ULUSLARARASI GENÇ BİLİMCİLER BULUŞMASI I: ANADOLU AKDENİZİ SEMPOZYUMU 04-07 KASIM 2009 ANTALYA INTERNATIONAL YOUNG SCHOLARS CONFERENCE I: MEDITERRANEAN ANATOLIA 04-07 NOVEMBER 2009 SEMPOZYUM SYMPOSIUM BİLDİRİLERİ PROCEEDINGS Editörler / Editors Kayhan DÖRTLÜK Dr. Tarkan KAHYA Remziye BOYRAZ SEYHAN Tuba ERTEKİN AYRIBASIM/OFFPRINT Suna İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Suna & İnan Kıraç Research Institute on Mediterranean Civilizations
SUNA İNAN KIRAÇ AKDENİZ MEDENİYETLERİ ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ SUNA & İNAN KIRAÇ RESEARCH INSTITUTE ON MEDITERRANEAN CIVILIZATIONS Kongre, Sempozyum, Seminer Dizisi: 3 / Congress, Symposium, Seminar Series: 3 ULUSLARARASI GENÇ BİLİMCİLER BULUŞMASI I: Anadolu Akdenizi Sempozyumu Sempozyum Bildirileri INTERNATIONAL YOUNG SCHOLARS CONFERENCE I: Mediterranean Anatolia Symposium Proceedings Editörler / Editors Kayhan DÖRTLÜK Dr. Tarkan KAHYA Remziye BOYRAZ SEYHAN Tuba ERTEKİN ISBN 978-605-4018-15-4 Suna nan K raç Akdeniz Medeniyetleri Araşt rma Enstitüsü, 2012 Bu kitapta yayınlanan bildirilerin yayım hakkı saklıdır. AKMED ve yazarlarının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz, basılamaz, yayınlanamaz. Bildiri metinleriyle ilgili her türlü sorumluluk yazarlarına aittir. All rights reserved. No part of this book may be used or reproduced in any manner without written permission from the AKMED and the authors. All responsibility rising from the content of the papers published here rests upon their authors. Yaz ma Adresi / Mailing Address Barbaros Mah. Kocatepe Sok. No. 25 Kaleiçi 07100 ANTALYA TÜRKİYE Tel: 0 (242) 243 42 74 Fax: 0 (242) 243 80 13 akmed@akmed.org.tr www.akmed.org.tr Baskı / Printed by MAS Matbaacılık A.Ş. Hamidiye Mah. Soğuksu Cad. No. 3 Kağıthane - İstanbul / Türkiye Tel: +90 (212) 294 10 00 Fax: +90 (212) 294 90 80 info@masmat.com.tr Sertifika/Certificate No: 12055 Yap m / Production Zero Prodüksiyon Ltd.
İçindekiler / Contents AKDOĞU-ARCA Ebru 1 Güney Küçük Asya nın Sınır Yazıtları ASLAN Erdoğan 9 Kekova Bölgesi Sualtı Araştırmaları Aperlai Limanı BECKS Ralf 23 Prehistoric Research in Lycia Present State and Perspectives BELGİN-HENRY Ayşe 31 Genç Aziz Simeon Hac Merkezi ve Manastırı nın Mimarisi: Yeni Bulgular, Yeni Sorular BOYRAZ-SEYHAN Remziye 43 Likya ve Pisidya Bölgesinde Pelta BULBA Mustafa 57 Antik Çağ da Kaunos-Lykia İlişkileri ÇÖRTÜK Ufuk 63 Kaunos Neophron Exedrası DİNÇ Senem 77 Hellenistik ve Roma Çağları Likyası nda Sympoliteia lar DÖKÜ F. Eray 87 2006-2009 Kibyra Kazıları DÖNMEZ-ÖZTÜRK Filiz 101 Likya da Roma Vatandaşlık Hakkı Verme Politikasının Başlangıcı ve İ.S. 1. yy. daki Gelişimi EFENDİOĞLU Tuba 109 Hellenizm ve Roma Çağları Likyası nda Yerel Kültler GEBAUER Jörg 123 Prehellenistic Ceramics of the 2002-2005 Excavations at Limyra. The Banded and Wave-Line Pottery GÖKALP-ÖZDİL Nuray 131 Antik Dönem Attaleia Yazıtları GÜMÜŞ Şahin GÜCEREN İlhan 137 Zindan Mağarası Kutsal Alanı IŞIKLIKAYA-LAUBSCHER Işıl 151 Perge Mozaikleri: Güney Hamam, Macellum ve Güney Bazilika Portiği Mozaikleri Hakkında Ön Değerlendirmeler İŞLER Bülent 161 Likya Bölgesi ndeki Karabel-Asarcık Yerleşimi Yapılarının Plan ve İşlev Özellikleri Üzerine Gözlemler KAHYA Tarkan 175 Pisidia Arkaik Dönem Pişmiş Toprak Çatı Elemanları Üzerine Bazı Gözlemler KART Erkan 195 Anadolu da İsis ve Sarapis Kültünün Kaunos taki İzleri KÖKER Hüseyin 205 Yeni Bir Sillyon Bronz Sikkesi KÖKMEN Hülya 207 Antalya Kesik Minare de Bulunan Antik Dönem Kapıları KÜRKÇÜ Mehmet 219 İmparatorluk Dönemi nde Likya Kentleri Üzerine Bir Sentez METİN Hüseyin 227 Kibyra dan Bir Grup Palmet Kulplu Kandil NAYCI Nida 237 Kilikia Olba Bölgesi Kültürel ve Doğal Peyzaj Dokusunun Korunmasında Arkeolojik Mirasın Rolü ve Bütüncül Değerlendirilmesi
ONUR Fatih ÖNCÜ Ö. Emre ÖZCAN Ayça ÖZDİLEK Banu ÖZTAŞKIN Gökçen Kurtuluş ÖZTAŞKIN Gökçen Kurtuluş ÖZTAŞKIN Muradiye ÖZTÜRK Hüseyin Sami RIVALLAND Anne-Sophie SANCAKTAR Hacer SARIKAYA Sevgi SAYGILI Başak SERDAR-DİNÇER Pınar ŞERİFOĞLU Tevfik Emre TARKAN Düzgün TIBIKOĞLU H. Onur TURAK Özgür TÜNER-ÖNEN Nihal TÜRKOĞLU İnci VYNCKE Kim YILDIRIM Nazlı YILDIZ Volkan 257 Perge den Anastasius Dönemi ne Ait Bir Ordu Fermanı: Ön Rapor 273 Antalya-Olympos Antik Kenti Roma Mimarisi Araştırmalarından Yeni Bulgular 285 Pisidia Bölgesi nde Roma İmparatorluğu nun Yapı Propagandası ve Politikası 301 Rhodiapolis Örneğinde: Tiyatro Sahne Binalarında Anlama-Tanımlama-Değerlendirme Sorunları ve Çözümleri ile Ulaşılan Sonuçlardaki Doğruluk Riskleri Üzerine Kuramsal-Yöntemsel Bir Çalışma 313 Yanartaş (Khimera) taki Bizans Dönemi Bazilikası 329 Antalya-Olympos Mozaikli Yapı 347 İ.Ö. II. - İ.S. IV. Yüzyıllarda Lykia nın Kırsal Güvenlik Problemleri 361 Architecture and power in the Greek city-states of Southern Asia Minor (Pamphylia-Pisidia): methodology and research objectives 371 Pisidia, Kilikia ve Lykaonia Bölgelerindeki Roma Koloni Kentleri Sikke Tipolojisi 385 III. Antiokhos un Karia Seferi ve Sonrasında Asylia Hakkı Tanıdığı Kentler: Seleukos Kralının Küçük Asya Kentleri Üzerinde Uyguladığı Politika 397 Kalıp Yapımı Kibyra Kaseleri 415 Side Müzesi nde Bulunan Bizans Dönemi Taş Eserleri 427 İ.Ö. II. Binyıl ve Erken Demir Çağı nda Göksu Vadisi ve Çevresi 439 Kibyra Sunakları 453 Doğu Likya da Artemis Kültü 465 Pamphylia Bölgesi nde Bulunmuş Roma İmparatorluk Dönemi Girlandlı Lahitleri 479 Yazıtlar Işığında Phaselis 489 Jews in Antalya (Attaleia/Adalia) 497 The Classical-Hellenistic Settlement at Düzen Tepe (SW Turkey): the story of two settlements or two sides to a story? 509 Lykia Klineleri: Form ve Tipoloji 521 Tarsus Cumhuriyet Alanı Kazılarında Bulunan Doğu Sigillataları A Grubu Seramikleri
Sempozyum Şeref Başkanları / Honorary Presidents Suna Kıraç (AKMED Kurucusu / Founder of AKMED) İnan Kıraç (AKMED Kurucusu / Founder of AKMED) Sempozyum Bilim Danışma Kurulu / Symposium Academic Advisory Board Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu Prof. Dr. Güler Çelgin Prof. Dr. A. Vedat Çelgin Prof. Dr. Nevzat Çevik Prof. Dr. İnci Delemen Prof. Dr. Refik Duru Prof. Dr. Serra Durugönül Prof. Dr. Cengiz Işık Prof. Dr. Scott Redford Prof. Dr. Mustafa H. Sayar Prof. Dr. Oğuz Tekin Doç. Dr. Billur Tekkök Prof. Dr. Gülsün Umurtak Prof. Dr. Burhan Varkıvanç Prof. Dr. Levent Zoroğlu Sempozyum Düzenleme Kurulu / Symposium Organizing Committee Kayhan Dörtlük Dr. Tarkan Kahya Remziye Boyraz Seyhan Tuba Ertekin Mustafa İncebacak
Hoşgeldiniz! Suna İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü siz değerli genç bilim insanlarını Uluslararası Genç Bilimciler Buluşması I: Anadolu Akdenizi Sempozyumu nda biraraya getirip böyle bir geleneğe öncülük yapmış olmaktan kıvanç ve mutluluk duymaktadır. Bu sempozyum ile Anadolu Akdenizi nde bir diğer ifadeyle antik Lykia, Pamphylia, Pisidia ve Kilikia bölgelerinde yüksek lisans ve doktora projelerini gerçekleştiren yerli - yabancı genç bilimcilerin sesini Antalya üzerinden bilim dünyasına ulaştırmayı amaçlamaktayız. Başta Sempozyum Şeref başkanlarımız ve Bilim Danışma Kurulu Üyelerimiz olmak üzere Sempozyumu bildirileriyle onurlandıran genç bilimcilere ve bu buluşmada emeği olanlara ne kadar teşekkür etsek azdır. Antalya ya Hoşgeldiniz!
Welcome! Suna & İnan Kıraç Research Institute on Mediterranean Civilizations is pleased and proud to bring together and host you, the invaluable young scholars, at the International Young Scholars Conference I: Mediterranean Anatolia and to have pioneered such a tradition. We aim to make the voices of the Turkish and foreign young scholars, who continue their master s and PhD studies on the Mediterranean Anatolia, that is the geography encompassing ancient Lycia, Pamphylia, Pisidia and Cilicia, heard across the world academia through Antalya. We would like to thank, above all our Honorary Presidents and all the members of the Academic Advisory Board of this symposium, and the young scholars as well as those who have contributed to this union. Welcome to Antalya!
Yeni Bir Sillyon Bronz Sikkesi Hüseyin KÖKER* Bu çalışmanın konusunu Burdur ve Antalya Arkeoloji Müzesi sikke koleksiyonlarında birer örnekle temsil edilen Sillyon kentine ait yeni bir bronz sikke tipi oluşturmaktadır (Res. 1-2). Sikke darp etmeye İ.Ö. 3. yy. 1 gibi geç bir tarihte başlayan Sillyon (Asarköy) kentinin ilk sikkelerini bronz seriler oluşturmaktadır. Kentin darp ettiği bu bronz serilerde kent etnikonu yerel Pamphylia lehçesinde ΣΕΛΥИΙΥΣ biçimindeyken, daha sonra Grekçe formda ΣΙΛΛΥΕωΝ, ΣΙΛΛΥΕΩΝ, CΙΛΛΥΕΩΝ, ΣΙΛΛ ve CIΛΛ gibi farklı biçimlerinde görülmektedir. Sikkelerinde yerel Pamphylia lehçesini kullanan bölgenin diğer bir kenti de Sillyon un batısında yer alan komşusu Perge kentidir 2. Sillyon un darp ettiği bu otonom bronz serilerde ön yüzde özellikle Ares ve Apollon, bunun yanında Zeus; arka yüzde de tahtta oturan veya ayakta duran Zeus, mızrak ve kalkan taşıyan savaşçı (Ares?), şimşek demeti ve harpa betimleri sık kullanılmış olan tiplerdir 3. İnceleyeceğimiz örneğin ön yüzünde sağa dönük aslan postlu Herakles başı ve arka yüzünde sadak ve gürz, aralarında ΣΕΛΥИIΥΣ lejantı ve altta meşale betimleri yer almaktadır. Örneklerimizde görülen lejantta, beşinci ve altıncı harfler yani ИI harfleri, И harfinin sağdaki kolunun dik değil fakat I harfinin alt kısmına doğru oldukça yatay biçimde uzandığı ve sanki I harfiyle birleşmiş olduğu görülmektedir. Ancak bu iki harfi ligatür olarak değerlendirmek de yanlış olacaktır; çünkü, sikke üzerindeki lejanta daha dikkatli bakıldığında, özellikle Burdur örneğinde, bu * Hüseyin Köker, Kocaeli Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, Umuttepe-Kocaeli. E-posta: huseyinkoker@yahoo.com.tr Burdur Arkeoloji Müzesi nde Eski Yunan Sikkeleri ve Antalya Arkeoloji Müzesi nde Sillyon Sikkeleri üzerinde çalışmama olanak sağlayan T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü ne, Burdur Arkeoloji Müzesi nden arkeolog sayın Alime Çankaya ya ve Antalya Arkeoloji Müzesi nden arkeolog sayın Çaylan Ulutaş ve Ferhan Büyükyörük e teşekkürü bir borç bilirim. 1 Pamphylia Bölgesi kentlerinden Side İ.Ö. 6. yy. da, Aspendos İ.Ö. 5. yy. da, Perge İ.Ö. 3. yy., Attaleia İ.Ö. 3. yy. da ve Magydos İ.Ö. 2. yy. da sikke darp etmeye başlamıştır. Tümü için bkz.: S. Atlan, Side nin MÖ. V. ve IV. Yüzyıl Sikkeleri Üzerine Araştırmalar (1967); O. Tekin, Aspendos Sikkeleri (İstanbul Üniversitesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi 1991); H. J. Colin, Die Münzen von Perge in Pamphylien aus hellenistischer Zeit, (1996); N. Baydur, Die Münzen von Attaleia in Pamphylien I, JNG 25, 1975, 33-72; N. Baydur, Die Münzen von Attaleia in Pamphylien II, JNG 26, 1976, 37-78; J. C. Mossop, An Autonomous Coin of Magydus in Pamphylia, NC 10, 1970, 319-320; G. F. Hill, A Catalogue ot the Greeek Coins in The British Museum. Lycia, Pamphylia and Pisidia (1897); Sylloge Nummorum Graecorum. France 3. Cabinet des médailles Pamphylie, Pisidie, Lycaonie, Galatie (1994); Sylloge Nummorum Graecorum. Pfälzer Privatsammlungen 4. Pamphylien (1993). 2 B. V. Head, Historia Numorum (1911) 702; BMC Lycia, 122, no. 15-20; SNG France 3, no. 355-371; SNG Pfps. Pamphylien, no. 238-259; Colin 1996, 50-58 no. 2.1-3.1. 3 Head, Historia Numorum, 705; BMC Lycia-Pamphylia, lxxxv-lxxxvi, 165; SNG Sammlung von Aulock. Pamphylien. 11. Heft (1965) no. 4865-4868; SNG The Royal Collection of Coins and Medals Danish National Museum. Lycia-Pamphylia (1955) no. 437-441; SNG France 3, no. 951-965; SNG Pfps. Pamphylien, no. 892-920.
206 Uluslararası Genç Bilimciler Buluşması I / International Young Scholars Conference I iki harf arasında çok küçük bir boşluk olduğu görülebilmektedir. Bu durumun sikke kalıpçısının yaptığı bir hatadan kaynaklandığını söylemek yanlış olmaz. İncelediğimiz sikkelerden Burdur örneği Antalya örneğine göre daha fazla yıpranmış görünmektedir ki, bu da bu sikkenin diğerine oranla daha uzun bir süre kullanımda kaldığını göstermektedir. Bu iki sikke arasındaki kalıp ilişkisine baktığımızda ise, ön yüzlerin çok büyük bir olasılıkla aynı kalıptan, fakat arka yüzlerinin ise ayrı kalıplardan darp edildiğini söyleyebiliriz. Yukarıda da belirtildiği gibi Sillyon un otonom olarak darp ettiği bronz serilerde Herakles betimine rastlanmamakla birlikte, kentte bu tanrının kutsanmasıyla ilgili herhangi bir arkeolojik veriye de şimdiye kadar rastlanmamıştır. Antik kaynaklar da bu konuda sessiz kalmaktadır. Bu durum, bu sikkenin Makedon Kralı III. Aleksandros un İ.Ö. 334/33 yılında kenti zaptetmesinden sonraki bir tarihte tedavüle çıkarıldığını düşündürmektedir. Hatırlanacağı gibi kent, yerel Pamphylia lejantlı ilk sikkelerini de aynı yüzyılda darp etmeye başlamıştır. Ancak bunların, kralın kenti ele geçirmesinden önce mi yoksa sonra mı darp edilmeye başlandığı konusu ne yazık ki şimdilik kesinlik kazanmamıştır. Bununla birlikte, Herakles betimli bu yeni sikke tipinin, kentin Makedonia egemenliğine girdikten sonra darp edildiğini ve muhtemelen daha önceki bir tarihte tedavüle çıkan ve belki de bu sırada halen tedavülde olan yerel Pamphylia lejantlı diğer bronz serileri ile aynı tarihlerde dolaşımda olduğunu söylemek yanlış olmaz. Öy. Herakles başı, sağa, aslan postlu. Ay. Sadak ve altta gürz, en altta meşale?; ΣΕΛΥИΙΥΣ Res. 1. Res. 2. AE. 19 mm., 5.6 gr., Ky. 1. Env. No. 5281 (Burdur) Ay. ΣΕΛΥИΙΥΣ AE. 19 mm., 4.44 gr., Ky. 2. Env. No. 13985 (Antalya) Ay. ΣΕΛΥИΙΥΣ Res. 1 Res. 2