XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz 2004 İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya TÜRKİYE DE FEN BİLİMLERİ EĞİTİMİ TEZLERİ Sibel BALCI Rtb Eğitim Çözümleri sibel.balci@sbs.com.tr ÖZET Bu çalışmada, Türkiye de fen bilimleri eğitimi alanında yazılmış olan yüksek lisans ve doktora tezleri çeşitli değişkenler açısından incelenmiştir. Bu amaç doğrultusunda fen bilimleri eğitimi alanında yazılmış olan yüksek lisans ve doktora tezlerinin bir listesi çıkarılmıştır. YÖK Yayın ve Dökümantasyon Dairesi Başkanlığı ndan erişilebilen tezler çalışmada yer almaktadır. Tezlerin fen bilimleri eğitimi alanına özgü anahtar kelimeler ile ulaşılabiliyor olması çalışmada yer alacak tezleri belirlemede önemli bir ölçüt olarak kabul edilmiştir. Kullanılan anahtar kelimeler sonucunda bulunan tezlerin içerik olarak da fen bilimleri eğitimi ile ilgili olması çalışmada yer alan tezleri belirlemede diğer bir ölçüt olarak kabul edilmiştir. Yukarıda bahsi geçen ölçütler doğrultusunda 293 tane yüksek lisans ve doktora tezi incelenmiştir. Çalışmada tezlerin yıllara, kurumlara, dile, cinsiyete göre dağılımı konularında detaylı bilgi verilecektir. Anahtar kelimeler: Yüksek Lisans Tezleri, Doktora Tezleri, Fen Bilgisi Eğitimi, Biyoloji Eğitimi, Kimya Eğitimi, Fizik Eğitimi SUMMARY The purpose of this study is to examine the master s theses and doctoral theses written in the field of science education. With the light of this purpose a list of master s and doctoral theses is prepared. The following criteria are important to determine which theses will be included in the study: - The theses should be researchable in the Council of Higher Education of the Republic of Turkey. - The theses should be researchable with the keywords that belong to science education. - The theses found by the keywords should be related with science education. 293 masters and doctoral theses are examined according to the stated criteria. The frequency distribution of the theses according to the year, institution, language and gender will be given. Keywords: Master s Theses, Doctoral Theses, Science Education, Biology Education, Chemistry Education, Physics Education.
AMAÇ Çalışma Türkiye de 1987 yılından beri yazılmış olan fen bilimleri eğitimi ile ilgili yüksek lisans ve doktora tezlerini çeşitli değişkenler açısından incelemek amacıyla yapılmıştır. Çalışmada tezlerin yıllara, kurumlara, dile, cinsiyete göre nasıl bir frekans dağılımının olduğu anlatılacaktır. YÖNTEM Yukarıda belirtilen amaçlar doğrultusunda 1987 yılından itibaren fen bilimleri eğitimi alanında yazılan yüksek lisans ve doktora tezlerinin bir listesi çıkarılmıştır. Bu listeyi çıkarırken tezlerin Yükseköğretim Kurulu Yayın ve Dökümantasyon Dairesi Başkanlığı ndan erişilebiliyor olması önemli bir ölçüt olarak kabul edilmiştir. Tezlerin listesi çıkarılırken Yükseköğretim Kurulu Yayın ve Dökümantasyon Dairesi Başkanlığı nın internet adresi olan www.yok.gov.tr den faydalanılmıştır. Ayrıca aşağıda belirtilen anahtar kelimeler YÖK ün internet sayfasında yer alan TEZ TARAMA linkinde bulunan uygun anahtar kelimeleri de içermektedir. Tezlerin fen bilimleri eğitimi alanına ait anahtar kelimelerle erişilebiliyor olması diğer bir ölçüttür. Kullanılan anahtar kelimeler: Fen Bilgisi, Fen Bilgisi Dersi, Fen Bilgisi Öğretimi, Fen Eğitimi, Fen Liseleri, Fen Eğitim Fakülteleri, Biyoloji Dersi, Biyoloji Eğitimi, Biyoloji Laboratuvarları, Biyoloji Öğretimi, Biyoloji Öğretmenleri, Biyoloji Soruları, Fizik Dersi, Fizik Öğretmenleri, Fizik Tutum Ölçeği, Kimya Dersi, Kimya Öğretimi, Kimya Soruları ndan oluşmaktadır. Bu anahtar kelimelerle ulaşılan tezlerin içeriklerine de bakılmış, içerik olarak da fen bilgisi eğitimi ile ilgili olması amaçlanmıştır. Anahtar kelimelerin sayısının fazla sayıda tutulmasıyla bu alanda yazılmış bütün tezlere ulaşmak amaçlanmıştır. Yukarıda belirtilen ölçütler doğrultusunda 293 tane yüksek lisans ve doktora tezine ulaşılmıştır. Tezlerin, yıllara, kurumlara, dile, cinsiyete göre frekans dağılımlarına bakılmıştır. BULGULAR Tezlerin Kurumlara Göre Dağılımı Fen bilimleri eğitimi alanında yazılan 293 yüksek lisans ve doktora tezinin kurumlara göre dağılımı aşağıdaki tabloda ve dilim grafikte (pie chart) verilmiştir. Tablodan da görülebileceği gibi sayı olarak en yüksek yüzdeye sahip üniversiteler aşağıdaki gibidir: 1. Gazi Üniversitesi (%18.8) 2. Hacettepe Üniversitesi (%16.0) 3. Marmara Üniversitesi (%13.3)
Tablo 1: Tezlerin Kurumlara Göre Dağılımı ÜNİVERSİTE FREKANS YÜZDE Abant Izzet Baysal Üniversitesi 1 0.3 Anadolu Üniversitesi 6 2.0 Ankara Üniversitesi 10 3.4 Atatürk Üniversitesi 8 2.7 Balikesir Üniversitesi 9 3.1 Bogaziçi Üniversitesi 8 2.7 Celal Bayar Üniversitesi 5 1.7 Çukurova Üniversitesi 2 0.7 Dicle Üniversitesi 1 0.3 Dokuz Eylül Üniversitesi 27 9.2 Fatih Üniversitesi 1 0.3 Gazi Üniversitesi 55 18.8 Hacettepe Üniversitesi 47 16.0 Inönü Üniversitesi 3 1.0 Istanbul Üniversitesi 1 0.3 KATÜ 21 7.2 Marmara Üniversitesi 39 13.3 ODTÜ 27 9.2 Onsekiz Mart Üniversitesi 3 1.0 Osmangazi Üniversitesi 2 0.7 Pamukkale Üniversitesi 2 0.7 Selçuk Üniversitesi 4 1.4 Süleyman Demirel Üniversitesi 1 0.3 Uludag Üniversitesi 4 1.4 Yüzüncü Yıl Üniversitesi 6 2.0
Grafik 1: Tezlerin Kurumlara Göre Dağılımı Tezlerin Türe Göre Dağılımı Fen bilimleri eğitimi alanında yazılan 293 tane tezin türe göre dağılımı aşağıdaki tabloda ve dilim grafikte (pie chart) verilmiştir. Tablodan da görüleceği üzere yazılan tezlerin %94.2 sini yüksek lisans tezleri oluşturmaktadır. Tablo 2: Tezlerin Türe Göre Dağılımı TÜR FREKANS YÜZDE Doktora 17 5.8 Yüksek lisans 276 94.2
Grafik 2: Tezlerin Türe Göre Dağılımı Tezlerin Dile Göre Dağılımı Fen bilimleri eğitimi alanında yazılmış olan 293 tane yüksek lisans ve doktora tezinin dile göre dağılımı aşağıdaki tabloda ve dilim grafikte (pie chart) verilmiştir. Yazılan tezlerin %87.4 ünün dili Türkçe dir. Tablo 3: Tezlerin Dile Göre Dağılımı DİL FREKANS YÜZDE İngilizce 36 12.3 Türkçe 257 87.4
Grafik 3: Tezlerin Dile Göre Dağılımı Tezlerin Yıla Göre Dağılımı Fen bilimleri alanında yazılan 293 tane tezin yıllara göre dağılımı aşağıdaki tablo ve dilim grafik (pie chart) ta gösterilmiştir. Yıllara göre dağılımda en yüksek yüzde (%29.4) 2001 yılına aittir. 1987 yılından itibaren yazılan yüksek lisans ve doktora tezlerinin sayısının her yıl giderek artan bir yüzdeye sahip olması dikkat çeken noktalardan biridir. Tablo 4: Tezlerin Yıla Göre Dağılımı YIL FREKANS YÜZDE 1989 1 0.3 1990 6 2.0 1991 2 0.7 1992 2 0.7 1993 9 3.1 1994 7 2.4 1995 10 3.4 1996 21 7.2 1997 14 4.8 1998 22 7.5 1999 17 5.8 2000 39 13.3 2001 86 29.4 2002 57 19.5
Grafik 4: Tezlerin Yıla Göre Dağılımı Tezlerin Cinsiyete Göre Dağılımı Fen bilimleri alanında yazılan 293 tane tezin cinsiyete göre dağılımı aşağıdaki tablo ve dilim grafik (pie chart) ta gösterilmiştir. Cinsiyete göre dağılımda bayanların (%54.3) erkeklere (%45.7) göre daha yüksek yüzdeye sahip olduğu gözlenmektedir. Tablo 6: Tezlerin Cinsiyete Göre Dağılımı CİNSİYET FREKANS YÜZDE Bay 134 45.7 Bayan 159 54.3
Grafik 6: Tezlerin Cinsiyete Göre Dağılımı SONUÇ Çalışma Türkiye de fen bilgisi eğitimi alanındaki eğilimi görmek açısından önemli bir çalışmadır. Çalışmanın devamı olarak üniversiteler bazında konu dağılımı, araştırmanın yapısı (deneysel, nitel, nicel, betimsel), örnekleme ait özellikler (sayı, yaş grubu, sınıf düzeyi) de incelenecektir. Yukarıda bahsedilen değişkenlerde incelendiğinde, üniversite içinde çalışılan konuların benzerlik gösterdiği ama üniversiteler arasında çalışılan konuların birbirinden farklı olduğu sonucuna ulaşılması beklenmektedir. Ayrıca araştırmaların çoğunun deneysel olduğu da çıkarılması beklenen sonuçlardan bir tanesidir. Araştırmalar deneysel olunca örneklem sayısı da çok fazla olmamaktadır. Çalışma tamamlandığında yüksek lisans ve doktora öğrencilerine ışık tutması amaç edinilmiştir. Yukarıda bahsedilen bulgulara göre: Tezlerin her geçen yıl sayıca artması Türkiye de bilimsel çalışma yapan insanların sayısının arttığının göstergesi sayılabileceği için mutluluk vericidir. Cinsiyete göre dağılımda bayanların yüzdece fazla olması beklendik bir sonuçtur. Bu sonucun toplumumuzda öğretmenliğin (özellikle fen bilgisi alanına özgü öğretmenliklerin) bayanlara özgü meslek olarak yansıtılmasının bir sonucu olduğu düşünülmektedir. Eğitim fakültelerine devam eden bayan öğrencilerinin sayısının yüksek olması, lisansüstü eğitime de yansımıştır. Tezlerin yazıldığı dilin büyük bir oranda Türkçe olması Türkçe eğitim yapan üniversitelerin sayıca fazla olmasından kaynaklanmaktadır. Bu sonuçtan yazılan tezlerin bilimsel yayın olarak yurtdışında çok fazla yer almadığı yargısına varılabilir.