PSİKOLOG TANIM İnsan ve hayvan davranışlarını, zihinsel süreçlerini, yapı ve süreçlerini, gözlem ve deney gibi bilimsel yöntemleri kullanarak inceleyen, davranış bozukluklarının ve gelişim sorunlarının teşhis ve tedavisi yönünde faaliyetlerde bulunan kişidir. GÖREVLER Doğum öncesi dönemden başlayarak çocuklukta, gençlikte, yetişkinlik ve yaşlılıkta zihinsel ve fiziksel gelişim süreçlerini inceler. Yaşa bağlı davranış değişikliklerinin tanımlanması, açıklanması ve ölçülmesiyle ilgilenir, Organik süreçlerin davranış, düşünce ve duygular üzerindeki etkisini inceler.biyolojik sistemler ile zihnin işlevi ve davranış arasındaki ilişkiyi inceler. Beynin biyokimyasal mekanizmaları, beyin mekanizmalarının fonksiyonları, kimyasal ve fiziksel değişikliklerin davranışlara ve duygulara etkisini araştırır, Öğrenme, bellek, duyum, algı, biliş, güdü, duygular gibi süreçleri inceler. Bilişsel psikofizyoloji ve nöropsikoloji alanlarında laboratuar veya alan deneyleri ve değerlendirme yapar, Etkili öğrenmenin gerçekleştirilmesi için programların geliştirilmesi, her yaştaki insanın eğitimi için gerekli araç, gereç, ve yöntemleri geliştirir, Kaygı, sosyallik, başarı gereksinimi, saldırganlık vb kişilerarası farklılıkları inceler, Zihinsel, davranışsal ve ruhsal bozuklukların değerlendirilmesi, nedenlerinin araştırılması ve iyileştirilmesiyle ilgilenir, İnsanların birbirleri ile nasıl etkileşime girdiklerini ve sosyal çevrelerden nasıl etkilendiklerini, önyargı ve tutumların nasıl geliştiğini inceler, Psikolojik etkenler ile fiziksel sağlık ve hastalık arasındaki ilişkiyi inceler. Hastalıkların önlenmesi ve sağlığın sürdürülebilmesi için araştırmacı ve uygulamacı olarak çalışır. Sağlığı ve hastalığı etkileyen biyolojik, psikolojik ve sosyal etmenlerle ilgilenir, İyileştirme ve üretimi arttırma amacıyla psikolojik ilkeleri iş yaşamına uygular. Örgütsel yapı, iş verimi, iş doyumu, tüketici davranışı, personel seçimi, personelin geliştirilmesi vb konularda çalışır, Psikolojik ilkelerin trafik ve yol güvenliği alanına uygulanmasını sağlar.sürücü yeteneklerinin psikoteknik değerlendirmesini yapar, Psikolojinin ilkelerinin hukuk alanında uygulanmasına katkıda bulunur, Psikolojinin ilkelerinin spor ortamına uygulanmasını sağlar, Psikolojik bilginin elde edilmesi ve uygulanması sırasında kullanılacak teknik ve yöntemler üzerinde çalışır. Test geliştirir. Araştırma desenleri, veri analizi ve verilerin yorumlanması konularında çalışır, Etik ve bilimsel ilkeler doğrultusunda araştırma yapar ve bu araştırma sonuçlarının uygun alanlarda kullanımını sağlar, İnsanlarda görülen normal ve normal dışı davranışları; düşünme, öğrenme, duygu ve heyecan gibi insanın psikolojik süreçlerini inceler, 1
İnsan ve hayvan davranışlarının fizyolojik nedenleri konusunda araştırmalar yapar, İleri derecede davranış bozukluklarının tanı ve tedavisine yönelik çalışmalarda (psikoterapi) bulunur. Hafif uyum sorunlarının çözümlenmesine yönelik danışmanlık yapar, Genel olarak psikolojik gereksinimleri ve sorunları saptar. Çözüm yollarını araştırır, Bireylerin mesleki uyumlarının, kişiler arası iletişim becerilerinin geliştirilmesine çalışır. KULLANILAN ALET VE MALZEMELER Objektif ve projektif testler (zeka testleri, nöropsikolojik testler, kişilik testleri, yetenek testleri, tutum testleri, tutum ölçekleri, ilgi envanterleri, anketler gibi), gözlem ve görüşme kayıtları, istatistiksel veriler. Çalışma masası, büro malzemeleri, teyp, kaset, televizyon, video ve bilgisayar. MESLEĞİN GEREKTİRDİĞİ ÖZELLİKLER Psikolog olmak isteyenlerin; Üst düzeyde sözel yeteneğe sahip, Sosyal bilimlere, özellikle psikolojiye ilgili ve bu konuda başarılı, İnsanlarla iletişimde bulunmaktan ve onlara yardım etmekten hoşlanan, Başkalarının duygu ve düşüncelerini anlayabilen, Başkalarını etkileyebilen, Kendisi ile barışık, sabırlı, hoşgörülü ve sorumluluk sahibi kimseler olmaları gerekir. ÇALIŞMA ORTAMI VE KOŞULLARI Psikologlar genellikle kapalı ortamlarda, oturarak çalışırlar. Görevlerini yaparlarken hizmet verdikleri bireylerle, çalıştıkları kurumdaki yönetici ve diğer personelle ve meslektaşları ile iletişim halindedirler. MESLEK EĞİTİMİ MESLEK EĞİTİMİNİN VERİLDİĞİ YERLER Meslek eğitimi; çeşitli üniversitelerin edebiyat, fen-edebiyat, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesinin Psikoloji bölümünde verilmektedir. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Atılım Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Bahçeşehir Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Beykent Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Bilkent Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Boğaziçi Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi 2
Doğuş Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Ege Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Fatih Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Hacettepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Haliç Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, İstanbul Arel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi İstanbul Aydın Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi İstanbul Bilgi Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi İstanbul Bilim Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi İstanbul Kültür Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi İstanbul Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi İzmir Ekonomi Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Koç Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Maltepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Mersin Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Orta Doğu Teknik Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Ufuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Uludağ Üniversitesi (Bursa) Eğitim Fakültesi Yeditepe Üniversitesi (İstanbul) Eğitim Fakültesi ÖN EĞİTİMDE BAŞARILI OLUNMASI GEREKEN DERSLER Psikoloji, sosyoloji, felsefe ve mantık, Türkçe, Matematik. MESLEK EĞİTİMİNE GİRİŞ KOŞULLARI Mesleğin eğitimine girebilmek için; Lise veya dengi okul mezunu olmak, Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS) ve Lisans Yerleştirme Sınavı nda (LYS) Psikoloji lisans programı için yeterli TM-3 puan almak. Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) Tercih Bildirim Formunda Psikoloji lisans programı ile ilgili en az bir yüksek öğretim programını tercih etmek gerekmektedir. Bu yükseköğretim programında öğrenim görmek isteyen adaylar liselerin Sosyal Bilimler, Edebiyat, Sosyal Bilimler ve Edebiyat, Dil ve Edebiyat, Genel Kültür, Sınıf Öğretmenliği, Öğretmen Okulu ve Köy Enstitüsü alanlarından mezun iseler YGS ve LYS sonuçlarına göre ÖSYM tarafından yapılan yerleştirme işleminde diğer alanlardan mezun olanlara göre daha yüksek bir ağırlıklı puan elde etmekte ve öncelikle yerleştirilmektedirler. Ancak kendi alan/kol/bölümleri dışında bir yükseköğretim programını tercih eden adayların yerleşme şansları azalmaktadır. 3
EĞİTİMİN SÜRESİ VE İÇERİĞİ Mesleğin eğitim süresi 4 yıl süreli olup; eğitimleri süresince öğrenciler: Türk Dili ve Edebiyatı, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi, Yabancı Dil gibi dersler alırlar. Eğitimin 1.yılında; Psikolojiye Giriş, İstatistiğe Giriş, Biyoloji, Matematik, Ruh Sağlığına Giriş, Motivasyon ve Heyecan, Psikolojiye Giriş, Gelişim Psikolojisine Giriş, Sosyal Psikolojiye Giriş, 2. yılında; Araştırma Yöntem ve Teknikleri, İstatistik Metotları, Gelişim Psikolojisi, Fizyoloji, Sosyal Psikolojiye Giriş, Öğrenme Psikolojisi, Bilişsel Psikoloji, Hafıza ve Dikkat, Sosyal Psikolojide Yaklaşımlar, 3. yılında; Psikolojik Testler (Zeka-Uygulama), Şahsiyet Psikolojisi, Sosyal Psikolojide Araştırmalar, Öğrenme Psikolojisi, Anormal Davranışlar Psikolojisi, Psikolojik Danışmanlık, Klinik Psikoloji ve yine Gelişim Psikolojisi ile Araştırma Yöntem ve Teknikleri, 4. yılında; Psikolojik Testler (Kişilik-Uygulama), Psikopatoloji, Psikosomatik Hastalıklar, İletişim Psikolojisi gibi meslek derslerini ve Felsefe, Sosyoloji ve Sosyal Antropolojinin temel derslerini alırlar. Özellikle İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Psikoloji Bölümünde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği, İş Psikolojisi, Psikoteknik gibi Endüstriyel Psikolojiye yönelik derslere de yer verilmektedir. Eğitimleri sırasında öğrencilerin staj yapabilmeleri de söz konusudur. EĞİTİM SONUNDA ALINAN BELGE-DİPLOMA VE UNVAN Eğitimini başarı ile tamamlayanlara "Psikoloji" lisans diploması ve Psikolog unvanı verilir. ÇALIŞMA ALANLARI VE İŞ BULMA OLANAKLARI Ayrıca, Psikoloji Bölümü bölümü mezunları Ortaöğretim Alan Öğretmenliği Tezsiz Yüksek Lisans Programını veya Milli Eğitim Bakanlığı Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) işbirliği ile açılan /açılacak pedagojik Formasyon programını başarı ile tamamlayanlar, lise ve dengi okullarda Öğretmenlik Meslek Bilgisi Dersleri, Psikoloji ve Rehber Öğretmen alanlarında görev alabilirler. Bugün ülkemizde psikologlar Sağlık Bakanlığına ve üniversitelere bağlı ruh ve sinir hastanelerinde, ruh sağlığı merkezlerinde, kreş ve çocuk bakımevlerinde, huzurevlerinde, çocuk ıslahevleri ve cezaevlerinde psikolog; rehberlik araştırma merkezlerinde okul psikologu olarak görev almaktadırlar. Halen psikologlar için özel ya da resmi endüstri kuruluşlarında çalışma olanağı sınırlıdır. Ancak endüstri geliştikçe ve iyi eleman yetiştikçe bu alanlarda da psikologların iş bulma olanaklarının artacağı söylenebilir. Psikoloji bölümünü bitiren bir kimse, eğitimi sırasında felsefe, sosyoloji gibi alanlarda yeterli düzeyde eğitim görmüş olmak ve öğretmenlik sertifikası almak koşulu ile orta dereceli okullarda felsefe grubu öğretmeni olarak görev alabilirler. Okullarda rehber öğretmen olarak görev alanlar da bulunmaktadır. Halen rehberlik araştırma merkezlerinde okul psikologlarına ve kliniklerde psikologlara gereksinme duyulmaktadır. Mevcut ve açılmakta olan üniversitelerin de psikoloji alanında öğretim elemanlarına 4
gereksinmeleri artmaktadır. Bir psikoloji mezununun doyurucu bir iş bulabilmesi için psikolojinin belli bir dalında lisansüstü eğitim görmesi gereklidir. EĞİTİM SÜRESİNCE VE EĞİTİM SONRASI KAZANÇ EĞİTİM SÜRESİNCE Öğrenciler eğitimleri süresince Kredi ve Yurtlar Kurumu'nca ve çeşitli kurum ve kuruluşlar tarafından sağlanan kredi ve burslardan faydalanma olanaklarına sahiptirler. EĞİTİM SONRASI Psikologlar, kamu kurum ve kuruluşlarında çalışmaları durumunda 8. derecenin 1 kademesinden işe başlarlar. Özel sektörde ise ücretler kişinin tecrübesine, işteki başarısına, çalıştığı kurumun yapısına göre belirlenmektedir. MESLEKTE İLERLEME Lisans eğitiminden sonra yüksek lisans, doktora yapabilir, araştırma görevlisi olabilir ve akademik kariyer yapabilirler. Psikologlar, gelişim dönemlerine özgü davranışlar ve zihinsel özellikler, sosyal çevrenin psikolojik olaylara etkisi, işçi-işveren ve iş ilişkileri, psikolojik nedenlere dayalı uyum ve davranış bozuklukları, psikolojik davranış ve süreçlerin ölçülmesi ve istatistiksel analizi, davranış nedenlerinin araştırılması ve benzeri konulardaki çalışmalara ağırlık vererek klinik, deneysel, danışmanlık, eğitimsel, endüstriyel ve personel, okul, sosyal, gelişimsel, kişilik ve psikometrik psikoloji alanlarından birinde uzmanlaşabilirler. Çalıştıkları kurum ve kuruluşlarda, uzmanlık alanları, tecrübeleri, kurum ve kuruluşların hizmet içerikleri doğrultusunda yönetim kademelerinde yer alabilirler. BENZER MESLEKLER Psikiyatr (Ruh Hastalıklar Uzmanı), Psikolojik Danışman. EK BİLGİLER Psikoloji, kuramsal ve uygulamalı psikoloji adı altında iki dala ayrılır. Kuramsal Psikoloji: Bu dal, öğrenme, düşünme, güdüleme gibi psikolojik süreçlerle ilgilidir. İnsan ve hayvanlar üzerinde laboratuarda deneyler yaparak psikolojik olayları inceleyen "Deneysel Psikoloji"; davranışların fizyolojik temellerini araştıran "Fizyolojik Psikoloji"; toplum tarafından etkilenen insan davranışlarını inceleyen "Sosyal Psikoloji"; insanda düşünme, öğrenme, duygu ve heyecan gibi psikolojik süreçlerin gelişimini inceleyen 5
"Gelişim Psikolojisi" ve normal dışı davranışları inceleyen Anormaller Psikolojisi" kuramsal psikoloji grubuna girer. Uygulamalı Psikoloji: Kuramsal psikolojinin verileri günlük yaşamda insan davranışları ile ilgili sorunları gidermede kullanılır. İleri derecede uyum bozukluğu gösteren kimselerin davranışlarının nedenlerini ve tedavi yöntemlerini inceleyen "Klinik Psikoloji"; endüstride üretimi artırmak için en uygun elemanların seçimini ve çalışma ortamında olumlu ilişkiler kurulmasını sağlayan, tüketicinin isteklerini saptayan "Endüstri Psikolojisi"; hafif uyum sorunları olan kimselere yardım yollarını araştıran "Danışma Psikolojisi"; okulda öğrenme sürecini ve öğrencilerin başarısızlık sorunlarını inceleyen "Okul Psikolojisi" uygulamalı psikolojinin başlıca alanlarıdır. YARARLANILAN BİLGİ KAYNAKLARI Meslek elemanları, ÖSYM ÖSYS Sınav Kılavuzu 2010, Meslek Yüksekokulları ile Açık öğretim Ön lisans Programları Mezunlarının Lisans öğrenimine Dikey Geçiş Sınavı 2010 Kılavuzu, ÖSYM Üniversiteler Yüksek Öğretim Programları ve Meslekler Rehberi 2000 (ÖSYM) Prof. Dr. Y. KUZGUN, Meslek Danışma komisyonu (MEDAK) üyesi kuruluşlar. 7.7.2009 tarih ve 80 sayılı MEB Talim ve Terbiye Kurulu Kararı Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Eğitim Kurumlarına Öğretmen Olarak Atanacakların Atamalarına Esas Olan Alanlar ile Mezun Oldukları Yüksek Öğretim Programları ve Aylık Karşılığı Okutacakları Derslere İlişkin Esaslar 12.07.2004 tarih ve 119 sayılı kurul kararı ve 133 sayılı Talim Terbiye Kurulu Kararı. DAHA AYRINTILI BİLGİ İÇİN BAŞVURULABİLECEK YERLER İlgili eğitim kurumları, Türkiye İş Kurumu web sayfası www.iskur.gov.tr Ulusal Meslek Bilgi Sistemi http://mbs.meb.gov.tr/ Türkiye İş Kurumu Meslek Bilgi Merkezleri. 6