PROPAN GBF No:08 Hazırlama Tarihi: Eylül 2004 Yeni Düzenleme Tarihi: ---- Revizyon No: 0 Sayfa: 1 / 5 1 KİMYASAL ÜRÜN VE FİRMA KİMLİĞİ Birleşik Oksijen Sanayi A.Ş. Gebze Organize Sanayi Bölgesi P.K. 80 Gebze 41480 Kocaeli, Türkiye Telefon: 90 262 751 01 00 Faks : 90 262 751 01 15 Web adresi: www.bos.com.tr E-mail: ticari@mail.bos.com.tr 91/155/EC ve Güvenlik Bilgi Formu Hazırlama Usul ve Esasları Tebliği ne (11 Mart 2002-24692) uygun olarak hazırlanmıştır. Ürün Adı : Propan Kimyasal Adı : Propan Kullanım Alanı : İtici gaz olarak, yakıt, sınai soğutucu ve termostat dolumlarında kullanılır. Isınma ve ısıtma uygulamaları ile alevle kesme uygulamalarında kullanılır. 2 BİLEŞİM, BİLEŞENLER İLE İLGİLİ BİLGİ BİLEŞEN % HACİM Par-Pat Tüzüğü PEL OSHA (2) TLV ACGIH (3) LD 50 veya LC 50 (5) Propan Formül: C3H8 Cas No:74-98-6 95.00 den 99.9 a kadar Yoktur 1000 PPM Basit Boğucu Yoktur (2) PEL OSHA: A.B.D İş Güvenliği İşçi Sağlığı İşçi Sağlığı İdaresi nce İzin Verilen Maruz Kalınma Sınırı (3) (4) TWA: 8 saatlik işgünü boyunca maruz kalınabilecek ortalama miktar (5) LD: Farelerde öldürücü miktar, LC: Farelerde öldürücü konsantrasyon 11.07.1993 Tarih 21634 sayılı Resmi Gazete de yayınlanan Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği'ne göre tehlikeli madde olarak sınıflandırılmıştır. 3 TEHLİKELERİN TANIMLANMASI Acil durum gözden geçirmesi Renksiz parlayıcı gazdır. Suni olarak kokulandırılmıştır. Isı, kıvılcım ve alevden uzak tutulmalıdır. Basit boğucudur. Bu ürün oksijen içermez ve kapalı alanda sızarsa, boğulmaya neden olabilir.
Propan 2 / 5 Ortamdaki oksijen seviyesinin %19.5 in üzerinde olması sağlanmalıdır. Basit hidrokarbonlar yüksek miktarlarda tahrişe ve merkezi sinir sistemi depresyonuna neden olabilir. Ürün basınç altındadır. Tüpler 50 C ın altında kullanılmalı ve muhafaza edilmelidir. Göze etkileri Ürün, oda sıcaklığında gaz halinde olduğundan göze olumsuz bir etki beklenmez. Sıvı propan ile temas geçici tahrişe neden olabilir. Deriye etkileri Ürün, oda sıcaklığında gaz halinde olduğundan deriye olumsuz bir etki beklenmez. Yutma etkileri Ürün oda sıcaklığında gaz halinde olduğundan, yutma olasılığı yoktur. Solunuma etkileri Ürün pek toksik sayılmaz. Basit hidrokarbonlar yüksek miktarlarda olduklarında gözleri, mukoza zarını ve solunum sistemini tahriş edebilir. Basit boğucuların neden olduğu oksijen yetersizliği belirtilen etkileri içerir: Hızlı solunum, idrakte azalma, adele koordinasyonunda bozukluk, yanlış karar verme, tüm algılamalarda azalma, duygusal dengesizlik ve yorgunluk. Boğulma etkisi ilerledikçe, mide bulantısı, kusma, yere yıkılma ve bilinç kaybı olabilir, daha sonra kasılma, koma ve ölümle sonuçlanabilir. Gebelik sırasında oksijen yetersizliğinin insanlarda ve deney hayvanlarında anormal gelişmelere neden olduğu görülmüştür. Gaza maruz kalındığında ağırlaşan tıbbi durumlar Bilinmiyor. 4 İLK YARDIM UYGULAMALARI Gözler Doktora danışmadan göze merhem veya yağ sürülmemelidir. Ağrı varsa, hasta teşhis ve tedavi için bir göz hastalıkları uzmanına götürülmelidir. Deri Gerek yok. Yutma Ürün oda sıcaklığında gaz halde olduğu için yutma olasılığı çok düşüktür. Yutulması halinde hemen bir hastahaneye götürülmelidir. Solunum AŞIRI MARUZ KALINAN TÜM VAKALARDA DERHAL TIBBİ MÜDAHALE ZORUNLUDUR. KURTARMA PERSONELİNDE SOLUNUM CİHAZI BULUNMALIDIR. Etkilenen kişiye yardım edilerek gazla kirlenmemiş bir alana götürülmeli ve temiz hava soluması sağlanmalıdır. Gazla kirlenmiş alandan çabuk uzaklaşmak çok önemlidir ve eğer nefes alma durursa suni solunum ve oksijen takviyesi uygulanmalıdır. Daha sonraki tedavi semptomatik ve destek tedavi olmalıdır. 5 YANGIN İLE MÜCADELE YÖNTEMLERİ Yangın ve patlama tehlikesi Parlayıcı gazdır. Propan havadan daha ağır olduğundan uzaktaki bir tutuşturma kaynağına kadar yayılabilir. Kullanma ve saklama alanlarında sigara içilmesine müsaade edilmemelidir. Yangın ortamında kaldığı zaman tüp hararete bağlı artan basınçtan dolayı şiddetle yırtılabilir. Söndürme aracı Su, karbondioksit, kuru kimyevi toz. Yangın ile mücadele talimatı Mümkünse, gaz akışı durdurulmalıdır. Isıya maruz kalan tüpleri soğutmak için su püskürtülmelidir. Yangının sönmesine rağmen gaz akışı hala kesilememişse havada alevlenebilir veya patlayıcı karışım oluşmasını engellemek için gazın yayıldığı alan iyice havalandırılmalıdır. Tutuşturucu kaynaklar etkisiz hale getirilmelidir.
Propan 3 / 5 Yangın alevi yakındaki tüplere ulaşıyorsa BLEVE (Kaynayan Sıvı Buharı) patlaması meydana gelmemesi için çok dikkatli olunmalıdır. Tüplerin ve kapların içindeki sıvı seviyesinin üzerine gelecek şekilde uzaktan yaklaşık 2,000 litre/dak. su püskürtülmelidir. Yangının yakınındaki çalışan sayısı azaltılmalı ve tüm çevre boşaltılmalıdır. Yangının sönmesinden sonra da, aleve maruz kalan tüplere uzaktan su püskürterek soğutmaya devam edilmelidir. 6 KAZA SONUCU GAZ YAYILMASINA KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER Tüm tutuşturucu kaynakları hemen etkisiz hale getirilmelidir. Tehlike bölgesinde sigara içilmemeli, hiçbir alev, ateş veya kıvılcım olmamalıdır. Etkilenen bölgeden tüm çalışanlar tahliye edilmelidir. Uygun koruyucu donanım kullanılmalıdır. Sızıntı gaz kullanıcısının donanımında ise, onarıma başlamadan önce, gaz borularını mutlaka inert gaz ile süpürülmelidir. Sızıntı tüpte veya tüp vanasında ise, 1. Bölümde belirtilen BOS tesisi aranmalıdır. 7 KULLANMA VE DEPOLAMA Elektrik sınıflandırması: Sınıf 1, Grup B. Propan sistemi ile ilgili tüm hatlar ve donanım topraklanmalı ve hat üzerinde flanş gibi süreksizlik noktalarında iletkenliği sağlamak için köprüleme yapılmalıdır. Tüm donanım kıvılcım çıkartmaz ve patlama korumalı (explosion-proof) olmalıdır. Depolama ve kullanım alanlarına SİGARA İÇİLMEZ VE AÇIK ALEV KULLANILMAZ yazılı uyarı levhaları asılmalıdır. Depolama alanlarında tutuşturma kaynağı bulunmamalıdır. Propan sadece iyice havalandırılmış yerlerde kullanılmalıdır. Tüp vanası her kullanımdan sonra ve tüp boşaldığında kapatılmalıdır. Tüpler sürüklenmemeli, kaydırılmamalı veya yuvarlanmamalıdır. Tüplerin taşınmasında tüp arabaları kullanılmalıdır. Tüpler, tüp dolum basıncından daha düşük basınçta çalışan boru veya tesisata bağlanacak ise basınç düşürücü regülatör kullanılmalıdır. Tüp hiçbir şekilde ürünün tüpten çıkış hızını yükseltmek için ısıtılmamalıdır. Tüpe geri dönüşü önlemek için çıkış hattı üzerinde alev tutucu ve geri döndürmesiz vana (check valve) kullanılmalıdır. Oksijenle kesme ve kaynak işleminde kullanılan propan hortumunun hamlaca bağlı ucuna geri döndürmesiz vana (check valve), basınç düşürücüye bağlı ucuna ergiyen metal tapalı alev tutucu takılmalıdır. Aynı donanım oksijen hortumunun iki ucuna da takılmalıdır. Bu yöntemle, çok sıkça rastlanan alev geri tepmesi olayı önlenmiş olur. Gaz kesinlikle tüpten başka bir tüpe veya kaba aktarılmamalıdır. Tüpler fiziksel hasardan korunmalıdır. Serin, kuru, iyice havalandırılmış, parlayıcı ve yanıcı maddelerden uzak, yoğun trafik olan yerlerin ve acil çıkışların uzağında tutulmalıdır. Mümkünse tüpler üstü sundurmayla örtülmüş ve diğer binalarla bitişik olmayan yerlerde depolanmalıdır. Tüplerin depolandığı yerde sıcaklık 50 C yi aşmamalıdır. Tüpler düşme veya devrilmelerini önlemek için dik olarak ve sağlam şekilde depolamalıdır. İlk giren ilk çıkar envanter sistemi kullanılarak dolu tüplerin uzun zaman depoda kalmaları önlenmelidir. GAZ TÜPLERİ İÇİN GENEL UYARI: Hiçbir zaman basınçlı gaz tüpleri veya kriyojenik (çok düşük sıcaklıklarda sıvılaştırılmış) gaz tüpleri (LC ler) kapalı bir alanda örneğin otomobil bagajında, minibüs içinde veya station vagon aracın içinde taşınmamalıdır. Bir kaçak yangın, patlama, boğulma veya zehirlenmeye neden olabilir. 8 MARUZ KALMA KONTROLLERİ, KİŞİSEL KORUNMA Gazın bir yerde birikmesini engellemek için yerel havalandırma, parlayıcı karışımların oluşmasını önlemek için genel havalandırma yapılmalıdır. Düşük miktarlarla çalışırken bir havalandırma fanına bağlı davlumbaz kullanılabilir. Ürün sürekli aynı yerde kullanılıyorsa ve kaçak yapma olasılığı varsa o alandaki tüm elektriki donanım parlayıcı ortamlarda kullanılan cinsten olmalıdır. Bunun için ilgili elektrik standartlarına bakılmalıdır. İşe uygun el, vücut ve yüzü koruyucu ekipman kullanılmalıdır.
Propan 4 / 5 9 FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLER Fiziksel Hali (gaz, sıvı, katı) Gazın özgül ağırlığı (21 C ve 1 Atm de) (hava=1) Gaz 1.5 Kaynama noktası (1 Atm de) Ergime Noktası (1 Atm) -42.04 C -188 C Kritik Nokta Parlama noktası 97 C, 42.5 bar -104 C Çözünürlük (H 2 O) Koku eşiği 75 mg/l Uygulaması yok Koku ve görünüm Patlama sınırları Renksiz, özel olarak kokulandırılmış Havanın ağırlıkça %2,2-9,5 Kendiliğinden tutuşma sıcaklığı Buhar Basıncı (20 C de) 470 C 8.3 bar Not : Bar cinsinden verilen tüm değerler mutlak (absolute) basınçtır. 10 KARARLILIK VE REAKTİVİTE Hava ile parlayıcı karışım oluşturabilir. Oksitleyici malzemelerle şiddetli reaksiyona girebilir. 11 TOKSİKOLOJİK BİLGİ Gebelik sırasında oksijen eksikliği insanlarda ve deney hayvanlarında gelişim bozukluklarına neden olmuştur. 12 ÇEVRE BİLGİSİ Yayınlanmış herhangi bir veri yoktur. 13 BERTARAF BİLGİLERİ Tüpte kalan gaz veya kullanılmayan gaz havaya atılmamalıdır. Tüp (veya gazın içinde bulunduğu başka cins bir kabı) uygun tehlike ikaz etiketi üzerinde olarak, valf muhafazası veya tüp kapağı takılı olarak, varsa valf tapası takılı olarak, BOS' a veya BOS Yetkili Satıcısı' na iade edilmelidir. Kullanılmayan gaz BOS işletme sahalarında uygun şekilde bertaraf edilecektir. 14 ULAŞIM BİLGİLERİ Parametre Tehlike Doğru sevk Tehlike Etiket Tanımlama Sevk etiketi sınıfı adı sınıf kodu bilgisi no A.D.R. 2 PROPAN 2 F 2.1 UN 1978 PARLAYICI GAZ 15 MEVZUAT BİLGİLERİ TS EN 720 1 e göre: Kod Numarası 2100 - Tutuşabilir (havada tutuşabilme sınırlarına sahip olan gazdır). LC 50, 15000 ppmv den büyük olduğunda boğucu. 35 bar ve daha düşük basınçta sıvılaştırılmış. Korozif olmayan gaz. 11.07.2003 tarih 21634 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği ne göre; Mevzuat risk ibareleri: R 13 Şiddetli alevlenebilir sıvılaştırılmış gaz Mevzuat güvenlik tavsiyeleri: S 9-Kabı çok iyi havalandırılan ortamda muhafaza edin. S 16-Tutuşturucu kaynaklardan uzak tutun - sigara içmeyin. S 33-Statik elektrik boşalımlarına karşı önlem alın.
Propan 5 / 5 16 DİĞER BİLGİLER BOS a ait veya BOS un dağıtımını yaptığı basınçlı gaz tüpleri BOS A.Ş nin açık yazılı izni olmadan başka bir kuruluş tarafından tekrar doldurulamaz. Sözlü olarak verilmiş ve ima edilmiş garantilerin reddedilmesi Bu belgenin hazırlanışında mümkün olduğunca özen gösterilmesine rağmen, BOS A.Ş. olarak herhangi bir garanti verilmesi ve burada bulunan bilgilerin doğru ve eksiksiz olmalarına ilişkin bir iddia da bulunulması söz konusu değildir. Bu bilgilerin kullanıcının amaçlarına uygunluğu ile ilgili veya kullanımından doğan sonuçlardan dolayı BOS A.Ş. hiçbir sorumluluk kabul etmez. Gerçek ve/veya tüzel kişiler burdaki bilgileri kendi özel amaçlarına uygunluğu konusunda kendileri karar vermelidir.