SEÇİLMİŞ GÖSTERGELERLE ARTVİN 2013

SEÇİLMİŞ GÖSTERGELERLE ARTVİN 2013 SEÇİLMİŞ GÖSTERGELERLE ARTVİN 2013 Kafkasör Yaylası TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU SEÇİLMİŞ GÖSTERGELERLE ARTVİN 2013 TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU

SEÇİLMİŞ GÖSTERGELERLE 2013 ARTVİN İstatistiki veri ve bilgi istekleri için Bilgi Dağıtım Grubu Tel: + (312) 410 02 15-410 02 44 Faks: + (312) 417 04 32 Yayın istekleri için Döner Sermaye İşletmesi Tel: + (312) 425 34 23-410 05 96-410 02 85 Faks: + (312) 417 58 86 Yayın içeriğine yönelik sorularınız için TÜİK Trabzon Bölge Müdürlüğü Tel: + (462) 321 57 50 Strl. Faks: + (462) 322 57 44 İnternet http://www.tuik.gov.tr E-posta bilgi@tuik.gov.tr Yayın No 4292 ISSN 1307-0894 Bu yayınla ilgili ortaya çıkabilecek düzeltmeler Kurum web sayfasında verilecektir. Türkiye İstatistik Kurumu Yücetepe Mah. Necatibey Cad. No: 114 06100 Çankaya-ANKARA / TÜRKİYE Bu yayının 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu na göre her hakkı Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığına aittir. Gerçek veya tüzel kişiler tarafından izinsiz çoğaltılamaz ve dağıtılamaz. ISBN 978-975-19-6205-8 Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara Tel: +(0312) 387 09 25 * Faks: +(0312) 418 50 82 Eylül 2014 MTB: 2014-0441 - 30 Adet

Önsöz ÖNSÖZ t -ekonomik tiki m etmektedir. A i ve eksiklikleri tesp Artvin ilinin TR90 (Tr ) 2. Düzeyde bölge biriminin göstergelerine de yer verilmektedir.. Birol AYDEMİR Başkan III

İçindekiler İÇİNDEKİLER Sayfa Önsöz İçindekiler Aç klama Genel Bilgiler III V IX XI 1. Temel Göstergeler 1 İBBS 2. düzey (26 bölge) Grafik 1.1 Kişi baş na gayri safi katma değer, 2011 7 1.2 TÜFE-Bir önceki y l n ayn ay na göre değişim oran (%), 2013 7 1.3 Çal şan say lar n n Türkiye toplam içindeki pay, 2011 8 1.4 Maaş ve ücretlerin Türkiye toplam içindeki pay, 2011 8 Tablo 1.1 İBBS 2. düzey (26 bölge) kişi baş na gayri safi katma değer, 2011 9 1.2 İBBS 2. düzey (26 bölge) TÜFE göstergeleri 10 1.3 İBBS 2. düzey (26 bölge) sanayi ve hizmetler sektörü göstergeleri, 2011 11 İBBS 3. düzey (81 il) Grafik 1.5 Nüfus, 2013 12 1.6 İl ve ilçe merkezleri, belde ve köyler nüfusunun toplam nüfus içindeki oran, 2013 13 1.7 Nüfus yoğunluğu, 2013 14 1.8 Y ll k nüfus art ş h z, 2012-2013 15 1.9 Toplam yaş bağ ml l k oran, 2013 16 1.10 Net göç h z, 2012-2013 17 1.11 Kaba evlenme h z, 2013 18 1.12 Kaba doğum h z, 2013 19 1.13 Bebek ölüm h z, 2013 20 1.14 İthalat, 2013 21 1.15 İhracat, 2013 22 1.16 Yüz bin kişi baş na düşen hastane yatak say s, 2012 23 1.17 Öğretmen baş na düşen öğrenci say s (ilkokul), 2013/'14 24 1.18 İlkokulda net okullaşma oran, 2013/'14 25 1.19 Ortaöğretimde (lise) net okullaşma oran, 2013/'14 26 1.20 Bitkisel üretim değeri, 2013 27 1.21 Canl hayvanlar değeri, 2013 28 1.22 İşsizlik oran, 2013 29 1.23 İstihdam oran, 2013 30 1.24 Kişi baş na toplam elektrik tüketimi, 2012 31 1.25 Belediyelerde kişi baş na temin edilen günlük su miktar, 2012 32 1.26 Bin kişi baş na otomobil say s, 2013 33 1.27 Onbin araç baş na kaza say s, 2013 34 1.28 Is tma sistemi kat kaloriferi olan hanehalk oran, 2011 35 1.29 Mutluluk düzeyi, 2013 36 1.30 Umut düzeyi, 2013 37 Tablo 1.4 İBBS 3. düzey (81 il) nüfus ve göç göstergeleri, 2013 38 1.5 İBBS 3. düzey (81 il) demografi göstergeleri, 2013 42 1.6 İBBS 3. düzey (81 il) d ş ticaret göstergeleri, 2013 46 1.7 İBBS 3. düzey (81 il) sağl k göstergeleri, 2012 48 1.8 İBBS 3. düzey (81 il) eğitim göstergeleri, 2013/'14 50 1.9 İBBS 3. düzey (81 il) tar m göstergeleri, 2013 52 1.10 İBBS 3. düzey (81 il) işgücü göstergeleri, 2013 54 1.11 İBBS 3. düzey (81 il) elektrik tüketim göstergeleri, 2012 56 V

İçindekiler Sayfa 1.12 İBBS 3. düzey (81 il) çevre göstergeleri, 2012 58 1.13 İBBS 3. düzey (81 il) ulaşt rma göstergeleri, 2013 60 1.14 İBBS 3. düzey (81 il) Nüfus ve Konut Araşt rmas göstergeleri, 2011 62 1.15 İBBS 3. düzey (81 il) konut sat ş göstergeleri, 2013 66 1.16 İBBS 3. düzey (81 il) mutluluk düzeyi, 2013 68 1.17 İBBS 3. düzey (81 il) umut düzeyi, 2013 70 2. Ekonomik ve Sosyal Yap 72 Tablo 2.1. Nüfus ve Demografi 2.1.1 İl ve ilçe merkezleri ile belde ve köyler nüfusu, 2011-2013 83 2.1.2 İlçe, belediye ve köy say s, 2011-2013 83 2.1.3 Yaş grubu ve cinsiyete göre nüfus, 2011-2013 84 2.1.4 Yasal medeni durum ve cinsiyete göre nüfus (15 ve daha yukar yaştaki nüfus), 2011-2013 86 2.1.5 Okuma yazma durumu ve cinsiyete göre nüfus (6 ve daha yukar yaştaki nüfus), 2011-2013 87 2.1.6 Bitirilen eğitim düzeyi ve cinsiyete göre nüfus (15 ve daha yukar yaştaki nüfus), 2011-2013 88 2.1.7 İllerin ald ğ göç, verdiği göç, net göç ve net göç h z, 2008-2013 90 2.1.8 Annenin yaş grubuna göre doğumlar, 2009-2013 90 2.1.9 Cinsiyete göre doğumlar, 2009-2013 91 2.1.10 Ortalama evlenme yaş ve ortalama ilk evlenme yaş, 2009-2013 91 2.1.11 Yaş grubuna göre evlenmeler, 2009-2013 92 2.1.12 Yaş grubuna göre boşanmalar, 2009-2013 93 2.1.13 Evlilik süresine göre boşanmalar, 2009-2013 94 2.1.14 Yaş grubuna göre ölümler, 2009-2013 94 2.1.15 Daimi ikametgaha göre seçilmiş ölüm nedenlerinin dağ l m, 2010-2013 95 2.1.16 Yaş grubu ve cinsiyete göre intiharlar, 2009-2013 96 2.1.17 İlçelere göre il ve ilçe merkezleri ile belde ve köyler nüfusu, 2013 97 2.1.18 İlçe, yaş grubu ve cinsiyete göre nüfus, 2013 98 2.1.19 İlçe, okuma yazma durumu ve cinsiyete göre nüfus ( 6+ yaş ), 2013 100 2.1.20 İlçe, bitirilen eğitim düzeyi ve cinsiyete göre nüfus ( 15+ yaş ), 2013 101 2.1.21 İlçe, yasal medeni durum ve cinsiyete göre nüfus (15+ yaş), 2013 103 2.1.22 İlçelere göre ortalama hanehalk büyüklüğü, 2013 104 2.1.23 İkamet edilen ilçeye göre nüfusa kay tl olunan il, 2013 105 2.1.24 İlçe ve cinsiyete göre doğumlar, 2013 107 2.1.25 İlçe, cinsiyet ve yaş grubuna göre evlenmeler, 2013 107 2.1.26 İlçe ve cinsiyete göre ölümler, 2013 108 2.1.27 İlçe, cinsiyet ve yaş grubuna göre ölümler, 2013 109 2.1.28 İlçe ve cinsiyete göre intiharlar, 2013 109 2.2. Milli Gelir 2.2.1 Cari fiyatlarla bölgesel gayrisafi katma değer (iktisadi faaliyet kollar na göre temel fiyatlarla), 2007-2011 110 2.3. Fiyat ve Endeksler 2.3.1 Tüketici fiyatlar değişim oranlar (2003=100), 2011-2013 111 2.4. D ş Ticaret 2.4.1 Ekonomik faaliyetlere göre ihracat (ISIC Rev.3), 2009-2013 112 2.4.2 Ekonomik faaliyetlere göre ithalat (ISIC Rev.3), 2009-2013 113 2.5. İş İstatistikleri 2.5.1 İş kay tlar na göre girişim say lar, 2013 114 2.5.2 Mali arac kuruluş istatistikleri, 2008-2012 115 2.6. İnşaat 2.6.1 Kullanma amac na göre yap lacak yeni ve ilave yap lar, (Yap ruhsatlar na göre), 2013 116 2.6.2 Kullanma amac na göre tamamen veya k smen biten yeni ve ilave yap lar, (Yap kullanma izin belgelerine göre), 2013 117 VI

İçindekiler Sayfa 2.7. Enerji 2.7.1 Kullan m yerlerine göre elektrik tüketimi, 2008-2012 118 2.8. Ulaşt rma 2.8.1 Motorlu kara taş tlar, 2009-2013 119 2.8.2 Y l içinde devri yap lan motorlu kara taş t say s, 2011-2013 119 2.8.3 Trafik kazalar, 2009-2013 120 2.8.4 Yol uzunluklar, 2009-2013 121 2.8.5 Kullan lan yak t türüne göre motorlu kara taş t say s, 2009-2013 122 2.8.6 Hava meydanlar nda iniş-kalk ş yapan uçak say s ile iç ve d ş hatlarda taş ma, 2009-2013 123 2.9. Eğitim 2.9.1 Eğitim seviyesine göre okul, öğretmen ve öğrenci say lar, 2009/'10-2013/'14 124 2.9.2 Öğretmen baş na düşen öğrenci say lar, 2009/'10-2013/'14 126 2.9.3 Yükseköğretim kurumlar nda kendi biriminde görevli öğretim eleman say s, 2008/'09-2012/'13 126 2.9.4 Yükseköğretim kurumlar nda önlisans ve lisans düzeyinde öğrenci say lar, 2008/'09-2012/'13 127 2.10. Sağl k 2.10.1 Hastane ve yatak say s, 2008-2012 128 2.10.2 Sağl k personeli say s, 2008-2012 128 2.11. İşgücü 2.11.1 Kurumsal olmayan nüfusun y llara göre işgücü durumu (15+ yaş), 2011-2013 129 2.11.2 İstihdam edilenlerin sektörel dağ l m (15+ yaş), 2011-2013 129 2.11.3.İş arama süresine göre işsizler (15+ yaş), 2011-2013 130 2.11.4 Eğitim durumuna göre işgücü, işsiz, istihdam durumu (15+ yaş), 2011-2013 130 2.11.5 İstihdam edilenlerin y llara göre işteki durumu (15+ yaş), 2011-2013 131 2.11.6 İşgücüne dahil olmayanlar n y llara göre işgücüne dahil olmama nedenleri (15+ yaş), 2011-2013 131 2.12. Tar m 2.12.1 Tar m alan kullan m, 2009-2013 132 2.12.2 Tah llar ve diğer bitkisel ürünlerin hasat edilen alan, 2009-2013 133 2.12.3 Tah llar ve diğer bitkisel ürünlerin üretim miktarlar, 2009-2013 134 2.12.4 Sebzelerin üretim miktarlar, 2009-2013 135 2.12.5 Meyvelerin üretim miktarlar, 2009-2013 136 2.12.6 Seçilmiş ürünlerde örtü alt sebze ve meyve üretim miktarlar, 2009-2013 137 2.12.7 Niteliklerine göre örtü alt tar m alanlar, 2009-2013 138 2.12.8 Organik bitkisel üretim (geçiş süreci dahil), 2009-2013 138 2.12.9 Canl hayvanlar, 2009-2013 139 2.12.10 Süt ve bal üretimi, 2009-2013 139 2.12.11 Tar msal üretim değeri, 2009-2013 140 2.12.12 Seçilmiş tar msal alet ve makine say s, 2009-2013 141 2.12.13 İlçelere göre tar m alan kullan m, 2013 142 2.12.14 İlçelere göre seçilmiş tah l ve diğer bitkisel ürünlerin üretimi, 2013 142 2.12.15 İlçelere göre seçilmiş sebze ürünleri üretimi, 2013 143 2.12.16 İlçelere göre seçilmiş meyve ürünleri üretimi, 2013 143 2.12.17 İlçelere göre seçilmiş örtüalt ürünlerin üretimi, 2013 144 2.12.18 İlçelere ve niteliklerine göre örtüalt tar m alanlar, 2013 144 2.12.19 İlçelere göre seçilmiş tar msal alet ve makineler, 2013 145 2.12.20 İlçelere göre hayvansal üretim, 2013 145 VII

İçindekiler Sayfa 2.13. Çevre 2.13.1 Belediye su istatistikleri, 2004-2012 146 2.13.2 Belediye at ksu istatistikleri, 2004-2012 146 2.13.3 Belediye at k istatistikleri, 2004-2012 147 2.13.4 Belediyelerin çevresel harcamalar, 2007-2012 147 2.13.5 İçme ve kullanma suyu şebekesi ve ar tma tesisi ile hizmet verilen belediye say s ve nüfusu, 2010-2012 148 2.13.6 Kaynaklar na göre belediyeler taraf ndan içme ve kullanma suyu şebekesi ile dağ t lmak üzere çekilen su miktar, 2010-2012 148 2.13.7 Belediyelerin içme ve kullanma suyu ar tma tesisi mevcut durumu, 2010-2012 149 2.13.8 Kanalizasyon şebekesi ve ar tma tesisi ile hizmet verilen belediye say lar ve nüfusu, 2010-2012 149 2.13.9 Al c ortamlar na göre kanalizasyon şebekesinden deşarj edilen at ksu miktar, 2010-2012 150 2.13.10 At ksu ar tma tesisleri, 2010-2012 150 2.13.11 Bertaraf yöntemine göre belediye at k miktar, 2010-2012 151 2.13.12 İlçelere göre belediyelerin çevresel harcamalar, 2012 151 2.14. Turizm 2.14.1 Giriş, ç k ş kap lar n n bağl olduğu il ve ulaş m yoluna göre giriş ve ç k ş yapan vatandaşlar, 2009-2013 152 2.14.2 Giriş, ç k ş kap lar n n bağl olduğu il ve ulaş m yoluna göre giriş ve ç k ş yapan yabanc lar, 2009-2013 152 2.15. Kültür 2.15.1 Halk kütüphanesi, kitap ve yararlanma say s, 2008-2012 153 2.15.2 Sinema salonu, gösteri ve seyirci say s, 2008-2012 154 2.15.3 Tiyatro salonu, gösteri ve seyirci say s, 2007/'08-2011/'12 155 2.16. Seçim 2.16.1 Milletvekili genel seçimi, seçmen ve oy bilgileri, 2011 156 2.16.2 Yaş ve cinsiyete göre seçmen profili, 2014 156 2.16.3 İlçelere göre milletvekili genel seçimi sonucu, 2011 157 2.17. Adalet 2.17.1 Türlerine göre ceza infaz kurumu say s, 2008-2012 158 2.17.2 Suçun işlendiği yerleşim yeri ve eğitim durumuna göre ceza infaz kurumuna giren hükümlüler, 2008-2012 159 2.17.3 Suçun işlendiği yerleşim yeri ve suç türüne göre ceza infaz kurumuna giren hükümlüler, 2008-2012 160 2.17.4 Geliş nedenine göre güvenlik birimine gelen veya getirilen çocuklar, 2008-2012 161 2.17.5 İsnat edilen suç türüne göre güvenlik birimine gelen veya getirilen çocuklar, 2008-2012 162 2.18. Hanehalk Tüketim Harcamalar 2.18.1 Harcama türlerine göre hanehalk tüketim harcamas n n dağ l m, 2008-2012 163 Ek 1. Veri kaynaklar 164 2. İlgili bilgilere ulaşmak için 165 VIII

Açıklama 1. Giriş AÇIKLAMA Bölgesel düzeyde kullan c talebi dikkate al narak seçilen belirli değişken ve göstergelerden oluşan bu çal şma, kullan c lar n bölgesel veriye daha kolay ulaşabilmesi amac yla haz rlanm şt r. Ayr ca grafiklerle verinin daha kolay anlaş labilmesi amaçlanm şt r. 2. Kapsam En fazla mevcut son beş referans dönem verileri içerilmektedir. TR90 2. Düzey bölgesi (Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane) ve TR905 3. Düzey ili olan Artvin in yan nda, İBBS 2. Düzey (26 bölge) ve İBBS 3. Düzey (81 il) göstergeleri kapsanmaktad r. Verilerin son güncelleme tarihi 01/07/2014 tür. 3. Veri Kaynaklar Verilerin önemli bir k sm Türkiye İstatistik Kurumunun çal şmalar ya da ilgili kurumlarla yap lan işbirliği ile elde edilmiştir. Bir bölümü ise ilgili kurumlar n yay nlar ndan olduğu gibi al nm şt r. İlk k s mda bu verilerden yararlan larak göstergeler hesaplanm şt r. 4. S n flamalar Bölgesel istatistiklerin toplanmas, geliştirilmesi, bölgelerin sosyo-ekonomik analizlerinin yap lmas, bölgesel politikalar n belirlenmesi ve Avrupa Birliği Bölgesel İstatistik Sistemi ne uygun, karş laşt r labilir istatistiki veri taban oluşturulmas amac yla ülke çap nda İstatistiki Bölge Birimleri S n flamas tan mlanm şt r. Bu s n flamada iller 3. Düzey olarak tan mlanm ş; ekonomik, sosyal ve coğrafi yönden benzerlik gösteren komşu iller ise bölgesel kalk nma planlar ve nüfus büyüklükleri de dikkate al narak 1. Düzey ve 2. Düzey olarak grupland r lmak suretiyle hiyerarşik İstatistiki Bölge Birimleri S n flamas yap lm şt r. Buna göre: 1. Düzey: 2. Düzey Bölge Birimlerinin grupland r lmas sonucu tan mlanm ş olup, 12 adettir. 2. Düzey: 3. Düzeydeki komşu illerin grupland r lmas sonucu tan mlanm ş olup, 26 adettir. 3. Düzey: İl düzeyinde 81 adet İstatistiki Bölge Birimi yer almaktad r. Her il bir İstatistiki Bölge Birimini tan mlamaktad r. S n flamaya ilişkin ayr nt l bilgi İstatistiki Bölge Birimleri S n flamas tablosunda verilmektedir. Simge ve K saltmalar... Bilgi elde edilememiştir - Bilgi yoktur * Bilgi geçicidir c Gizli veri 0 Kullan lan birimin yar s ndan azd r TL Türk Liras $ ABD Dolar İBBS İstatistiki Bölge Birimleri S n flamas TÜFE Tüketici Fiyat Endeksi GSKD Gayri Safi Katma Değer 2012/ 13 01/10/2012 ile 31/09/2013 aras ndaki öğrenim dönemi 2010/ 11 2010 da başlayan ve 2011 de biten tiyatro sezon y l NACE Rev.2 Avrupa Topluluğu nda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki S n flamas ISIC Rev.3 Tüm Ekonomik Faaliyetlerin Uluslararas Standart Sanayi S n flamas CPA Faaliyetlere Göre Ürünlerin İstatistiki S n flamas MWh 1 000 000 watt saate eşdeğer enerji birimi KWh 1 000 watt saate eşdeğer enerji birimi IX

Açıklama 1. Düzey 2. Düzey 3. Düzey 1. Düzey 2. Düzey 3. Düzey TR1 TR10 TR100 (Zonguldak, TR811 Zonguldak TR211 TR81 Karabük, TR812 Karabük TR21 Edirne, TR212 Edirne TR813 TR2 TR213 (Kastamonu, TR821 Kastamonu Marmara TR221 TR82 TR822 TR22 Çanakkale ) TR222 Çanakkale TR8 Karadeniz Sinop) TR823 Sinop TR31 TR310 (Samsun, TR831 Samsun TR321 Tokat, TR832 Tokat TR32 Denizli, TR322 Denizli TR83 Çorum, TR833 Çorum TR323 Amasya) TR834 Amasya TR3 Ege (Manisa, TR331 Manisa (Trabzon TR901 Trabzon Afyonkarahisar, TR332 Afyonkarahisar Ordu, TR902 Ordu TR33 Kütahya, TR333 Kütahya Giresun, TR903 Giresun TR334 TR9 Karadeniz TR90 Rize, TR904 Rize (Bursa, TR411 Bursa Artvin, TR905 Artvin TR41 TR412 TR906 Bilecik ) TR413 Bilecik (Erzurum, TRA11 Erzurum ( Kocaeli, TR421 Kocaeli TRA1 Erzincan, TRA12 Erzincan TR4 Marmara Sakarya, TR422 Sakarya Bayburt ) TRA13 Bayburt TR42 Düzce TR423 Düzce TRA TRA21 Bolu, TR424 Bolu Anadolu Kars, TRA22 Kars Yalova ) TR425 Yalova TRA2 TRA23 TR51 ( Ankara) TR510 Ankara Ardahan ) TRA24 Ardahan TR5 Anadolu ( Konya, TR521 Konya (Malatya, TRB11 Malatya TR52 Karaman) TR522 Karaman TRB12 TRB1 ( Antalya, TR611 Antalya Bingöl, TRB13 Bingöl TR61 Isparta, TR612 Isparta Tunceli ) TRB14 Tunceli TRB Burdur) TR613 Burdur Anadolu (Van, TRB21 Van TR62 (Adana, TR621 Adana TRB22 TR6 Akdeniz Mersin) TR622 Mersin TRB2 Bitlis, TRB23 Bitlis TR63 (Hatay, TR631 Hatay Hakkari ) TRB24 Hakkari TR632 (Gaziantep, TRC11 Gaziantep Osmaniye) TR633 Osmaniye TRC1 TRC12 TR71 TR711 Kilis ) TRC13 Kilis Aksaray, TR712 Aksaray TRC21 TR713 TRC TRC2 TRC22 Orta TR714 Anadolu (Mardin, TRC31 Mardin TR7 Anadolu TR715 Batman, TRC32 Batman TR72 (Kayseri, TR721 Kayseri TRC3 TRC33 Sivas, TR722 Sivas Siirt) TRC34 Siirt Yozgat) TR723 Yozgat Toplam 12 26 81 X

Genel Bilgiler GENEL BİLGİLER Tarihçe Artvin e egemen ilk Kavim Türklerin atalar olarak kabul gören Hurrilerdir. MÖ 2000 tarihinden başlayarak Hurriler Artvin ve çevresinde site devletleri kurmuşlard r. Hitit kral II. Murşit MÖ 1360 ten itibaren 20 y l sürdüğü seferler ile Artvin i ele geçirmiştir. Hurrilerin soyundan gelen Urartular, başkenti Van olan, geliri tar m-hayvanc l k-ticarete dayal Doğu Anadolu merkezli bir devlet kurmuşlard r. Kuzey s n rlar n Artvin e kadar genişlettiler. Ancak doğudan büyük göçlerle gelen İskitler in bask s na dayanamad lar ve y k ld lar. Artvin bu kez Kafkasya merkezli İskit devletinin bat s n r nda yer ald. Eski Yunan tarihçisi Heredot un İskit diye nitelendirdiği bu devlet çağ n n öncüsüydü. Tekerleği icat eden, at evcilleştiren, tarihte ilk beyin ameliyat n gerçekleştiren İskitler, Artvin i ele geçirerek bu alan askeri üs olarak kullanmaya başlam şlard r. İskitler sonras Arsaklar ad verilen sülale Artvin e egemen oldu. Şamanist dini öğretiye inanan bu sülale MS 350 li y llarda Bizans etkisinde kalarak İsevi dini kabul ettiler. Daha sonra da Bizans n tahakkümü alt na girdiler. 575 y l nda İran Kral I. Darivs Bizans a sald r nca bundan istifade eden Hazar Türkleri (11) Çoruh boylar na egemen oldular. Hz. Osman döneminde İslam ordular kumandan Mesleme Oğlu Habib Bizans yenerek Şavşat- Ardanuç-Artvin i ele geçirdi. Hazar denizine ilerlemek istese de Museviyeti kabul eden Hazarlar taraf ndan durduruldular. Emeviler döneminde Hazarlar ile birleşen Artvin halk İslam ordular na karş direndi. 786 da Abbasi Halifesi Harun Reşit Çoruh bölgesini başkenti Bağdat a bağlad. 853 1023 Artvin Bagratlar ve Sac adl Abbasilere bağl iki beylik kuruldu. Sac emirliği y k l nca Artvin tekrar Bizans n eline geçti. Bu esnada İran Merkezli kurulan Selçuklu Devleti nin reisi Tuğrul Bey Anadolu nun keşfi için 1018 de kardeşi Çağr Bey i bat ya gönderdi. 1040 Dandanakan Savaş nda Gaznelileri yenip devlet statüsüne ç kan Selçuklular 1048 Pasinler Savaş ile Artvin s n r na kadar geldiler. Alparslan 1064 te Gürcistan seferine ç karak Çoruh boylar n ele geçirir. Alparslan n ölümü üzerine Bizans tan yard m alan Gürcü Kral Gorgi Artvin i tekrar ele geçirdi. Fakat 1081 de Melikşah a yenilince Melikşah n desteği ile Çoruh u da içine alan Erzurum-Bayburt Kars merkezli Saltukoğlu beyliği kuruldu. Türk nüfusunun Artvin e yay lmas h zland. Büyük Selçuklu Devletinin y k l ş sonras Artvin Azerbaycan merkezli İldenizoğlu Atabeyliğine bağland. 1263 te Kubilay Artvin i ele geçirerek bu yöreyi İlhanl topraklar na katt. 1265 te K pçak Türkü olan Sark ise bu yörede Ç ld r Atabeyliğini kurdu. 1458 1463 1466 y llar aras nda Akkoyunlu hükümdar Uzun Hasan Çoruh boylar na üç sefer düzenlese de Osmanl hükümdar II. Mehmed e Otlukbeli Savaş nda yenilince zay flama sürecine girerek 1502 de Safevilerin eline geçmiştir. 1878 1918 ve 1918 1921 aras Rusya-Ermeni-İngiliz-Gürcü idaresinde kalan Artvin-Borçka-Şavşat kazalar 7 Mart 1921 den itibaren 4 ay kadar Ardahan kazas na bağlanm şt r. Yeni Türk devletinin ilk Anayasas olan 20 Ocak 1921 tarihli Teşkilat- Esasiye de 24 Nisan 1924 te yap lan değişikler ile Liva- Sancak teşkilat kald r l nca Artvin vilayet haline geldi. 1926 Haziran nda 877 say l kanunla Yusufeli kazas Erzurum vilayetinden al narak Artvin e bağland. 1928 de 1282 say l kanunla Borçka kazas nahiye haline getirilerek Artvin e bağland. Dokuz y l Artvin vilayeti teşkilat ile yönetilen bu yerler 1 Haziran 1933 te 2197 say l kanunun ikinci maddesine göre merkezi Rize olmak üzere Artvin ve Rize birleştirilerek Çoruh vilayeti teşkil edilmiştir. Arazi şartlar n n zorluğu, Artvin ve çevresinin vilayet merkezine olan uzakl ğ bir tak m sorunlara yol açm şt r. Dönemin Başbakan İsmet İNÖNÜ nün 25 Temmuz 1935 tarihindeki Artvin i ziyaretinde durum kendisine iletilmiştir. Bunun üzerine hükümet 4 Kas m 1936 da kabul edilen 2885 say l kanun ile merkezi Rize olan Çoruh vilayeti kald r ld. Artvin XI

Genel Bilgiler Merkez, Hopa, Borçka, Şavşat kazalar ile evvelce Erzurum a verilmiş Yusufeli kazas n da alarak Artvin olan Çoruh ili teşkilat kabul edildi. Coğrafi Durum Karadeniz Bölgesinin Doğu Karadeniz Bölümünde, Doğu Karadeniz Dağlar üzerinde yer alan Artvin İli'nin doğusunda Ardahan, güneyinde Erzurum, bat s nda Rize, kuzeybat s nda Karadeniz, kuzeyinde Gürcistan Cumhuriyeti bulunmaktad r. İlin yüzölçümü 7 359 kilometrekaredir. Artvin, arazi bak m ndan genel olarak dağ n kt r. İlin Arhavi ve Hopa ilçeleri, Karadeniz ile denize paralel uzanan Doğu Karadeniz Dağlar aras nda kalan dar bir düzlük alan üzerine kuruludur. İlin Karadeniz e olan k y uzunluğu 34 kilometredir. K y dan iç bölgelere doğru gidildiğinde arazinin birden yükseldiği görülür. Artvin'de, ova olarak nitelendirilebilecek alanlar, Arhavi ve Hopa k y şeridindeki alüvyal düzlükler d ş nda mevcut değildir. İl s n rlar içinde 30'a yak n akarsu vard r. Bunlardan Karadeniz e dökülenler hariç diğerleri Çoruh Nehri nin kollar d r. İlin muhtelif yerlerinde çok say da doğal göl vard r. Bunlardan; Şavşat ve Borçka ilçelerinde bulunanlar doğal güzellik ve turizm aç s ndan en önemlileridir. Dağlar: Karadeniz k y s na paralel olarak uzanan Doğu Karadeniz Dağlar n n il s n rlar içindeki uzant lar ; Kaçkar, Alt parmak, Kükürtlü, İskaristi Dağlar ad yla s n ra kadar uzanmaktad r. Bu dağ s ras n n üzerinde çok say da dağ ve yüksek tepeler yer al r. Karadeniz k y s n takip ederek bat dan doğuya doğru iki s ra halinde uzanan 3937 m. Yüksekliğindeki Kaçkar Dağ Karadeniz Dağlar n n en yüksek noktas n oluşturur. Bu dağ n su bölüm çizgileri; Artvin, Rize, Erzurum il s n rlar n belirler. Şavşat ve Borçka ilçeleri aras nda yer alan, Çoruh ve Berta vadileri ile Gürcistan s n r na kadar uzanan Karçal Dağ 3428 m. yüksekliği ile ilin diğer önemli bir dağ d r. Artvin'in diğer önemli dağlar ve yükseltileri şöyledir; Kaçkar dağ -3937 m., Mihrap dağ -2950 m., Karçal dağ -3428 m., Sahara dağ -2799 m., Kükürttepe dağ -3348 m., Karyan dağ -2790 m., Arsiyan dağ -3164 m., Kara dağ -2300 m., Çad rdağ -3050 m., Büyük Yurt dağ - 2250 m., Kürdevan dağ - 3050 m., Genya dağ - 1850 m., Kartal dağ - 3000 m. Yaylalar: İl topraklar n n yaklaş k % 51 ini kaplar. Artvin in başl ca yaylalar ; Yusufeli, Zeytinlik ve Ortaköy Derelerinin oluşturduğu çizginin güneydoğusundaki bölgede bulunan Meşeli, Kurudere, Düzenli, Kireçli, Y ğ l, Kapik, Irmaklar, Bülbülan, Çaml ca, Hanl köy, Ball ve Yoncal yaylalar, 2. Muratl - Borçka, Artvin-Ortaköy Deresi ile Gürcistan aras nda kalan bölgedeki, Taşköprü, Meydanc k, M s rl, Oba, yaylalar, 3. Merkez ilçe - Zeytinlik - Yusufeli ilçesi çizgisinin kuzey ve kuzeybat s nda kalan bölgedeki Keşoğlu, Çaml k, Mağara, İnekli, Kocakar l, Dikme ve Taşk nl k yaylalar say labilir. Vadiler: Artvin ili yüzey şekilleri, genellikle yeralt k r lmalar ve volkanik faaliyetler sonucunda meydana gelmiştir. Vadilerin bir bölümü ise bu tektonik k r lmalar sonucunda meydana gelen fay ve çizgilerine uyarak oluşmuş dağ s ralar n birbirinden ay ran, dağlara paralel çizgiler halindedir. İlde bulunan başl ca vadiler; a) Çoruh Vadisi: Çoruh rmağ n n il s n r na girdiği yerden başlay p Muratl Bucağ nda il s n r n terk ettiği yere kadar uzanan 150 km uzunluğunda bir vadidir. Genellikle çok dar ve derin V ve U şeklinde boğazlar halinde uzan r. Zeytinlik Yusufeli ve Zeytinlik Muratl aras olmak üzere iki bölümden meydana gelir. b) Ardanuç Dere si Vadileri: Vadi taban Ardanuç ilçesinde nispeten geniştir. İlçe merkezinin 7 km kuzeybat s nda bulunan Cehennem deresi tipik bir kanyon vadidir. 500 m uzunluğunda 70 m. genişliğinde ve 6 m derinliğindedir. Ardanuç suyuna aç l r. Dünyada say l kanyon vadileri aras nda yer al r. XII

Genel Bilgiler c) Ortaköy Vadisi: Şavşat ilçesinin sular n boşaltan irili ufakl çaylar n meydana getirmiş olduğu bu vadi zengin bitki örtüsüyle kapl d r. d) Alt parmak Vadisi: Barhal deresini takip eder. En geniş yeri 3 m dir. e) Murgul Vadisi: Murgul deresinin meydana getirdiği bu vadinin taban diğer vadi tabanlar na göre daha geniştir. Akarsular-Göller: İl s n rlar içinde 30'a yak n akarsu vard r. Bunlardan Karadeniz'e dökülenler hariç, diğerleri Çoruh Nehrinin kollar d r. Karadeniz Havzas 'n n belli başl akarsular ndan olan Çoruh, ilimizin en büyük akarsuyudur. Çoruh Nehrinin uzunluğu 376 km olup, 354 km'si yurdumuz s n rlar içindedir. Nehrin il s n rlar içindeki uzunluğu ise 150 km'dir. Çoruh'un maksimum debisi Artvin merkezine 2 km uzakl kta yap m süren Deriner Baraj yerinde 1264 m³ /sn, minimum debisi ise 31.4 m³ /sn'dir. İl s n rlar içinde moren, sirk, krater oluşumlu göller de mevcuttur. İki tane de (Muratl ve Borçka) baraj gölü mevcuttur. Yeralt Zenginlikleri: MTA ve özel kuruluşlar n bugüne kadar Artvin il s n rlar içinde yapm ş olduklar çeşitli jeoloji ve madencilik çal şmalar sonucunda kayda değer 44 adet bak r-kurşun-çinko, 1 adet demir, 17 adet manganez, 5 adet bak r-molibden ve 5 adet alt n yatak ve zuhuru olmak üzere toplam 72 adet metalik maden yatak ve zuhuru belirlenmiştir. Artvin ili endüstriyel hammadde aç s ndan önemli bir potansiyele sahip değildir. Sadece çimento ve kireç hammaddesi olarak kireçtaş ile granit-mermer yatak ve zuhurlar önemli rezervler oluştururlar. İdari ve Sosyo-Ekonomik Durum İdari yap : Artvin de merkez ilçe dahil 8 ilçe, 9 belediye ve 317 köy bulunmaktad r. Nüfus: Artvin ilinin nüfusu, 2013 Adrese Dayal Nüfus Kay t Sistemi sonuçlar na göre 169 334 dür. Alan: Doğu Karadeniz bölgesinde yer alan Artvin in yüzölçümü 7 359 kilometrekare olup Türkiye yüzölçümünün % 0,9 una denk gelmektedir. İlçeler: Nüfus bak m ndan en büyük ilçeleri s ras yla Hopa, Borçka ve Yusufeli dir. Yüzölçümü bak m ndan en büyük ilçesi Yusufeli, nüfus bak m ndan en küçük ilçesi ise Murgul dur. İlin öne ç kan özellikleri Ekonomik: Artvin de tar m geleneksel anlamda yap lmaktad r. Makineli tar m yok denecek kadar azd r. Bitkisel üretim çoğunlukla Çoruh nehri ve kollar n n oluşturmuş olduğu vadi taban nda bulunan tar msal arazilerde yap lmaktad r. Tar msal işletmeler küçük aile işletmelerinden oluşmaktad r, bu nedenle gübre ve zirai ilaç kullan m yok denecek kadar azd r. Özellikle Çoruh vadisi boyunca kurulan ve Yusufeli ilçesinde yoğunlaşan örtü alt sebze yetiştiriciliğinde domates, h yar, patl can, kavun, spanak, marul, maydanoz gibi ürünler üretilmektedir. Artvin ilinin işsizlik oran 2013 y l için %7,1, işgücüne kat lma oran %50,7 ve istihdam oran %47,1 dir. Artvin ili şehirleşme oran, kişi baş na gayri safi yurtiçi has la, sanayi iş kolunda çal şanlar n toplam istihdama oran bak m ndan Türkiye ortalamalar n n alt ndad r. Tar m kolunda çal şanlar n toplam istihdama oran ise Türkiye ortalamalar n n üstündedir. 2013 y l nda Artvin ilinde toplam tar msal alan 34 302 ha d r. Bu alan n 19 072 hektar uzun ömürlü bitkiler alan, geri kalan ise toplam işlenen tar m alan d r. XIII

Genel Bilgiler Artvin kültürel ve sosyal yönden gelişmiş olmas na karş n, sanayide hedeflerini bütünüyle gerçekleştirememiştir. İlin ekonomisi halen tar m ve hayvanc l ğa dayanmaktad r. Genel olarak il topraklar nda endüstriyel bitkiler ve hububat üretimi yap lmakla birlikte, baklagiller ve çeşitli sebze üretimi de yayg nd r. Üretilen başl ca ürünler çay, f nd k, fasulye, patates, yem bitkisi, üzüm, m s r ve çeşitli meyveler. Karadeniz'e k y s olan Arhavi ve Hopa'da deniz bal kç l ğ n n önemli yeri bulunmaktad r. Bilhassa kültür bal kç l ğ ve ar c l kta bir hayli mesafe al nm şt r. Sosyal: İl ve ilçe merkez nüfusunun toplam nüfusa oran %55,7'dir. Nüfusun 94 316 kişisi şehirlerde yaşarken, 75 018 kişisi bucak ve köylerde yaşamaktad r. İl merkezi nüfusu 25 192 dir. Artvin ilinde 2013 y l nda il nüfusunun %33,4 ü 25 yaş n alt ndad r. 25-65 yaş aras nüfus toplam nüfusun %52,6 s n, 65 yaş üstü nüfus toplam nüfusun %14 ünü oluşturmaktad r. Adrese Dayal Nüfus Kay t Sistemi verilerine göre ilin kilometrekareye 23 kişi olan nüfus yoğunluğu, 100 olan ülke nüfus yoğunluğunun oldukça alt ndad r. Artvin ili 2013 y l y ll k nüfus art ş h z 13,4 dür. Ayn y lda 6 yaş üzeri nüfus için okuryazarl k oran %95,97 dir. 2012-2013 y llar için Artvin ilinin net göç h z 8,4 dür. Kültürel: Artvin 5000 y ll k bir tarihi birikime sahiptir. Yöre de yaşam ş medeniyetlerin izleri olan manast rlar, kiliseler, kaleler, camiler, köprüler, konaklar olmak üzere çok say da tarihi eser bulunmaktad r. Günümüzde de bütün görkemiyle ayakta duran bu tarihi eserler ülke ve dünya turizmi için önemli yap lard r. Artvin, ahşap ve taş mimarinin en güzel örneklerine rastlanan, yöresel müzik ve danslar n n izleyen dinleyen herkesçe begenildiği, mutfak kültürü zengin olan, başta ahşap işleri olmak üzere el sanatlar n n ileri örneklerinin üretildiği yörelerden biridir. Artvin, değişik yükseltilerle örülü dağlar, doğal ormanlar, an t ağaçlar, yüksek dağlar nda buzul gölleri karagölleri, kanyonlar n n yan nda; köyleri, mezralar ve yaylaiar ile çok özel bir coğrafi karakter taş maktad r. Yörede bulunan Milli Parklar ve Tabiat Koruma Alanlar da ilin doğa turizmi için bir rezerv olduğunu göstermektedir. Kaçkar, Alt parmak ve Karçal Dağlar nda yap lan dağ t rman şlar ; yörenin değişik yerlerinde, doğal güzellikler içinde bulunan trekking parkurlar nda yap lan yürüyüşler; Çoruh Nehri ve Barhal Çay nda yap lan başta rafting olmak üzere akarsu sporiar ; ilin sportif amaçl turizm potansiyelini ortaya koymaktad r. Ayr ca yaban hayat n n zengin olmas da av turizmini olanakl k lmaktad r. Doğa koruma felsefesi içinde gelişmiş olan eko-turizm, tüm dünyada uluslararas kampanyalarla yürütülmektedir. Dünyada mükemmel korunmuş 300 noktadan biri de Artvin s n rlar içinde (MACAHEL) bulunmaktad r. XIV

Temel Göstergeler 1. TEMEL GÖSTERGELER iklikleri içermektedir. P n+t = P n * e rt Burada; P n P n+t e r t : n hesaplanabilmektedir: 1 000 Örnek: = (LN(2013 ADNKS nüfusu / 2012 000 = (LN(76 667 864 / 75 627 384)/(1))*1 000 = 13,7 Net göç: 1

Temel Göstergeler Net göç h z : Göç edebilecek her bin kişi için net göç say s d r. m (.i-i.) = [(M.i -M i. )/(P i,t+n -0,5*(M.i -M i. ))]*k m (.i-i.) : Net göç h z M.i : Ald ğ göç M i. : Verdiği göç M.i - M i. : Net göç P i,t+n : i'nin t+n zamandaki daimi ikametgah nüfusu i : Göçün incelendiği alan k : Sabit say (k=1 000) Örneğin; Artvin ilinin, 2012-2013 döneminde ald ğ göç 10 053, verdiği göç 8 644, toplam nüfus 169 334 dür. 2012-2013 dönemine ilişkin net göç h z n hesaplamak için; m (Artvin) = [(10 053-8 644)/(169 334-0,5*(10 053-8 644))]*1 000 m (Artvin) = 8,36 olarak bulunur. Yaş: Kişinin bitirmiş (tamamlam ş) olduğu yaşt r. Daha önceki y llarda, kişilerin bitirmiş olduğu yaş bilgisi bir y l 365 gün olarak dikkate al narak hesaplanm şt r. 2013 ADNKS yaş hesab nda ise, önceki y llardan farkl olarak art k y llar göz önünde bulundurulmuştur. Art k y l, Miladi takvimde 366 gün olan, yani diğer y llara göre bir gün uzun olan y llara verilen add r. Bu fazladan gün 29 Şubat olarak dört y lda bir uygulan r. Cinsiyet oran : Her 100 kad n için erkek say s d r. Cinsiyet oran = (P E /P K )*100 P E : Erkek nüfus P K : Kad n nüfus Toplam yaş bağ ml l k oran : 15-64 yaş grubundaki her 100 kişi için 0-14 ve 65 ve daha yukar yaş gruplar ndaki kişi say s d r. (0-14 yaştaki nüfus)+(65 ve daha yukar yaş grubundaki nüfus) Toplam yaş bağ ml l k oran = --------------------------------------------------------------------------- * 100 (15-64) yaştaki nüfus Brüt okullaşma oran : İlgili öğrenim türündeki tüm öğrencilerin, ait olduğu öğrenim türündeki teorik yaş grubunda bulunan toplam nüfusa bölünmesi ile elde edilir. A: Toplam öğrenci say s B: Teorik yaş grubundaki toplam nüfus A Brüt okullaşma oran = ----- x 100 B Net okullaşma oran : İlgili öğrenim türündeki teorik yaş grubunda bulunan öğrencilerin, ait olduğu öğrenim türündeki teorik yaş grubunda bulunan toplam nüfusa bölünmesi ile elde edilir. A: Teorik yaş grubundaki öğrenci say s B: Teorik yaş grubundaki toplam nüfus A Net okullaşma oran = ----- x 100 B 2

Temel Göstergeler KEH E N 1000 KBH B N 1000 Y N N y i 1i y i KDH D N 1000 D - 45 49 Di TDH 5 i 15 19 N i 3

Temel Göstergeler D i N i KÖH Ö 1000 N BÖ BÖH 1000 D bölgedeki ekonomik faaliyetleri sonucunda üre - ortalama dolar kuruna bölünmesi ile dola Yerel birim: birimdir. o 4

Temel Göstergeler Maddi Referans dönemi süresince tüm maddi mallara (arazi, makine ve Karayolu üzerinde hareket halinde olan bir veya içme ve kullanma suyu Toplam çekilen içme 3 ve kullanma ile hizmet verilen belediye nüfusu 192 720 3 520 ise, =[192 720 (m 3 *1000 (litre/m 3 ) / (litre/gün) = [528 000 (litre/gün) / = 150 -gün Nüfus ve 2011 tarihini referans gün kabul ederek, 3 Ekim- Nüfus ve Bina: Bir veya birden fazla 5

Temel Göstergeler Bina kat s Konut: Borulu su sistemi: Tuvalet: yerdir. Banyo: rdir. Mutluluk: Memnuniyet: Umut düzeyi: 6