GÜVENLİK TEDBİRLERİ. Devriye görevlilerinin başarılı olabilmeleri için bazı özelliklere sahip olması gerekir:

GÜVENLİK TEDBİRLERİ Güvenlik Hizmeti:Konut alanları ve iş yerlerindeki bina, tesis araç gereç, personel ve sakinlerin, sabotaj, yangın, hırsızlık, soygun, gasp, saldırı, yağma, tehdit ve tehlikelere karşı korunması ve güvence altına alınmasıdır. Güvenlik Görevlisi: kendi başına ve belirli bir süre içerisinde hukuk kurallarına uygun talimatlar çerçevesinde fiziki ve teknik imkanları kullanarak can mal güvenliği ve huzuru sağlamak için gözetim, denetim ve kontrol hizmetlerini yerine getiren güvenlik elemanıdır. Devriye Hizmetleri: Devriyenin tanımı Amacı Ve Önemi Devriye: Korumakla yükümlü olduğu bölgelerde kamu düzenini korumak olabilecek olayları önlemek veya olduktan sonra görevli olduğu bölgede takip etmek, sanığı yakalamak, yardım isteyenlere yardım etmek üzere yaya veya motorize üniformalı görev bölgesinde dolaşılarak yapılan görevlerdir. Devriye görevleri tarifinden anlaşıldığı gibi olaylar olmadan önce dışarıdan gelebilecek her türlü tehlikelere karşı(sabotaj, hırsızlık, gasp ) görevli bulunduğu y7erde kısa ve yavaş adımlarla dikkatli bir şekilde dolaşarak önlem alması saldırganları yapacakları eylemlerden vazgeçirebilir. Şayet tüm tedbirlere rağmen olay gerçekleşmişse, sanıkları yakalamak, tanıkları tespit etmek çoğu zaman olayların daha fazla büyümeden bitmesini sağlar. Devriye görevlilerinin başarılı olabilmeleri için bazı özelliklere sahip olması gerekir: 1-Fiziki görünüşü güven teşkil edecek şekilde düzgün ve temiz olması gerekir. Görev esnasında sakalın-saçın dağınık olması, kıyafetlerin kirli, ütüsüz olması vatandaşın güvenini sarsacaktır. 2-Dikkatli ve izleyici olmalıdır. 3-Haberleşme cihazları, cep defteri ve kalemi, görev teçhizatları tam olmalıdır. 4-İkna edici, uzlaşmacı olmalıdır. Devriye Görevleri: Devriye görevleri üç ana başlıkta tanımlanabilir: 1-önleyici görevler 2-koruyucu görevler 3-yardın edici görevler 1-Önleyici Görevler: Korumakla yükümlü olduğu bölgelerde kamu düzeni bozucu eylemleri engellemek için çalışmalarda bulunmaktır. Devriyenin önleyici tedbirlerle ilgili dikkat etmesi gerekenler: Devriye görevlileri üniformalı olmalıdır Devriye görevlileri en az iki kişiden oluşur ve göreve gerekli teçhizatlarla donanmış olarak çıkılır. Devriye hizmetleri belli bir güzergahta ağır adımlarla yapılır. Köşe başında durarak etraf gözlenir. 1

Devriye koruduğu alanda dolaşarak giren çıkanları gözlemler, şüpheli durumlarda müdahale eder. Yürüyüşlerde ani dönüşler yaparak kendilerinin gözlenip gözlenmediğini, takip edilip edilmediğini kontrol eder. Tehlike anında hemen olaya müdahale edecek şekilde hazır olur. Daima kendinden emin, nazik aynı zamanda dikkatli, her an müdahaleye hazır olmalıdırlar. Meydanda gelmiş bir olayda telaş ve tereddüt göstermezler. Yardım isteme zorunluluğunda, genel kolluk zorunluluğu genel kolluk kuvvetleri, itfaiye ve hastanelerle haberleşme olanağına sahip olmalıdırlar. Devriye görevli olduğu yeri asla terk etmez. Kalabalık yerlerde kolayca yapılabilecek hırsızlık, yan kesicilik, laf atma gibi fiillerin yapılmamasına dikkat eder. Sabotaj ihtimali olan yerlere dikkat ederler. Görev bitimi esnasında yeni gelen arkadaşlarına detaylı bilgi verirler. Koruyucu Görevleri: Görevli oldukları yerlerde oturarak görev yapamazlar. Dolaştıkları bölgeyi çok iyi bilmeli, gerekirse önceden not almalıdır. Görev yerlerinde şüpheli durum ve şahısları takip ederler, olay olduğunda derhal müdahale ederek sanıkları yakalayıp kolluk kuvvetlerine haber verirler. Görev yerlerinde suç sayılan fiiller meydana gelmişse olay yerini muhafaza ederek sanıkları yakalar ve kolluk kuvvetlerine haber verirler. Kilitli olması gereken yerleri kontrol ederler. Devriye hizmetleri farklı zaman ve farklı güzergahta yapılmalıdır. Aynı zaman ve aynı yerde yapıldığı takdirde suçlular tarafından takip edilip boşluklardan yararlanılarak suç işlenebilir. Görev bitiminde durumu üstlerine bir raporla bildirirler. Yardım edici görevle ilgili olarak yardım isteyenlere yardıma muhtaç ve acizlere yardım ederek kolluk kuvvetlerine bildirirler. Nokta Hizmetleri: Görevli bulunduğu yerde mevcut düzenin korunması sağlıklı bir şekilde devam etmesi mevcut düzeni etkileyebilecek suç sayılan fiillerin meydana gelmeden önce gerekli gerekli düzenlemeyi yapmak yardım etmek amacıyla sabit üniformalı yapılan görevlerdir. Nokta görevinin amacı korumakla yükümlü olunan yerin dışarıdan yahut içeriden gelebilecek tüm tehlikelerin önlenmesi, şüpheli gördükleri kişileri derhal gerekli yerlere bildirmesi koruduğu yerlere gelebilecek saldırıları önlemek ve gerekli yerlere bildirmek. Nokta Kurulacak Yerler: Nokta görevlisinin sahayı görebilecek, olup biteni çabuk kavrayabilecek şekilde yerleştirilmelidir. Noktanın personelin her türlü ihtiyacını giderebilecek yapıya sahip olmalı, hava şartlarından fazla etkilenilmemesi sağlanılmalıdır. Herhangi bir baskı olduğunda dayanabilecek yapıda olmalıdır. Acil durumlarda haberleşmeyi sağlayabilecek cihazlar bulundurulmalı. Nokta memurunun görevleri devriyeyle aynıdır. Farkı sabit olmasıdır. Nokta görevlilerinin dikkat edeceği hususlar: 2

Görev yerlerinden ayrılamazlar, nokta yerleri boş bırakılamaz. Meydana gelen olayları ilgililere bildirdikten sonra, konunun takibi için bile olsa görev yerlerini terk edemezler. Ciddi olmalıdır Nezaketli Göreli bulunduğu yere kimseyi alamaz Şüpheli durumları gözlemler, önemli olanları derhal bildirir. Acil durumlarda ulaşacağı yerleri bilmelidir Diğer birimlerle ani haberleşmeyi sağlayabilecek konumda olmalıdır. Kontrol noktaları: Korumakla görevli yerlere girişlerden önce yeterli sayıda güvenlik görevlisiyle oluşturan arama ve kontrollerin yapıldığı yerlerdir. Kontrol noktalarının amacı, içeriye girebilecek suçluların engellenmesi, eşyaların aranması, suç sayılabilecek eşyaların içeriye sokulması şeklinde sıralayabiliriz. Şayet bunları yapmadığımız zaman korumakla yükümlü olduğumuz tesisi, tesiste bulunan insanları, personeli, yöneticileri tehlikeye sokmuş sayılırız. Kontrol noktalarında, noktaların özelliğine göre yardımcı güvenlik cihazları ( x-ray, kapı ve el dedektörü, dedektör köpekler) bulundurulabilir. Kontrol noktaları korunan yerlerde, giriş-çıkışın yapıldığı yerlere kurulabilir. Bunlar nizamiye kontrol noktası, bina kontrol noktası, otopark kontrol noktasıdır. Nizamiye Kontrol Noktası: Korunan yere giren taşıtların ve içindekilerin kontrol edildiği girişçıkışın kontrol edildiği yerdir. Bina Kontrol Noktası: Bina girişlerinde şahısların ellerindeki eşyaların güvenlik kontrolüne tabi tutulduğu yerdir. Otopark Kontrol Noktası: Taşıtların güvenli bir şekilde park etmesi, park eden araçlara zarar verilmemesi için kurulan noktalardır. Kontrol Noktası Çalışması: Kontrol noktası tesislere girişten evvel içeri girecek şahısların, taşıtların, eşyaları8n güvenlik amaçlı kontrollerinin yapıldığı yerdir. Kontrol noktası yerin özelliğine göre değişmekle beraber en az 5 güvenlikten oluşur. Kontrol noktasında esas görev tehlikeli maddenin tespit edilmesidir. Tehlikenin tespit edilmesi, görevlinin dikkatine ve sağduyusuna bağlıdır. Kontrol noktasının özelliği silah olarak sayılabilecek veya kullanılabilecek tehlikeli maddelerin tespit edilmesidir. Kontrol noktasında şahısların elindeki eşyalar tehlike ihtimaline binaen mutlaka incelenmelidir. Güvenlik Kontrolü: Korumakla yükümlü bulunulan yerlere giren şahısların üzerine ve eşyalarında güvenliği tehlikeye düşürücü, tesiste bulunulan şahıs ve eşyalara zarar verebilecek maddelerin varlığının kontrol edilmesidir. Güvenlik kontrolündeki amaç tesise girmek isteyen şahısların 3

üzerinde bulunan güvenliği tehlikeye düşürücü maddelerin tesise girmeden önce teslim edilmesinin sağlanmasıdır. Arama: Korumakla yükümlü olunan yerlere giren şahısların üzerinde ve eşyalarında güvenliği tehlikeye düşürücü, maddelerin teslim edilmemesi veya teslim etmemekte ısrar edilmesi durumunda kişiler ve eşyaların üzerinde yapılan araştırma işlemidir. Bazen yetersiz kalındığında kolluk kuvvetlerine haber verilir, suç aletleri onlara teslim edilir. Kontrol noktasında, yardımcı güvenlik cihazlarından yararlanılabilir.dıştan aydınlatmalı, personelin gözetleme yapmasını sağlayacak, camlı bölme bulunmalıdır. İçeride haberleşme sistemi mutlaka bulunmalıdır. Kontrol Noktası Görevlisinin Davranışları Kontrol noktası görevlisi halkla ilişkilerde ilk birimdir.görevlinin davranışları, bakışları, konuşması, fiziki görüntüsü iyi iletişim kurmaları, güvenlik sisteminin etkinliği için önemlidir. Görevliler çalıştıkları kurumun temsilcileri olma sorumluluğunu hissederek görüntüsünü ve davranışlarını ayarlamalı, halkın gözündeki ciddi güvenlik imajını sarsacak görüntüler sergilememeliler. Kontrol noktasında silah olarak sayılabilecek veya silah olarak kullanılabilecek maddelerin tespit edilmesi oldukça zordur. Çünkü kişiler üzerinde normal zamanda taşındığında suç unsuru olmayan maddeler, güvenlik kontrolünde silah olarak değerlendirilebilir. Başarılı bir kontrol görevlisi; İşine bağlı Detaylar konusunda dikkatli Her türlü şartta görevini yapmaya çalışma Dostça tavır takınma Olumlu yaklaşım gösterme Nazik ve kibar olma Kararlı, ödün vermeyen Herkese aynı yaklaşımı gösterebilme Kendi kendine yetebilme Ekip çalışmasına yatkın Sağ duyusu kuvvetli Strese karşı dayanıklı Olaylardan çabuk etkilenmeyen Pot kırmama Özellikli şahıslara karşı duyarlı Kontrol Noktası Görevlileri; Tavır: Görevlilerin muhatap olduğu kişiler değişik yapıda olabilir. Sinirli, üzgün, ilgiye muhtaç olabilirler. Görevli bunları değerlendirerek olumlu tavır sergilemelidir. Dikkat: kişilerin hepsi tehdit unsuru olmayabilir. Kimin tehlikeli kimin tehlikesiz olduğuna karar vermek oldukça güçtür. Dikkatsizlikler istenmeyen olaylara sebebiyet verebilir. Koordine: Görevliler herhangi bir olayla karşılaştıkları zaman davranış şekillerini ve haber verilmesi gereken yerleri önceden bilmelidir. Kurumda çalışanları, iş sahiplerini ve yakınlarını iyi tanımalıdır. 4

Herhangi bir olaya genel kolluk kuvvetleri müdahale etmişse, özel güvenlik kuvvetleri onlara yardım etmek zorundadır. Görevliler muhatap oldukları kişilerle merhaba, nasılsınız, günaydın, nasıl yardımcı olabilirim şeklinde hitap ederek karşısındaki insanların ne beklediğini anlamaya çalışmalıdır. Özellikli Şahısların Kontrolü Değerli Madde Taşıyan Kişiler: Bu kişilerin kontrolü herkesin olduğu bir ortamda yapılır ise şahıs başkaları tarafından hedef durumuna gelebileceğinden bu tip kişiler kontrol noktalarının ayrı bölümünde ilgilenilmesi gerekir. Silah Taşıma Yetkisine Sahip Olanlar: Kontrolün yapıldığı yere silahla girilmesi yasaksa, silahlı kişilerden silahları durum anlatılarak kibarca istenir. Ruhsatı ile seri numarası karşılaştırılıp, bir tutanakla teslim alındıktan sonra, çıkışta teslim edilir. Hasta, Fiziksel Özürlü Olan Kişiler: Güvenlik kontrolünde özel ilgi isteyen kişilerdir, dikkatli davranılmalıdır. Çocuklar: Başkaları tarafından kullanılabilecekleri düşünülerek, kontrolün yapılması söylenir. Kurumda çalışanlar: Bu kesimle çok iyi iletişim kurulmalı, kurumda çalışanlar yerin hassasiyetine göre kontrol edilebilir. Kurumda çalışanların, çalıştığı yerin özelliğine göre, fiziki önlem alınması tek başına yeterli olmayabilir. Korunan yere gidecek personele yetkili şahıs tarafından imzalanmış tesise giriş kartı tanzim edilmelidir. Personelin girebileceği yerlerde kartının görülür bir şekilde takılması gerekir. Personel Kontrolünde Tesisin belirli bölgelerine girecek personelin belirlenmesi Yetkili personelin sade yetkili olduğu yere girebilmesi Personelin bölgeye girmesinde özel tanıtım kartı kullanılması Zorla girmek isteyenlerin ilgili yere bildirilmesi Ziyaretçilerin Kontrolü Ziyaretçi Grupları Tesisin işlerinin yürütülmesi için gelenler İş takibi için gelenler Yabancı uyruklu kişiler ve basın mensuplarıdır. Ziyaretçileri kontrol amacıyla, ziyaretçilerin girebileceği yerlerin belirlenmesi, iyi bir kimlik tespiti, ziyaretçilerle görüşülerek ziyaret nedeninin kontrol edilmesi, kayıt defterlerinin tutulması, ziyaretçi giriş kartlarının kullanılması, ziyaretçilerin ilgisiz yerlere girmesinin önlenmesi ve ziyaretçilerin yanına gerekirse güvenlik görevlisi verilmesi. Personele Ait Paket ve Malzemelerin Kontrolü: Girişte ve çıkışta paket kontrolü hırsızlık, sabotaj faaliyetleri en aza indirilmesini sağlayacaktır. Görevli kontrol noktasında neyin silah olduğunu iyi bilmesi ve değerlendirmesi gerekmektedir. Tehlikeli maddeleri şöyle sıralayabiliriz; -Potansiyel tehlikeli maddeler 5

-Bariz silahlar -Tehlikeli maddeler Potansiyel tehlikeli maddeler, normal zamanda silah olarak kullanılmamasına rağmen, korunan yerin özelliğine göre silah olarak kullanılabilir. Bunlar; Silah parçaları, Zehir içeren gazlar, bıçaklar, tören kılıçları, antika görünümünde bıçaklar, döğüş sanatı aletleri, sopalar, jop çeşitleri, uzun uçlu makas, ustura, saldırı ve savunma amaçlı kullanılabilecek malzemler. Bariz silahlar: Bu silahlar 6136 sayılı ateşli silahlar ve bıçaklar yasası kapsamına giren silahlar ve bıçaklar yasası kapsamına giren silahlardır. Ör. Tabanca, sustalı bıçak Ayrıca, patlayıcı maddeleri de bunların içerisinde sayabiliriz. 6136 sayılı ateşli silahlar ve bıçaklar yasası kapsamına giren silahlarla kesinlikle girilmeyecek yerler; Mahkeme salonları, hastaneler ve özellikle hastanelerin psikiyatri bölümleri, akıl hastaneleri, ceza ve tutuk evleri, yurtlarda, eğitim ve öğretim kurumlarında siyasi partilerin açık ve kapalı hava toplantılarında sendika ve derneklerin toplantı ve kongre salonunda grev ve lokavt yerlerinde, TBMM ana binalarında Araçların kontrolü Tesise giren personel araçlara ve ziyaretçi araçları kaydedilmelidir.tehdit faktörü yüksekse çıkışta teslim edilmek üzere araç ruhsatları alınabilir. Personel araçlarına özel tanıtma kartı verilir, ziyaretçi otolarına da aynı şekilde taşıt kartı verilebilir. Otoparkta uzun süre bekleyen araçlar yetkililere bildirilir. Araçlar halkın yoğun olduğu yerlere, tesisin yakınına park ettirilmez. Park yerleri bu tür yerlerden en az 100 metre uzakta olmalıdır. Şüpheli Maddeler ve Hareket Tarzı Bomba ve patlayıcı maddeler korunan yerlere zarar vermek amacıyla sıkça kullanılan maddelerdir.bu tip olaylarla karşılaşan görevliler anında ve etkili bir şekilde olaylara müdahale etmesi zararın en aza indirilmesine olayın olmadan önlenmesine neden olacaktır. Bomba ihbarının doğrudan alınması veya başkası tarafından duyulması durumunda; Derhal kendi amirine ve kolluk kuvvetlerine bilgi verecektir Tehdidi bildiren kişi ile sürekli görüşme halinde olmaya çalışacaktır. Tehdidi bildirenin fiziksel özellikleri; giysileri varsa olağandışı özellkleri tespit edilmelidir. Tehdidi yapan kişi, olay yerini hemen terk ederse gittiği yeri, aracının plakasını tespit etmesi gerekir. Kişinin özelliklerine dikkat eder; alkollümü, anormal hareketler sergiliyor mu gibi. Tehdidi bildiren kişinin ciddiyeti bildirilmelidir. Not Alma Görme, koklama, dokunma ve tatma duygularından hafızamızda oluşan bilgilerin kayıtlara geçirilmesidir. Olaylar sırasında hafızamıza yerleşen bilgilerin bir çoğu daha sonra unutulur. Bazen bilgilerin bir çoğu daha sonra unutulur, bu yüzden görev esnasında karşılaşılan olayları dikkatli bir şekilde not edilmesi olayın detaylı bir şekilde hatırlanması bakımından önemlidir. Şüpheli Eşkal Tarifleri 6

Fotoğraf olmadığı için kişinin belirgin özelliklerini tarif ederek kişinin tanınmamasını sağlamak, resmini çizmektir. Bilgisayar tabanında eşkal oluşturma veya arşivindeki yüzlerle (fotoğraf, çizim, kamera) araştırma yapılarak sorgulamak için bilgisayarın hız ve esnekliği bilgi depolamasını birleştirilen bir yazılım sistemidir. Bir olayda tanık ya da tanığın olayın faili hakkında bilgisinin olduğu durumda buna ulaşmak için bu şahsın verdiği tariflerle kimliğinin tespitine gidilir. Bir çok karışık göz, burun ağız vb. tipleri içeren kataloglardan seçme yapmaları, tanıklardan istenerek verilen cevaplar kodlanarak arşiv bilgilerine daha pratik ulaşım sağlanır. Tanıklar ulaşan yüzü görürler ve yapılacak ilave veya çıkarımlarla tanığa kolay çağrışım yapması sağlanır. Robot resim çizmek için, genelde istenen bilgiler; şüphelinin cinsiyeti, ırkı, boyu, vücut yapısı, yaşı, saç rengi, uzunluğu- tarama sitili, ayrıca sakatlık, yüzün şekli ve belirgin herhangi bir özelliği, baş üzerinde bulunan ağız, burun kaş, elmacık kemikleri, alın yapısı, kulak yapısı gibi tüm özellikler. Bu detaylar geniş verilerin bulunduğu bilgisayar veri tabanında değerlendirilerek, arşivleme ve çapraz sorgulama yaparak bu bilgilerden kimlik tespitine gidilir. Eşya tarifi:eşyanın cinsi, boyu, genişliği, rengi, şekli, konumu, bütün yahut parçalı tek bir maddeden yapılıp yapılmadığı, büyüklüğü sorularak gerçekleştirlir. Rapor Yazma: Rapor, görevli personelin, görev yerinde, çalışma saatleri içerisinde; yapılan görevle ilgili öğrenilen bilgi, gözlenen davranış, meydana gelen olaylar, müdahale edilen olaylar ile ilgili olarak elde ettiği bilgileri, sorumlu olduğu kişileri bilgilendirmek amacıyla yazılan yazıdır. a-rapor yazılırken gerekli bilgiler: Yazılan makam Kronolojik olarak sıralamak Olayı haber alış şekli, Mağdur, şüpheli, tanıklar Varsa suçun türü Olay yeri, gün, saat Yerin özel tarifi Kullanılan metotlar Söz konusu olay/durum devam ediyorsa belirtilmesi Sonuç ve görevlinin yorumu b-rapor yazmada dikkat edilecek hususlar Amaç üstleri bilgilendirmektir Kolay okunabilmeli, anlaşılır, kısa, net olmalı Başka şahsın değil, görevlinin yorumları olmalı Raporlar içeriğine göre ihbar sayılır, rapor tanzim eden kişi tanık durumuna düşer, raporlar iki kişi tarafından imzalanırsa tutanak yerine geçer Genel olarak yazıda bir tür kalem kullanılmalıdır. Yazıda hiçbir silinti ve kazıntı yapılmamalı, daksil vb. kullanılmamalıdır. Düzeltilmesi gereken yerlerin üzeri çizilir, yanına doğrusu yazılır.çizilen yer okunabilir şekilde çizilmeli ve üzerine çizildi ibaresi yazılmalıdır. Olayla ilgili bilgiler açık ve tarafsız olarak kaydedilmelidir. Mahkemede tanık durumuna düşüleceği unutulmayarak, olayı ve bilgileri net şekilde ifade edip, doğruluğu ispat edilemeyecek hayali bilgiler yazılmamalıdır. 7

Elde edilen bilgilerin nereden ne zaman elde edildiği belirtilmelidir. Kişiler üzerinde yapılan önleme aramaları Korumakla yükümlü yere giren şahısların tesise girmelerinden önce yapılan arama şeklidir. Şahısların kendi üzerleri ve yanındaki eşyalar yardımcı cihazlardan da faydalanılarak aranır. Varsa suç aletleri alıkonulur ve genel kolluk kurucularına haber verilir. Yardımcı güvenlik cihazları Metal dedektörler El tipi metal dedektörler Kapım tipi metal dedektörler Patlayıcı koklama dedektörleri Posta kontrol cihazları x-ray cihazları Alarm Güvenlik Kamerası Kart kontrol sistemleri Köpekler İletişim cihazları Tutanaklar Devlet otoritesini konular çerçevesi içerisinde yürütmeye memur bulunanlar tarafından tutulan resmi tespit belgelerine tutanak denir. Tutanaklar kanunlar tarafından delil niteliği taşımakta ve aksi sabit oluncaya kadar geçerlidir. Olay tespit tutanağı Yakalama tutanağı Arama tutanağı Zapt etme tutanağı Suçüstü tutanağı Teslim tesellüm tutanağı Yangın tutanağı Olay tespit tutanağı: Olayın işlendiği yerin genel ve özel durumu ile suçun iz ve delillerinin yazılı olarak kaydı için olay yeri tespit tutanağı duyulur. Olay yeri tespit işleminde olayla ilgili olan her husus tutanakta bildirilecektir.olay yerinin genel görünümü iz ve delillerinin nerede nasıl bulunduğu belirtilir. Olay yerinde olayı görmüş tanıklar var ise bunların da ifadeleri özet olarak tutanağa geçirilir. Olay yeri tespit tutanağı, soruşturmanın temelini teşkil eder. BU nedenle tutanak tanziminden önce olay yerinin titizlikle incelenmesi gerekir. Tutanak, görevlinin olay yerinde yaptıkları ve gördüklerini tespit etmesidir. Tutanaktaki bilgiler oluş sırasına göre belirtilir. Olay yerinde belirlenen nesneler yanında, yakınında gibi belirli olmayan tanımlarla değil, açık olarak şu odanın kuzey duvarına 2 m., güney duvarına 3 m. Mesafede, yerde belirli şekilde olarak tanımlanmalıdır. Tutanakta olay yerinde alınan not, fotoğraf, kroki ve diğer kayıtlar belirtilmelidir. Olay yerinde iz ve delillerin yerleri saptanır. 8

Olay yeri tespit tutanağında plan ; Başlık Görevlinin olayı haber aldığı tarih ve saat Olayı haber alma vasıtası ve olayı haber veren kişi Olay mahalli ve bölgenin kısa anlatımı Olayın kısaca anlatılması İlk görevli ve diğer soruşturma personelinin olay yerine geliş saatleri Olay yeri araştırmasını yürüten kişinin adı Olay yeri inceleme uzmanı, soruşturmacılar, tanıklar ve ilgili memurların adları Araştırma zamanında hava ve ışık koşulları Olay mahallinin tanımı (evler, caddeler, sokaklar) Olay yerinin harici ve dahili tanımı (ağaçların tipi, bahçesi, evin tipi, pencereler, oda sayısı vb) Asıl olay yerinin tanımı (Cesedin yeri vb) Araştırmada delillerin bulunduğu yerler. Delilleri toplayanlar. Parmak izi arama sonucu ile diğer iz ve deliller Varsa mağdurun, olayı haber verenin ve tanıkların anlatımları Olay yeri araştırmasının tamamlandığı tarih ve saat Tutanağın orada hazır bulunan ve beyanları alınanlara okunarak doğruluğunun gerçekleşmesi ve imzalanması Olay Yeri Tespit Tutanağı Örneği 15.03.1985 Cumartesi günü saat 22.15'de şisli Samanyolu Sokak 9 Kapı Sayılı Apartmanın 4. dairesinde oturduğunu söyleyen Sadi ÇOBAN isimli kişinin karakolumuzda alınan başvurusunda; Evde bulunmadıkları sırada, oturduğu dairenin mutfak pencere-si camını keserek içeri giren bir şahsin, yatak odasinda bulunan gardırop gözünde bulunan üçyüzbin lirayı çaldığını bildirdi. Saat 22.20'de olay mahalline hareket ettik. Olay mahalline saal 22.35'de varıldi. Söz konusu apartman, Samanyolu Sokağinin 20 metre kadar içerisinde, sol tarafta ve altı kattır. Arka tarafı boş bir arsaya dönüktür. Açık bulunan apartman giriş kapısından girildikten sonra, altı basamakla çıkılan 4 numaralı birinci dairenin ilk katta olduğu görüldü. Daire bir salon ve salonun arka tarafında mutfak ve banyonun yer aldığı beş metre uzunluğunda bir koridordan ibarettir. Sol tarafta görülen yatak odasındaki gardırop kapılarının açık olduğu görüldü. Gardırobun sağdan ikinci gözünün kilidinin sertçe bir cisimle kırılmak istendiğini belirten tahta parçaları ve ezikler bulundu. Ayrıca gardırobun önündeki halıdan mutfak kapısına, ora-dan da mutfak penceresine kadar uzanan belli belirsiz çamurlu ayak izlerine rastlandı. Pencere caminin kesildiği belirlendi. Kesilen pencere cami üzerinde parmak izi bulunması ihtimaliyle koruma altına alındı. Boş arsaya bakan mutfak penceresinin altına konulan tahta bir sandık üzerine basılarak pencereye çıkıldığınıgösterir ayak izlerinin mevcut olduğu görüldü. Olay yerindeki iz ve delillerin gerekli tespitlerinin ve ayrıntılı incelemenin yapılması amacıyla merkeze bilgi verildi. Olay yeri inceleme ekibi not, kroki, fotoğraf ile gerekli tespitleri yaptı. Ayak izleri, parmak izleri ve alet izlerinin kalıbı alınarak ölçü, kroki ve fotoğraf ile tespitleri yapıldı. Aramada elde edilen bazı küçük nesneler, tetkik için alındı. analizleri için, evin içinden ve dışından toprak örnekleri alındı. Olay hakkında bilgisi olup olmadığı sorulan daire sahibi Sadi COBAN, her cumartesi günü saat 18:3O'da sinemaya gittiklerini, bugün de sinemaya gittiklerinden evde bulunduklarını ve 9

saat 21:45'dc eve geldikleri zaman durumu gördüklerini, herhangi bir kişiden şüphelenmediklerini belirtti. Daire komşuları olan İlyas UNAL ise, mutlaka bulaşık yıkadığı bir sırada bir kişiyi bos, arsada süratli adımla yürürken gördüğünü, fakat aklına böyle bir ihtimal gelmediğini, bu yüzden de kimseye bir şey söylemediğini ancak durumu daire sahibi geldiği zaman anladığını, şahsı görürse belki tanıyabileceğini söyledi. Tespit edilecek başka bir husus kalmadığından, soruşturmaya esas olmak üzere tanzim edilen bu tutanak müracaatçı ve tanığa okunduktan sonra, altı, birlikte imza edildi. 15.03.1988, saat 23:00 Komiser Yrd. Polis Me. Müşteki Tanık Olay Yerinin. Uz. Tutanak, görevlilerin olay yerinde yaptıkları ve gördüklerinin tespit dilmesidir. Tutanaktaki bilgiler, oluş sırasına göre belirtilir. Olay yerinde bulunan nesneler, yanında-yakınında gibi belirli olmayan tahminlerle değil, şu odanın duvarına 2m., güney duvarına 3m. mesafede yerde... gibi belirli şekilde tanımlanmalıdır. Tutanakta olay yerinde alınan not, kroki, fotoğraf ve diğer kayıtlar belirtilmelidir. Olay yerindeki iz ve delillerin yerleri saptanır, ancak gerekli inceleme, parmak izi alma vb. hususlar tamamlanmadıkça nesnelere dokunulmaz ve yerleri değiştirilmez. a. Olay yeri Tespit Tutanağında Plan Olay yeri tespit tutanağında bu bilgiler belirtilmelidir. Başlık, Polisin olayı haber aldığı tarih ve saat, Olayı haber alma vasıtası ve olayı haber veren ki$i, Olay mahalli ve bölgenin kısa anlatımı (adres), Olayın kısaca anlatılması, ilk görevli ve diğer soruşturma personelinin olay yerine geliş saatleri, Olay yeri araştırmasını yürüten kişinin adi, Olay yeri inceleme uzmanı, soruşturmacılar, tanıklar ve ilgili memurların adları, Araştırma zamanında hava ve ışık koşulları, Evler, caddeler, sokaklar dahil, olay mahallinin tanımı, Ağaçların tipi, bahçesi, evin tipi, pencereler, oda sayısı gibi olay yerinin harici ve dahili tanımı, Ayrıntılı hususların ve cesedin yeri gibi asil olay yerinin tanımı, Araştırmada delillerin bulunduğu yerler, delilleri toplayanlar, parmak izi arama sonucu ile diğer iz ve deliller, Varsa mağdurun, olayı haber verenin ve tanıkların anlatımları, Olay yeri araştırmasının tamamlandığı tarih ve saat. Yer Gösterme işlemi a. Tanımı ve Önemi Yer gösterme işleminin konumuzla ilgili esas yönü, olay yeri inceleme personeli tarafından olay sonrası yapılan tespit ile yer göstermenin uygunluğu veya aykırılığıdır. Bu husus, olayın aydınlatılmasında önemli bir delil olmaktadır. Gerek sanığın işlediği, gerekse suç; mağdurunun kendisine karşı işlenen suçu meydana getiren icra hareketlerinin ne şekilde yapıldığının ve suç yeri hakkındaki bilgilerinin suç yerinde tekrar edilmek suretiyle gösterilerek anlatılması ve bunun yazılı olarak tespitine, yer gösterme işlemi denir. 10

Her suçun bir mekan içinde işlendiği muhakkaktır. Çoğunlukla suçlular ya sucu tamamen inkar ederler ya da suçla ilgisi olmadığı halde nadiren de olsa sucu islediğini beyan ederler. Bu durumun açıkça anlaşılabilmesi için hangi tip suç olursa olsun, suçluya olay yerinde bu sırada takip ettiği yollan, yaptığı hareketleri göstermesi istenir. Genellikle yer gösterme işlemleri, sanığın suça ilişkin itiraflarını sağlamlaştırmak için yapılır. Buna bir nevi itirafın delillendirilmesi denilebilir. Bu hallerde sanıkla birlikte suçun islendiği adrese gidilir. Gerçek suç yerine gelirken, gerekse suç yerinde işlem yapılırken sanığa veya mağdura hiç müdahale edilmez. Sadece hareketleri takip edilir. Anlattıkları not alınır. Yer göstermede samimi olup olmadığı araştırılır. Suç yerine gidilirken, önce sanığın adresi tarif etmesi, giriş çıkış yerlerini hatırladığı kadar anlatması istenir. Sonra olayı gerçekleştirdiği şekilde anlatması talep edilir. Bu işlem, suç mağduru yönünden de yapılabilir. Mağdura yaptırılan yer göstermelerde, sanığın ve mağdurun ifadelerinin doğruluk derecesi araştırılır. Örneğin; belirli bir meskende işlenen alıkoyma ve ırza geçme fiillerinde mağdura yer gösterme işleminin yapılması bu amacına yöneliktir. b. Yer Gösterme Tutanağında Plan l)başlik, Suçun işleniş tarihi ve yeri Suyun ne oldugu, Suçtan sanik olarak yakalanan şahsm huviyeti, Sanigin suç hakkindaki beyani ve itirafları, Sanigin anlalim ve tarifine gore suç yerine gidiş, Sanigin işlenen suça gore olay yerindeki anlatımları, Bu anlatımlann daha once yürütülen araştirma ve tespitlere uygun olup olmadıgı, Sonuç, Tarih ve imzalar. Özellikle sonuç bölümünde, yer gösterme işleminin olay yeri tespit tutanağında belirtilen hususlara uygun olup olmadığının belirtilmesi ve okunduğunun açıklanması gereklidir. Olay yerinde suçun tanıkları ve mağduru mevcutsa özet olarak onların anlatımları da yazılabilir. Yer Gosterme Tutanagi Ornegi 15.03.1985 günü saat 21:45'dc şişli Samanyolu Sokak 9 kapı sayılı Apartmanın 4 numaralı dairesinde meydana gelen hırsızlık olayının faili olduğu iddia edilen Mümtaz TUMUTAş'in olay yeri tespit tutanağı ve mevcut deliller muvacehesinde yapılan sorgusunda, şişli semtinde göstereceği bir apartmanda hırsızlık yaptığını ve gardırop çekmecesinden ücyüzbin lira çaldığını bildirdi. Suçu ne şekilde işlediğini göstererek anlatacağını bildirmesi üzerine sanıkla birlikte vc ona tabi olarak yola çıkıldı. Sanığın yolu bizzat tarif etmesi ile olay mahalline gelindi. Mahalle muhtarı ismail UYANIK'da birlikte alınarak sanığın hırsızlık yaptığı yer olarak gösterdiği Sadi OBAN'a ait daireye birlikte gidildi. Sanık once mutfak tarafına gidcrek acik mutfak pcncercsindcn ycri işarctle oraya koydugu sandık iizcrine basarak camı elmasla kestigini ve sonra iceri gircrck camı mutfağa bıraktıgını ve oradan da yatak odasına gecip gardrop çekmecesini tornavida ile kırarak açtığını, mevcut paranın hepsini alarak yine aynı yerden çıkmak surcti ile kaçtıgını bildirdi. Geçen iki gün içinde çaldıgı paranin bir kısmını kumarda kaybettiğini, diğer kısmını da harcadığını beyan etti. 11

Sanigin bildirdigi hususların olay yeri tespit tutanağında saptanan hususlara tamamen uygun olduğu anlaşıldı. Olay mahallinde düzenlenen bu tutanak okunarak imza edildi. 17.03.1987 Komiser Yrd. Polis M. Muhtar Sanik Ev Sahibi B. KROKI ve PLAN 1. Tanımı ve Onemi Bir yerin kuşbakışı görünümünü basit çizgilerle saptanmasına kroki, belirli bir ölçek dahilinde çizimine ise plan denir. Poliste kroki ve plan çogu zaman karma olarak uygulanmaktadır. Sadece basit kroki genellikle yeterli olmamakta, ayrıntılı bir plan ise her zaman gerekmemektedir. Bu nedenle, izleyen kısımlarda kroki ve plan ayrı ayrı değil, olay yeri tespitinde pratik olarak kullanılabilecek şekilde birlikte anlatılacaktır. Olay yeri krokisi mimari bir çizim olarak kabul edilmemelidir Sadece olay ycrinin basit olarak resmedilmesidir. Olay yeri krokisi, olay yerinde birçok husus olay sonrası değiseceginden soruşturma için olayın yeniden gözden geçirilmesinde, yeniden canlandırılmasında ve degerlendirilmesinde önemli rol oynar. Ayrıca genellikle olay yerini gormeyen hakim, savci ve dava vekillerinin açık bir şekilde olay yerini görebilmesini sağlar. Olay yerinin hemen tespit edilmemesi nedeniyle çözülemeyen birçok olayın varlığı bilinmektedir. Bu nedenle olay yerinin araştırılmadan, deliller kımıldatılmadan ve bozulmadan önce tespiti esastır. Genellikle fotograf olay yerini iki boyutlu temsil eder. Ancak olay yerinde degişik noktalar arasında mesafe bilgilerini tam olarak saglamaz. Olay yerindeki nesneler arasındaki ilişkilerin varlıgı, mesafeler bilinmedikçe açık olarak anlaşılamaz. Olay yeri krokisi, onemli delillerin yer ve durumların teşhisi ile ilgilerini gösteren en elkili ve en basit yoldur. iyi bir kroki ve fotograf, onemli hususların tam tespitini saglar. Bugün kroki ve fotograf, birlikte ve ayrı ayrı olay yerinin tespitinde kullanılmaktadır. Fotoğraf, ayrıntıları gösterir. Kroki ise, nesnelerin mesafelerini verir. Kroki, olayla ilgili ana hatları gösterir ve bu onemli hususlar arasındaki ilgiyi, mesafeler yardımıyla açıklar. Fotografla tespit imkanının bulunmadıgı hallerde, kroki, tek olarak yapılabilir. Kural olarak, fotograf ve kroki, öldürme, saldırı, ölümlü trafik olayları, kundaklama, hırsızlık olayları ve diger onemli suçlarda olay yerinin tespitinde birlikte kullanılmalıdır. Fotograftan kroki çizen cihazların kullanılması, yaygınlaşmaya başlamıştır. Bazı ülkelerin polis teşkilatlarında, özellikle isviçre'de bu yöntem trafikle ilgili olay yerinin tespitinde kullanılmaktadır. 2. Kroki Için Genel Kurallar Taslak kroki, araştırmaci tarafindan olay yerinde yapılır. Ölçütlü olması gerekmez. Boyutlar, yaklaşık olarak ve uygun ölçüde olmalıdır. Taslak kroki, esas krokinin çizilmesinde kullanılır. Araştırmacı olay yerinden ayrıldıktan sonra, orijinal krokide degişiklik yapmamalıdır. Yakalama Tutanağı Olayı yapan sanık(lar)ın olay yerinde veya başka yerde yakalanması durumunda hazırlanır. İzlenerek başlıea yollar: 12

Sanığın yakalandığı tarih ve yer Sanığın kimliğinin tespiti Sanığın işlediği sanılan suç Yakalama sırasında meydana gelen olaylar Sanığı yakalayan kişilerin kimliği Varsa tanıkların kısa ifadeleri ve kimlikleri Kişinin yerini veya olayı ihbar eden kişinin kimliği Sonuç ve imzalama Arama Tutanağı Olayın aydınlanabilmesi için kişi üzerinde, konutta ve iş yerlerinde yapılan aramalar için tutulur Zapt Etme Tutanağı Olayda kullanılan veya kullanıldığı zannedilen ileride delil olabilecek nesnelerin (olay yerinde, kişi üzerinde, konutta, iş yerlerinde) zorla alımında tutulacak tutanaklardır Suçüstü Tutanağı Olay devam ederken eylemi gerçekleştiren sanık veya sanıkların yakalanması durumunda yapılır Teslim Tesellüm Tutanağı Olay yerlerinde, kontrol kapılarında, polis merkezlerinde kişilerden alınan nesnelerin alınıp daha sonra alınan kişiye teslim edildikten sonra yapılan tutanaklardır. Yangın Tutanağı Yangının devam ettiği sırada veya yandın bittikten sonra yapılır Tarih ve saat Kimlik tespitleri Yangın nedeni Yangının çıkış yeri Yangının sona eriş saati ve tarihi Yakalama, el koyma, arama, zor kullanmanın tanımı Özel güvenlik teşkilatı personelinin zor kullanma yetkisi kanunla verilen görevlerin yapılmasında meydana gelen cebir, şiddet veya tehdit, saldırı yahut mukavemetin derecesine göre kademeli şekilde artan nispette bedeni güç, maddi güç kullanmak suretiyle şahsın veya şahısların etkisiz duruma getirilmesidir. Arama: Olayları gerçekleşmeden önce önlemek için kişilerde ve araçlarda yapılan aramalardır. Özel güvenlik görevlileri aramaları genel kollukla birlikte onların vereceği talimatlara göre yapabilir. Onlar olmadığı zamanlarda şüphelinin üzeri veya aracı aranabilir. Görevliler korumakla 13

yükümlü olduğu yerlerde arama yapabilirler. Şayet umuma açık olan yerde görevliyse olağanüstü durumlarda arama yapabilirler. Yakalama: Bir suç işleme şüphesi altındaki kişi veya suç işleyen kişinin yargılama makamı önüne götürülmek üzere özgürlüğünün sınırlandırılmasıdır. Yakalama Şartları : Henüz işlenmemiş bir suçta sanık suç delilleriyle birlikte Sanığın kaçma ihtimalinin bulunması veya kimliğinin hemen tespit edilememesi durumunda Takibi şikayete bağlı suçlarda El Koyma Olay gerçekleştikten sonra yahut olmadan önde suç sayılabilecek veya olayda kullanılabilecek nesnelerin zorla alınmasıdır. OLAY YERİ GÜVENLİĞİ VE OLAY YERİNİN KORUNMASI 1. BÖLÜM OLAY YERĐ ĐNCELEMESĐNE GENEL BAKIŞ 14

B- OLAY YERĐ VE OLAY YERĐ ĐNCELEMESĐ NEDĐR? Suç soruşturması bağlamında kolluk görevlilerinin iki temel görevi sayılmıştır. Birincisi, suç işlenmesinin önlenmesine yönelik önleyici ve koruyucu kolluk hizmetidir (önleme görevi). Đkincisi ise önleyici zabıta tedbirleri ile engel olunamaması sonucu işlenmiş bir suçla ilgili kanunlarla tevdi olunan yetkilerin kullanılmasıdır (adli görev). Yasalarda önleme görevi ile adli görev farklı tanımlanmış ve uygulama koşulları da kendine özgü düzenlenmiştir. Yasa koyucu genel itibariye suç öncesi ve suç sonrası şeklinde ikili ayrıma gitmiştir. Kriter olarak işlenmiş bir suç anı kabul edilebilir. Suç öncesi faaliyetler önleyici ve koruyucu kolluk hizmeti, suç sonrası faaliyetler ise adli kolluk hizmeti olarak tanımlanmıştır. Pratikte idari ve adli kolluk faaliyetini kesin olarak ayırmak güçtür. Örneğin bir suç işlenmeden önce, olay yerinin korunması önleme görevine girerken, bir suç sonrası aynı yerin koruma altına alınması ve delillerin muhafaza edilmesi adli bir işleme dönüşmektedir. Bu nedenle kolluk görevlileri (genel ve özel kolluk) her iki halde de asgari düzeyde bir formasyona sahip olmalıdır. Bina girişlerinde kişilerin detektör cihazından geçirilmesi bir nevi önleme görevi, suç ve suç sanıkları ile bunlara ait delillerin araştırılması, tespiti, suç sanıklarının yakalanması ve adli mercilere teslimi safhalarında yaptığı çalışmaları kapsayan faaliyetler ise adli görev olarak tanımlanmıştır. Konu bu bağlamda değerlendirildiğinde olay yeri incelemesinin ve olay yeri güvenliğinin önemi bariz bir biçimde ortaya çıkmaktadır. Mağdur, sanık ve olay yeri arasındaki ilişkilerin saptanması çalışmalarını kapsayan olay yeri incelemesi, adli görevin en önemli bölümünü oluşturur. Olay yeri araştırmasında, olay yerinin sistemli incelenmesi, olayı aydınlatmak için gerekli delillerin neler olabileceğine karar verilmesi ve bu delillerin olay yerinden toplanarak değerlendirilmesi gerekir. Genellikle her suç, önceden belirlenemeyen unsurlarla işlenir ve özel mücadele gerektirir. Olayın faili, mağdur, olay yerindeki çeşitli nesneler ve fiziksel çevresi ile etkileşmede bulunur ve temas eder. Her temas da, olay yerinde bir artık bırakır. Örneğin; bir aracın yayaya çarpması halinde, araçtan gelen cam ve boya gibi artıklar yaya üzerinde, yayadan gelen kan, kumaş lifi, kıl gibi artıklar ise aracın üzerinde kalabilir. Bu nedenle olay yeri incelemesinde Her temas bir iz bırakır prensibinden yararlanılır. Olayların işlenmesinde suçluların, ne kadar planlı hareket ederlerse etsinler, mutlaka hata yapacaklarını unutmamak gerekir. Đşlenen hatalar sadece o olayda hareket tarzları olabilir. Suçlunun bu hataları olay yeri araştırmasında bizim için ipucu olacaktır. Bir Avrupalı yazar, en mükemmel ve kusursuz cinayette bile bir kusur vardır. Henüz en mükemmeli gerçekleştirilmemiştir. der. Olaylar çok dar bir alanda başlayıp bitmiş olabileceği gibi çok geniş alanlara yayılmış olabilecektir. Olay yeri, olayın isleniş tarzını, olaya taraf olan mağdur, fail, mekan ilişkisini dinamik olarak gösterir. Olay yeri olayın türü hakkında bir çok iz ve delili barındırır. Örneğin; olay yerinde kan ve kovanların olması, olayın silahla adam yaralama veya öldürme olabileceği ihtimalini kuvvetlendirir. 15

Bazen suçu işlemediği halde o suçu işlemiş gibi iftirada bulunanlara rastlanılmaktadır. Bu gibi durumlarda olay yerinden elde edilen deliller ve suçun işleniş biçimi ile itiraf arasındaki uygunluk ya da çelişkileri tespit etmek gerekir. Çünkü amaç suçlu bulmak değil, asıl suçluyu bulmaktır. Olay yeri araştırmasında elde edilen deliller, söz konusu zanlının suçluluğunu ya da suçsuzluğunu ortaya çıkarırlar. Olaya el konulduğunda, olayın doğruluk derecesinin anlaşılması için, olay yerine gidilmesi, olay gerçekten meydana gelmişse olay yeri araştırmasının yapılması zorunludur. E.LOCARD ın deyişiyle Olay yeri incelemesi ile elde edeceğimiz en önemli şey maddi delillerdir. Bu tür deliller şüphelinin aleyhine dilsiz birer tanıktır. Đnsan tanıkların varlığı bile onları yok edemez. C- TEMEL KAVRAMLAR OLAY Sözlük tanımında çeşitli yaklaşımlara rastlamak mümkündür. Olay, doğa güçlerinin etkisiyle veya insan davranışı sonucu ortaya çıkan, oluşan durum, ilgiyi çeken veya çekebilecek nitelikteki her türlü hadiseye denir. Suç kavramıyla açıklandığında ise olayı şöyle tanımlayabiliriz; Kanunlarda açıkça suç olarak belirtilen fiil ve hareketlerin belirli bir zaman ve mekanda gerçekleşmesidir. Suç işleme faaliyeti olarak ele alınan olaylar, aktif bir hareket gerektirir, çok değişik biçimlerde ortaya çıkar ve karmaşık bir yapıya sahiptirler. Olayın Özellikleri -Dinamiktir. -Hareketlidir. -Oluşan bir durum vardır. -Olağan dışı bir durum söz konusudur. -Komplike ve karmaşık bir yapısı vardır. -Dikkat çekicidir. -Hayatın akışını etkileyen ve değiştiren bir durumdur. -Suç unsurunu barındıran bir durum söz konusudur. Suç ve olay kavramına uzmanlar, literatür açısından farklı yaklaşımlar getirmektedir. Örneğin bir kısım uzmanlar, olay kavramı yerine suç tabirinin kullanılması gerektiğini iddia etmektedir. Bir kısım uzmanlar da, olay kavramının çok daha geniş kapsamlı olduğunu ve her olayın suç teşkil etmediğini ancak müdahale gerektirdiğini savunmaktadır. Olay yeri güvenliği açısından olaya bakıldığında kanaatimizce ikinci görüşün pratikte daha ağır bastığı anlaşılmaktadır. Bu nedenle metin içerisinde de daha çok olay, olay yeri kavramı kullanılmıştır. Bununla birlikte olay yeri incelemesi açısından, meydana gelen olayın suç niteliği taşıması önemlidir. Bir fiilin suç kabul edilebilmesi için bir takım özellikleri bünyesinde bulundurması gerekir. Suçun temel dört unsuru vardır; Suçun Unsurları: 16

1-Kanuni unsur (meydana gelen fiil ve hareketin kanuni metin içerisinde yer alması. Suç sayılmış olması) 2-Maddi unsur (kanunda suç sayılan fiil ve hareketin yapılmış olması) 3-Manevi unsur (kasıt unsuru. Failin bilerek ve isteyerek söz konusu fiili işlemiş olması) 4-Hukuka aykırılık (Söz konusu suç fiilinin aynı zamanda hukuka aykırılık teşkil etmesi) OLAY YERĐ Olay yeri, mağdur, fail ve suç delillerini barındıran dinamik bir alandır. Genel olarak; Olayın işleniş tarzının, mağdur ve suç sanıklarının ilişkisinin saptanabildiği dinamik bölge ye olay yeri denilmektedir. Olay yerinde bulunan izler genelde, olayın fiilen gerçekleştiği yerle sınırlı kalmaz. Bazen iz alanları genişler. Mesela; karşılıklı bıçaklama olayında taraflara ait kan izleri esas olay yerinin dışına sarkabilir. Her olay kendine özgü bir nitelik taşır. Bu nedenle olayların gerçekleşeceği mekanlarla ilgili kesin bir tanım yapmak zordur. Ancak pratikte iki temel ayrım yapılabilir. Günümüzde suçların mekanın özelliğine göre kapalı veya açık alanlarda işlendiği görülmektedir. Ev, işyeri gibi alanlar kapalı alanlara örnek gösterilebilir. Bir kısım olaylar da cadde ve sokak gibi açık alanlarda işlenir. Öte yandan bazı olaylar vardır ki, suç sanığı ile hedef bir arada değildir. Yani olay gerçekleştiğinde aynı mekanı paylaşmamıştır. Örneğin dürbünlü bir silahla bir kişinin öldürülmesi olayında şüpheli ve kurban birbirini hiç görmemiş olabilir. Bu nedenle olay yerinin sınırlarını tam olarak çizmek çok zordur. Olay yeri, olayın işleniş tarzı, mağdur yada maktül ve fail arasındaki ilişkinin saptanmasında en önemli unsur olan maddi suç delillerinin bulunabileceği dinamik bölgedir. Cinayet olaylarında bir kaç metrekarelik oda olabileceği gibi, bir uçak kazasında okyanusun metrelerce derinliğinde, yüzlerce metrekarelik bir alan da olabilir. Olay yeri incelemesi suç soruşturmasının ilk ve en önemli aşamasıdır. Burada yapılacak olan bir hata, örneğin delillerin kaybolması yada zarar görmesi, sonradan telafi edilemeyecek sonuçlar doğurur. Bu sebeple olay yerinin incelenmesinde belirli kurallara uyulması zorunludur. Bu kuralların ilki, büyüklüğü ve şekli ne olursa olsun olay yerinde gerekli güvenlik önlemlerinin alınmasıdır. Gerektiği gibi korunmamış bir olay yerinde yapılacak çalışmalar, soruşturmanın akışını olumsuz yönde etkileyeceği gibi, zaman kaybına da neden olabilir. Üzerinde faile ait parmak izlerinin bulunduğu delillerin dikkatsizlik sonucu bozulabilmesinin yanı sıra, yağmurlu havalarda açık bir mekanda bulunan kan lekelerinin yağmurun etkisiyle akıp gitmesi, koruma altına alınmamış olay yerlerinde sık karşılaşılan durumlardandır. Değişik tipteki bu olayların gerçekleştiği mekana baktığımızda; burada olayın işleniş şekli, yöntemi, olaya ait iz ve delillerden örneğin kovanlar, kan izleri, şüpheliye ait parmak izleri, ayak izleri, saç, kıl, kumaş lifleri, kırık cam parçaları, otomobil üzerinde mermi giriş delikleri, yol üzerinde fren izleri, kırık far parçaları, mağdura ait bir kenarda kundura, diğer bir yerde saat ve benzeri eşyaları görürüz. Bütün bunlar olaydan sonra arta kalan ve şüpheli ile olay arasında bağ kuran maddi delillerdir. Bu tip deliller şüphelinin aleyhine dilsiz birer tanıktır. Đnsan tanıkların varlığı bile onları yok edemez" (Prof. E. Locard). Bu sebeple olay yeri birinci derecede koruma altına alınması 17

gereken yerdir. Şüphelinin olayla ilişki derecesinin net olarak tespit eden iz ve delillerin bulunduğu, toplandığı ve de toplanan delillerin incelendiği bir alandır. Olay yeri, olayın işleniş tarzını, yöntemini, faillerin kaçış yolunu, uğradığı yerleri ve olaya ait iz ve bulguları içerir. OLAY YERĐ ĐNCELEMESĐ Olay yeri incelemesi, meydana gelen bir olayın sebep ve sonuç ilişkisinin aydınlatılmasına yönelik, bilimsel ve teknik yöntemler kullanarak, olay yerinin tespiti, iz-eser-emare-delil araştırması, toplanması, ilgili birimlere gönderilmesi ve kimliklendirme faaliyetleri için uzmanlaşmış personelce yapılan özel amaçlı bir araştırma işlemidir. Olay yeri incelemesi, sadece şüpheli, sanık veya mahkumların yakalanması ve bunlarla ilgili iz ve delillerin elde edilmesi için yapılan bir araştırma değildir. Şüpheli veya sanık-mahkumların yakalanması genel kolluk ve soruşturmacı birimin görevidir. Olay yeri incelemesi, fonksiyonel olarak üç boyutludur yani üç unsurla ilgili işlemleri içermektedir; 1-Olay yeri 2-Fail (Sanık) 3-Mağdur (Kurban) Uluslararası kabul gören anlayışa göre olay yeri incelemesinin amacı, bu üç unsur arasındaki ilişkiyi saptayacak iz ve delileri saptamaktır. Dolayısıyla bir araştırmacının üç hedefi vardır. Bu üç hedefle ilgili iz, emare ve delil araştırması yapacaktır. Bununla birlikte olay yeri incelemesi her şeyden önce bir tespit ve belgeleme işlemidir. Sadece delil araştırması işlemi değildir. Bu işlem, olayın tekrar canlandırılması açısından özellikle son soruşturmada mahkeme heyeti için gerekli olacaktır. Olay yeri incelemesi aynı zamanda bulunan delillere el konulması (zapt) işlemidir. Görüldüğü gibi olay yeri incelemesinin bir kaç farklı boyutu bulunmaktadır. Tam olarak bir tanım yapmak gerekirse, Olay Yeri Đncelemesi şöyle tanımlanabilir; Suçun aydınlatılması amacıyla olay yerlerinde her türlü iz, eser, emare ve delil niteliği taşıyabilecek bulguların çeşitli bilimsel, teknik yöntem ve metod kullanarak araştırılması, elde edilen bulguların tespit edilmesi ve kayıt altına alınması (belgelenmesi), toplanması, muhafazası ve incelenmek üzere ilgili yerlere gönderilmesi işlemidir. Olay yeri incelemesinin duayeni Edmund LOCARD ın Değişim Prensibi, olay yerine yaklaşım felsefesini oluşturur. Locard, Bir ortamı terk eden bir kişinin orada bulunduğuna dair iz bırakmaması, yada üstünde o ortamdan bir şeyler alıp götürmemesi hemen hemen imkansızdır. diyerek bir araştırmacının inceleme öncesi sahip olması gereken mentaliteyi ortaya koymaktadır. OLAY YERĐ ĐNCELEMESĐNĐN AMACI Bir araştırmacının meydana gelen olayla ilgili hedeflediği bazı amaçları vardır. Đşlevsel anlamda bir tanım yapılacak olursa olay yeri incelemesinin temel hedeflerini 5 başlıkta toplayabiliriz. 18

1- Olayın tespiti a- Suç olgusunun varlığını araştırma (suç mu değil mi) b- Öngörülen suçun oluşup oluşmadığını araştırma c- Olayın gerçek kahramanlarını ortaya koyma (gerçek suçlu ve mağduru tespit etme) 2- Olay yerinin tespiti 3- Delillerin tespiti 4- Dokümantasyon ve Belgeleme işlemi (tescil) 5- Olay, olay yeri, olayın faili ve mağduru arasındaki ilişkiyi saptama Olay yeri incelemesinin amacıyla ilgili ayrıca şu hususlar söylenebilir; Gerçekten bir adli vaka olup olmadığını tespit etmek, Olayın öngörülen şekil ve şartlarda meydana gelip gelmediğini belirlemek, Olay yerini ve delilleri orijinal haliyle kayıt altına almak, Đşlenen suçun aydınlatılması ve adli mercilerin olayla ilgili olarak karar vermesini sağlamak amacıyla olay yerini belgelemek, Adaletin tecellisine yardımcı olmak, Olay yeri-suç faili-mağdur(veya maktul) arasındaki ilişkiyi kuracak maddi suç delillerini bulmak Olay bir süreçtir ve bu süreci sadece olayın meydana geldiği yer olarak nitelendirmek doğru değildir. Olay, fiilin işlendiği yerde başlayıp, failin gidebileceği yerleri içine alan geniş bir kavramdır. Olayın meydana geldiği yer olayın dinamik alanıdır, olay ile ilgili belirli delillere buradan ulaşılabilir. Olay ile ilgili deliller sadece bunlar değildir, olaya taraf olan kişiler üzerinde ve bu kişilerin taşıması sonucu kullandıkları yerlerde de bulunabilir. Olay soruşturmasında ve çözümünde fail-mağdur-olay yeri ilişkisinin ortaya konması önemlidir. D- OLAY YERĐ TERMĐNOLOJĐSĐ a) BULGU ve DELĐL KAVRAMI Bulgu; olay yeri incelemesi sırasında olay yeri-fail-mağdur ilişkisini ortaya koymak amacıyla suç mahallinde elde edilen her türlü materyale denir. Delil niteliği taşıyabilecek her türlü iz, eser, emare ve belirtilerdir. Delil; Bir hukuki ihtilafı çözmeye, suç fiilini ispata, meydana gelen bir suçun aydınlatılması ve suç sanıklarının tespitine yarayan, ikamesi hukuk tarafından yasaklanmamış her türlü bulguya delil veya ispat vasıtaları denilmektedir. Her delil bir bulgudur ama her bulgu bir delil değildir. Olay yerinden elde edilen deliller aksi sabit olana kadar geçerliliklerini korurlar. Hukuk sistemimiz serbest delil sistemini benimsemiştir. Bu açıdan her şey delil olabilir. Olay yerindeki deliller; polisçe hazırlık soruşturmasında suçun ve suçlunun tespit edilmesini, suçlunun yakalanmasını, masumların aklanmasını ve gerçek suçluların ceza almasını sağlamak açısından önem 19

arz eder. Maddi suç delileri, suç konusu olayın mahiyetini açıklar. Suçun kimler tarafından, nerede, ne zaman, ne amaçla, ne ile, nasıl ve kime karşı işlendiği sorularının cevaplarının bulunmasında yardımcı olur. Sonuç ve zararlarının ne olduğunu açıkça gösteren, mantıksal ilişki kurup failmağdur-mekan ilişkisini ispatlamaya yarayan vasıtalardır. Delil ve Bulgu Ayrımı Burada bir ayrım yapmak yerinde olacaktır. Anayasamız, bulgu tanımına yer vermiştir. Ayrıca delil ve bulgu arasındaki farkı doğru olarak ortaya koymak kavram kargaşaşının da önüne geçecektir. Anayasa nın 38.maddesinin 6.fıkrasında 2001 yılında yapılan değişikle bulgu tanımına yer verilmiştir. Kanuna aykırı olarak elde edilen bulgular, delil olarak kabul edilemez. Dolayısıyla delil ile bulgu arasında bir fark olmalıdır. Kısaca bu fark şöyle özetlenebilir; a) Bulgu, işlenmemiş delil demektir. Ham delildir. b) Bulgu, delil niteliği taşıyabilecek her türlü materyal, iz, eser, emare, bilgi, belge, beyan, belirtidir. c) Bulgu, laboratuarlarda işlem görmemiş veya işlem görmüş ama mahkemece delil kabul edilmemiş materyaldir. Delil, usul kanunu gereğince mahkeme (veya hakim) tarafından olayla ilgili olduğu düşünülen ve kabul edilen bulgulardır. Olayın tekrardan canlandırılmasına, olay yeri-fail-mağdur ilişkisinin saptanmasına yarayacak bulgulardır. d) Bulgu daha çok Hazırlık tahkikatı (Đlk Soruşturma) ile ilgilidir. Delil ise yargılama safhası (Son Soruşturma) ile ilgilidir. e) Yargılama aşamasına kadar her türlü iz, eser, emare, belge, belirti birer bulgudur. Bir bulgunun delil niteliği taşıyıp taşımadığı usul açısından hakimin takdirine bırakılmıştır. Dolayısıyla kolluk, ayrım yapmaksızın tahkikata ilişkin her türlü bulguyu incelemek, değerlendirmek ve mahkemeye sunmak durumundadır. f) Her delil bir bulgudur ancak her bulgu bir delil değildir. Delil ve bulgu arasında yapılan bu ayrım teknik ve hukuki açıdan yapılan bir ayrımdır. Olay yerlerinde bir suça veya suçluya ait bulunabilecek bulgular için delil ifadesinin kullanılması hukuki olarak eksik bir yaklaşım ve tanımlama olur. Ancak pratikte bulgu kavramı için de yaygın olarak delil ifadesi kullanılmaktadır. Uluslararası terminolojide de soruşturmanın her safhası için genel olarak evidence yani delil ifadesi kullanılmaktadır. Böyle bir ayrım ülkemizde hukuki tanım yaklaşımından kaynaklanmaktadır. Suç soruşturmasının birer unsuru olan ilk ekip, olay yeri inceleme ekibi, soruşturma ekibi ve C.Savcısı nın hazırlık tahkikatı sırasında yaptığı işlemlere konu olan esasında delil niteliği taşıyabilecek bulgu dur. Ancak uygulamada böyle bir ayrıma gidilmemekte mahkeme safhası dahil olmak üzere suç soruşturma ve kovuşturma aşamalarının tümünde genel olarak delil ifadesi kullanılmaktadır. Bu nedenle metin içerisinde de daha çok delil kavramına yer verilecektir. Türk Ceza Yargılamasında Delil Sistemi Bu konuda kesin bir tanım ve tarif yoktur. Çünkü hukuk sistemimizin delil kavramına bakışı oldukça geniştir ve herhangi bir sınırlamadan kaçınmayı tercih etmiştir. Ancak genel bir tanımlama yapmak gerekirse, Delil; meydana gelen bir olayın (suç) aydınlatılması ve suç veya suçlunun tespitine yarayan her türlü ispat vasıtasıdır. Đspat vasıtası, her türlü iz, eser, emare, bulgu, 20