1 İlkyardım nedir? Acil tedavi nedir? İLKYARDIM Herhangi bir kaza veya yaşamı tehlikeye düşüren bir durumda, sağlık görevlileri gelene kadar, hayatın kurtarılması ya da durumun kötüye gitmesini önleyebilmek amacı ile olay yerinde, tıbbi araç gereç aranmaksızın, eldeki olanaklar ile yapılan ilaçsız uygulamalardır Acil tedavi ünitelerinde, hasta/yaralılara doktor ve sağlık personeli tarafından yapılan tıbbi müdahalelerdir 2 3 İlkyardım ve acil tedavi arasındaki fark nedir? Acil tedavi bu konuda ehliyetli kişilerce gerekli donanımla yapılan müdahale olmasına karşın,ilkyardım bu konuda eğitim almış herkesin olayın olduğu yerde bulabildiği malzemeleri kullanarak yaptığı hayat kurtarıcı müdahaledir. İlkyardımcı kimdir? İlkyardım tanımında belirtilen amaç doğrultusunda hasta veya yaralıya tıbbi araç gereç aranmaksızın mevcut araç gereçlerle, ilaçsız uygulamaları yapan eğitim almış kişi ya da kişilerdir İlkyardımın öncelikli amaçları nelerdir? Hayati tehlikenin ortadan kaldırılması, Yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesinin sağlanması, Hasta/yaralının durumunun kötüleşmesinin önlenmesi, İyileşmenin kolaylaştırılması. 4 5 6 İlkyardımın temel uygulamaları nelerdir? KORUMA BİLDİRME KURTARMA K B K Koruma: Kaza sonuçlarının ağırlaşmasını yada başka kazaların oluşmasını önlemek için olay yerini değerlendirmek ve güvenli bir çevre oluşturmaktır. Bildirme: Olay / kaza mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde telefon veya diğer kişiler aracılığı ile gerekli yardım kuruluşlarına bildirilmelidir. Türkiye'de ilkyardım gerektiren her durumda telefon iletişimleri, 112 acil (ücretsiz) telefon numarası üzerinden gerçekleştirilir. 7 8 9
10 112 nin aranması sırasında nelere dikkat edilmelidir? Sakin olunmalı ya da sakin olan bir kişinin araması sağlanmalı, 112 merkezi tarafından sorulan sorulara net bir şekilde cevap verilmeli, Kesin yer ve adres bilgileri verilirken, olayın olduğu yere yakın bir caddenin ya da çok bilinen bir yerin adı verilmeli, Kimin, hangi numaradan aradığı bildirilmeli, 112 nin aranması sırasında nelere dikkat edilmelidir? Hasta/yaralı(lar)ın adı ve olayın tanımı yapılmalı, Hasta/yaralı sayısı ve durumu bildirilmeli, Eğer herhangi bir ilkyardım uygulaması yapıldıysa nasıl bir yardım verildiği belirtilmeli, 112 hattında bilgi alan kişi, gerekli olan tüm bilgileri aldığını söyleyinceye kadar telefon kapatılmamalıdır. 11 12 Kurtarma (Müdahale): Olay yerinde hasta/yaralılara müdahale hızlı ancak sakin ve kendinden emin bir şekilde yapılmalıdır. İlkyardımcının müdahale ile ilgili öncelikli yapması gerekenler nelerdir? Hasta / yaralıların durumu değerlendirilir (ABC) ve öncelikli müdahale edilecekler belirlenir, Hasta/yaralının korku ve endişeleri giderilir, Hasta/yaralıya müdahalede yardımcı olacak kişiler organize edilir, Hasta/yaralının durumunun ağırlaşmasını önlemek için kendi kişisel olanakları ile gerekli müdahalelerde bulunulur, Kırıklara yerinde müdahale edilir, İlkyardımcının müdahale ile ilgili öncelikli yapması gerekenler nelerdir? Hasta/yaralı sıcak tutulur, Hasta/yaralının yarasını görmesine izin verilmez, Hasta/yaralıyı hareket ettirmeden müdahale yapılır, Hasta/yaralının en uygun yöntemlerle en yakın sağlık kuruluşuna sevki sağlanır (112)(Ancak, ağır hasta/yaralı bir kişi hayati tehlikede olmadığı sürece asla yerinden kıpırdatılmamalıdır) 13 14 15 İlkyardımcının özellikleri nasıl olmalıdır? İnsan vücudu ile ilgili temel bilgilere sahip olmalı, Önce kendi can güvenliğini korumalı, Sakin, kendine güvenli ve pratik olmalı, Eldeki olanakları değerlendirebilmeli, Olayı anında ve doğru olarak haber vermeli (112 yi aramak), Çevredeki kişileri organize edebilmeli ve onlardan yararlanabilmeli, İyi bir iletişim becerisine sahip olmalıdır. 16 Hayat kurtarma zinciri nedir? 1. Halka-Sağlık kuruluşuna haber verilmesi (112) 2. Halka-Olay yerinde Temel Yaşam Desteği yapılması 3. Halka-Ambulans ekiplerince müdahaleler yapılması 4. Halka-Hastane acil servislerinde müdahale yapılması 17 İlkyardımın ABC si nedir? Bilinç kontrol edilmeli, bilinç kapalı ise aşağıdakiler hızla değerlendirilmelidir: A.Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi B. Solunumun değerlendirilmesi(bak-dinle- Hisset) C. Dolaşımın değerlendirilmesi 18
19 İNSAN VÜCUDUNU OLUŞTURAN YAPILAR VÜCUT SİSTEMLERİMİZ VÜCUDUN ESAS YAPI TAŞI HÜCREDİR. İNSAN VÜCUDU VE İŞLEYİŞİ BENZER HÜCRELER BİRLEŞEREK DOKULARI, BENZER DOKULAR BİRLEŞEREK ORGANLARI, ORGANLAR BİRLEŞEREK SİSTEMLERİ OLUŞTURUR Hareket Sistemi Dolaşım Sistemi Sinir Sistemi Sindirim Sistemi Solunum Sistemi Boşaltım Sistemi 20 21 Hareket Sistemi Baş-boyun-omurga ekseni Vücudun desteklenmesini, hareket etmesini sağlar ve koruyucu görev yapar. Kemikler Eklemler Kaslar Hareket sistemini oluştur. 22 23 24 Dolaşım sistemi Vücut dokularına oksijen, besin, hormon, bağışıklık elemanı ve benzeri elemanları taşır ve yeniden geriye toplar. Kalp Kan damarları(atardamar,toplardamar,kılcal damar) Kan Dolaşım sistemini oluşturan yapılardır. Sinir Sistemi Bilinç, anlama, düşünme, algılama,hareketleri ve uyumunu, dengeyi, solunum ve dolaşımın kontrolünü sağlar. Beyin Beyincik Omurilik Omurilik soğanı Periferik sinirler Sinir sistemini oluşturan yapılardır. 25 26 27
28 Solunum Sistemi Vücuda gerekli olan gaz alışverişini yaparak hücre ve dokuların oksijenlenmesini ve dokularda ortaya çıkan karbondioksitin vücuttan atılmasını sağlar. Akciğerler Solunum yolları solunum sistemi oluşturur. 29 30 Boşaltım Sistemi Kanı süzerek gerekli maddelerin vücutta tutulmasını, zararlı olanların atılması görevini yaparak vücutta iç dengeyi korur. Böbrekler İdrar borusu İdrar kesesi ( Mesane ) İdrar kanalları Sindirim Sistemi Ağızdan alınan besinlerin öğütülerek sindirilmesi ve kan dolaşımı vasıtasıyla vücuda dağıtılmasını sağlar. Dil ve dişler Yemek borusu Mide Safra kesesi Pankreas Bağırsaklar 31 32 33 Yaşam Bulguları ile ilgili Önemli Göstergeler Nelerdir? Hasta/yaralıyı değerlendirmeden önce yaşam bulgularının anlamlarının bilinmesi gerekmektedir.çünkü; bu bulguların var veya yok olması yapılacak müdahaleler için önem taşımaktadır.yaşam bulguları dediğimizde, hasta/yaralının; Bilinci, Solunumu, Dolaşımı, Vücut Isısı, Bilinç Durumunun Değerlendirilmesi Öncelikle, hasta/yaralının bilinç durumu değerlendirilir. Normal bir kişi kendine yöneltilen tüm uyarılara cevap verir. Bilinç düzeyi yaralanmanın ağırlığını gösterir Bilinç düzeyleri; Kişinin bilinci yerinde ise= Tüm uyarılara cevap verir. 1 Derece Bilinç Kaybı = Sözlü ve gürültülü uyaranlara cevap verir. 2 Derece Bilinç Kaybı = Ağrılı uyaranlara cevap verir. 3 Derece Bilinç Kaybı = Tüm uyaranlara karşı tepkisiz-cevap vermez, Kan Basıncından söz edilmektedir. 34 35 36
Solunum Değerlendirilmesi Hasta/yaralının solunumu değerlendirilirken; solunum sıklığına, Solunum aralıklarının eşitliğine, Solunum derinliği ne bakılır. Kişinin 1 dakika içinde nefes alma ve verme sayısı solunum sıklığıdır. Sağlıklı bir kişide dakikada solunum sayısı yetişkin 12 20, Çocuklarda 16 22, Bebeklerde 18-24 dür. Kan Basıncının Değerlendirilmesi Hasta/yaralı değerlendirilirken kan basıncı kontrol edilmez. Ancak, kan basıncının anlamının bilinmesi önemlidir. Kalbin kasılma ve gevşeme anında damar duvarına yaptığı basınçtır Kalbin kanı pompalama gücünü gösterir Normal değeri 100/50-140/100 mm Hg dir. Nabız Değerlendirilmesi Kalp atımlarının atardamar duvarına yaptığı basıncın damar duvarında parmak uçlarıyla hissedilmesine nabız denmektedir. Bir kişide normal nabız sayısı dakikada ; Yetişkinde 60 100, Çocuklarda 100 120, Bebeklerde 100-140 dır. 37 38 39 Nabız Noktaları Vücut Isısının Değerlendirilmesi Köprücük kemiği üzeri Koltukaltı Önkol Boyun(şahdamarı) Kolun üst bölümü İlkyardımda vücut ısısı koltuk altından ölçülmelidir. Normal vücut ısısı 36,5 C dir. Normal değerin üstünde olması yüksek ateş, altında olması düşük olarak belirtilir. 41 42 C üstü ve 34,5 C altı tehlike olduğunu ifade eder. 31.0 C ve altı ölümcüldür. HASTA/YARALININ VE OLAY YERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Kasık Uyluk Ayak bileği 40 41 Hasta/yaralının değerlendirilmesinin amacı nedir? Hastalık ya da yaralanmanın ciddiyetinin değerlendirmesi, İlkyardım önceliklerinin belirlenmesi, Yapılacak ilkyardım yönteminin belirlenmesi, Güvenli bir müdahale sağlanması. Hasta/Yaralının birinci değerlendirme aşamaları Bilinç Durumunun değerlendirilmesi ( A ) Havayolu açıklığının sağlanması ( B ) Solunumun değerlendirilmesi ( C ) Dolaşımın değerlendirilmesi Hasta/Yaralının n birinci değerlendirilmesi erlendirilmesi aşamalara amaları Bilinç Durumu: Sözlü uyaran ve/veya hafifçe omzuna dokunularak İyi misiniz diye sorularak bilinç kontrolü yapılır.(bebeklerde ayak tabanından) Tepki var Bilinç Açık Tepki yok Bilinç Kapalı 44 45
46 Bilinç durumu /İyi misiniz? (A) Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi Özellikle bilinç kaybı olanlarda dil geri kaçarak solunum yolunu tıkayabilir ya da kusmuk, yabancı cisimlerle solunum yolu tıkanabilir. Havanın akciğerlere ulaşabilmesi için hava yolunun açık olması gerekir. Hava yolu açıklığı sağlanırken hasta/yaralı baş, boyun, gövde ekseni düz olacak şekilde yatırılmalıdır. 47 48 (A) Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi (A) Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi Bilinç kaybı belirlenmiş kişide; ağız içine önce göz ile bakılmalı, Eğer yabancı cisim var ise işaret parmağı yandan ağız içine sokularak cisim çıkartılmalıdır. Daha sonra bir el hasta/yaralının alnına, diğer elin 2 parmağı çene kemiğinin üzerine koyulur, Alından bastırılıp çeneden kaldırılarak baş geriye doğru itilip Baş-Çene pozisyonu verilir. Bu işlemler sırasında sert hareketlerden kaçınılmalıdır. 49 51 Küçük çocuklarda ve bebeklerde (B) Solunumun değerlendirilmesi: 1 yaşından büyük çocuklarda başın altına, daha küçük bebeklerde ise omuzların altına rulo şeklinde bir havlu konarak başın öne doğru gelerek bası yapması önlenebilir.(30-45 derece) Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile solunum yapıp yapmadığı 5-10 saniye süre ile değerlendirir. 53 54
(B) Solunumun değerlendirilmesi: (C). Dolaşımın değerlendirilmesi: Göğüs kafesinin solunum hareketine bakılır, Eğilip kulağını hastanın ağzına yaklaştırarak solunum dinlenir hastanın soluğunu yanağında hissetmeye çalışılır, Solunum durumuna ve yaşam belirtilerine göre karar verilir solunum varsa dolaşım var solunum yoksa dolaşım yok yaşam belirtileri varsa dolaşım var İlk değerlendirme sonucu hasta/yaralının bilinci kapalı fakat solunum ve nabzı varsa derhal koma pozisyonuna getirerek diğer yaralılar değerlendirilir 56 Koma pozisyonu Hasta/yaralının ikinci değerlendirmesi Görüşerek bilgi edinme İlk değerlendirme ile hasta/yaralının yaşam belirtilerinin varlığı güvence altına alındıktan sonra ilkyardımcı ikinci değerlendirme aşamasına geçerek baştan aşağı muayene yapar. İkinci değerlendirme aşamaları şunlardır: Görüşerek bilgi edinme Baştan aşağı kontrol Kendini tanıtır, Hasta/yaralının ismini öğrenir ve adıyla hitap eder, Hoşgörülü ve nazik davranarak güven sağlar, Hasta/yaralının endişelerini gidererek rahatlatır, Olayın mahiyeti, koşulları, kişisel özgeçmişleri, sonuç olarak ne yedikleri, kullanılan ilaçlar ve alerjinin varlığı sorularak öğrenilir. Baştan aşağı kontrol Baş Boyun Bilinç düzeyi, anlama, algılama, Solunum sayısı, ritmi, derinliği, Nabız sayısı, ritmi, şiddeti, Vücut veya cilt ısısı, nemi, rengi Saç, saçlı deri, baş ve yüzde yaralanma morluk vb... var mı? Kulak ve / veya burundan sıvı, kan geliyor mu? Ağız içinde yabancı madde olup olmadığı kontrol edilir. Ağrı Hassasiyet Şişlik Şekil bozukluğu araştırılır. Aksi ispat edilinceye kadar boynun zedelendiğinden şüphelenilmelidir!!
Göğüs kafesi Bel-karın Kol ve bacaklar Saplanmış cisim, açık yara, şekil bozukluğu, morarma, kanama var mı? Solunum sayı,ritmi,derinliği normal mi? Göğüs kafesi genişlemesi normal mi? Hafif baskı ile ağrı var mı? Bel boşluğundan yararlanılarak sırt kısmı da ellerle kontrol edilir. Saplanmış cisim, açık yara, şekil bozukluğu, morarma, kanama var mı? Eğer karın kısmı sert ve gerginse iç kanama olabilir. Daha sonra elleri aşağıya kaydırarak kalça kısmı kontrol edilir. Kuvvet-his kaybı,ağrı,şişlik,şekil bozukluğu var mı? Nabız noktalarından nabız alınıyor mu? En son olarak elimizi sıkmasını isteyerek hareket kaybı olup olmadığına bakılır. Olay yerini değerlendirmenin amacı nedir? tekrar kaza olma riskinin ortadan kaldırılması, hasta/yaralı sayısının ve türlerinin belirlenmesi yapılacak müdahaleler planlanır Olay yerinin değerlendirilmesinde yapılacak işler nelerdir? Kazaya uğrayan araç mümkünse yolun dışına ve güvenli bir alana alınmalı, kontağı kapatılmalı, el freni çekilmeli, araç LPG li ise aracın bagajında bulunan tüpün vanası kapatılmalıdır, Olay yeri yeterince görünebilir biçimde işaretlenmelidir. Kaza noktasının önüne ve arkasına gelebilecek araç sürücülerini yavaşlatmak ve olası bir kaza tehlikesini önlemek için uyarı işaretleri yerleştirilmeli; bunun için üçgen reflektörler kullanılmalıdır, Olay yerinde hasta/yaralıya yapılacak yardımı güçleştirebilecek veya engelleyebilecek meraklı kişiler olay yerinden uzaklaştırılmalıdır, Olası patlama ve yangın riskini önlemek için olay yerinde sigara içilmemelidir, Gaz varlığı söz konusu ise oluşabilecek zehirlenmelerin önlenmesi için gerekli önlemler alınmalıdır, Ortam havalandırılmalıdır, Kıvılcım oluşturabilecek ışıklandırma veya çağrı araçlarının kullanılmasına izin verilmemelidir, Hasta/yaralı yerinden oynatılmamalıdır, Hasta/yaralı sıcak tutulmalıdır, Hasta/yaralı hızla yaşam bulguları yönünden (ABC) değerlendirilmelidir, Hasta/yaralı kırık ve kanama yönünden değerlendirilmelidir, Hasta/yaralının bilinci kapalı ise ağızdan hiçbir şey verilmemelidir, Tıbbi yardım istenmelidir (112), Hasta/yaralının endişeleri giderilmeli, nazik ve hoşgörülü olmalıdır, Hasta/yaralının paniğe kapılmasını engellemek için yarasını görmesine izinverilmemelidir, Hasta/yaralı ve olay hakkındaki bilgiler kaydedilmelidir, Yardım ekibi gelene kadar olay yerinde kalınmalıdır HAVAYOLU TIKANIKLIKLARI Hava yolu tıkanıklığı nedir? Hava yolunun, solunumu gerçekleştirmek için gerekli havanın geçişine engel olacak şekilde tıkanmasıdır. Tıkanma tam tıkanma ya da kısmi tıkanma şeklinde olabilir.
Kısmi tıkanma belirtileri: Kısmi tıkanıklık olan kişilerde nasıl ilkyardım uygulanır? Tam tıkanma belirtileri: Öksürür, Nefes alabilir, Konuşabilir. hastaya dokunulmaz, öksürmeye teşvik edilir. kazazede öksürmeye teşvik edilmeli, yakından izlenmeli başka bir girişimde bulunulmamalıdır Onun arka tarafında yer alınmalıdır, Solunum ve öksürüğü zayıflarsa ya da kaybolursa ve morarma saptanırsa derhal girişimde bulunulmalıdır Nefes alamaz, Acı çeker, ellerini boynuna götürür, Konuşamaz, Rengi morarmıştır. Heimlich Manevrası yapılır. Karına bası uygulama Bilinci yerinde tam tıkanıklık olan kişilerde Heimlich Manevrası Hasta ayakta ya da oturur pozisyonda olabilir, Hastanın yanında veya arkasında durulur, Bir elle göğsü desteklenerek öne eğilmesi sağlanır, Diğer elin topuğu ile hızla 5 kez sırtına ( kürek kemikleri arasına) süpürür tarzda vurulur, Tıkanıklığın açılıp açılmadığına bakılır, açıldıysa işlem durdurulur, Tıkanıklık açılmadıysa heimlich manevrası yapılır, Hastanın arkasına geçip sarılarak gövdesi kavranır, Bir elin başparmağı midenin üst kısmına, göğüs kemiği altına gelecek şekilde yumruk yaparak konur. Diğer el ile yumruk yapılan el kavranır, Kuvvetle arkaya ve yukarı doğru bastırılır, Bu hareket 5-7 kez yabancı cisim çıkıncaya kadar tekrarlanır, Tıkanıklık açılmadıysa tekrar sırtına vurulur, Bu işlemler 5 er kez olacak şekilde dönüşümlü olarak tekrarlanır, Hastanın bilinci kapanırsa, sert zemin üzerine yatırılır, Solunum ve yaşam bulguları değerlendirilir, Tıbbi yardım istenir (112), Temel yaşam desteği uygulanır.
Bilincini kaybetmiş (bilinci kapalı) kişilerde Heimlich Manevrası: Hasta yere yatırılır, yan pozisyonda sırtına 5 kez vurulur, Tıkanma açılmadığı takdirde hasta düz bir zeminde başı yana çevrilir, Hastanın bacakları üzerine ata biner şekilde oturulur, Bir elin topuğunu göbek ile göğüs kemiği arasına yerleştirilir, diğer el üzerine konur, Göbeğin üzerinden kürek kemiklerine doğru eğik bir baskı uygulanır, Şah damarından nabız ve solunum değerlendirilir, İşleme yabancı cisim çıkıncaya kadar devam edilir, Tıbbi yardım istenir (112), Bu hareketi 5 7 kez yabancı cisim çıkıncaya kadar ya da yardım gelinceye kadar devam edin Bebeklerde tam tıkanıklık olan hava yolunun açılması Bebek kol üzerine ters olarak yatırılır, Başparmak ve diğer parmakların yardımıyla bebeğin çenesi kavranarak boynundan tutulur ve yüzüstü pozisyonda öne doğru eğilir, Baş gergin ve gövdesinden aşağıda bir pozisyonda tutulur, 5 kez el bileğinin iç kısmı ile bebeğin sırtına kürek kemiklerinin arasına hafifçe vurulur, Diğer kolun üzerine başı elle kavranarak sırtüstü çevrilir, Yabancı cismin çıkıp çıkmadığına bakılır, Çıkmadıysa başı gövdesinden aşağıda olacak sırtüstü şekilde tutulur, 5 kez iki parmakla göğüs kemiğinin alt kısmından karnın üs kısmına baskı uygulanır, Yabancı cisim çıkana kadar devam edilir, Tıbbi yardım istenir (112). BİLİNCİ AÇIK YETİŞİNDE HAVAYOLU TIKANIKLIĞININ TEDAVİSİ YAP YARARLI İPUÇLARI Kişinin konuşup Boğuluyor musun diye sor. konuşamadığına ya da öksürüp Kişi uluslar arası boğulma işareti öksürmediğini belirle. yapıyor mu(boğazını başparmağı ve işaret parmağı arasında tutar.) BİLİNCİ KAPALI YETİŞKİNDE HAVAYOLU TIKANIKLIĞININ TEDAVİSİ YAP YARARLI İPUÇLARI Acil Tıp 112 yi ara Sistemini(ATS) harekete geçir. Gördüğünüz yabancı cismi parmaklarınızla tutarak Yabancı cisim olup çıkartın. olmadığına bak. Karından Bası Yabancı cisim çıkıncaya veya kişi bilincini kaybedinceye kadar Heimlich manevrasını uygula. Göğüsten Bası Son dönem gebelik veya aşırı şişman olan kişiler için Kişinin arkasında dur ve kollarını kişinin gövdesine sar.yumruğunu karnına bastır ve hızlı yukarı ve arkaya doğru çek.(başparmak karın duvarına dik olacak şekilde yumruğunuzu çevirin diğer elinizle yumruğu kavrayın) Göğüsten bası: Kişinin arkasında dur ve kollarını kişinin koltuk altından geçirip göğsünü sar.hızla arkaya doğru bası uygula 2 ilk yardımcı soluk ver. Havayolu tıkalı ise Heimlich manevrası uygula Başarılı oluncaya kadar uygulamaya devam et. Havayolunu aç.iki ilk yardımcı soluk vermeye çalış.gerekli ise,başa pozisyon ver yeniden dene. Kişinin uyluklarının üstüne ata biner gibiçök.elinizin topuğunu kişinin karnına,orta hatta göbekdeliği ile iman tahtası altı arasına yerleştir.diğer elini yumruğunun üstüne koy.karna hızla yukarıya doğru baskı uygula. Bu girişimi hızlı bir seri içinde yap: Ağız içinde yabancı cisim ara İlk yardımcı soluk ver Karnından bası uygula 89 90
ÇOCUK(1-8 YAŞ) VE BEBEK ( 1YAŞ ALTI) YAŞ GRUBUNDA YABANCI CİSİME BAĞLI HAVAYOLU TIKANIKLIĞININ TEDAVİSİ Kendisinin ve hasta/yaralının güvenliğinden emin olunur YAP Bilinci açık çocukta yabancı cismi çıkartmak içim yapılan karın basısı Sırtüstü yatan,bilinci kapalı çocukta karından bası Bebekte yabancı cismi çıkartmak için yapılan sırta vurma işlemi YETİŞKİNLERDE TEMEL YAŞAM DESTEĞİ 91 Hasta/yaralının omuzlarına dokunup iyi misiniz? diye sorularak bilinci kontrol edilir Çevreden yardım çağrılır; 112 aratılır Suda boğulma hastalarında; eğer ilkyardımcı yalnız ise 30/2 kalp basısı ve suni solunum uygulamasının 5 tur tekrarından sonra 112 yi kendisi arar, Ağız içi gözle kontrol edilir; hava yolu tıkanıklığına neden olan yabancı cisim var ise çıkartılır, Hava yolunu açmak için bir el hasta/yaralının alnına, diğer elin iki parmağı çene kemiğinin üzerine yerleştirilir, Hasta/yaralı sert bir zemin üzerine sırt üstü yatırılır, Hasta/yaralının yanına diz çökülür, Hasta/yaralının boynunu ve göğsünü saran giysiler açılır,
Çene kemiğinin uzun kenarı yere dik gelecek şekilde alından bastırılıp, çeneden kaldırılarak baş geriye doğru itilir; Solunum yapıp yapmadığı bak-dinle-hisset yöntemiyle 5 saniye süre ile kontrol edilir BAK Solunum hareketine DİNLE Solunum sesini HİSSET Solunum havasını BAK-DİNLE-HİSSET hastaya baş-çene pozisyonu verilir 102 DOLAŞIM belirtilerini kontrol edin Göğüs kafesini tespit edin Kalp basısı uygulamak için göğüs kemiğinin alt ve üst ucu tespit edilerek alt yarısına bir elin topuğu yerleştirilir Diğer el bu elin üzerine yerleştirilir, Her iki elin parmakları birbirine kenetlenir, Ellerin parmakları göğüs kafesiyle temas ettirilmeden, dirsekler bükülmeden, göğüs kemiği üzerine vücuda dik olacak şekilde tutulur, Göğüs kemiği 4 5 cm aşağı inecek şekilde bası yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3 ü hızı dakikada 100 bası olacak şekilde ayarlanır
Hasta/ yaralıya 30 kalp masajından sonra 2 solunum yaptırılır (30-2) 30 x Soluk alıp vermiyorsa alnın üzerine konulan elin baş ve işaret parmağını kullanarak hasta/yaralının burnu kapatılır, Baş çene pozisyonunda iken hasta/yaralının ağzını içine alacak şekilde ağız yerleştirilir, 2x Eğer solunum yoksa hasta /yaralının göğsünü yükseltmeye yarayacak kadar her biri 1 saniye süren 2 kurtarıcı nefes verilir, havanın geriye çıkması için zaman verilir, ERİŞKİN TYD UYGULAMA BASAMAKLARI hasta/yaralının yaşamsal refleksleri GÜVENLİĞİ SAĞLA BİLİNÇ KONTROLÜ YAP tıbbi yardım gelene kadar YANIT YOKSA YARDIM ÇAĞIR DOLAŞIMA BAK-C HAVAYOLUNU AÇ-A KESİNTİSİZ DEVAM SOLUNUMA BAK-B 30 GÖĞÜS BASISI 2 SOLUNUM 113 Kendisinin ve hasta/yaralının güvenliğinden emin olunur ÇOCUKLARDA (1-8 YAŞ) TEMEL YAŞAM DESTEĞİ 115
Hasta/yaralının omuzlarına dokunup iyi misiniz? diye sorularak bilinci kontrol edilir İlkyardımcı yalnız ise; 30;2 göğüs basısının 5 tur tekrarından sonra 112 yi kendisi arar, BİLİNÇ yok ise Çevreden yardım çağrılır; 112 aratılır 30 x Ağız içi gözle kontrol edilir; hava yolu tıkanıklığına neden olan yabancı cisim var ise çıkartılır, 2 x Hava yolunu açmak için bir el hasta/yaralının alnına, diğer elin iki parmağı çene kemiğinin üzerine yerleştirilir, Çocuk; sert bir zemin üzerine sırt üstü yatırılır, yanına diz çökülür, boynunu ve göğsünü saran giysiler açılır, Çene kemiğinin uzun kenarı yere dik gelecek şekilde alından bastırılıp, çeneden kaldırılarak baş geriye doğru itilir; Solunum yapıp yapmadığı bak-dinle-hisset yöntemiyle 5 saniye süre ile kontrol edilir BAK Solunum hareketine DİNLE Solunum sesini HİSSET Solunum havasını hastaya baş-çene pozisyonu verilir SOLUNUM varsa KOMA POZİSYONU
DOLAŞIM belirtilerini kontrol edin Soluk alıp vermiyorsa alnın üzerine konulan elin baş ve işaret parmağını kullanarak hasta/yaralının burnu kapatılır, Eğer solunum yoksa hasta /yaralının göğsünü yükseltmeye Kalp basısı uygulamak için göğüs kemiğinin alt ve üst ucu tespit edilerek alt yarısına bir elin topuğu yerleştirilir Solunuma dikkat et Baş çene pozisyonunda iken hasta/yaralının ağzını içine alacak şekilde ağız yerleştirilir, Göğüs kafesini tespit edin yarayacak kadar her biri 1 saniye süren 2 kurtarıcı nefes verilir, havanın geriye çıkması için zaman verilir, Elin parmakları göğüs kafesiyle temas ettirilmeden, çocuk yetişkin görünümündeyse yetişkinlerde olduğu gibi iki el ile kalp basısı uygulanır dirsekler bükülmeden, göğüs kemiği üzerine vücuda dik olacak şekilde tutulur,
Hasta/ yaralıya 2 solunum yaptır sonra 30 kalp masajı (30-2) Göğüs kemiği 2-2.5 cm aşağı inecek şekilde bası yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3 ü hızı dakikada 100 bası olacak şekilde ayarlanır İlk yardımcı yalnız ise; 30:2 göğüs basısını 5 tur uyguladıktan sonra 112 yi kendisi arar Çocuğun yaşamsal refleksleri tıbbi yardım gelene kadar 2x KESİNTİSİZ DEVAM 30 Diğer nadir nedenler; BEBEKLERDE (0-12 AY) TEMEL YAŞAM DESTEĞİ boğulma hasarı,akciğer hastalıkları,asfiksi,aspirasyon ve primer kalp hastalığıdır.bu arrestlerin çoğu tanıksızdır ve bu durum takiben yapılacak müdahalelerde ve KPR de gecikmeye neden olmaktadır.sonuç olarak, pediatrik popülasyonda uygulanan kardiyopulmoner arrestte sağ kalım oranları ümit verici değildir.hastaneden taburcu olacak kadar sağ kalan hasta sayısı azdır ve yaşayanların çoğunluğunda belirgin nörolojik sekel kalmaktadır Pediyatrik popülasyonda kardiyak arrest,en sık solunum arrestine ikincil gelişir. Bir yaşın altındaki pediyatrik hastalarda,travma dışı ölüm nedenleri arasında ön sıralarda ani bebek ölümü. 140 8 yaşından küçük çocuklarda solunumsal Pediyatrik hastalar için kullanılan terimler: TYD nin amaçları açısından bakıldığında,8 yaşından büyük bir kimse erişkin olarak kabul edilir.yürümeye başlayan bir çocukta infant KPR si uygulamak gerekebilirken,iri bir çocukta ise erişkindeki gibi göğüs basıları yapmak gerekebilecek şekilde yaş sınırları arasında belirgin kaymalar olabilir. Yeni doğmuş bebek-hayatın ilk 24 saati Yeni doğan- hayatın ilk 28 günü İnfant- hayatın ilk yılı Çocuk- 1-8 yaşlar arası dönem 142 143 problemler ön planda olduğundan öncellikle bir dakika süreyle KPR(CPR) uygulanmalı sonra 112 aranmalı Eğer hasta 8 yaşından büyük veya erişkinse kardiyak bozukluklar ön planda olacağından ve defibrilatör gereksinimi yüksek olduğundan önce 112 aranmalı sonra KPR uygulanmalıdır. Çevrede başka insanlar varsa,çocuğun yaşına bakılmaksızın kurtarıcı çocuğa KPR uygularken diğer bir kişinin 112 yi araması uygun olacaktır. 144
Kendisinin ve bebeğin güvenliğinden emin olunur Ayak tabanına hafifçe vurarak bilinci kontrol edilir BİLİNÇ yok ise Çevreden yardım çağrılır; 112 aratılır İlkyardımcı yalnız ise; 30;2 göğüs basısının 5 tur tekrarından sonra 112 yi kendisi arar, Bebek; sert bir zemin üzerine sırt üstü yatırılır, ilkyardımcı TYD uygulayacağı pozisyonu alır yerde uygulama yapacak ise diz çöker, masa v.b. yerde uygulama yapacak ise ayakta durur, boynunu ve göğsünü saran giysiler açılır, Ağız içi gözle kontrol edilir; hava yolu tıkanıklığına neden olan yabancı cisim var ise çıkartılır, 30 x 2 x Hava yolunu açmak için bir el hasta/yaralının alnına, diğer elin iki parmağı çene kemiğinin üzerine yerleştirilir, Çene kemiğinin uzun kenarı yere dik gelecek şekilde alından bastırılıp, çeneden kaldırılarak baş geriye doğru itilir; Solunum yapıp yapmadığı bak-dinle-hisset yöntemiyle 5 saniye süre ile kontrol edilir BAK Solunum hareketine DİNLE Solunum sesini HİSSET Solunum havasını hastaya baş-çene pozisyonu verilir
DOLAŞIM belirtilerini kontrol edin nabız 40-60 ne yapalım??? Dolaşımın kontrol edilmesi İki kez hayat kurtarıcı soluk verildikten sonra çocuklarda dolaşımın varlığını kontrol etmek için, Beden hareketleri Öksürük Kendiliğinden solunum olması Nabız varlığı Bebeklerde dolaşım kontrolü Öncelikle brakiyal arter Alternatif olarak femoral arter Çocuk ve erişkinlerde dolaşım kontrolü Karotis arter Bir elle başa pozisyon verip havayolu açıklığı sağlanırken diğer el ile nabız palpe edilir. Dolaşımın var olması yeterli olduğu anlamına gelmez ; Nabız 60 ın altında Siyanotik görünüm Kapiller geri dolum 3 sn altında ise kalp masajı yapılmalıdır 155 156 Baş çene pozisyonunda iken Solunum yoksa ağız dolusu nefes alınır ve ağız bebeğin ağız ve burnunu içine alacak şekilde yerleştirilir, Bebeğe 2 kurtarıcı solunum yaptırılır ve ardından 30 kalp masajı (30-2) Kalp basısı uygulamak için bebeğin göğüs merkezi belirlenir, 2 x 30 İki meme başının altındaki hattın ortası Bir elin orta ve yüzük parmağı bebeğin göğüs merkezine yerleştirilir, Göğüs kemiği 1-1,5 cm aşağı inecek şekilde bası yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3 ü hızı dakikada 100 bası olacak şekilde ayarlanır Eğer solunum yoksa bebeğin göğsünü yükseltmeye yarayacak kadar her biri 1 saniye süren 2 kurtarıcı nefes verilir, havanın geriye çıkması için zaman verilir,
İlk yardımcı yalnız ise ; 30:2 göğüs basısını 5 tur uyguladıktan sonra 112 yi kendisi ara Bebeğin yaşamsal refleksleri tıbbi yardım gelene kadar KESİNTİSİZ DEVAM KANAMALARDA İLKYARDIM Kanama nedir? Damar bütünlüğünün bozulması İle kanın damar dışına boşalmasıdır. Kanamanın ciddiyeti aşağıdaki durumlara bağlıdır: Kanamanın hızı, Vücutta kanın aktığı bölge, Kanama miktarı, Kişinin fiziksel durumu ve yaşı. Vücutta kanın aktığı bölgeye göre: Dış kanamalar: Kanama yaradan vücut dışına doğru olur. İç kanamalar: Kanama vücut içine olduğu için gözle görülemez. Doğal deliklerden olan kanamalar: Kulak, burun, ağız, anüs, üreme organlarından olan kanamalardır. Damar tipine göre ise: 1. Atardamar kanaması: Kalp atışına uyumlu şekilde kesik kesik akar ve açık renklidir. 2. Toplardamar kanaması: Koyu renkli, devamlı akar. 3. Kılcal damar kanaması: Kanama yavaş ve sızıntı şeklindedir. Küçük kabarcıklar görülebilir. atardamar Kılcal damar toplardamar Baskı Noktaları Köprücük kemiği üzeri Boyun(şahdamarı) Koltukaltı Kolun üst bölümü Önkol Uyluk Kasık Dış kanamalarda ilkyardım; Amaç; en kısa zamanda kanamayı durdurmak, Hasta/yaralının Durumu değerlendirilir (ABC) Kanayan yer üzerine temiz bir bezle bastırılır Kanama durmaz ise ikinci bir bez konur ve bastırılır(birinci bez kaldırılmaz) Gerekirse bandaj ile sarılarak basınç uygulanır Kanayan yere en yakın basınç noktasına basınç uygulanır Kanayan bölge kalp seviyesinden yukarı kaldırılır Kanamanın değerlendirilmesinde, şok belirtilerinin izlenmesi çok önemlidir. Ayak bileği 170
Gerekirse turnike uygulanır Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa, yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa, uzuv kopması varsa ve/veya baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa Şok pozisyonu verilir Sık aralıklarla yaşam bulguları değerlendirilir (2-3 dakikada bir) Hasta/yaralının üstü örtülür Yapılan uygulamalar varsa turnike ile ilgili bilgiler yazılır Gerekiyorsa,tıbbi yardım istenir (112) Hızla sağlık kuruluşuna sevki sağlanır Turnike uygulamasında dikkat edilecek hususlar neler olmalıdır? Kullanılacak malzemenin genişliği en az 8 10 cm olmalı, İp, tel gibi kesici malzemeler kullanılmamalı, Sıkmak için tahta parçası, kalem gibi malzemeler kullanılabilir, Kanama duruncaya kadar sıkılır, kanama durduktan sonra daha fazla sıkılmaz, Uygulanan bölgenin üzerine hiçbir şey örtülmez
Yapıldığı saat bir kağıda yazılmalı ve yaralının üzerine asılmalı, Uzun süreli kanamalardaki turnike uygulamalarında, kanayan bölgeye göre 15-20 dakikada bir turnike gevşetilmeli, Uzvun koptuğu bölgeye en yakın olan ve deri bütünlüğünün bozulmamış olduğu bölgeye uygulanır. Kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere uygulanır, ancak önkol ve bacağa el ve ayağın beslenmesini bozabileceği için uygulanmaz. Uzuv kopması durumlarında, önkol ve bacağa da turnike uygulanabilir. Uzuv kopmasında ilkyardım Hasta/yaralı sırt üstü yatırılır, Hasta/yaralının bacakları 30 cm kadar yükseltilir ( şok pozisyonu verilir), Kopmuş olan uzvun kanama kontrolü yapılır, tampon yapılır ve kapatılır, Kanamayı durdurmak için kanayan yere veya baskı noktalarına bası uygulanır, Uzuv kopmasında ilkyardım Kopan parça temiz su geçirmez ağzı kapalı bir plastik torbaya yerleştirilir, Kopan parçanın konduğu torba buz ve su içeren ikinci bir torbanın içine konur, Torba hasta/yaralı ile aynı vasıtaya konur, üzerine hastanın adı ve soyadını yazılır en geç 6 saat içinde sağlık kuruluşuna sevk edilir, Tıbbi birimler haberdar edilir (112) İç kanamalarda ilkyardım: İç kanamalarda ilkyardım: İç kanamalar; şiddetli travma, darbe, kırık, silahla yaralanma nedeniyle oluşabilir. Hasta/yaralıda şok belirtileri vardır. Hasta/yaralının bilinci ve ABC si değerlendirilir, Tıbbi yardım istenir (112) Üzeri örtülerek ayakları 30 cm yukarı kaldırılır, Asla yiyecek ve içecek verilmez, Hareket ettirilmez (özellikle kırık varsa), Yaşamsal bulguları incelenir, Sağlık kuruluşuna sevki sağlanır.