Ortadoğu daki Değişim in Ekonomi Politiği

Ortadoğu daki Değişim in Ekonomi Politiği Ortadoğu nun Jeopolitik ve Jeoekonomik Önemi Ortadoğu bölgesi jeopolitik ve jeoekonomik bakımdan dünyanın önemli bölgelerinden biridir. Ortadoğu yu farklı kılan en önemli özellikleri zengin yeraltı kaynakları ve tek Tanrı ya inanan dinlerin doğduğu bir bölge olmasıdır. Ortadoğu çeşitli uygarlıkların ortaya çıktığı, değişik sosyo-kültürlerin kaynaştığı, Doğu ve Batı, Kuzey ve Güney, gelişmiş veya az gelişmiş halkların buluşmasından dolayı çatışmaların ve uyuşmazlıkların hiç eksik olmadığı bir bölgedir. Aynı zamanda Ortadoğu bölgesi Asya, Afrika ve Avrupa kıtalarının birleştiği, Boğazlar vasıtasıyla Karadeniz i Akdeniz e, Süveyş Kanalı ile de her iki denizi Hint Okyanusu na bağlayan stratejik konumuyla bu önemini hissettirmektedir. Tarihsel süreç açısından bakıldığında Ortadoğu nun bu jeopolitik ve jeoekonomik önemi ve yer altı zenginliklerini kendi halkından ziyade bölge dışı aktörlerin adeta ilgi odağı olmuştur. Ortadoğu bölgesinin içine aldığı coğrafya tarih boyunca değişik bölgeleri içeren bir coğrafya olarak tanımlanmıştır. Bu tanımlamalar sırasında her küresel güç kendi çıkarına göre sınırlarını çizmiştir. Ortadoğu yu bölgesel sınırlar çerçevesinden değerlendirdiğimizde, günümüz şartlarında Ortadoğu nun sınırları Türkiye, İran, Irak, Suriye, Basra Körfezi, Arap Yarımadası, Mısır ve Kıbrıs ı kapsayan coğrafya olarak tanımlanması uygun bir tespit olabilir. Ortadoğu nun stratejik açıdan önemine dikkat edildiğinde, Dünya da petrol rezervlerinin %65 ne sahiptir. Deniz ticaret yolları ve geçitlerinin büyük kısmını kontrol eder. Ortadoğu daki Devrimler Muhammed Buazizi adındaki Tunuslu gencin kendini yakarak tutuşturduğu Ortadoğu'daki alev kısa sürede Tunus, Mısır, ve Libya da otoriter rejimlerinin devrilmesine yol açtı. Rejimlerin değiştiği Tunus, Mısır ve Libya da geçiş sürecinin zorlukları yaşanıyor. Bir yandan geçmişle hesaplaşan bu ülkeler diğer yandan da demokratik bir rejim inşa etmeye çalışıyor. Diğer bazı ülkelerde ise olaylar yatışmak yerine giderek daha da kanlı hale geliyor. Suriye ve Yemen'de her gün çok sayıda kişi hayatını kaybediyor. Ancak sokaklar reform taleplerinden vazgeçmiyor. Bahreyn fırtınayı geçici olarak atlatmış gözüküyor. Cezayir, 1

Ürdün, Umman, Fas ve Kuveyt te halkın talepleri doğrultusunda adımlar atılarak tansiyon düşürülmeye çalışılıyor. Ortadoğu bu duruma nasıl geldi? Küresel ekonomik sistemdeki gelişmeler ve iç ekonomik sorunlar Ortadoğu daki gelişmeleri nasıl etkiledi? Halkın otoriter yönetimler altında ezilmesi, fakirlik, işsizlik, yolsuzluk ve gelir paylaşımındaki adaletsizlik gibi ekonomik konular önemli nedenler arasında sıralanabilir. Ancak sadece bu nedenler mi halkı ayaklanmalara sevk etti? Halk nasıl örgütlendi ve harekete geçebildi? Halkın iletişim imkânları, Facebook ve Twitter gibi sosyal haberleşme sitelerini kullanmaları örgütlenme ve harekete geçmek için yeterli mi? Halk hareketleri ile başlayan tüm bölgeyi sarsan gelişmeler yeni bir kaos mu yoksa Ortadoğu da demokratik rejimler mi inşa edilmeye çalışılıyor? Bilim adamları ve düşünürler bu soruların yanıtlarını arıyor. Dış Dinamikler Soruların yanıtlarını bulabilmek için her şeyden önce ekonomi politik yaklaşımları ve yakın geçmişteki gelişmeleri incelemek gerekir. Çünkü bu günü anlamak ve geleceği öngörebilmek için tarih bize önemli ipuçları vermektedir. Yakın geçmişe bakıldığında, Soğuk Savaştan sonra ekonomi politika etkileşimini ortaya koyan ve uluslararası sistemi etkileyen Küreselleşme, Yeni Dünya Düzeni ve Büyük Orta Doğu Projesi gibi birçok girişim uygulamaya konmuştur. Bu girişimlerin bugünkü gelişmelere etkileri var mıdır? Küreselleşme Küreselleşmeyi en geniş anlamıyla siyasal, ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda değerlerin ulusal sınırları aşarak dünya geneline yayılması şeklinde tarif edebiliriz. Küreselleşmenin siyasal, ekonomik ve sosyo-kültürel olmak üzere üç farklı dinamiği vardır. Küreselleşmenin siyasal dinamikleri; özgürlük, demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğüdür. Bunlar ulaştırma, iletişim ve bilişim teknolojilerinden istifade edilerek bütün dünyaya yayılmaya çalışılmaktadır. Küreselleşmenin ekonomik dinamikleri; serbest piyasa ekonomisi ve uluslararası ticaretin serbestleşmesidir. Bu dinamikler ise yönlendirmeler, teşvikler ve zorlamalar ile yayılmaya çalışılmaktadır. Bunun sonucu olarak uluslararası şirketlerin ve sermayenin etkisi artmaktadır. 2

Sınır aşan ekonomik ilişkiler çeşitli devletlere mensup menfaat gruplarını birbirine bağlamaktadır. Küreselleşmenin sosyo-kültürel dinamikleri; batı tarzı yaşam ve tüketim alışkanlıklarının bütün dünyaya yayılması, sivil toplumun ön plana çıkarılması ve uluslararası düzeyde örgütlenmesidir. Bunun sonucu olarak uluslararası sivil toplum örgütlerinin etkisi artmakta ve bu örgütler devletlerin iç siyasal gelişmelerine etki edebilmektedirler. Yeni Dünya Düzeni Küreselleşmenin ardından Yeni Dünya Düzeni kavramı tartışılmaya başlanmış ve SSCB ve Varşova Paktı nın dağılmasından sonra yeni bir dünya düzeninin kurulması beklentisi ön plana çıkmıştır. ABD tek süper güç olarak kalmış, Batı tarzı siyasal, ekonomik ve sosyokültürel sistemin dünyadaki etkinliği artmıştır. ABD nin yeni yüzyılda nasıl bir dünya düzeni hedeflediği, Aralık 1999 da yönetim tarafından yayımlanan Yeni Bir Yüzyılda Ulusal Güvenlik Stratejisi olarak adlandırılan belgede açıklanmıştır. ABD, Engagement and Enlargement - Angajman ve Genişleme olarak tanımlanan bu stratejide, milli çıkarlarının ve değerlerinin geliştirilebileceği hedeflere seçici şekilde angaje olma yolunu benimsemiştir. ABD çıkarlarının yoğunlaştığı ve angaje olduğu bölgeler; Varşova Paktı ve SSCB nin dağılmasından sonra güç boşluğu oluşan Orta ve Güneydoğu Avrupa, Orta Asya ve Orta Doğu dur. Soğuk Savaş dönemindeki çevrelemenin yerini genişleme almış durumdadır ve hürriyet, insan hakları, demokrasi ve serbest piyasa ekonomisi değerlerinin yayılması hedeflenmektedir. Dünyada açık toplumlar ve açık pazarlar oluşturulmaya çalışılarak ABD nin dünyadaki etkinliği genişletilmektedir. Serbest piyasa ekonomisi uygulayan demokratik toplumların geliştirilmesine yönelik Genişleme adı verilen politika üç hedefi kapsamaktadır: Totaliter veya otoriter ülkelerde transformasyonun sağlanması; sorun oluşturan ülkelerde insan hakları, demokrasi ve serbest piyasa sisteminin geliştirilmesinin teşvik edilmesi, gerektiğinde bu ülkelerin zorlanması; demokratik değerlere ve serbest piyasa ekonomisine sahip toplumlarda bu kavramların sürdürülmesinin sağlanması. 3

Dolayısıyla Stratejinin üç hedefi; dışarıda demokrasi, hukukun üstünlüğü ve serbest piyasa ekonomisinin yayılmasını sağlamaktır. Demokrasilerde iktidarların seçimle değiştirilebildiği dikkate alındığında, ABD nin, demokrasinin yaygınlaşması sayesinde gelişmekte olan ülkelerin iktidarlarını askeri güce başvurmadan siyasi ve ekonomik tedbirlerle şekillendirme imkânına sahip olduğu görülmektedir. Serbest piyasa ekonomisinin yaygınlaştırılması ise son yıllarda durgunluk içinde olan ABD ekonomisi için yeni açılım ortamı yaratabilecektir. Serbest piyasa ekonomisini uygulamaya başlayan yeni devletler, yeni pazarlar olarak ortaya çıkacak ve uluslararası ticaretin gelişmesine katkı sağlayacaktır. Pazardaki genişlemeden en büyük payı ise şüphesiz gelişmeleri yönlendiren ABD almaya çalışacaktır. Hukukun üstünlüğünün yerleşmesi ABD şirketlerinin elde ettiği hakların kalıcı hale gelmesi açısından önemlidir. Eskiden olduğu gibi bir iktidar değişikliğinde elde edilen haklar geri alınamayacaktır. Bu nedenle, bu kavramlar Yeni Dünya Düzeni nin şekillendirilmesinde önemli moral değerler olarak ön plana çıkacaktır. Büyük Orta Doğu Projesi ABD Senatosu ve Temsilciler Meclisi, 8 Nisan 2004 de, Büyük Orta Doğu ve Orta Asya da ekonomik ve siyasi kalkınmayı sağlayacak programlara yetki ve 3 yeni kuruma destek vermek için, 2004 Yılı Büyük Orta Doğu ve Orta Asya Kalkınma Kanunu olarak adlandırılan yasayı kabul etmiştir. Kanunun amacı: Büyük Orta Doğu ve Orta Asya da siyasal özgürlüğün geliştirilmesi ve ekonomik kalkınmanın sağlanmasıdır. Kongre bu maksatla üç yeni tüzel kişilik olan Demokrasi Vakfı, Kalkınma Vakfı ve Kalkınma Bankası katkı ve katılımlarını da içeren yardım programı için yetki vermiştir. Kanunda yardım programının uygulanacağı bölge; Büyük Orta Doğu ve Orta Asya bölgesi; Arap Birliği nin 22 ülkesi (Cezayir, Bahreyn, Komoros, Cibuti, Mısır, Irak, Ürdün, Kuveyt, Lübnan, Libya, Moritanya, Fas, Umman, Filistin Otoritesi, Katar, Suudi Arabistan, Somali, Sudan, Suriye, Tunus, Birleşik Arap Emirlikleri ve Yemen), Afganistan, İran, İsrail, Kazakistan, Kırgızistan, Pakistan, Tacikistan, Türkiye, Türkmenistan ve Özbekistan ülkelerini kapsamaktadır. 4

Kanun herhangi bir hüküm olmasa dahi Başkan a, siyasi ve ekonomik özgürlüklerin, serbest ticaret ve özel sektörün kalkınmasını sağlamak amacıyla, Büyük Orta Doğu ve Orta Asya ya yardım sağlama yetkisi verilmiştir. Başkan, özel sektörün kalkınmasını, ticaretin geliştirilmesini ve yatırımların artırılmasını sağlamak amacıyla, Büyük Orta Doğu ve Orta Asya Bankası nı kurmak, diğer bağış yapan devletlerle ve Büyük Orta Doğu ve Orta Asya dan temsilcilerle birlikte çalışmak için yetkilidir. Başkan, bağış yapan devletlerle ve Büyük Orta Doğu ve Orta Asya dan temsilcilerle birlikte, siyasi partileri, kamu ve özel sektörü, KOBİ leri ve sivil toplum kuruluşlarını destekleyecek olan çok taraflı Büyük Orta Doğu ve Orta Asya Kalkınma Vakfı nı kurmak için çalışmaya yetkilidir. Başkan, bağış yapan devletler ve Büyük Orta Doğu ve Orta Asya dan özel sektör ve sivil toplum kuruluşları liderleriyle birlikte, bölgede sivil toplumun ve siyasi partilerin gelişmesini, demokratik reformları, iyi idare pratiğini ve hukukun üstünlüğünü desteklemek için çok taraflı, kamu-özel Demokrasi Vakfını kurmak için yetkilidir. Özel vakıflar bu vakfa katılmaları için teşvik edileceklerdir. ABD Dışişleri Bakanı ve ilgili diğer hükümet kuruluşlarının başındakiler, Büyük Orta Doğu ve Orta Asya ya yönelik siyasi ve ekonomik desteğin eşgüdümünde yeni yaklaşımları göz önünde bulundurmalıdırlar. Amerika Dışişleri Bakanı Büyük Orta Doğu ve Orta Asya ya yönelik yardım için bir koordinatör atamaktadır. Bakanlık, bu kanunun yürütülmesini sağlamak için 2005 den 2010 a kadar her mali yıl için bir milyar dolar ödenek ayırmaya yetkilidir. Başkan, daha açık bir siyasi ve ekonomik sistemin gelişmesi ve Birleşik Devletler yardımının bu gelişmelerdeki etkisi, Büyük Orta Doğu ve Orta Asya Kalkınma Bankası, Kalkınma Vakfı ve Demokrasi Vakfı ndaki ilerlemeler konusunda 31 Ocak 2005 tarihinden başlamak üzere her yıl kongreye bir rapor sunmaktadır. İç Dinamikler Demokrasi, özgürlük, insan hakları, hukukun üstünlüğü ve serbest piyasa ekonomisi gibi değerler, son yıllarda hızla gelişen iletişim, haberleşme ve ulaşım sistemleriyle bütün dünyaya yayılmaya başlamıştır. Ortadoğu daki halkların da özlemleri haline gelmeye başlayan bu değerler siyasi ekonomik ve sosyal sınırlamalar nedeniyle yeterince karşılanamayınca bu bölgede yaşayan halkların hasiyetleri olarak ortaya çıkmıştır. Bu hassasiyet Büyük Ortadoğu 5

Projesi kapsamında oluşturulan sosyal medya grupları vasıtasıyla yönetilebilir bir hale getirilmiştir. Otoriter yönetimler özgürlüklerin, insan haklarının, demokratik beklentilerin önünde büyük bir engel ve gelir bölüşümünde adaletsizliğin, fakirliğin, işsizliğin ve yolsuzluğun nedeni olarak görülmeye başlanmıştır. İşsizlik oranlarının Tunus ta %14, Mısır da %20, Libya da %30, Yemen de %35 olması, Yoksul nüfus oranlarının Mısır da %20, Libya da %33, Yemen de %45 e ulaşması bu ülkelerdeki halkların tepkilerinin artmasına neden olmuştur. Sosyal medya grupları tarafından sorgulanmaya başlayan otoriter yönetimler eleştirilmeye başlanmıştır. Halkın özlemleri, tepkilere ve daha sonra potansiyel harekete dönüştürülmüştür. Halk hareketlerine karşı Fas, Ürdün, Suudi Arabistan gibi bazı Ortadoğu devletlerinin yöneticileri siyasi, ekonomik ve sosyal tedbirler alırken, önemli bir kısmı ise uygun politikalar geliştirmek yerine kapalı toplum üzerinde mutlak egemenlik tesisinde ısrar etmişlerdir. Hak ve özgürlük talepleri güvenlik güçleriyle bastırılmaya çalışılmış, yöneticilerin çıkarları korunmaya çalışılmıştır. Denetlenemeyen otoriter yönetimlerin baskı ve şiddetine karşı halkın tepkisi öfkeye dönüşmüştür. Sosyal paylaşım siteleri vasıtasıyla halkın bilinçlenmesi ve organizasyonu gerçekleştirilmiş ve örgütlenen halk sokaklara dökülerek isyanların fitilini ateşlemiştir. Dış ve İç Dinamiklerin Ortadoğu ya Yansımaları Büyük Ortadoğu ve Orta Asya Kalkınma Kanunu ile Ortadoğu bölgesi jeopolitik açıdan genişletilerek, kapsamına Kafkasya, Orta Asya ve Kuzey Afrika da dâhil edilmiştir. Büyük Ortadoğu Projesi nin alt yapısıyla ilgili üç teşkilat kurulmuştur. Bunlar Demokrasi Vakfı, Kalkınma Vakfı ve Kalkınma Bankası dır. Bu teşkilatlar bu projelerin finansman ve organizasyonunu gerçekleştirmektedirler. Gelişmelere baktığımızda Büyük Ortadoğu bölgesinde, Afganistan ve Irak Savaşları, Libya, Suriye ve İran a karşı silahlı güç kullanma tehditleri; Gürcistan, Ukrayna, Lübnan, Kırgızistan, Tunus, Mısır ve Libya devrimleri; Suriye, Yemen ve Bahreyn de isyanlar yaşanmış ve yaşanmaktadır. Acaba yaşanan bu iç ve dış gelişmeler birbirinden bağımsız mıdır? Yoksa neden-sonuç ilişkisi açısından birbiriyle ilintili midir? 6

Büyük Orta Doğu projesi dört platformda uygulanmaktadır. Birinci platformda Batılı değerlere savaş açan, despotik ve terör destekçisi diye adlandırılan ülkeler yer almaktadır. Afganistan ve Irak Savaşları bu açıdan değerlendirilmelidir. Sorunun ana merkezi olarak görülen bu iki ülkeye karşı ABD bizzat güç kullanmıştır. İkinci platformda ise, yine otoriter ve Batılı değerlere karşı çıkan rejimler vardır. Bunlar İran, Suriye ve Libya dır. ABD, bu ülkelere karşı da kuvvet kullanma tehdidinde bulunmuş ve bu ülkeleri proje doğrultusunda değişime zorlamıştır. Libya ve Suriye nin katı tutumlarında değişikliğe giderek Batı ile uyumlu ilişkiler geliştirmeye çalışmış ancak Batılılarla ilişkilerin gelişmesi aynı zamanda bu ülkelerdeki otoriter yönetimlere karşı ayaklanmaların da zeminini hazırlamıştır. Libya da Kaddafi yönetiminin kendi halkına savaş açması ve gelişmelerin iç savaşa dönüşmesi uluslararası müdahaleye neden olmuştur. Suriye de benzer gelişmeler yaşanmaktadır. Üçüncü platform ise; yine otoriter ama tehdit unsuru düşük olan ülkelerdir. Bunlar Orta Asya, Kafkasya ve Ortadoğu ülkeleridir. Bu bölgelerin özelliği SSCB ve Varşova Paktı dağıldıktan sonra büyük bir güç boşluğunun oluşmasıdır. Kafkaslarda sırasıyla Gürcistan da Kadife Devrim, Ukrayna da Turuncu Devrim olmuştur. Bunun yanı sıra Lübnan da da Sedir Devrimi uygulamaya konmuştur. Orta Asya da ise ilk devrim Kırgızistan da gerçekleşmiştir. Son olarak Tunus ve Mısır daki halk ayaklanmaları başarıya ulaşmış, diğer ülkelerdeki ayaklanmalar devam etmektedir. Bu ülkelerde halkın Demokrasi ve Kalkınma Vakıfları aracılığıyla örgütlendirilmeye çalışıldığı ile ilgili emareler mevcuttur. Örgütlenen muhalefet fakirlik, gelir dağılımındaki adaletsizlik, yolsuzluk, seçimlere hile karıştırılması gibi halkı rahatsız eden ve tetikleyen gelişmeleri ön plana çıkararak, demokratik açılımlar sağlamak amacıyla devrim yapmıştır veya yapmaya çalışmaktadır. Dördüncü platform Türkiye dir. Hem Yeni Dünya Düzeni nin hem de Büyük Orta Doğu Projesi nin örnek ülkesidir. Türkiye özgürlük, demokrasi, insan hakları, hukukun üstünlüğü ve serbest piyasa ekonomisi kavramlarının yerleştiği halkı Müslüman olan tek ülkedir. Hem ekonomik hem de dış politika başarılarının artması bölge halkı arasında Türkiye yi cazibe merkezi haline dönüştürmüştür. Müslüman toplumlar küreselleşmenin sağladığı imkanlardan istifade ederek Türkiye yi yakından takip etmekte ve kendilerine örnek almaktadır. 7

Sonuç Sonuç olarak; Tunus, Mısır ve Libya da yaşanan gelişmeleri sadece halkın otoriter yönetimler altında ezilmesi, fakirlik, işsizlik ve adaletsizlik gibi önemli iç faktörlere bağlamak doğru değildir. Bu gelişmelere en az iç faktörler kadar küreselleşmenin dinamikleri, yeni dünya düzeni ve Büyük Ortadoğu Projesi kapsamında yürütülen çalışmalar da etkide bulunmuştur ve bulunmaya devam edecektir. Yavaş da olsa bölgedeki otoriter yönetimler tarihin sonsuz sayfalarındaki yerini alacaklardır. Bölgede demokrasi denemeleri, inişli çıkışlı bir şekilde gelişme gösterecek, bazı ülkelerde yaz, bazı ülkelerde ilkbahar, bazılarında sonbahar ve bazılarında kış yaşanacaktır. Yaşanan her deneyim, süreç içinde Ortadoğu halklarının aydınlanmasına ve kendi değerlerini geliştirmesine katkı sağlayacaktır. Türk Dış Politikası; özgürlük, demokrasi, serbest piyasa ekonomisi ve barış moral değerleri üzerinde; hızla değişen dış ve iç politika ortamını gerçekçi ve akılcı bir şekilde değerlendirerek; esneklik, eşitlik, uluslararası işbirliği, proaktif dış politika, milletlerarası hukuka saygı, tutarlılık ve güvenilirlik prensiplerine uygun olarak bölgedeki barış ve istikrara katkı sağlayabilir. Vatandaşları ile birlikte bölge halkının güvenliğinin, refahının ve zenginliğinin sağlanması hedefine yönelebilir. 8

TÜRK DIŞ POLİTİKASINA ETKİ EDEN HUSUSLAR RİSKLER 1. Bölgesel Çatışmalar 2. Etnik ve Dinsel Gerilimler 3. Ülkesel, Bölgesel ve Küresel Çatışma Dinamiklerinin çoğalması 4. Medeniyetler arası Çatışma 5. Küresel Güçlerin Bölge Politikaları 6. Küresel Terör 7. Uluslararası Göç ve Uyuşturucu Trafiği FIRSATLAR 1. Bölgesel Güç ve Küresel Aktör olabilmek 2. Bölgesel Gelişmeleri Yönlendirebilmek ve Küresel Gelişmeleri Etkileme 3. Dinamik Dış Politika Yürütebilmek 4. Uluslararası Sistem içinde daha Güçlü Yer Alabilme 5. Siyasi, Ekonomik ve Sosyo-Kültürel İlişkileri Geliştirebilme 6. Dış Politika Esnekliği Sağlayabilme 7. Çok Boyutlu Dış Politika Yürütebilmek 8. Tarihi ve Kültürel Derinliğini Etkin Kullanabilme 9. Medeniyetler arası Uzlaşma Sağlanması 10. Yeni Değerlerin Yaratılması 11. Cazibe Merkezi ve Lider Ülke Olma 12. Küresel ve Bölgesel Sermayenin Yer Arayışları 9

ORTADOĞU DA DEĞİŞİMİ TETİKLEYEN UNSURLAR 1. Küreselleşmenin Etkileri 2. Otoriter Yönetimler 3. Yoksulluk, Yolsuzluk, İşsizlik ve Gelir Dağılımında yaşanan Adaletsizlikler 4. Etnik ve Dinsel Kimliklerin Ön Plana Çıkması 5. Örnek Ülke Türkiye 6. Küresel Güçlerin Bölgesel Politikaları 7. Sivil Toplumun Güçlenmesi ORTADOĞU DA DEĞİŞİM 1. Halk Hareketleri 2. Otoriter Yönetimlerin Değişmesi 3. Demokratik Değerlerin Gelişmesi 4. İsyanlar 5. İç Savaşlar 6. Bölgesel Güvenlik Riskinin Artması Etnik ve Dinsel ( Mezhepsel ) Gerilim Uluslararası Göç Enerji Arzı Terör Enerji Fiyatları ve Ekonomik Kriz Kitle İmha Silahlarının Yayılması Ülkelerin Bölünmesi TÜRK DIŞ POLİTİKASI 10

1. Özgürlük-Güvenlik Dengesi 2. Komşularla Sıfır Problem İlişkisi ve Güvenliğin Bölünmezliği 3. Çok Boyutlu-Çok Kulvarlı Dış Politika 4. Esnek Dış Politika ve Ritmik Diplomatik İlişkiler 5. Yeni Diplomatik Üslup TÜRKİYE NİN ORTADOĞU POLİTİKASI 1. Komşularla Sorunların Giderilmesi 2. Ekonomik, Siyasi ve Sosyo-Kültürel İlişkilerin Geliştirilmesi 3. Entegrasyon Arayışları 4. Bölgesel Sorunlara Çözüm Arayışları ve Katkı 5. Bölgesel Risklerin Azaltılmasına Yönelik Proaktif Yaklaşım 6. Bütünleşmeyi önceleyen Paradigmatik Değişim 7. Devlet Dışı Aktörlerle Etkileşim 8. Bölge Dışı Aktörlerin Bölge Politikalarında Katalizör Olma 9. Yumuşak Güç Unsurları ORTADOĞU DAKİ DEĞİŞİMİN TÜRK DIŞ POLİTİKASINA ETKİSİ 1. Ortadoğu daki değişim Türkiye ye olan güveni artırdı. 2. Değişimler, Türkiye yi, görüşlerine başvurulan ve arabulucuğu istenen bir ülke konumuna taşıdı. 3. Türkiye nin Örnek Ülke pozisyonu kuvvetlendi. 4. Türkiye nin olumlu imajında büyük bir artış sağladı. 5. Türkiye nin daha dinamik ve proaktif hareket etmesine neden oldu. 6. Türk Dış Politikasının uygulama yeteneklerinin sınırları belirginleşmeye başladı. 11

7. Kısa dönemde siyasi, ekonomik, sosyo-kültürel ilişkilerin gelişmesi belirsizlikler ortaya çıktı. 8. Ekonomik ve ticari kayıplar ortaya çıktı. 9. İşbirliğinin geliştirilmesi ve güvenlik risklerinin azaltılması paradigmalarında değişimler ortaya çıktı. 10. Bölgesel entegrasyon arayışı olumsuz etkilendi. 11. Türk Dış Politikasının siklet merkezi kaydı. 12