 111.986 2.652.581 43
BÖLGE TARIMINA GENEL BAKIŞ TARIMSAL DIŞ TİCARET
Tarımsal Dış Ticaret Neden Önemli? Tarım sektörü gelecekte büyük riskleri taşıdığı gibi çok büyük fırsatları da barındırmaktadır. Dünya Nüfusu Türkiye Nüfusu 2025 2025 8,1 milyar 83 milyon 713 bin, 2050 9,6 milyar 2050 94 milyon 606 bin. 45
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Tarımsal Dış Ticaret Neden Önemli? Dünyada Toplam İhracat($) 17.974.39 5.141$ %8,16 Dünyada Tarımsal İhrcat($) 1.466.708. 726 1.600.000.000 1.400.000.000 1.200.000.000 1.000.000.000 800.000.000 600.000.000 Dünya Tarım İhracat($) 1.466.708.726 400.000.000 200.000.000 0 529.405.296 46
ÜLKEMİZDE TARIMSAL DIŞ TİCARET ABD Hollanda Almanya Brezilya Çin Fransa Hindistan İtalya İspanya Belçika Kanada Arjantin Avustralya İngiltere Tahiland Endonisia Polonya Mexico Malasia Türkiye Tarımsal ihracatta dünyadaki durumumuz? 2013 yılında gerçekleştirdiği yaklaşık 19,3 milyar dolarlık tarımsal ihracat ile dünya toplam tarımsal ihracatından %1,31 lük pay alan ülkemiz dünyanın önemli tarım ülkelerindendir 180000000 160000000 140000000 120000000 100000000 80000000 60000000 40000000 20000000 0 158.228.506 Tarım ihracat($) 19.326.854 47
ÜLKEMİZDE TARIMSAL DIŞ TİCARET 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2013 yılında toplam ihracatımızın yaklaşık %13 ünü, ithalatımızın ise %6 sını tarım sektörü oluşturmaktadır. Fasılllar bazında toplam tarımsal ihracatımız 2002 yılında 4.755.750.548 dolardan 2013 de 19.328.647.833 dolara çıkmıştır. Tarımsal ihracat hacminde yaşanan bu artışlara karşın ithalatta 15.489.277.726 dolar seviyelerine çıkmıştır. 14 12 13 Tarımsal dış ticaretin toplam dış ticaret içindeki oranları 13 10 8 6 4 8 6 İhracattaki payı(%) İthalattaki Payı(%) 2 0 48
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 ÜLKEMİZDE TARIMSAL DIŞ TİCARET 25.000.000.000 Tarımsal dış ticaretimizin yıllara göre değişimleri(2013) 20.000.000.000 19.328.647.833 15.000.000.000 10.000.000.000 15.489.277.726 Tarımsal İhracat($) Tarımsal İthalat($) 5.000.000.000 4.755.750.548 4.264.697.860 0 49
ÜLKEMİZDE TARIMSAL DIŞ TİCARET Dış ticaret fazlası veren fasıllar(2013) Fasıl Fasıl adı İhracat($) İthalat ($) Ticaret Fazlası ($) 8 Yenilen meyveler ve yenilen sert kabuklu meyveler 3.971.863.183 422.922.163 3.548.941.020 20 Sebzeler, meyveler, sert kabuklu meyveler ve bitkilerin diğer kısımlarından elde edilen müstahzarlar 1.800.272.419 88.084.046 1.712.188.373 19 Hububat, un, nişasta veya süt müstahzarları, pastacılık ürünleri 1.545.255.456 222.052.605 1.323.202.851 11 Değirmencilik ürünleri, malt, nişasta, inülin, buğday gluteni 1.115.010.262 94.530.407 1.020.479.855 7 Yenilen sebzeler ve bazı kök ve yumrular 1.039.640.923 325.742.424 713.898.499 24 Tütün ve tütün yerine geçen işlenmiş maddeler 904.858.612 505.983.910 398.874.702 21 Yenilen çeşitli gıda müstahzarları (kahve hülasaları, çay hülasaları, mayalar, soslar, diyet mamaları, vb.) 764.358.803 541.109.788 223.249.015 4 Süt ürünleri, yumurtalar, tabii bal, diğer yenilebilir hayvansal menşeli ürünler 662.467.409 160.002.762 502.464.647 17 Şeker ve şeker mamulleri 633.406.240 106.883.167 526.523.073 2 Etler ve yenilen sakatat 614.834.294 25.275.036 589.559.258 18 Kakao ve kakao müstahzarları 612.377.055 512.092.174 100.284.881 3 Balıklar, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar ve suda yaşayan diğer omurgasız hayvanlar 521.134.118 186.157.551 334.976.567 22 Meşrubat, alkollü içkiler ve sirke 295.422.017 265.435.062 29.986.955 9 Kahve, çay, paraguay çayı ve baharat 159.300.284 146.673.610 12.626.674 16 Et, balık, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar veya diğer su omurgasızlarının müstahzarları 98.511.015 5.125.551 93.385.464 5 Diğer hayvansal menşeli ürünler (kıl, kemik, boynuz, fildişi, mercan, bağırsak, vb.) 64.096.543 48.597.909 15.498.634 14 Örülmeye elverişli bitkisel maddeler, tarifenin başka yerinde belirtilmeyen veya yer almayan bitkisel ürünler 20.368.085 10.259.141 10.108.944 TOPLAM 14.823.176.718 3.666.927.306 11.156.249.412 50
ÜLKEMİZDE TARIMSAL DIŞ TİCARET 2013 yılı tarım ve hayvancılıkta Dış Ticaret Açığına sebep olan kalemlere bakıldığında; pamuk, hububat, yağlı tohumlar, hayvansal ve bitkisel yağlar ve hayvan yemlerinin toplam tarımsal dış ticaret açığının yaklaşık %83 ünü oluşturduğu anlaşılmıştır (Türkiye İstatistik Kurumu, 2014). Fasıl Fasıl adı İhracat ($) İthalat ($) Ticaret açığı ($) 52 Pamuk, pamuk ipliği ve pamuklu mensucat 1.929.604.057 2.989.186.123-1.059.582.066 10 Hububat 176.268.933 1.998.402.725-1.822.133.792 15 Hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı yağlar, yemeklik katı yağlar, hayvansal ve bitkisel 1.403.052.822 1.810.244.907-407.192.085 mumlar 12 Yağlı tohum ve meyveler, muhtelif tane, tohum ve meyveler, sanayide ve tıpta kullanılan bitkiler, 278.891.983 1.665.098.640-1.386.206.657 saman ve kaba yem 23 Gıda sanayiinin kalıntı ve döküntüleri, hayvanlar için hazırlanmış kaba yemler 201.890.439 1.574.807.561-1.372.917.122 41 Ham postlar, deriler (kürkler hariç) ve köseleler 198.722.466 681.482.373-482.759.907 51 Yapağı ve yün, ince veya kaba hayvan kılı, at kılından iplik ve dokunmuş mensucat 195.143.892 355.815.468-160.671.576 1 Canlı hayvanlar 13.463.929 346.448.315-332.984.386 53 6 13 Dokumaya elverişli diğer bitkisel lifler, kağıt ipliği ve kağıt ipliğinden 26.652.245 262.616.302-235.964.057 Canlı ağaçlar ve diğer bitkiler, yumrular, kökler ve benzerleri, kesme çiçekler ve süs yaprakları 77.027.189 92.500.850-15.473.661 Lak, sakız, reçine ve diğer bitkisel özsu ve hülasalar 10.455.805 44.081.620-33.625.815 TOPLAM 4.511.173.760 11.820.684.884-7.309.511.124 51
Bölge dış ticaretinde tarımın önemi Bölgemiz (Konya-Karaman) yaklaşık 1,7 milyar dolarlık ihracatı ile ülkemizin toplam ihracatından %1,1 lik pay almaktadır. Ülkemizin aksine, bölgemiz 2013 yılında 315 milyon dolar dış ticaret fazlası vermiştir. 1.800.000.000 1.600.000.000 1.400.000.000 1.677.727.637 1.362.652.822 1.200.000.000 1.000.000.000 800.000.000 600.000.000 İhracat($) İthalat($) 400.000.000 200.000.000 0 177.129.028 166.057.972 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 52
Bölge dış ticaretinde tarımın önemi Tarım İhracat :609.762.633 $ Tarım İthalat: 379.752.672 $ Bölge Tarım İhracat Diğer Sektörler Bölge Tarım ithlat Diğer Sektörler 36% 28% 64% 72% 53
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Bölge dış ticaretinde tarımın önemi 40 35 30 25 32 Bölgedesi tarımsal dış ticaretin bölgedeki toplam dış ticarete oranı 36 28 20 15 10 13 Tarımsal İhracat Oranı(%) Tarımsal İthalat Oranı(%) 5 0 54
Bölge dış ticaretinde tarımın önemi 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Bölge tarımsal ihracatının ülke tarımsal ihracatı içindeki payı (%) 3,50 3,00 3,15 2,50 2,00 1,50 1,20 2,09 Bölge Tarım ihracat/tr Tarım ihracat(%) Bölge Tarım ithalat/tr Tarım ithalat(%) 1,00 0,50 0,61 0,00 55
Bölge illerinde tarımsal dış ticaret Tarım İhracat($) Tarım İthalat($) 306.449.579 316.266.050 303.313.054 63.486.622 Konya Karaman 56
Konya dış ticaret fazlası veren fasıllar Fasıl Fasıl adı İhracat ($) İthalat ($) Fazla($) 4 Süt ürünleri, yumurtalar, tabii bal, diğer yenilebilir hayvansal menşeli ürünler 82.191.094 6.656.564 75.534.530 11 Değirmencilik ürünleri, malt, nişasta, inülin, buğday gluteni 52.099.209 729.169 51.370.040 19 Hububat, un, nişasta veya süt müstahzarları, pastacılık ürünleri 44.871.515 135.765 44.735.750 18 Kakao ve kakao müstahzarları 45.120.389 11.828.216 33.292.173 20 Sebzeler, meyveler, sert kabuklu meyveler ve bitkilerin diğer kısımlarından elde edilen müstahzarlar 20.078.467 240.720 19.837.747 17 Şeker ve şeker mamulleri 17.761.163 1.091.792 16.669.371 8 Yenilen meyveler ve yenilen sert kabuklu meyveler 6.776.961 735.486 6.041.475 21 Yenilen çeşitli gıda müstahzarları (kahve hülasaları, çay hülasaları, mayalar, soslar, diyet mamaları, vb.) 5.003.129 72.631 4.930.498 16 Et, balık, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar veya diğer su omurgasızlarının müstahzarları 4.305.794 0 4.305.794 5 Diğer hayvansal menşeli ürünler (kıl, kemik, boynuz, fildişi, mercan, bağırsak, vb.) 3.464.155 423.950 3.040.205 7 Yenilen sebzeler ve bazı kök ve yumrular 2.395.166 52.890 2.342.276 22 Meşrubat, alkollü içkiler ve sirke 3.796.762 1.669.077 2.127.685 9 Kahve, çay, paraguay çayı ve baharat 1.174.060 112 1.173.948 2 Etler ve yenilen sakatat 1.120.982 0 1.120.982 3 Balıklar, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar ve suda yaşayan diğer omurgasız hayvanlar 319.157 15.367 303.790 41 Ham postlar, deriler (kürkler hariç) ve köseleler 121.827 0 121.827 14 Örülmeye elverişli bitkisel maddeler, tarifenin başka yerinde belirtilmeyen veya yer almayan bitkisel ürünler 154.265 50.293 103.972 53 Dokumaya elverişli diğer bitkisel lifler, kağıt ipliği ve kağıt ipliğinden 6.657 0 6.657 57
Konya dış ticaret açığı veren fasıllar Fasıl Fasıl adı İhracat ($) İthalat ($) Açık($) 10 Hububat 174.234 230.755.144-230.580.910 12 Yağlı tohum ve meyveler, muhtelif tane, tohum ve meyveler, sanayide ve tıpta kullanılan bitkiler, saman ve kaba yem 1.290.050 21.952.892-20.662.842 23 Gıda sanayinin kalıntı ve döküntüleri, hayvanlar için hazırlanmış kaba yemler 1.346.787 16.823.871-15.477.084 6 Canlı ağaçlar ve diğer bitkiler, yumrular, kökler ve benzerleri, kesme çiçekler ve süs yaprakları 40.180 5.147.942-5.107.762 15 Hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı yağlar, yemeklik katı yağlar, hayvansal ve bitkisel mumlar 6.854.174 9.530.397-2.676.223 51 Yapağı ve yün, ince veya kaba hayvan kılı, at kılından iplik ve dokunmuş mensucat 5.604.761 6.770.837-1.166.076 13 Lak, sakız, reçine ve diğer bitkisel özsu ve hülasalar 16.593 849.935-833.342 1 Canlı hayvanlar 280.712-280.712 52 Pamuk, pamuk ipliği ve pamuklu mensucat 362.048 452.288-90.240 58
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Hububat ithalatı İlde gerçekleşen hububat ithalatının ilde gerçekleşen toplam tarımsal ithalat içerisindeki payına bakıldığında artışın devam ettiği görülmektedir. 2013 yılında ilde gerçekleşen toplam tarımsal(tarımsal hammadde, gıda ve içecek ürünleri, balıkçılık) ithalatının %73 ü hububat ithalatından oluşmaktadır. Konya'da hububat ithalatının ile toplam tarımsal ithalat içindeki payı(%) 80 70 73 60 59 50 40 30 20 10 0 59
Hububat ithalatı Hububat ithalatı son 12 yıldır sürekli artış eğilimi göstermektedir. 2002 yılında 10,77 milyon dolarlık hububat ithalatı gerçekleşirken 2013 yılında yaklaşık 231 milyon dolarlık hububat ithalatı gerçekleşmiştir. Konya hububat ithalatındaki değişim($) 250000000 230.755.144 200000000 150000000 100000000 50000000 10.775.565 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 60
Karaman dış ticaret fazlası veren fasıllar Karaman da dış ticaret fazlası veren fasıllar incelendiğinde; ağırlığı gıda ve içecek ürünlerinin oluşturduğu görülmekte olup yapılan ihracatın yaklaşık %90 ı fazlası gıda imalatı sanayi tarafından gerçekleşmektedir. Fasıl Fasıl adı İhracat ($) İthalat ($) Fazla($) 19 Hububat, un, nişasta veya süt müstahzarları, pastacılık ürünleri 227.560.835 62.378 227.498.457 18 Kakao ve kakao müstahzarları 60.454.552 15.288.938 45.165.614 4 Süt ürünleri, yumurtalar, tabii bal, diğer yenilebilir hayvansal menşeli ürünler 6.947.381 0 6.947.381 17 Şeker ve şeker mamulleri 3.102.124 31.468 3.070.656 7 Yenilen sebzeler ve bazı kök ve yumrular 2.428.189 0 2.428.189 20 Sebzeler, meyveler, sert kabuklu meyveler ve bitkilerin diğer kısımlarından elde edilen müstahzarlar 122.977 0 122.977 22 Meşrubat, alkollü içkiler ve sirke 14.603 0 14.603 14 Örülmeye elverişli bitkisel maddeler, tarifenin başka yerinde belirtilmeyen veya yer almayan bitkisel ürünler 6.357 0 6.357 TOPLAM 300.637.018 15.382.784 285.254.234 61
Karaman dış ticaret açığı veren fasıllar Fasıl Fasıl adı İhracat ($) İthalat ($) Açık($) 15 Hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı yağlar, yemeklik katı yağlar, hayvansal ve bitkisel mumlar 134.561 22.184.086-22.049.525 10 Hububat 605.836 19.345.740-18.739.904 8 Yenilen meyvalar ve yenilen sert kabuklu meyvalar 1.585.094 3.798.998-2.213.904 12 11 Yağlı tohum ve meyvalar, muhtelif tane, tohum ve meyvalar,sanayiide ve tıpta kullanılan bitkiler, saman ve kaba yem 0 1.455.970-1.455.970 Değirmencilik ürünleri, malt, nişasta, inülin, buğday gluteni 305.119 924.399-619.280 13 Lak, sakız, reçine ve diğer bitkisel özsu ve hülasalar 191.121-191.121 21 Yenilen çeşitli gıda müstahzarları (kahve hülasaları, çay hülasaları, mayalar, soslar, diyet mamaları, vb.) 45.426 203.524-158.098 TOPLAM 2.676.036 48.103.838-45.427.802 62
Karaman ihracatında gelişim gösteren fasıllar 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2002 yılı itibariyle gıda imalat sanayinde Karaman ın ihraç ettiği fasıllar incelendiğinde Konya da olduğu gibi çeşitlilik göstermediği anlaşılmaktadır. İlde 2013 yılında gerçekleşen ihracat verileri incelendiğinde; toplam ihracatın %85 i un, nişasta veya süt müstahzarları, pastacılık ürünleri ve Kakao ve kakao müstahzarları fasıllarından oluşmaktadır. İlde özellikle 2005 yılı itibariyle yürürlüğe giren dahilde işleme rejimi ile gıda ihracatında ciddi artışlar yaşanmıştır. 250.000.000 227.560.835 200.000.000 150.000.000 Hububat, un, nişasta veya süt müstahzarları; pastacılık ürünleri 100.000.000 50.000.000 25.540.085 60.454.552 Kakao ve kakao müstahzarları 0 3.758.621 63
SONUÇ OLARAK Bilgi ile sermayeyi toprakla buluşturabildiğimiz müddetçe tarım sektörünün rekabetçiliği korur ve artırabiliriz SERMAYE BİLGİ TOPRAK SU REKABETÇİLİK 64
ARZ EDERİM 65