TRC1 BÖLGESİ NİN ÜLKE İÇİ TİCARETİ BÜLTENİ Yapılan bu çalışma ile TRC1 Bölgesi illerinin mal ve hizmet ticaretini hangi illerle yaptığı analiz edilmektedir. Böylece, TRC1 Bölgesi illerinin mal ve hizmet ticaret yollarının ve yoğunluğunun belirlenmesi amaçlanmaktadır. Bu çalışmada Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından Eylül 2014 te kullanıma açılan Girişimci Bilgi Sistemi nin (GBS) mevcut 2013 yılı verileri kullanılmıştır. Ülke içi ticarette alım satım tutarları incelendiğinde, TRC1 illeri arasında Gaziantep in ülke içi ticareti en fazla olan il olduğu ve TRC1 illerinin alım tutarlarının satım tutarlarından fazla olduğu görülmektedir (Örneğin, İstanbul un satım tutarı alım tutarından fazladır.) Tablo 1. Ülke İçi Ticaret, Alım ve Satım Tutarları (TL) Türkiye Toplam Alım 2.170.941.500.237 49.576.440.708 3.661.273.406 487.627.861 Toplam Satım 2.170.941.500.237 45.211.601.989 2.583.497.694 238.246.422 Toplam İç Ticaret 4.341.883.000.474 94.788.042.697 6.244.771.100 725.874.283 Tablo 2 ye bakıldığında Gaziantep in ülke dış ticaret hacminde aldığı payın, ülke içi ticaret hacminden aldığı paydan yüksek olduğu görülmektedir. Tablo 2. TRC1 İllerinin iç ve Dış Ticaretteki Payı (%) TRC1 Dış Ticaretten Aldığı Pay (2014) 3,12 0,10 0,02 3,23 İç ticaretten Aldığı Pay (2013) 2,18 0,14 0,02 2,34 Kaynak: GBS & TÜİK, 2013 Tablo 3 e göre, Gaziantep in yaklaşık %48 oranında, Adıyaman ın %25 ve Kilis in %11 oranında kendi ihtiyaçlarını karşıladıkları görülmektedir. Tablo 3. TRC1 İllerinin Alım Yaptığı İller ve Oranlar (%) Alım Yapan İl Gaziantep 47,5 İstanbul 32,4 Gaziantep 32,3 İstanbul 23,7 Adıyaman 24,7 İstanbul 30,6 Ankara 3,5 Ankara 9,1 Kilis 11,3 Hatay 3,3 Gaziantep 5,9 Ankara 4,9 Alım Adana 2,8 Şanlıurfa 4,6 Adana 3,6 Yapılan İzmir 2,8 Hatay 3,1 Hatay 3,3 İl (%) Şanlıurfa 1,9 Mersin 3,0 Kahramanmaraş 1,9 Mersin 1,4 Adana 2,3 Mersin 1,7 Kocaeli 1,4 Kocaeli 2,2 Siirt 1,5 Kahramanmaraş 1,3 Kahramanmaraş 2,2 Kayseri 0,7 Gaziantep in yaptığı alımların %81 inin, Adıyaman ın yaptığı alımların %77 sinin, Kilis in yaptığı alımların ise %83 ünün alım yapılan iller sıralamasında yer alan ilk 5 ilden; kalan alımların da diğer 76 ilden sağlandığı görülmektedir. Buna göre, TRC1 illerinin ticari alımlarının büyük oranda belli illerde yoğunlaştığı ve ticari ilişkilerini ağırlıklı olarak 4-5 il ile sınırlamaları
dolayısıyla, kırılgan bir ekonomik yapı çerçevesinde ticari faaliyetlerini gerçekleştirdikleri ifade edilebilir. Tablo 4 ve 5 e bakıldığında ise, Gaziantep ve Adıyaman ın kendi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla bölge içi çok az alım yaptığı görülmektedir. Buna göre, Gaziantep, Kilis ve Adıyaman dan toplamda %0,5; Adıyaman, sadece Gaziantep ten %5,9; Kilis ise Adıyaman ve Gaziantep ten toplamda %32,6 oranında alım yapmaktadır. Bu kapsamda, bölge illerinin genel olarak mal ve hizmet alımında birbirleriyle güçlü bir bağları bulunmadığı söylenebilir. Tablo 4. TRC1 İlleri Arasında Alım Tutarları (TL) ALAN İL ALINAN İL Gaziantep 23.549.946.242 215.733.280 157.411.088 Adıyaman 216.033.645 906.136.059 1.426.623 Kilis 62.833.546 347.570 55.295.133 Tablo 5. TRC1 İlleri Arasında Alım Oranları (%) ALAN İL ALINAN İL (%) Gaziantep 47,5 5,9 32,3 Adıyaman 0,4 24,7 0,3 Kilis 0,1 0,0 11,3 TRC1 illerinin komşu iller ve yakın coğrafyaya mal ve hizmet satışının kısıtlı olduğu, TRC1 illerinin kendi çevrelerine çok az mal sattıkları görülmektedir (Tablo 6). Gaziantep in yaptığı satımların %78 inin, Adıyaman ın yaptığı satımların %78 sinin, Kilis in ise yaptığı satımların %79 ünün satım yapılan iller sıralamasında yer alan ilk 5 İl e kalan satımların diğer 76 İl e yapıldığı görülmektedir. Buna göre, TRC1 illerinin ticari satımlarının, alımlarda olduğu gibi büyük oranda belli illerde yoğunlaştığı ve ticari ilişkilerini ağırlıklı olarak 4-5 il ile sınırlamaları dolayısıyla homojen bir yoğunluğa sahip olmadığı görülmektedir. Tablo 6. TRC1 İllerinin Satım Yaptığı İller ve Oranları (%) Satım Yapan İl Gaziantep 52,1 Adıyaman 35,1 Gaziantep 26,4 İstanbul 18,1 İstanbul 19,5 Kilis 23,2 Ankara 3,6 Ankara 11,3 İstanbul 18,7 Adana 2,1 Gaziantep 8,4 Mersin 5,7 Satım İzmir 1,9 Kahramanmaraş 3,2 Aydın 5,1 Yapılan Mersin 1,6 Kocaeli 2,3 Ankara 3,0 İl (%) Kahramanmaraş 1,5 Malatya 2,2 İzmir 2,2 Hatay 1,5 Şanlıurfa 2,2 Balıkesir 2,2 Bursa 1,5 Adana 1,4 Hatay 1,8 Şanlıurfa 1,4 Diyarbakır 1,4 Şanlıurfa 1,7 Tablo 7. TRC1 İlleri Arasında Satım Tutarları (TL) SATAN İL SATIŞ YAPILAN İL Gaziantep 23.549.946.242 216.033.645 62.833.546 Adıyaman 215.733.280 906.136.059 347.570 Kilis 157.411.088 1.426.623 55.295.133 2
Gaziantep %0,8 oranında Adıyaman ve Kilis e; Adıyaman %8,9 oranında Gaziantep ve Kilis e; Kilis ise %26,5 oranında Gaziantep ve Adıyaman a satım yapmaktadır (Tablo 8). Bölge içi mal ve hizmet satımında Kilis ve Gaziantep in, Adıyaman a kıyasla daha çok ticari bağları olduğu söylenebilir. Tablo 8. TRC1 İlleri Arasında Satım Oranları (%) SATAN İL SATIŞ YAPILAN İL (%) Gaziantep 52,1 8,4 26,4 Adıyaman 0,5 35,1 0,1 Kilis 0,3 0,1 23,2 TRC1 illerinin diğer illere ne sattığı sorusuna cevap olabilecek şekilde, sektörlerin net satış değerlerine göre illerde ana sektörlerin büyüklüğü Tablo 9 da incelenmiştir. Tabloda görüldüğü üzere örneğin, tekstil ürünleri imalatının ülkedeki toplam değerinin %18 inin ve deri ürünleri imalatının %7 sinin Gaziantep te bulunduğu görülmektedir. Gaziantep in sattığı ürünlerin de bu sektör büyüklükleri ile ilişkili olduğu düşünülmektedir. Tablo 9. TRC1 İlleri Sektör Büyüklükleri (İlk 5 Sektör) Sektör Büyüklükleri 1 Tekstil Ürünlerinin İmalatı %18 Tekstil Ürünlerinin İmalatı %4 2 Deri Ve İlgili Ürünlerin İmalatı %7 Giyim Eşyalarının İmalatı %4 3 Kauçuk Ve Plastik Ürünlerin İmalatı %7 4 Kâğıt Ve Kâğıt Ürünlerinin İmalatı %5 Temel Eczacılık Ürünlerinin Ve Eczacılığa İlişkin Malzemelerin İmalatı %3 Diğer Metalik Olmayan Mineral Ürünlerin İmalatı %2 5 Gıda Ürünlerinin İmalatı %5 Mobilya İmalatı %2 Deri Ve İlgili Ürünlerin İmalatı %1 Ağaç, Ağaç Ürünleri Eşyaların İmalatı %1 İller arası alım ve satımların gösterildiği Şekil 1, 2 ve 3 te yer alan haritalarda, bölge illerinin ticaret yolları gösterilmektedir. Kırmızı renk ticari alım, mavi renk ise ticari satımı göstermektedir. Şekil 1 e göre, Gaziantep in ticari faaliyetleri İstanbul ve Ankara ya (toplam %25) yoğunlaşmaktadır. Şekil 1. Gaziantep İç Ticaret Haritası 3
Adıyaman ın ticari faaliyetleri İstanbul ve Ankara ya (toplam %38) yoğunlaşmaktadır. Şekil 2. Adıyaman İç Ticaret Haritası Kilis in ticari faaliyetleri ise İstanbul ve Ankara ya (toplam %31) yoğunlaşmaktadır. Şekil 3. Kilis İç Ticaret Haritası Bölge illerinin ülke içi yaptığı ticarette İstanbul %21,4 Ankara %4 ile en büyük payı alan ilk iki ildir. Özellikle İstanbul, TRC1 illerinin en çok ticaret yaptığı ortak ildir (Tablo 10). Tablo 10. TRC1 İllerinin İstanbul ve Ankara İle Ticareti (%) TRC1 İstanbul İle Ticaret 21,0 27,0 26,7 21,4 Ankara İle Ticaret 3,6 10,0 4,3 4,0 Tablo 11 de görüleceği üzere, Kilis hariç tutulduğunda, TRC1 Bölgesi içinde yapılan ticaretin payının düşük olması, bölge illerinin birbiri ile entegre olmadığını göstermektedir. Tablo 11. TRC1 İçi Ticaret Oranı (%) TRC1 İçi Ticaret Adıyaman + Kilis 0,7 Gaziantep + Kilis 6,9 Gaziantep + Adıyaman 30,6 4
Yukarıda verilen bilgiler kapsamında GBS ye göre, İstanbul un çok sayıda mal ve hizmeti üretme kapasitesine sahip olması etkisi ile birlikte ülke genelindeki tüm iller, ortalama %34 oranında İstanbul dan gelecek mal ve hizmetlere bağımlıdır. Bölge illeri ülkedeki diğer iller gibi, kendilerinden çok İstanbul a entegredir. Bu durum, ülke ekonomisinin İstanbul merkezli olmasının da bir sonucudur. Ayrıca, iller arasında lojistik bağlamda eksikliğin var olması İstanbul a, ülke bütününde mal ve hizmetlerin toplandığı ve tekrar dağıtıldığı bir lojistik merkez misyonunu kazandırmaktadır. Son olarak, Kilis ve Gaziantep gibi farklı ekonomik yapıdaki illere mal satabilmesi İstanbul un, hem sıradan hem de sofistike mal ve hizmet üretme becerisini ortaya koymaktadır. Ticaretin, zenginleşmenin kaynağı olduğu düşünülürse, İstanbul un TRC1 Bölgesi nden kendisine zenginlik transfer ettiği düşünülebilir. 5