859 BĠLGĠSAYAR YARDIMIYLA MÜHENDĠSLĠK ÇĠZĠMĠ DERSĠNĠN DERS DEĞERLENDĠRME ANKETĠNĠN ĠNCELENMESĠ Serpil Kurt, İstanbul Teknik Üniversitesi Makina Fakültesi, Gümüşsuyu Taksim İstanbul 34437 Türkiye, kurtserp@itu.edu.tr Özet İstanbul Teknik Üniversitesi Makina Fakültesi nde Mühendislik Eğitim programı, Amerikan Mühendislik Teknoloji Akreditasyon Kurulu (ABET) esaslarına göre denklik alma hakkı elde etmiş bulunmaktadır. Bu esasları sağlamak için eğitimde yapılan yeniliklerle birlikte uygulamaya konulan ders ve uygulama dosyaları hazırlanmaya başlanmıştır. Ayrıca bütün dersler, final sınavı öncesi öğrenci ders değerlendirme anketleriyle değerlendirilmektedir. Öğrenci ders değerlendirme anketlerinde, dönem başında verilen ders uygulama belgesinde belirtilen bilgi ve beceriler bakımından dersin değerlendirilmesi, laboratuar/uygulamaların başarılı derecesi, öğretim üyesinin değerlendirilmesi, araştırma görevlisinin değerlendirilmesi, dersin başarılı olup olmadığı sorgulanmaktadır. Anket sonuçları final değerlendirmesi sonrası öğretim üyesine yollanmakta ve ders sonu raporu her yarıyıl sonunda istenmektedir. Her yarıyıl her ders için hazırlanan ders, uygulama ve ders sonu raporları kurulan komisyonlar tarafından değerlendirilmektedir. Bu çalışmada, bilgisayar yardımıyla mühendislik çizimi dersi için, yapılan öğrenci değerlendirme anketleri karşılaştırmalı olarak incelenmiş ve sonuçlar değerlendirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Mühendislik eğitimi, ABET, mühendislik çizimi, ders değerlendirme anketi, ders sonu raporu. MÜHENDĠSLĠK EĞĠTĠMĠ VE ABET Mühendislik fakültelerinin uyması gereken kuralları belirleyen ABET (Accreditation Board for Engineering and Technology) adlı bir kuruluştur. ABET, A.B.D hükümeti tarafından mühendislik derecesi veren kurumları akredite etmeye yetkili bir sivil toplum örgütü olarak tanınmaktadır. ABD dışındaki isteyen mühendislik fakülteleri için de "eşdeğerlik" onayı veren kuruluş, mühendislik fakülteleri için belirlenen standartlar çerçevesinde hangi kurallara uyulup hangilerine uyulmadığını, fakültelere yolladığı uzmanların yazmış olduğu raporlar sonucunda belirlemektedir. Fakültelerde çok detaylı incelemelerde bulunan uzmanların raporları doğrultusunda her bölüm ayrı ayrı değerlendirilerek ABET ölçütlerinin uyduğu kısımlara göre akridite edilmektedir. ABET akreditasyonu, söz konusu kurumun sadece belirli bir andaki mühendislik eğitimi etkinliğini değerlendirmekle kalmayıp, kurumun paydaşlarından aldığı geri beslemelerle kalitesini sürekli iyileştirmek için gerekli iç süreçlere sahip olduğunu da göstermektedir. Öğrenim kurumunun ilgili birimleri tarafından yapılan istek üzerine ABET değerlendirmesi gerçekleştirilmektedir. Akademik programların incelemesinin yanı sıra ilgili mühendislik bölümlerinin akademik, teknik ve idari kadroları, öğrencileri, mezunları, mezunlarının işverenleri, bölüm danışma kurulları, üniversite yönetimi ve akla gelebilecek tüm diğer paydaşlarla görüşmeler yapılmaktadır. Laboratuar ve bilgisayar altyapısının yeterliği, kütüphane ve bilgi işlem merkezi tarafından sağlanan olanaklar, yabancı diller yüksek okulu gibi destek birimlerinin niteliği hatta kurum içi mali ve idari süreçlerin işleyişi dahi incelenmektedir. ABET heyetinin kurumu ziyaretinden birkaç ay önce gerekli tüm yazılı doküman ve raporların gönderilmesi ile başlayan değerlendirme sürecinde; her ders için hazırlanan dosyalarda bulunan ders notları, sınav ve ödev kâğıtları ile laboratuvar çalışmalarının raporları örneklerinin okunması ve bitirme ödevlerinin incelenmesi gibi uzun, detaylı ve titiz bir çalışma yürütülmektedir.
860 Mühendislik ve teknoloji eğitiminde çağı yakalayabilmek ve kalite standardını koruyabilmek adına kurumların her altı yılda bir yeniden başvuru yapması ve değerlendirme sürecinden başarı ile çıkmasını hedeflemektedir. ABET sertifikası için başvuran fakülte özdeğerlendirme raporunun incelenmesinden sonra gerçekleştirilen saha ziyareti sonucunda ABET karar seçenekleri arasında en uzun süre olan altı yıl için akreditasyon alınmakta. Değerlendirme dönemi sonunda bölümlerin ABET akreditasyon sertifikası verilmesi onaylanmaktadır. Ayrıca Mühendislik Değerlendirme Kurulu tarafından ülkemizde de uygulamaya konulan ve mühendislik derecesi veren programların akreditasyonunu hedefleyen ulusal akreditasyon sisteminin yapılandırılması amaçlanmaktadır. Abet mühendislik esaslarına göre akredite olacak programların; mezunlarını mühendislik mesleğine girebilme ve sürdürebilme için hazırladığını garanti etmesi, mühendislik eğitiminin sürekli gelişmesini sağlamayı, mühendislik eğitiminde yeni ve yaratıcı yaklaşımları desteklemesi ve bu özellikleri kamuya açıklaması istenmektedir. Akredite olacak programların sekiz unsuru sağlaması istenmektedir. Bunlar öğrenciler, programın eğitsel amaçları, program çıktıları ve değerlendirme, mesleki bileşen, öğretim kadrosu, altyapı, kurumsal destek ve mali kaynaklar, program unsurlarıdır. Öğrenciler Öğrenci ve mezunların kalite ve performans düzeyleri mühendislik programlarının değerlendirilmesi önemli bir unsurdur. Kurumun program hedeflerini sağlamak yönünde öğrencilerini yönlendirmesi, izlemesi ve değerlendirmesi istenmektedir. Programın Eğitsel Amaçları Kurum misyonuna ve ABET kriterlerine bağlı olarak ayrıntılı bir eğitsel amaçlar listesi oluşturması istenmektedir. Eğitim amaçlarını belirleyen ve düzenli olarak değerlendiren bir yapı oluşturulması ve amaçları sağlayacak eğitim programı ve destekleyici süreçlerin oluşturulması amaçlanmaktadır. Ölçme değerlendirme sistemi ile amaçlara ulaşım verimliliği ve program etkinliğinin sürekli arttırılmasının amaçlanması istenmektedir. Mesleki Bileşen Mühendisliğe ilişkin alanlar (temel bilimler, temel mühendislik konuları vb.) mesleki bileşen olarak tanımlanmaktadır. İçeriğin, programın ve kurumun amaçlarıyla da tutarlı olarak her alana gerekli ilgi ve zamanı tanıyor olması istenmektedir. Öğrenciler önceki yıllarda aldığı derslerde öğrendiği bilgileri, mühendislik standartları ve gerçek sınırlamaları dayalı esaslı bir tasarım deneyimi ile birleştirerek mühendislik pratiğine hazırlanması gerekmektedir. Bu tasarım deneyiminde etik, politik ve sosyal boyutları ile çevreye, sürdürülebilirliğe, sağlığa ve güvenliğe ilişkin unsurların dikkate alınarak yapılması istenmektedir Mesleki kazanımlar açısından; Bir yıl eşdeğeri üniversite matematiği ve temel bilim dersleri alınması, Bir buçuk yıl eşdeğeri mühendislik bilimleri ve mühendislik tasarımı dersleri alınması, müfredat teknik içeriği tamamlayan, programın eğitsel amaçları ile uyumlu olan genel bir eğitim bileşeni ile tamamlanması istenmektedir. Öğretim Kadrosu Öğretim üyelerinin programda belirtilen özellikleri sağlayacak sayıda ve birikimde olmaları istenmektedir. Öğrencilere yönelik iletişim, danışmanlık ve yönlendirme çalışmalarında yardımcı olmak, mesleki gelişmelerine katkıda bulunmak ve endüstri ile ilişkileri sürdürebilmek için yeterli öğretim kadrosu bulunması gerektiği bildirilmektedir. Öğretim üyeleri programı değerlendirme ve geliştirme açısından yeterli beceriye sahip olması ve bu konuda eğitilmeleri gerektiği belirtilmektedir. Öğretim üyelerinin yeterlilikleri genel olarak eğitimleri,
861 mühendislik ve hocalık deneyimleri, iletişim kurma becerileri, daha etkin programlar geliştirmeye olan istekleri, akademik yeterlilikleri ve mesleki kuruluşlara katılımları ile değerlendirilmektedir. Altyapı Sınıflar, laboratuarlar ve ilgili ekipmanların program amaçlarını sağlayacak düzeyde olmaları ve öğrenmeyi destekleyecek atmosferi sağlamaları hedeflenmektedir. Öğrenci/öğretim üyesi iletişimini sağlayıcı, mesleki gelişmeyi ve aktiviteleri artırıcı alt yapılar bulunması istenmektedir. Programlar öğrencilere yeni mühendislik araçlarını öğrenme ve kullanma olanağı sağlaması kontrol edilmektedir. Bilgisayar ve bilgi altyapısı öğrencilerin ve öğretim üyelerinin bilimsel çalışmalarını desteklemeye ve program amaçlarını sağlamaya olanak tanımasının istenmektedir. Kurumsal Destek ve Mali Kaynaklar Kurumsal destekler, mali kaynaklar ve yapıcı liderlik, mühendislik programının kalite ve sürekliliğini sağlaması sorgulanmaktadır. Kaynaklar iyi yetişmiş öğretim üye kadrosunu çekebilmeye, tutabilmeye ve onların gelişmesini sağlayabilmeye yeterli olması istenmektedir. Kaynaklar aynı zamanda mühendislik programlarının gerektirdiği imkanları korumak ve ekipmanı satın almak ve kullanabilmek için de yeterli düzeyde olması istenilmektedir. Destek personeli ve kurumsal servisler program amaçlarını karşılayabilecek düzeyde olması amaçlanmaktadır. Program Çıktıları ve Değerlendirme Programdan mezun olanların; Matematik, Fen ve Mühendislik bilgilerini uygulama becerisi, deney tasarlayıp yürütebilme ve sonuçları analiz edip yorumlama becerisi; bir sistem, eleman ve prosesi istenilen ihtiyaçları karşılayacak şekilde tasarlama becerisi; çok disiplinli takım çalışması yürütebilme becerisi; mühendislik problemlerini belirleme, formüle etme ve çözme becerisi; mesleki ve etik sorumlulukları kavrama; çok etkin sözlü ve yazılı iletişim kurabilme becerisi; mühendislik çözümlerinin küresel ve toplamsal boyutlarda etkisini kavraması için gereken geniş kapsamlı bir eğitimi; yaşam boyu öğrenme ihtiyacını kavramış ve bu yeteneği kazanmış olmaları; Güncel/çağdaş konulara ilişkin bilgi sahibi olmaları; mühendislik uygulamaları için gerekli teknikleri ve modern mühendislik aygıtlarını kullanabilme becerisi kazanmaları istenmektedir. Her programın bir değerlendirme süreci ve belgelendirilmiş sonuçları olması istenmektedir. Sonuçların programın gelişiminde ve iyileştirilmesinde kullanılması ve misyon ve amaçlarla uyumluluğu ölçülmelidir. Bu konulardaki belgeler öğrenci dosyası, tasarım projeleri, ulusal (merkezi) sınav sonuçları, mezunların performanslarını belgeleyen anket ve araştırma sonuçları işveren anketleri ve mezunların iş bulma verileri gibi verilerdir. Program çıktıları ve değerlendirmenin yapılması amacıyla her dersin anketi öğrencilere final sınavı öncesi uygulanmakta ve sonuçları final sınavı sonuçlarından sonra öğretim üyesine yollanmaktadır. Bu bildiride Bilgisayar Yardımıyla Mühendislik Çizimi dersi anketleri incelenmiştir. BĠLGĠSAYAR YARDIMIYLA MÜHENDĠSLĠK ÇĠZĠMĠ DERSĠ Her dönem başında her ders için ders uygulama belgesi hazırlanmaktadır. Ders uygulama belgesinde dersin içeriği, dersin amacı, dersin çıktıları, haftalık ders programı, ders değerlendirme esasları açıklanmaktadır. Bilgisayar yardımıyla mühendislik çizimi dersinin içeriğinde; Giriş, Temel çizim fonksiyonları, Görünüşler. Kesit görünüşler, Üç Boyutlu Modellemede genel kavramlar, Üç boyutlu parça oluşturma ve katı modelleme, Üç boyutlu katı modelden görünüşlerin çizimi, Montaj modelleme ve parçaların montajı ve Yüzey modelleme konuları yer almaktadır (Kurt, 2009). Dersin amacı Bilgisayar destekli 2 boyutlu çizim becerisi kazandırmak,
862 2 Boyutlu çizimler üzerinde ölçülendirme becerisi kazandırmak, Parçaların katı modellerini yaratma becerisi kazandırmak, Verilen parçaları kullanarak montaj yaratma becerisi kazandırmak, 2 boyutlu teknik çizimlerin ve 3 boyutlu modellerin standart çıktılarını alma becerisi kazandırmak. Dersin çıktıları Bu dersi başarıyla tamamlayan öğrenciler; Eksiksiz mühendislik modellerini yaratabilir. 2 boyutlu teknik resimleri ölçülendirebilir. Bilgisayar ortamında 2 boyutlu çizebilir. Bilgisayar ortamında 3 boyutlu model yaratabilir. Bilgisayar ortamında montaj resmi çizebilir. 2 Boyutlu resimlerin ve 3 boyutlu modellerin çıktısını alabilir. Öğrencilere dersi daha iyi anlamaları amacı ile her hafta parça imalat resimleri, katı modelleme ve montaj resimlerine ait uygulamalar verilmekte ve bu çalışmalar toplanmaktadır. Her uygulama bir sonraki hafta değerlendirilerek geri verilmektedir. Ders Değerlendirme Anketi Soruları: Abet esasları çevresinde, dersin anket soruları dersin amacı ve çıktıları esas alınarak hazırlanmaktadır. Öğrenciler ders değerlendirme anketinde ders, öğretim üyesi ve dersin araştırma görevlisi hakkında sorulara cevap vermektedir. Bu anket final sınavı öncesi yapılmakta ve bölüm görevlileri tarafından değerlendirilmektedir. Final sınavları okunup açıklandıktan sonra ilgili öğretim üyesine ders anketleri gönderilmektedir. Öğrenci Ders Değerlendirme anketinin ilk bölümünde bilgi ve becerileri kazanmak bakımından dersin ne ölçüde başarılı olduğu sorgulanmaktadır. Sorular: Bilgisayar destekli iki boyutlu çizim becerisi, iki boyutlu çizimler üzerinde ölçülendirme becerisi, parçaların katı modellerini yaratma becerisi, verilen parçaları kullanarak montaj çizme becerisi, iki boyutlu teknik çizimlerin ve üç boyutlu modellerin standard çıktılarını alma becerilerini kazanma açısından dersin başarısı sorgulanmaktadır. Öğrenci ders değerlendirme anketinin ikinci bölümünde, makine mühendisliği problemlerini belirleme, formüle etme, çözme ve sunma becerisi, Türkçe ve İngilizce sözlü ve yazılı iletişim kurabilme becerisi, mühendislik tasarım ve analizlerinde bilgisayar yazılımları gibi modern mühendislik yöntemlerini ve bilgiye ulaşmada çağdaş yöntemleri kullanabilme becerisi kazandırmada dersin başarısının değerlendirilmesi istenmektedir. Ayrıca bu bölümde uygulama çalışmalarının iyi organize edilip edilmediği sorulmaktadır. Dersle ilgili genel sonuçlarda; ders kitabı ve yardımcı kaynakların yeterli olup olmadığı, verilen ödev/projelerin konuların öğrenilmesinde faydalı olup olmadığı ve dersin uygulamasının genel olarak başarılı olup olmadığı sorulmaktadır. Öğretim üyesi değerlendirme anketi sorularında genel bölümünde; dersi öğrenebilmek için yeterli çabayı gösterdim, önerilen kaynakların (ders kitabı, ders notları vb.) yeterli olup olmadığı sorulmaktadır. Öğretim üyesi ile ilgili sorular; öğrenci görüşme saatlerinde ulaşılabiliyordu, dersi ilgi çekici hale getirmek için çaba sarf etti, derslere hazırlıklı geliyordu, kütüphane ve bilgisayar kullanmaya teşvik etti, öğrencileri soru sormaya, sorular yönelterek öğrencileri derse aktif katılmaya teşvik etti, sorulan sorulara açıklıkla yanıt verilip verilmediği, yapılan sınav ve değerlendirmeler dersteki başarımı ölçmek için yeterliydi, derste ve ders dışında kolay iletişim kurabiliyordu sorularından oluşmaktadır. İngilizce verilen dersler için; öğretim üyesi İngilizceyi etkin ve düzgün kullandı, öğretim üyesi derslerin tamamını İngilizce yürütüp yürütmediği öğrenci anketinde sorulmaktadır. Dersin araştırma görevlisi ile ilgili sorular: Girdiği uygulama ve derslerinde veya laboratuarlarda başarılıydı. Ödev, proje vb. uygulamalarda yardımcı oldu, öğrenci görüşme saatlerinde ulaşılabiliyordu sorularıdır. Ayrıca anket sonunda öğretim üyesinin genel olarak başarılı olup olmadığı sorulmaktadır.
863 DERS DEĞERLENDĠRME ANKETĠ DEĞERLERĠ Son dönemde yapılan uygulamalarla anket değerlendirme notları 3.0 ile 4.2 arasında değişmektedir. Dersin kazandıracağı bilgi ve becerilerin incelendiği ilk 5 soruda 3.4 ile 3.9 arasında değerlendirme görülmektedir. Önceki senelerde değerlendirmeler 2.9 ile 3.5 arasında değişmekte göstermekteydi. Burada en düşük olarak değerlendirilen soru parçaların montaj resminin çizilmesi ve makina montaj resmi çizme becerisinin kazandırılması konusudur. Ders programında bu konular üzerinde daha fazla durulunca ve bir ödevle konu desteklenince bu sonuç yükselme eğilimi göstermeye başlamıştır. Ayrıca bu anket sonuçlarının nedenleri araştırılmakta ve alt yapının, kullanılan yazılımların güncel yazılımlarla desteklenmesinin, lisanslı yeni yazılımların kullanılması durumunda standart parça kütüphanelerinin kullanılmasının daha kolay olacağı ve çizimlerin daha zevkli yapılmasının verimimizi artıracağı gibi öneriler yönetime sunulabilmektedir. Ankette yer alan bilgisayar kullanma becerisi ve internet kullanımı dersin hedefleri arasındadır. Bu sorular 3.0 ile 3.7 arasında değerlendirilmiştir. Bu hedeflerimizi gerçekleştirmek için kütüphanedeki mühendislik çizimi ile ilgili kitaplardan sınav, uygulama ve ödev soruları hazırlanmıştır. Özellikle hazırlatılan tasarım projesinde, takım çalışmasında amaç öğrenciyi internet üzerinden araştırma yapmaya teşvik etmek, kütüphane kullanmaya yönlendirmektir. Derste yapılan uygulamaların faydalı ve yerinde olduğu 3.6 ile değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme önceki dönemlerde daha düşük olarak değerlendirilmekteydi. Paralel şubelerde aynı veya çok benzer ağırlıklarda sorular sorularak bu konuda iyileştirmeler sağlanmıştır. Ders kitabı ve yardımcı kaynaklar 3.0, verilen ödevler ve projelerin konuların öğrenilmesine katkısı 3.8 olarak değerlendirilmiştir. Kütüphaneye konu ile ilgili kitapları sürekli aldırtarak bu konuda kütüphanemizi zenginleştirmeye çalışmaktayız. Öğrencilerimiz isterlerse her türlü ders kaynağına kütüphanemizden ulaşabilecek durumdadır. Bilgisayar yardımıyla mühendislik çizimi dersinin uygulamasının genel olarak başarısı 3.5 olarak görülmüştür. Bu değer geçen dönemlerden daha başarılı olmaktadır. SONUÇ Ders değerlendirme anketleri dersin geliştirilmesi bakımından çok verimli olmaktadır. Alınan sonuçlarına göre sonraki dönemlerde dersin programı bu duruma göre yeni düzenlemelerle yürütülmektedir. Anket sonuçlarına göre yeni fikirler ortaya atılmakta özellikle havuz derslerinde iyileştirmelerin ve gelişmeler anket sonuçları büyük katkı sağlamaktadır. Dersin kazandıracağı bilgi ve becerilerle ilgili sorularda, öğrencilerin düşük değerlendirdiği konular üzerinde daha fazla durularak öğrencilerin yeterli bilgi ve beceriyi kazanması yönünde iyileştirici çalışmalar yapılmalıdır. Tasarım projeleri yaptırılarak öğrencilerin grup çalışması yapma alışkanlıklarının geliştirilmeye çalışılmasına devam edilmektedir (Earle, 2008). Ayrıca yapılan projeler öğrencilere son ders saatinde gruplar halinde sundurularak takım çalışmaları teşvik edilmektedir. Gruplar kendi projelerini sunduktan sonra diğer öğrenciler sorular sorarak projelerini savunmaları istenmektedir. Kaynaklar Earle, J. H. (2008). Engineering Design Graphics, New Jersey: Pearson Prentice Hall. Leake, J., & Borgerson, J. (2008). Engineering Design Graphics, Sketching, Modeling, and Visualization, John Wiley and Sons, United State of America. Ching, F.D. & Juroszek S. P.. (1998). Design Drawing, John Wiley and Sons, United State of America. Kurt, S., & Gerdemeli, İ, İmrak E. (2009). Mühendislik Çiziminin Esaslar, Birsen Yayınevi, İstanbul. www.abet.org erişim tarihi 19.12.2010