About A City in the Governance Spiral: Adana

KİTAP YÖNETİŞİM SARMALINDA BİR KENT: ADANA ÜZERİNE About A City in the Governance Spiral: Adana Taylan Koç, Yönetişim Sarmalında Bir Kent: Adana, Yerel Demokrasi ve Katılım Söylemiyle İktidarın Kullanımı, Yargı Yayınevi, Ankara 2010 Uğur Bülent Kaytancı* 160 Öz Tanıtımı yapılan kitapta, yazar, yönetişim olgusunu, Adana kenti üzerinde yoğunlaşarak, kapitalizmin neo-liberal politikaları çerçevesinde sorgulamaktadır. Bu doğrultuda yönetişimci demokrasi uygulamaları ayrıntılı bir şekilde incelenmektedir. Anahtar Sözcükler: Yönetişim, neo-liberalizm, yerel demokrasi, katılım. Abstract In the introduced work, concept of governance has been examined in the frame of capitalism s neo-liberal policies with concentration on city of Adana, by the author. In this direction, democracy practices related to governance has been examined detailed. Keywords: Governance, neo-liberalism, local democracy, participation. * Çukurova Üniversitesi, İ.İ.B.F. İktisat Bölümü., Dr., ubk70@yahoo.com Eğitim Bilim Toplum Dergisi / Cilt:7 Sayı:25 Kış: 2008-2009 Sayfa: 160-164 Education Science Society Journal / Volume: 7 Issue: 25 Winter: 2008-2009 Page: 160-164 EBTSAYI_25_son.indd 160

Uğur Bülent Kaytancı Giriş 1970 li yıllarla birlikte kapitalizmin kriz düzeyinde bunalımlar yaşaması yeni bir yönetim tarzını zorunlu kılmıştır. Çözüm sorunun bağrından çıkmıştır. Kapitalizmin sorunu bünyesindeki paralel iki gelişmeden kaynaklanmaktadır: Yüksek üretim düzeyi ve bu üretimin satılması gerekliliğinden kaynaklanan pazar sorunu. Yüksek üretim düzeyi, sürekli teknolojik gelişmelere tabi sistemin kendi doğasından kaynaklanmaktadır. O halde buradan rahatlıkla görülebilir ki, 1970 lerden günümüze kapitalizmin temel problemi pazar dır. Bu problemin aşılabilmesi için sistemin toplumsal yapıya dizayn vermesi gerekmektedir. Bunun teorik ve pratik argümanı neo-liberalizm, onun yönetimdeki (yönetmekteki) tezahürü ise yönetişimdir. İşte Taylan Koç, kitabında, yönetişim olgusunu, Adana kenti üzerinde yoğunlaşarak kapitalizmin neo-liberal politikaları çerçevesinde sorgulamaktadır. Kitap temel olarak iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, demokrasi kavramı, özelde ise yerel demokrasi kavramı tarihsel açıdan incelenmekte, yerel demokrasiye ilişkin, öncelikle temsili demokrasiden hareket edilerek, katılımcılık ilkesinin öncülük ettiği neo-liberal yönetişimci demokrasi yaklaşımına ulaşılmaktadır. Sonrasında ise, yönetişimci demokrasi, uygulama araçlarıyla birlikte incelenmektedir. 161 İkinci bölümde, Adana örneği çerçevesinde bir alan araştırması temelinde, tarihsel süreç içinde gerek temsili demokrasi gerekse de yönetişimci demokrasiye ilişkin uygulamalar ayrıntılı olarak analiz edilmektedir. 1. Bölüm: Temsili ve Yönetişimci Demokrasi Yaklaşımlarında Yerel Demokrasi Bu bölümde öncelikle demokrasi kavramı tanıtılmakta, demokrasinin başlangıç uygulamalarına kısaca değinilerek yerel demokrasi kavramı üzerinde durulmaktadır. Yerel demokrasi uygulamaları ise, temsili demokrasi ve neo-liberal yönetişimci demokrasi yaklaşımları çerçevesinde analiz edilmektedir. Bütünsel olarak ele alırsak, temsili demokrasiden yönetişimci demokrasiye geçiş, adeta sancılı bir doğum olayını andırmaktadır. Taylan Koç un etkili anlatımında belirtildiği üzere, temsili demokrasi, halkın, bizzat kendi seçtiği temsilciler vasıtasıyla yönetilmesi biçiminde kurgulanmışsa da; EBTSAYI_25_son.indd 161

Yönetişim Sarmalında Bir Kent: Adana Üzerine temsilcilerin, esenliklerinden sorumlu oldukları toplum yerine, bireysel ya da grupsal çıkarlar için çalışmaları nedeniyle yurttaşların temsili demokrasiye duydukları güven azalmış, bu da temsili demokrasinin meşruiyet krizini ortaya çıkarmıştır. 162 Kitapta anlatılanlar ışığında, temsili demokrasiden yönetişimci demokrasiye geçişe neden olan (birbirleriyle ilişkili) gelişmeler şöyle özetlenebilir: - Parlamento üyelerinin ya da belediye meclisi üyelerinin belirlenmesinde alınan oy sayısına uygun olmayan bir dağılıma izin veren adaletsiz seçim yasaları ve uygulanan seçim barajları nedeniyle yurttaşların bir bölümünün oylarının temsil edilememesi, - Seçimlere katılımın az olması, -Uluslararası şirketlerin, uluslararası kuruluşların, piyasa aktörlerinin, bürokrasinin, medya kuruluşlarının, yerel düzeyde gücü elinde bulunduran tüccar ve sanayicilerin denetiminde bulunan (sözde güçlü başkanlığa dayalı) kişiselleşmiş bir iktidar yapısının ortaya çıkması, - Seçilen temsilcilerin, seçildikten sonra denetlenememesi veya geri çağırma mekanizması aracılığıyla görevden uzaklaştırılamaması, - Temsili demokraside seçmen katılımının, yalnızca seçimlerde oy verme anlayışına indirgenmesi, - Seçilebilmek için, para gücü, etkili ailelerin varlığı ya da feodal ilişki ağlarına dayanan ekonomik ve toplumsal güç sahipliği gerekmesi nedeniyle seçilebilme yeteneği ön plana çıkarken, seçilebilme yeterliliğinin anlamını yitirmesi, - Yerel siyasetin esnaflaşması ve ticarileşmesi, - (Türkiye özelinde net görüldüğü üzere) Yerel seçimlerde başkan adaylarının çok az bir zaman kala açıklanması nedeniyle, adayı tanıyıp değerlendirme imkanı elinden alınan yurttaşların oylarını adaya ve projelerine göre değil de partiye göre vermeleri. Yönetişimci demokrasi, katılım unsurunu ön plana çıkartan bir yaklaşımdır. Buradaki neo-liberal katılım anlayışı, kitapta; neo-liberal iktisatla doğrudan ilişkili performans yönetimi, stratejik yönetim, özelleştirme, yerelleştirme, kamu-özel ortaklıklarının artırılması, daha fazla yerel siyasi ve mali özerklik ve daha fazla ademi merkezileşme çerçevesinde formüle edilmektedir EBTSAYI_25_son.indd 162

Uğur Bülent Kaytancı şeklinde ifade edilmiştir (sf. 80-81). Amaç, iktidarın sadece hükümetçe değil sivil toplum ve piyasa aktörleriyle beraber kullanılmasını sağlamaktır. Bu anlayışın ekonomik tezahürü ise kamu sektörünün küçültülmesi, üretimde ve istihdamda esnekliğin sağlanmasıdır. Yönetişimci anlayışın başlıca uygulama araçları ise merkezi düzeyde üstkurullaşma, bölgesel düzeyde ajanslaşma, yerel düzeyde yerel gündem 21 uygulamaları ve konseyleşme ve kamu yönetimi genelinde vakıflaşma-dernekleşme olarak belirtilmektedir. 2. Bölüm: Adana ya İlişkin Alan Araştırması Bu bölümde, ilk olarak Adana nın sosyo-ekonomik yapısı incelenmekte, tarım, sanayi ve ticaretteki gelişmeler ortaya konulmaktadır. Adana nın temsili demokratik yapılanması için; 1871 den 1960 lara kadar neredeyse bütünüyle eşrafın yönetimi veya nüfuzlu ailelerin egemenliği söz konusudur tespiti yapılmaktadır. 1960 lardan sonra bu yapının kırıldığı belirtilmektedir. Çalışmada esas alınan 1984-1989 arası ve 1994 sonrası Aytaç Durak yönetiminin uygulamaları olup, bu uygulamalar, neo-liberal belediyecilik uygulamaları olarak nitelendirilmektedir. Durak belediyeciliği, özelleştirme uygulamalarıyla ön plana çıkmış, ilerleyen dönemde özelle işbirliği politikası temel yaklaşım olmuştur. Bunun yanında, yönetime büyük prestij kazandıran Çatalan içme suyu projesi, toplu taşımacılık ve halk ekmek fabrikalarıyla ucuz ekmek üretimi uygulamaları da ortaya konmuştur. Yazarın, geliştirilen Yeni Adana projesi ile Adana, imarlı kent adı altında ciddi bir betonlaşma sürecine sahne olmuştur (sf. 224), tespiti, betonlaşmadan şikayetçi bir çok kimsenin paylaşabileceği bir görüş olarak telakki edilebilir. 163 Adana Büyükşehir Belediye Meclisi üyelerinin genelde varlıklı kesimlerden oluştuğu belirtilmekte ve bunun şehre ilişkin politikaların belirlenmesinde toplumsal yarar yerine bireysel ve grupsal çıkarların ön plana çıkarılmasına yol açabileceği vurgulanmaktadır. Kitabın son kısmında ise, yönetişimci demokrasi uygulaması olarak, Yerel Gündem 21 politikası gereğince Adana Kent Konseyi nin ve bölgesel politika gereğince Çukurova Kalkınma Ajansı nın uygulamaları eleştirel bir perspektiften incelenmiş ve bu açıdan önemli bulgulara ulaşılmıştır. EBTSAYI_25_son.indd 163

Yönetişim Sarmalında Bir Kent: Adana Üzerine Sonuç Yazar Taylan Koç, incelediğimiz yapıtında iki önemli iş başarıyor. Birincisi, yönetişim yaklaşımının günümüz kapitalizminin küresel düzeydeki bir yapılanması olduğunu, siyaset bilimi, yönetim bilimi, kentleşme, tarih, ekonomi politik vd. farklı disiplinlerin gereklerine özen göstererek yetkin bir kavrayışla analiz ediyor. Yerel gelişmelerin ulusal ve uluslararası ilişkilerden soyutlanamayacağını açık bir şekilde ortaya koyuyor. 164 Başarılan ikinci önemli iş ise, bir kentin yaşadığı dönüşüm farklı bakış açılarına sahip okurlara, bütün kesimlerin faydalanabileceği berraklıkta ve mükemmellikte sunuluyor. Buradan yazarın bir duruşu olmadığı sonucu çıkarılmamalıdır. Aksine yazar geniş toplum kesimlerinden yana bir tavır sergilediğini sık sık hissettiriyor. Ancak bu eseri okuyan bir kişi, Adana daki dönüşümün Manhattan laşma boyutuyla ilgiliyse, neo-liberal uygulamaların kalkınmanın motor gücü olduğunu savunmaktaysa ve küreselleşmeye entegre olunmasını doğru bir politika olarak görüyorsa belediye adına bir başarı hikayesine tanık olabilecektir. Fakat sürece eleştirel yaklaşan, küreselleşme, yerelleşme ve katılım tartışmalarının bütünsel bir analizle değerlendirilmesini gerekli gören ve özel sektör öncülüğünde değil de kamu sektörü öncülüğünde kalkınmayı savunan bir kişi ise bu eserden büyük ölçüde yararlanacaktır. EBTSAYI_25_son.indd 164

EĞİTİM BİLİM TOPLUM DERGİSİ YAZI BİÇEMİ* A)Yollamalar, Kaynakça ve Dipnotu 1.Metin içinde yapılacak yollamaiar ayraç içinde (Yazar,kaynağın yayımlandığı yıl:sayfa numarası sırasıyla) gösterilecektir. Kaynakça da bu yoliama sistemine göre düzenl enecektir. Aşağıda farklı nitelikte kaynakların metin içinde ve kaynakçadaki yazılış biçimleri gösterilmektedir: a)tek yazarlı kitaplar ve makaleler Kaynakçada: Tilly, C. (2001), Zor, Sermaye ve Avrupa Devletlerinin Oluşumu (Ankara:İmge Yayınları,1. Baskı) (Çev.K.Emiroğ lu). 165 Metin içinde yollamada:... (Tllly,2001:120). Kaynakçada:Robinson, William I. (2001), Social Theory and Globalization: The rise of a transnational state Theory and Society 30:157-200. Metin içindeki yollamada:...(robinson, 2001:170). b)iki yazarlı kitaplarla makaleler Kaynakçada:Hirst, Paul/Thomson,Grahame (2000) Küreselleşme Sorgu lanıyor (Ankara:Dost Kitabevi) (Çev.Ç.Erdem E.Yücel). Metin içindeki yollamada:...( Hirst/Thomson, 2000:80). Kaynakçada: Robinson, Will iam I./Harris, Jerry (2000), Towards A Global Rul ing Class? Globalization and the Transnational Capitalist Class, Science and Society (Cilt:64,Sayı.1) 11-54. EBTSAYI_25_son.indd 165

Metin içindeki yollamada:...(robinson/harris,2000:40). c)ikiden çok yazarlı kitapiaria makaieler Kaynakçada:Heitmeyer,Wilhelm/Müller,Joachim/Schröder,Helmut (1997),VerIockender FundamentaIismus (Frankfurt:Suhrkamp Verl ag). Metin içindeki yollamada:...(heitmeyer vd.,1997:171). d)derieme yayıniar içinde yer alan makaieier Kaynakçada: Boratav, Korkut (2000), EmperyaIizm mi? KüreselIeşme mi? Tonak, E.Ahmet (Der.), KüreselIeşme (Ankara:İmge Yay.):15-25. Metin içindeki yollamada:...(boratav,2000:21). e)yazarsız yayıniar ya da diğer kaynakiar 166 Kaynakçada: DİE (1996), İstatistik GöstergeIer 1923-1995, (Ankara). Metin içindeki yollamada:...(die,1996:141). f)bunların dışında adı uzun resmi yayınlara ya da mevzuata metin içinde yapıiacak yoliamaiarda kısaltmaiar kulianılmaiıdır. Örneğin Yüksek Öğretim Kanunu (YÖK), MilIi Eğitim Temel Kanunu (METK) gibi. 2)Yollamalar dışındaki açıklamalar için dipnotu kullanılmalıdır. Ancak, sayfa düzeninde yarattığı sorunlar dolayısıyla dipnotu olabildiğince az kullanılmalı ve yazının sonuna eklenmelidir. B)Yazının yazılacağı bilgisayar programları, Font ve Harf Büyüklükleri 1)Yazı PC de hazıriandıysa Word for Windows un değişik versiyoniarında (2.0-7.0), AppIe Macintosh ta hazıriandıysa Microsoft Word un değişik versiyoniarında (4.0-5.1) save edilmiş bir diskette ve aynı zamanda 3 nüsha A4 boyutunda bilgisayar çıktısı olarak verilmelidir. 2)Yazının ana böl üml erinde 12 punto, dipnotu, özet kaynakça, tablo gibi bölümierinde ise 10 punto harf büyükiüğünün ve Times (New Roman Times) karakterinin kullanılması gerekmektedir. EBTSAYI_25_son.indd 166

3)YazıIarda 800-1000 karakteri aşmayacak hem Türkçe hem İngilizce özet yer almaiıdır. 4)Orta başlık yazı alanının ortasında, yan başlık yazı alanının sol kenarında, girintisiz, kalın ve paragraf başlığı satır başından itibaren yazılır. Orta ve yan başlıklarda kelimlerin tamamı büyük harfle başlar, paragraf başlıklarında sadece ilk kelime büyük harfle başlar ve metin devamında gelir. Başlıklarda numaralandırma ve harflendirme yapılmamalıdır. C) Yayımlanma Koşulları 1)Dergiye gönderilecek yazıiar başka bir yerde yayımlanmamış ya da yayımianmak üzere gönderilmemiş olmaiıdır. Eğitim Bilim TopIum Dergisi yayımlanan yazıların bütün yayın haklarına sahiptir. 2)Bir yazının dergide yayımianması hakem kurui unun konu alanı ile ilgiii üyelerinden ya da yayın kurulunun yeniden belirleyeceği ilgili bilimcil erden en az üç hakeme yollanıp çoğunluğunun olumlu kararı ile yayınlanır. 3)Hakem kuruiu tarafından öneriien değişikiikier benimsenmezse, yazı yanzarlar)! tarafından geri çekiiebiiir. Ayrıca, böyie durumiarda yayın kuruiu yazıyı geri çekme ya da başka hakeme göndermek konusunda tam yetkilidir. 167 4)Derginin hakemli bölümünde yer alacak makaleler hakem önerilerine uyularak düzeltilmek zorundadır. Düzeltme yapılmayan yazılar hakemli bölümden çekilmiş sayılır. 5)Hakemli yazılarda bilimsel anlatımın gerektirdiği öğelere ve ölçütlere uyulur. Bunun dışında kaldığı düşünülen yazılar hakemsiz bölümde (TARTIŞMA) değerlendirilir. 6)TARTIŞMA yazıları a-yaklaşık 5 sayfayı geçemez, b-yayın Kurulu nun incelemesinden geçerek yayımlanır, c-yazıda yer alan/alacak iddiaları açıklayan/destekleyen belgelerinin bibliyografik kimlikleri Kaynakça da ya da Dipnotlar bölümünde mutlaka belirtilir. Ya da belgenin aslı/fotokopisi konulur. EBTSAYI_25_son.indd 167

7)(1) ay içerisinde Yayın Kurulu ile herhangi bir şekilde iletişim kurmayan ve bu süre içersinde Hakem Değerlendirme Raporu göndermeyen hakemlerin değerlendirmeleri dikkate alınmaz ve anılan yazı için yeni hakem belirlenir. 8)Düzeltilmesi için yazar(lar)ına gönderilen makaleler (1) ay içerisinde hakemlerin değerlendirmelerine uyularak düzeltilir ve EĞİTİM BİLİM TOPLUM DERGİSİ Yayın Kurulu na ulaştırılır. 9)(KİTAP TANITIMI) makale formatında olmak zorundadır. Tanıtım yazısının ayrı özgün bir başlığı ve bu başlık altında kitabın açık bibliyografik kimliği olmalıdır. Kitabın adı tanıtım yazısının ana başlığı olamaz. Tanıtım yazısı eleştiri ve değerlendirme içermelidir. Tanıtım yazısına kitabın neden söz ettiğini anlatan çok kısa (2-3 cümle ya da 1 paragraf) İngilizce bilgi eklen melidir. Ayrıca özgün başlığın İngilizcesi de verilmelidir. 10)Yazarlar ile yazının hakem kurulu arasındaki ilişki Yayın Kurulu tarafından sağlanır. 168 11)Yazılardaki tüm değişiklikler yazarları tarafından yapılır. 12)Hakem Kurulundan geçen ve son biçimi verilen yazılar üzerinde değişiklikler yapılamaz. Her ne nedenle olursa olsun yazısını yayımlamaktan vazgeçen bir yazar, yazısını başvurudan sonra en çok 15 gün içerisinde yazısını geri çekebilir. 13)Yazıların 7000 sözcüğü aşmaması önerilir. 14)Yazının yayımlanması durumunda beş adet dergi yazar(lar)a gönderilir. 15)Bilimsel toplantılarda sunulmuş ve başka bir yerde yayınlanmamış bildirilerin tam metni yayın kurulu kararı ile yayınlanır. * Web sayfamızda yayınlanmaktadır. EBTSAYI_25_son.indd 168