Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi. Standartlaştırılmış Yağış İndeksi (SYİ) Yöntemi ile Şanlıurfa İstasyonunun Kuraklık Analizi

Benzer belgeler
Fen Bilimleri Dergisi. Akım Kuraklık İndeksi ile Asi Havzasının Hidrolojik Kuraklık Analizi

Standart Yağış İndisi (SPI) ile Ege Bölgesinde Kuraklık Analizi


KIRIKKALE İLİ NDE FARKLI ZAMAN PERİYOTLARI İÇİN KURAKLIK ANALİZİ (DROUGHT ANALYSIS FOR DIFFERENT TIME PERIODS IN THE CITY OF KIRIKKALE)

İzmir İçin Geleceğe Yönelik Yağış Olasılıklarının Markov Zinciri Modeliyle Belirlenmesi

Standart Yağış İndeksi (SPI) Ve Normalin Yüzdesi Metodu (PNI) İle Konya Ve Çevresinin Kuraklık Analizi

Fen Bilimleri Dergisi. Yapay Sinir Ağları ile Şanlıurfa İstasyonunun Kuraklığının Tahmini

YOZGAT VE ÇEVRESİNDE KURAKLIK ANALİZİ

Drought analysis of Antalya province by standardized precipitation index (SPI)

Standartlaştırılmış Yağış İndeksi İle Seyfe Gölünün Kuraklık Dönemlerinin Belirlenmesi

STANDART YAĞIŞ İNDİSİ YÖNTEMİ İLE KIZILIRMAK HAVZASI'NIN METEOROLOJİK KURAKLIK ANALİZİ

İkikara Havzasının Kurak ve Islak Dönemlerinin Bazı Kuraklık İndisleri Yardımıyla Karşılaştırılması

Standart Yağış İndeksi (SPI) Metoduna Göre 2018 Yılı Kasım Ayı Kuraklık Değerlendirmesi

21. Yüzyılın Başında II. Kırıkkale Sempozyumu Mart 2008 Kırıkkale

Palmer Kuraklık Ġndisi ne Göre Ġç Anadolu Bölgesi nin Konya Bölümü ndeki Kurak Dönemler ve Kuraklık ġiddeti

Standart Yağış İndeksi (SPI) Metoduna Göre 2017 Yılı Mayıs Ayı Kuraklık Değerlendirmesi

Salihli Yöresinde Sulama Açısından Kuraklık Analizi

TÜRKİYE NİN TARIM YILI KURAKLIK ANALİZİ

BİLDİRİ KİTABI Editörler Ahmet ÖZTOPAL Zekâi ŞEN

Ege Bölgesi Koşullarında Farklı İki Kuraklık İndisinin Karşılaştırılması

Aydeniz Yöntemi ve Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Antalya'daki Aksu Sulama Alanı için Kuraklık Analizi

İSTANBUL BOĞAZI SU SEVİYESİ DEĞİŞİMLERİNİN MODELLENMESİ. Berna AYAT. İstanbul, Türkiye

KURAKLIK ALTINDA HAZNE YÖNETİMİ

TRAKYA DA VEJETASYON DEVRESİ VE BU DEVREDEKİ YAĞIŞLAR. Vegetation period and rainfalls during in this time in Trakya (Thrace)

BAZI İLLER İÇİN GÜNEŞ IŞINIM ŞİDDETİ, GÜNEŞLENME SÜRESİ VE BERRAKLIK İNDEKSİNİN YENİ ÖLÇÜMLER IŞIĞINDA ANALİZİ

KURAKLIK İZLEME SİSTEMİ (KİS)

Aydın Yöresinde Sulama Yönünden Kuraklık Analizi 1

Erzurum İli Kuraklıkların İki Değişkenli Frekans Analizi: Kopula Fonksiyonlarının Kullanımı

Van Gölü Havzası nın Kuraklık Analizi

MARMARA COĞRAFYA DERGİSİ SAYI: 22, TEMMUZ , S İSTANBUL ISSN: copyright 2010

Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi. Trends Analysis of Evaporation Datas in Aegean Region

BÜTÜNLEŞİK KURAKLIK İNDEKSİ İLE AKSARAYDA HİDROMETEOROLOJİK KURAKLIK ANALİZİ

Konya Kapalı Havzası nın TMPA uydu kaynaklı yağış verileri ile kuraklık analizi

TARIM YILI KURAKLIK ANALİZİ VE BUĞDAYIN VERİM TAHMİNİ

TÜRKİYE NİN BİTKİ ÖRTÜSÜ DEĞİŞİMİNİN NOAA UYDU VERİLERİ İLE BELİRLENMESİ*

ÖZGEÇMİŞ. Araştırma Görevlisi-İstanbul Medeniyet Üniversitesi : Araştırma Görevlisi-İstanbul Teknik Üniversitesi :

Çok Yıllık Sıcaklık Verilerinin Zamansal Dağılımının Modellenmesi ve Geleceğe Yönelik Sıcaklık Olasılıklarının Belirlenmesi

DOĞU KARADENİZ BÖLGESİNDE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN VE BÖLGENİN BİTKİ ÖRTÜSÜ ÜZERİNDEKİ ETKİSİNİN ARTVİN İLİ ÖZELİNDE İNCELENMESİ ÖZET

İç Anadolu Bölgesi Yağış Verilerinin Gidiş Analizi. Trend Analysis of the Central Anatolia Region Precipitation Data

TRAKYA DA DEĞER SINIFLARINA GÖRE YAĞIŞ DAĞILIMI PRECIPITATION DISTRIBUTION IN TRAKYA (THRACE) ACCORDING TO SELECTED RAINFALL CATEGORIES

Sevim Yasemin ÇİÇEKLİ 1, Coşkun ÖZKAN 2

Orta Karadeniz deki Kuraklık Olaylarının Karakteristikleri

BÜYÜK MENDERES HAVZASI'NDA GÜNLÜK YAĞIŞ KONSANTRASYONUNUN ANALİZİ. Ercan YEŞİLIRMAK

ÖZGEÇMİŞ ÜNİVERSİTE-FAKÜLTE-BÖLÜM/ANABİLİM DALI. Bilimleri Programı. Bilimleri Programı

Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) İllerinin Aylık ve Yıllık Toplam Yağış Analizi

Doç.Dr. HASAN TATLI ÖZGEÇMİŞ DOSYASI

Normalin Yüzdesi (PNI) Metoduna Göre 2017 Yılı Ekim Ayı Kuraklık Değerlendirmesi

Normalin Yüzdesi (PNI) Metoduna Göre 2017 Yılı Mayıs Ayı Kuraklık Değerlendirmesi

Türkiye İçin Yeni Bir Kuraklık İndisi Denemesi

Coğrafi Bilgi Sistemleri Ortamında Standardize Yağış İndeksi Yöntemiyle Olasılıklı Meteorolojik Kuraklık Analizi: Seyhan Havzası Örneği

AŞIRI KURAK VE NEMLİ KOŞULLARIN BELİRLENMESİ İÇİN YENİ BİR STANDARTLAŞTIRILMIŞ YAĞIŞ İNDİSİ (YENİ-SPI): TÜRKİYE YE UYGULANMASI

Normalin Yüzdesi (PNI) Metoduna Göre 2018 Yılı Kasım Ayı Kuraklık Değerlendirmesi

ANALYSIS OF SPATIAL AND TEMPORAL CHANGE OF TEMPERATURE AND PRECIPITATION IN LAKE VAN BASIN AND SURROUNDINGS

YARASA VE ÇİFTLİK GÜBRESİNİN BAZI TOPRAK ÖZELLİKLERİ ve BUĞDAY BİTKİSİNİN VERİM PARAMETRELERİ ÜZERİNE ETKİSİ

TÜRKİYE ÜZERİNDEKİ BELLİ KURAKLIK YILLARIN PALMER KURAKLIK ŞİDDETİ İNDİSİ İLE ANALİZİ. Abdullah AKBAŞ ve Hasan TATLI

Normalin Yüzdesi (PNI) Metoduna Göre 2017 Yılı Eylül Ayı Kuraklık Değerlendirmesi

BOĞAZİÇİ UNIVERSITY KANDİLLİ OBSERVATORY and EARTHQUAKE RESEARCH INSTITUTE GEOMAGNETISM LABORATORY

AHIR DAĞI (KAHRAMANMARAŞ) VE ÇEVRESİNDE BİTKİ ÖRTÜSÜ İLE YAĞIŞ KOŞULLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLERİN MODIS VERİLERİ KULLANILARAK İNCELENMESİ ( )

KÖPRÜÇAY YILLIK AKIM VERİLERİNE UYGUN OLASILIK DAĞILIM FONKSİYONU VE KURAKLIK ANALİZİ

Büyük Menderes Havzası Yağışlarında Eğilim Analizi

ZİRAİ METEOROLOJİ. Dr. Osman ŞİMŞEK Yüksel NADAROĞLU Orman ve Su İşleri Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü

KARAMAN ve KARAPINAR IN İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ TRENDLERİ

MATERYAL VE YÖNTEM...

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ İLE İKLİM KARAKTERİ ÜZERİNE ÇALIŞMALAR

ÖĞRENCİLERİNİN SINAV NOTLARI DAĞILIMININ DEĞERLENDİRİLMESİ: İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ ÖĞRENCİLERİ ÖRNEĞİ

Seyhan Havzası aylık ortalama akım ve yağış verilerinin trend analizi

FIRAT HAVZASI AKIMLARINDA GÖRÜLEN TRENDLERİN NEDENLERİNİN ARAŞTIRILMASI

Türkiye deki karla kaplı alanların uydulardan takibi ve uzun yıllar trend analizi


Porsuk Çayı Havzasında Düşük Akım Analizi

T.C. MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİ Fen-Edebiyat Fakültesi

Türk Coğrafya Dergisi Sayı 60: 37-48, İstanbul Basılı ISSN Elektronik ISSN

28-30 APRIL 2015 ISTANBUL PROCEEDINGS

Porsuk Çayı Üst Kesiminde Ortalama Akımların Şen Trend Metodu Kullanılarak Araştırılması

Examination of Long Period Precipitation and Temperature Trendlines at Tokat Kazova from Drought Point of View

2014 MÜFREDATI MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ / ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ EĞİTİM PLANI

KARABÜK İÇİN DERECE-ZAMAN HESAPLAMALARI DEGREE-TIME CALCULATIONS FOR KARABÜK

YÜZEYSULARI ÇALIŞMA GRUBU

Türkiye deki 2007 ve 2013 Yılı Kuraklıklarının NOAH Hidrolojik Modeli ile İncelenmesi *

UYDU KAR ÜRÜNÜ VERİLERİYLE TÜRKİYE İÇİN BÖLGESEL VE MEVSİMSEL KARLA KAPLI ALAN TREND ANALİZİ

Palmer Kuraklık Şiddeti İndisi İle Ege Bölgesinde Kuraklığın İrdelenmesi

ÖZGEÇMĐŞ. Yardımcı Doçentlik Tarihi: 1987 Doçentlik Tarihi: 1987 Profesörlük Tarihi: Yönetilen Yüksek Lisans ve Doktora Tezleri

AKADEMİK ÖZGEÇMİŞ VE YAYIN LİSTESİ

Impact of Climate Change on Yalova Gokce Dam Water Level. İklim Değişikliğinin Yalova Gökçe Barajı Su Seviyesine Etkisi

Araziye Çıkmadan Önce Mutlaka Bizi Arayınız!

ARNAVUTLUK BÖLGESİNDE KURAKLIK VE STANDART YAĞIŞ İNDEKSİNİN (SPI) KULLANIMI

İklim Değişikliği nin Güneş ve Rüzgar Enerjisi Üzerindeki Etkileri. Kıbrıs ve Türkiye Açısından Bakış

Teşekkür. BOĞAZİÇİ UNIVERSITY KANDİLLİ OBSERVATORY and EARTHQUAKE RESEARCH INSTITUTE GEOMAGNETISM LABORATORY

TARIM YILININ KURAKLIK ANALİZİ

Nakayasu sentetik birim hidrograf metodunun Türkiye havzalarında kullanılabilirliğinin incelenmesi: Göksu Nehri Havzası örneği

Adana İlinde Buharlaşma Serilerinde Gidişlerin Yeni Bir Gidiş Analiz Yöntemi İle Belirlenmesi

Türkiye deki yılları arasındaki buharlaşma ve terlemenin NOAH hidrolojik modeli ile incelenmesi

National Hydrologic Information Network

Türkiye deki En Büyük Taşkınların Zarf Eğrileri *

ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ

Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt: 2 Sayı: 3 Yıl: 1999

SU KULLANIMI NASIL OLMALI?

Doç. Dr. Alper Serdar ANLI Tarımsal Yapılar ve Sulama

Prof.Dr. HASAN TATLI

Temperature-Rainfall and Drought Analysis for Diyarbakir City, Turkey

Transkript:

Harran Üniversitesi Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi Harran University Journal of Engineering HU Muh. Der. 01 (2016) p.36-44 HU J. of Eng. 01 (2016) p.36-44 Standartlaştırılmış Yağış İndeksi (SYİ) Yöntemi ile Şanlıurfa İstasyonunun Kuraklık Analizi Veysel Gümüş, Ahmet Başak, Nazife Oruç Harran Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Şanlıurfa e-posta: gumus@harran.edu.tr, ahmedbasak@harran.edu.tr, nazifeoruc@harran.edu.tr Geliş Tarihi: 25.07.2016 Kabul Tarihi: 01.09.2016 Özet Yerel ya da bölgesel olarak meydana gelmesi muhtemel bir olgu olan kuraklık; belli bir zaman aralığında yağışın eksikliği olarak tanımlanabilir. Kuraklık en yaygın doğal afettir. Kuraklığın tahmin edilmesi, oluşturabileceği sosyoekonomik, tarımsal ve çevresel olumsuzlukların büyük bir kısmını azaltabilir. Bu çalışmada Türkiye nin güneydoğusunda bulunan Şanlıurfa istasyonuna ait 78 yıllık (1937-2014) yağış verileri kullanılarak kuraklık analizi yapılmıştır. Kuraklığın belirlenmesinde Standart Yağış indeksi (SYİ) metodu kullanılmıştır. Aylık yağış verileri kullanılarak 1, 3, 6 ve 12 aylık SYİ değerleri ile Şanlıurfa istasyonundaki kurak ve yağışlı dönemlerin şiddeti, büyüklüğü ve dağılımı belirlenmiştir. Çalışma sonucunda, ele alınan istasyonda 1986-2014 (29 yıl) arasındaki aşırı kurak geçen ay sayısının, 1937-1985 (49 yıl) yılları arasındaki kurak geçen ay sayısından daha fazla olduğu görülmüştür. Şanlıurfa istasyonu için; tüm zaman ölçeklerine göre en büyük SYİ değerlerinin Ekim-Aralık 1972 dönemleri arasında meydana geldiği belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: Kuraklık; Kuraklık analizi; Şanlıurfa; Standartlaştırılmış Yağış İndeksi Drought Analysis of Şanlıurfa Station with Standard Precipitation Index (SPI) Abstract Drought is a natural local or regional phenomenon, its basic cause being the lack of precipitation over a time period. The prediction of the drought, most widespread natural disasters, on the base of meteorological precipitation data, a large portion of pose socio-economic, agricultural and environmental adversities of drought can be reduced. In this study, drought analysis is carried out by using 78 years (1937-2014) rainfall data of Şanlıurfa meteorological station in the southeast of the Turkey. Standardized Precipitation Index (SPI) method is used in determining the drought. The severity, the size and the distribution according to the station of the drought and wet period were determined for 1, 3, 6 and 12 month time scales by using monthly rainfall data. As a result, extreme drought month in the period of 1986-2014 (29-years) are observed more according to the period of 1937-1985 (49-years). The highest SPI values are determined in the October-December 1972 period for the all time scales. Keywords: Drought, Drought analysis, Şanlıurfa, Standard Precipitation index 1. Giriş Şiddeti ne olursa olsun insan toplumları ve ekosistemler için en ciddi sorunlardan olan kuraklık, iklim değişikliklerine paralel olarak son yıllarda daha da önemli hale gelmiştir. Kuraklık kademeli bir olgudur, kısa süreli oluşabildiği gibi şiddetli bir şekilde yıllarca da sürebilir. Yetersiz yağış, yüksek su tüketimi ve su kaynaklarının plansız kullanımı gibi faktörlerinden bir veya daha fazlasının meydana gelmesi durumunda oluşabilen kuraklığın, sosyoekonomik, tarım ve çevre koşulları üzerinde yıkıcı etkileri olabilir. Etkisi sel ve fırtına gibi aniden görülmemesine rağmen, kuraklık doğal afetlerin en zararlı türlerinden biridir. Genellikle kuraklık; tarımsal, hidrolojik ve meteorolojik kuraklık olarak sınıflandırılmaktadır. Bunlardan meteorolojik kuraklıklar uzun bir zaman içinde yağışın belirgin şekilde normal değerlerin altına düşmesi olarak tanımlanır ve kaçınılması mümkün olmayan kuraklık çeşididir. Yağışın en önemli parametre olarak kabul edildiği meteorolojik kuraklıklarda, kuraklık algısı farklı iklim özelliklerine sahip bölgelerde önemli farklılıklar göstermektedir. Kuraklık davranışının yersel ve zamansal araştırmaları, kuraklık indeksleri olarak

isimlendirilen dolaylı tahmin metotları yoluyla, kuraklığın zararlarını önlemek için yapılan planların uygulamasında yardımcı olabilmektedir [1]. Kuraklık, uzun yıllardır birçok araştırmacı tarafından ciddi anlamda araştırılan önemli bir doğa olayıdır. Ancak bu tür olayların çalışılabilmesinde karşılaşılan zorluklar altında yatan gerçek, kuraklığın ne zaman başlayacağı, ne kadar süreceği, şiddetinin ne olacağı ve etkisi altına alacağı bölge büyüklüğü konusunda kesin bir bilgiye ulaşılamamasıdır. Bugüne kadar araştırmacılar tarafından çok sayıda kuraklık indeksi öne sürülmüştür. Bunlardan bazıları; Palmer Kuraklık Şiddeti İndeksi (PDSI) [2], Normalize Edilmiş Fark Bitki Örtüsü İndeksi (NDVI) [3], Standartlaştırılmış Yağış İndeksi (SYİ) [4] dir. Karabulut [5], çalışmasında Antakya- Kahramanmaraş bölgesinde toplam 5 istasyona ait 1975-2010 yılları arasındaki yağış verilerini SYİ yöntemi ile değerlendirerek kuraklık analizi yapmıştır. Çalışması sonucunda kuraklık frekansının son 10 yılda arttığını bildirmiştir. Liu, et al. [6], Çin in Nanjing bölgesine ait 1946-2000 yılları arasındaki yağış verilerini kullanarak 3, 6, 12 ve 24 aylık periyodlar için kuraklığı SYİ yöntemi ile belirlemişlerdir. Di Lena, et al. [7], Orta İtalya bölgesinde bulunan 69 istasyona ait 1951-2009 yılları arasındaki aylık yağış verilerini kullanarak, SYİ metoduyla 3, 6, 12 ve 24 aylık zaman periyodlarında bölgenin kuraklık analizini ve elde edilen SYİ değerlerinin gidişini Mann-Kendall testi ile belirlemişlerdir. Elde edilen SYİ değerlerinin eğiliminin çoğu istasyonda azalan yönde olduğu sonucuna ulaşmışlardır. Ayrıca, birçok araştırmacı tarafından farklı kuraklık indeksleri kullanılarak kuraklığın belirlenmesi için yapılmış çalışmalar bulunmaktadır [8-20]. Bu çalışmada 17270 numaralı Şanlıurfa istasyonuna ait aylık toplam yağış değerleri kullanılarak SYİ yöntemi ile 1, 3, 6 ve 12 aylık kuraklık indis değerleri hesaplanmıştır. 1937-2014 yılları arasındaki veriler kullanılarak yapılan kuraklık analizi ile kuraklık indis değerlerinin zamansal değişimleri irdelenmiştir. 2. Materyal ve Yöntem 2.1. Çalışma Alanı Bu çalışmada Türkiye nin güney doğusunda yer alan ve 17270 numaralı Şanlıurfa istasyonu ele alınmıştır. (Şekil 1). Meteoroloji Genel Müdürlüğünden alınan, Şanlıurfa istasyonuna ait 78 yıllık (1937-2014) aylık yağış değerleri, bölgenin kuraklık analizinin hesabında Şekil 1. Çalışma Alanı kullanılmıştır. 17270 numaralı Şanlıurfa istasyonunun uzun yıllar ortalama yıllık yağış toplamı 459.9 mm/m 2 dir. Aylık bazda ise en düşük uzun HU MUH. DER. 01 (2016) 37

yıllar ortalama toplam yağış değeri 0.59 mm/m 2 ile Temmuz ayında, en yüksek yağış ise 89.8 mm/m 2 ile Ocak ayında meydana gelmektedir. 2.2. Standartlaştırılmış Yağış İndeksi (SYİ) Kuraklığın belirlenmesinde genellikle yağışı değerlendirmek için Standartlaştırılmış Yağış İndeksi (SYİ) [4] kullanılmaktadır. Yağış toplamlarına gamma olasılık yoğunluk fonksiyonunu uydurmayı içeren SYİ metodu Denklem 1 de verildiği gibi aylık yağışlar ve uzun dönemli yağış ortalamaları arasındaki farkın standart sapmaya bölünmesi ile normalize edilerek elde edilmektedir. x ij x im SYİ = σ (1) Burada; x ij, i. yağış istasyonundaki j. gözlemdeki aylık yağışı, x im, uzun dönemli yağış ortalamasını ve σ standart sapmayı ifade etmektedir. SYİ değerinin; sıfırın altına düştüğü dönemler kuraklığın olduğu dönemler olarak kabul edilirken, pozitif değere yükseldiği dönemler kuraklığın bittiği, yani yağışlı dönemler olarak değerlendirilir. SYİ değerleri sürekli olarak negatif ise bu zaman periyodu kurak dönem olarak tanımlanır. SYİ metodunda aylık yağış veri setleri en az 30 yıllık kesintisiz dönem için düzenlenir ve SYİ yöntemi ile kuraklık şiddeti Tablo 1 de gösterilen kategorilere göre sınıflandırılabilir[4, 21]. Tablo 2. SYİ Değerlerinin Sınıflandırılması [4, 21] SYİ Değerleri Kuraklık Sınıflandırılması 2.0 > SYİ Aşırı yağışlı (AY) 1.5 < SYİ 2.0 Çok yağışlı (ÇY) 1.0 < SYİ 1.5 Orta yağışlı (OY) 0 < SYİ 1.0 Hafif Yağışlı (HY) -1.0 < SYİ 0 Hafif Kurak (HK) -1.5 < SYİ -1.0 Orta kurak (OK) -2.0 < SYİ -1.5 Çok kurak (ÇK) -2.0 SYİ Aşırı kurak (AK) 3. Bulgular ve Tartışma 3.1. Kuraklık Analizi Kuraklık analizi için, Türkiye nin güney doğusunda yer alan 17270 numaralı Şanlıurfa meteoroloji istasyonunda 1937-2014 yılları arasında kesintisiz olarak ölçülmüş aylık yağış verileri kullanılmıştır. MATLAB yazılımı ile hazırlanmış bir program kullanılarak yağış verileri gamma dağılımına uydurulmuş ve sonrasında SYİ değerleri hesaplanmıştır. Aylık ve yıllık toplam yağışlar kullanılarak elde edilen seri SYİ değerlerinin zamansal dağılımı Şekil 2 de verilmiştir. Uzun dönemli yağış verilerine bağlı olarak hesaplanan SYİ lerin değerlendirilmesinde kuraklığın geçmişten günümüze değişiminin daha iyi incelenebilmesi açısında 1937-1985 ve 1986-2014 yılları arası iki farklı dönem olarak ele alınmıştır. HU MUH. DER. 01 (2016) 38

Şekil 2. 1, 3, 6 ve 12 aylık SYİ değerlerinin dağılımı Şekil 2 deki SYİ değerleri incelendiğinde, 1 aylık SYİ değerlerine göre, 1937-1985 yılları arasında 6 ayda aşırı kuraklık gözlenmiş, 1986-2014 yılları arasında ise 14 ayda aşırı kuraklık gözlenmiştir. 3 aylık SYİ değerlerine göre, tüm zaman aralığında 19 aşırı kurak ay gözlenmiş ve bu aşırı kurak ayların 9 tanesi 1937-1985 yılları arasında olduğu belirlenmiştir. 6 aylık SYİ değerlerine göre, toplam 27 aşırı kurak ayın 17 si 1937-1985 yılları arasında gözlenmiş ve bunların 9 tanesi ise 1972-1973 yılları arasında HU MUH. DER. 01 (2016) 39

olduğu görülmüştür. 12 aylık SYİ değerleri incelendiğinde ise, toplam 23 ayın aşırı kurak olduğu belirlenmiştir ve bunların 12 tanesi 1937-1985 yılları arasında görülmüş ve bu yıllar arasında gözlenen 12 aylık kuraklık değerlerinin ise tamamının 1970-1973 yılları arasında olduğu belirlenmiştir. Ayrıca tüm zaman ölçeklerine göre en büyük SYİ değerlerinin Ekim-Aralık 1972 dönemleri arasında meydana geldiği görülmüştür. 1, 3, 6 ve 12 aylık SYİ değerlerine göre en uzun kurak ve yağışlı dönemler tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1 e göre kurak dönemler incelendiğinde, SYİ-1 değerleri için en uzun kurak dönem Ekim 1972 de başlamış ve 9 ay sürmüş olup, SYİ-3 değerleri için Temmuz 1972 de başlayıp 16 ay sürdüğü görülmektedir. SYİ-6 değerleri için ise en uzun kurak dönem 16 ay sürmüştür ve 1941, 1957 ve 1978 yıllarında olmak üzere üç farklı zamanda meydana gelmiştir. SYİ-12 değerlerine göre ise en uzun kurak dönem Şubat 2004-Ocak 2009 arasında meydana gelmiş ve 60 ay sürmüştür. Tablo 1 e göre yağışlı dönemler incelendiğinde ise, SYİ-1 için Şubat-1953, Temmuz- 1987 ve Ocak-2012 yıllarında başlayıp 10 ay süren yağışlı bir dönem meydana gelmiştir. SYİ-3 için bu dönem 16 ay sürmüş ve Temmuz 1987 de başlamıştır. SYİ-6 için 33 ay, SYİ-12 için ise 38 ay süren yağışlı dönem ise iki zaman ölçeği için de 1966-1969 yılları arasında meydana gelmiştir. Tablo 1. 1, 3, 6 ve 12 aylık SYİ değerlerine göre en uzun kurak ve yağışlı dönemler Kurak Dönem Yağışlı Dönem Başlangıç Bitiş Süre Başlangıç Bitiş Süre Tem.53 Nis.54 SYİ-1 Eki.72 Haz.73 9 ay Mar.88 Ara.88 10 ay May.12 Şub.13 SYİ-3 Tem.72 Eki.73 16 ay Tem.87 Eki.88 16 ay Oca.42 Nis.43 SYİ-6 Ara.57 Mar.59 16 ay Tem.66 Mar.69 33 ay Oca.78 Nis.79 SYİ-12 Şub.04 Oca.09 60 ay Mar.66 Nis.69 38 ay Tüm zaman ölçekleri için SYİ değerlerinin dağılımı Şekil 3-6 da verilmiştir. Şekil 3 te verilen 1 aylık SYİ değerlerinin dağılımı incelendiğinde, 1937-2014 yılları arasında Şanlıurfa istasyonunun indis değerlerinin %64 yağışlı, %36 sı ise kurak olarak sınıflandırılmıştır. Buna göre, kurak kısmın %73 ü Hafif Kurak sınıflandırmasında meydana gelmiş, %6 sı ise Aşırı Kurak olarak meydana gelmiştir. Yağışlı kısmın ise %77 si Hafif yağışlı, %15 si Orta Yağışlı, %6 sı Çok Yağışlı olarak meydana gelmiş, sadece %2 lik kısmı Aşırı Yağışlı olarak sınıflandırılmıştır. 3 aylık SYİ değerlerinin dağılımı ise Şekil 4 te verilmiştir. Burada SYİ-1 değerlerine kıyasla kurak ay sayısının yağışlı ay sayısında fazla olduğu, kurak dönemin kendi içerisindeki sınıflandırılmada ise, SYİ-1 değerleriyle paralellik olduğu görülmektedir. Yağışlı dönem içerisinde aşırı yağış oluşma durumu, tüm yağışlı dönemin % 4 olarak ortaya çıkmıştır. Şekil 5 teki 6 aylık SYİ değerlerinin dağılımı incelendiğinde, kurak ve yağışlı geçen zamanlar sırasıyla %49 ve %51 ile birbirine oldukça yakın olmuştur. Kurak dönemin %69 u Hafif Kurak, %18 i Orta Kurak, %7 si ise Çok Kurak sınıflandırmasında meydana gelmiş, %6 sı ise Aşırı Kurak olarak meydana gelmiştir. Yağışlı kısmın ise %71 i Hafif yağışlı, %15 si Orta Yağışlı, %9 sı Çok Yağışlı, %5 lik kısmı ise Aşırı Yağışlı olarak meydana gelmiştir. SYİ-12 değerlerine göre ise, 1937-2014 yılları arasındaki dönemin %51 i kurak, %49 u yağışlı olarak sınıflandırılmıştır. Kurak dönemde ise %73 Hafif Kurak, %17 Orta Kurak olarak, Çok Kurak ve Aşırı Kurak ise toplamda %10 olarak meydana gelmiştir. Yağışlı dönemde ise Hafif Yağışlı %73, Orta Yağışlı %10, Çok Yağışlı %10, Aşırı Yağışlı ise %7 olarak oluşmuştur. HU MUH. DER. 01 (2016) 40

Şekil 3. Şanlıurfa istasyonu için Aylık SYİ değerlerinin dağılımı Şekil 4. Şanlıurfa istasyonu için 3 aylık SYİ değerlerinin dağılımı HU MUH. DER. 01 (2016) 41

Şekil 5. Şanlıurfa istasyonu için 6 aylık SYİ değerlerinin dağılımı Şekil 6. Şanlıurfa istasyonu için 12 aylık SYİ değerlerinin dağılımı HU MUH. DER. 01 (2016) 42

4. Sonuçlar Türkiye nin Güneydoğusunda yer alan 17270 numaralı Şanlıurfa istasyonuna ait yağış değerleri MATLAB programı aracılığıyla gamma dağılımına uydurulup, standartlaştırılmış yağış indeksi (SYİ) yöntemi ile normalize edilerek kuraklık analizi yapılmıştır. 1, 3, 6 ve 12 aylık seri yağış verileri kullanılarak elde edilen SYİ değerlerinin zamansal değişimi 1937-1985 ve 1986-2014 yılları olmak üzere iki farklı dönem için incelenmiştir. Buna göre, 1937-1985 yılları arasında gözlenen aşırı kurak ay sayısı SYİ-1, SYİ-3,, SYİ-6 ve SYİ-12 için sırasıyla 6, 9 17 ve 12 iken 1986-2014 yılları arasında gözlenen aşırı kurak ay sayısı ise SYİ-1, SYİ-3,, SYİ-6 ve SYİ-12 için sırasıyla 14, 10, 10 ve 12 olmuştur. Bu değerlere göre, 1986-2014 yılları arasında meydana gelen aşırı kurak ay sayısının 1937-1985 yılları arasında meydana gelen aşırı kurak ay sayısından oldukça fazla olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca, 1937-2014 yılları arasında en kurak dönemin 1972-1973 yılları arasında olduğu görülmektedir. Şanlıurfa istasyonu için hesaplanan SYİ değerlerinin dağılımına göre ise SYİ-1 için kurak dönemin yağışlı dönemden daha az olduğu, diğer zaman periyotları için ise kurak ve yağışlı dönemlerin birbirine oldukça yakın olduğu anlaşılmaktadır. Meydana gelen kuraklıklar incelendiğinde ise tüm zaman periyotları için Hafif Kurak dönemin %69-75, Orta Kurak dönemin %15-18, Çok Kurak dönemin %5-7, Aşırı Kurak dönemin ise %4-7 aralığında olduğu görülmüştür. Aşırı yağışlı dönemin ise %2-7 aralığında olduğu belirlenmiş ve en yüksek değer olan %7 değerinin ise 12 aylık SYİ değeri olan SYİ- 12 de tespit edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda; özellikle son 30 yıllık dönemde, kuraklığın görülme frekansının arttığı ve aşırı kuraklık görülen ay sayısının, önceki dönemlere göre oldukça fazla olduğu görülmektedir. Bu veriler ışığında mevcut su kaynaklarının etkin kullanımı ve su kaynaklarının etkin planlanması amacıyla, uygun politikalar üretilmesinin gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Ayrıca tarım ekonomisi açısından stratejik öneme sahip bölgede daha fazla gözlem istasyon ile ve uzun süreli veriler kullanılarak yağışın ve kuraklığın trendinin belirlenmesi uygulayıcılara rehber olabilecektir. Teşekkür Bu çalışma Harran Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu (HÜBAK) tarafından 15107 numaralı proje kapsamında desteklenmiştir. Kaynaklar [1] F. Fiorillo and F. M. Guadagno, "Karst Spring Discharges Analysis in Relation to Drought Periods, Using the SPI," Water Resources Management, vol. 24, pp. 1867-1884, Jul 2010. [2] W. C. Palmer, Meteorological drought vol. 30: US Department of Commerce, Weather Bureau Washington, DC, USA, 1965. [3] F. N. Kogan, "Remote sensing of weather impacts on vegetation in non-homogeneous areas," International Journal of Remote Sensing, vol. 11, pp. 1405-1419, 1990. [4] T. B. McKee, N. J. Doesken, and J. Kleist, "The relationship of drought frequency and duration to time scales," in Proceedings of the 8th Conference on Applied Climatology, 1993, pp. 179-183. [5] M. Karabulut, "Drought analysis in Antakya- Kahramanmaraş Graben, Turkey," Journal of Arid Land, vol. 7, pp. 741-754, 2015. [6] J. F. Liu, X. N. Zhang, and H. M. Wang, "Drought and Flood Distribution Variation Based on SPI in Nanjing, China," Applied Mechanics and Materials, vol. 295-298, pp. 2116-2120, 2013. [7] B. Di Lena, L. Vergni, F. Antenucci, F. Todisco, and F. Mannocchi, "Analysis of drought in the region of Abruzzo (Central Italy) by the Standardized Precipitation Index," Theoretical and Applied Climatology, vol. 115, pp. 41-52, 2013. [8] M. I. Al-Qinna, N. A. Hammouri, M. M. Obeidat, and F. Y. Ahmad, "Drought analysis in Jordan under current and future climates," Climatic Change, vol. 106, pp. 421-440, 2010. [9] D. C. Edossa, M. S. Babel, and A. Das Gupta, "Drought Analysis in the Awash River Basin, Ethiopia," Water Resources Management, vol. 24, pp. 1441-1460, 2009. [10] M. Türkes and H. Tatli, "Use of the standardized precipitation index (SPI) and a modified SPI for shaping the drought probabilities over Turkey," International Journal of Climatology, vol. 29, pp. 2270-2282, 2009. HU MUH. DER. 01 (2016) 43

[11] K. Xu, D. Yang, H. Yang, Z. Li, Y. Qin, and Y. Shen, "Spatio-temporal variation of drought in China during 1961 2012: A climatic perspective," Journal of Hydrology, vol. 526, pp. 253-264, 2015. [12] S. Morid, V. Smakhtin, and M. Moghaddasi, "Comparison of seven meteorological indices for drought monitoring in Iran," International Journal of Climatology, vol. 26, pp. 971-985, 2006. [13] R. Arabzadeh, M. M. Kholoosi, and J. Bazrafshan, "Regional Hydrological Drought Monitoring Using Principal Components Analysis," Journal of Irrigation and Drainage Engineering, p. 04015029, 2015. [14] I. Livada and V. D. Assimakopoulos, "Spatial and temporal analysis of drought in greece using the Standardized Precipitation Index (SPI)," Theoretical and Applied Climatology, vol. 89, pp. 143-153, 2006. [15] M. Gocic and S. Trajkovic, "Spatiotemporal characteristics of drought in Serbia," Journal of Hydrology, vol. 510, pp. 110-123, 2014. [16] M. Gocic and S. Trajkovic, "Analysis of precipitation and drought data in Serbia over the period 1980 2010," Journal of Hydrology, vol. 494, pp. 32-42, 2013. [17] S. M. Vicente-Serrano, O. Chura, J. I. López- Moreno, C. Azorin-Molina, A. Sanchez- Lorenzo, E. Aguilar, et al., "Spatio-temporal variability of droughts in Bolivia: 1955-2012," International Journal of Climatology, vol. 35, pp. 3024-3040, 2015. [18] H. Tabari, J. Nikbakht, and P. Hosseinzadeh Talaee, "Hydrological Drought Assessment in Northwestern Iran Based on Streamflow Drought Index (SDI)," Water Resources Management, vol. 27, pp. 137-151, 2012. [19] F. K. Sönmez, A. L. I. Ü. Kömüscü, A. Erkan, and E. Turgu, "An Analysis of Spatial and Temporal Dimension of Drought Vulnerability in Turkey Using the Standardized Precipitation Index," Natural Hazards, vol. 35, pp. 243-264, 2005. [20] O. Yıldız, "Spatiotemporal Analysis of Historical Droughts in the Central Anatolia, Turkey," Gazi University Journal of Science, vol. 27, pp. 1177-1184, 2014. [21] L. Vermes, I. C. o. Irrigation, and Drainage, How to Work Out a Drought Mitigation Strategy: An ICID Guide: Wirtschafts-und Verlagsgesellschaft, Gas und Wasser mbh, 1998. HU MUH. DER. 01 (2016) 44