DRT Yeminli Mali Müşavirlik ve Bağımsız Denetim A.Ş. Sun Plaza No:24 34398 Maslak İstanbul, Türkiye Tel: + 90 (212) 366 60 00 Fax: + 90 (212) 366 60 15 www.deloitte.com.tr www.verginet.net VERGİ SİRKÜLERİ 03 Mayıs 2012 NO: 2012/60 KONU Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Hakkında Kanun Tasarısı TBMM ye Sunuldu. Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı TBMM ye sunuldu. Söz konusu Kanun Tasarısı nda yer alan 4632 Sayılı Kanun a ve vergi kanunlarına ilişkin düzenlemeler bu sirkülerimizin konusunu oluşturmaktadır. 1. Kanun Tasarısı nın Genel Çerçevesi Bu Kanun Tasarısı ile; 7338 Sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu nda 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu nda 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu nda 4632 Sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu nda 4749 Sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun da 5363 Sayılı Tarım Sigortaları Kanunu nda 5684 Sayılı Sigortacılık Kanunu nda 5490 Sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu nda 233 Sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun da değişiklik öngörülmektedir.
2. 4632 Sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu nda Yapılması Öngörülen Değişiklikler 2.1. Bu tasarının 13 üncü maddesi ile Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu nun Emeklilik sistemine katılma ve emeklilik sözleşmesi başlıklı 4 üncü maddesinde yapılması öngörülen değişiklikle, emeklilik sözleşmesinin tanımı yeniden yapılmakta ve sözleşmenin bireysel ve grup emeklilik sözleşmesi şeklinde akdedilebileceği düzenlenmektedir. 2.2. Aynı tasarının 14 üncü maddesi ile Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu nun Katılımcının ve şirketin hak ve yükümlülükleri başlıklı 5 inci maddesinde yapılması öngörülen değişiklikle, yatırım araçlarının değişik valör süreleri ve işlemin tamamlanması için gerekli evrak ve bilgi alış verişi süreçlerinden ötürü, bazı katılımcı taleplerinin yerine getirilmesinde yaşanan gecikmelerden kaynaklanan sorunların aşılması için, anılan maddede, aktarım talebini şirketin yerine getirmesi için 4632 sayılı Kanunda yer alan yedi iş günlük sürenin, on iş gününe çıkarılması hedeflenmektedir. Diğer taraftan, bireysel emeklilik sistemine kurumsal bazlı katılımların teşviki amacıyla, grup emeklilik sözleşmesinde işverenin ödediği katkılar ve bunların getirilerine katılımcının hak kazanma süresinin, katılımcının grup emeklilik sözleşmesine giriş tarihinden itibaren yedi yılı aşamayacağı hususunun düzenlenmesi 2.3. Aynı tasarının 15 inci maddesi ile Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu nun Emekli olma ve emeklilik seçenekleri başlıklı 6 ncı maddesinde yapılması öngörülen düzenleme ile, emeklilik döneminde katılımcıya sunulabilecek seçenekler arasında, programlı geri ödeme seçeneğinin de bulunduğu vurgulanmaktadır. Bunun yarımda, işlem süreleri ve işlemlerin gecikmesi halinde uygulanacak cezalara ilişkin hükümlerin, yapılan değişikliklere paralel hale getirilmesi Ayrıca, Müsteşarlığa, 5 inci ve 6 ncı maddelerde belirtilen işlem sürelerini, uygulamada bazı fonların alış ve satış işlemlerinin, fiyatlama sıklığı ve benzeri nedenlerle daha uzun bir sürede gerçekleştirilebiliyor olması nedeniyle altı aya kadar uzatma yetkisinin tanınması öngörülmektedir. Bu düzenleme ile, özellikle alternatif yatırım araçlarından sistemde yararlanılabilmesinin önünün açılması hedeflenmektedir. 2
2.4. Aynı tasarının 16 ncı maddesi ile Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu nun Kuruluş esasları ve kuruluş izni başlıklı 8 inci maddesinde yapılması öngörülen değişiklikle, emeklilik şirketlerinin kurucularının, ortaklarının, yönetim kurulu üyelerinin, genel müdür ve genel müdür yardımcılarının ve imza yetkisini haiz diğer çalışanların, 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun 8 inci maddesinde düzenlenen "terörün finansmanı" suçundan hüküm giymemiş olma şartının uygunluk kriterleri arasına ilave edilmesi öngörülmektedir. 2.5. Aynı tasarının 17 nci maddesi ile Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu nun Şirketin sorumlulukları ve bireysel emeklilik aracıları başlıklı 11 inci maddesinde yapılması öngörülen değişiklikle, emeklilik şirketleri ve bireysel emeklilik aracılarının sorumlulukları daha açık bir şekilde ortaya konulmakta ve böylece yanlış yönlendirme ve yanlış satışların asgariye indirilmesi Ayrıca, bireysel emeklilik aracılarına ilişkin sicil kaydının Müsteşarlıkça görevlendirilen emeklilik gözetim merkezi tarafından tutulması ve bu maddeye aykırı hareket ettiği belirlenen bireysel emeklilik aracısının işlenen fiilin ağırlığına göre satış yetkisinin geçici olarak durdurulması veya lisansının iptali öngörülmektedir. 2.6. Aynı tasarının 19 uncu maddesi ile Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu nun Mali bünyenin güçlendirilmesi başlıklı 14 üncü maddesinde yapılması öngörülen değişiklikle, şirketin katılımcıların hak ve menfaatlerini tehlikeye sokabilecek uygulamalar yaptığının tespiti halinde Hazine Müsteşarlığının bağlı bulunduğu Bakanın şirketin iş süreçlerinin, teknik altyapısının ve uygulamalarının iyileştirilmesine yönelik gerekli tedbirlerin alınmasını şirketin yönetim kurulundan talep edebilmesi hususunun düzenlenmesi 2.7. Aynı tasarının 20 nci maddesi ile Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu nun Emeklilik yatırım fon ve fon içtüzüğü başlıklı 15 inci maddesinde yapılması öngörülen değişiklikle, fon içtüzüğünün notere onaylattırılması zorunluluğu kaldırılmakta ve bu yolla emeklilik şirketlerine yansıyan maliyetlerin azaltılması 2.8. Aynı tasarının 21 inci maddesi ile Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu nun Fonun faaliyete geçmesine ilişkin esaslar başlıklı 16 ncı maddesinde 3
yapılması öngörülen değişiklikle, Kurul tarafından Müsteşarlığın uygun görüşü alınmak kaydıyla fon net varlık değerinin yüzbinde beşini aşmamak üzere kayda alma ücreti alınması ve kayda alma ücretinin, Kurul tarafından üçer aylık dönemlerin son iş gününde tahsil edilmesi öngörülmekte ve uygulamanın halihazırda menkul kıymet yatırım fonlarıyla paralel hale getirilmesi hedeflenmektedir. 2.9. Aynı tasarının 22 nci maddesi ile Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu nun Fonun malvarlığına, fon portföyüne ve fon varlıklarının saklanmasına ilişkin ilkeler başlıklı 17 nci maddesinde yapılması öngörülen değişiklikle, tasarruflarını doğrudan kıymetli madenlerde veya diğer çeşitli alternatif yatırım araçlarında değerlendirmek isteyen kişilerin emeklilik yatırım fonları kapsamında bu tür yatırımlar yapabilmesine olanak sağlanması öngörülmekte ve Kurulun fon payı alımı satımının Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından günlük alım satım kurları ilan edilen yabancı paralar üzerinden yapılmasına izin vermesi hususu düzenlenmektedir. Bu kapsamda, halihazırda yabancı paraya endeksli olduğu halde Türk Lirası cinsinden gerçekleşen işlemlerden dolayı oluşan operasyonel zorlukların önüne geçilmesi 2.10. Aynı tasarının 23 üncü maddesi ile Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu nun Denetim başlıklı 20 nci maddesinin yürürlükten kaldırılması öngörülerek, emeklilik şirketinin, fonların ve portföy yöneticileri ile saklayıcılann bu Kanun kapsamındaki faaliyetleri, Müsteşarlık ve Kurul denetimine tabi olmakla birlikte söz konusu denetimin, en az yılda bir kez yapılmasına ilişkin düzenlemenin yürürlükten kaldırılması hedeflenmektedir. Bu çerçevede, konuyla ilgili olarak risk bazlı denetim esası benimsenmektedir. 2.11. Aynı tasarının 24 üncü maddesi ile Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu nun Bağımsız dış denetim başlıklı 21 inci maddesinde yapılması öngörülen değişiklikle, emeklilik şirketlerinin mali tablolarının denetlenmesine ilişkin sıklık konusundaki zorunluluğun kaldırılması, maddenin 660 sayılı Kanun Hükmünde Kararname çerçevesinde faaliyet gösteren Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standarttan Kurumuna tanınan yetkiler ile uyumlu olarak değiştirilmesi ve fonların 4
hesap ve işlemlerinin üçer aylık dönemler yerine yılda en az bir defa bağımsız dış denetime tabi olması hususunun düzenlenmesi öngörülmektedir 2.12. Aynı tasarının 25 inci maddesi ile Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu nun İdari yaptırımlar başlıklı 22 nci maddesinde yapılması öngörülen değişiklikle, para cezalarını düzenleyen bu maddenin yukarıda değinilen Kanunu nun 5 inci ve 11 inci maddelerinde yapılan değişikliklere uyumlu hale getirilmesi 2.13. Aynı tasarının 26 ncı maddesi ile Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu na eklenmesi öngörülen 25/A maddesi ile, bireysel emeklilik sisteminin başladığı dönemde, katılımcıların sisteme katılımını teşvik etmek amacıyla, ödenen katkı paylarının vergi matrahından indirilebildiği, yatırım aşamasında vergilendirme yapılmadığı ve sistemden ayrılma esnasında ödenen toplam birikim tutarının stopaja tabi tutulduğu vergisel düzenlemeler yapılmıştır. Bununla birlikte, katkı payı ödemesi aşamasında sağlanan teşviklerin kullanım oranının ve kamu tarafından sağlanan teşvikin değerinin katılımcılar tarafından farkındalığının düşük olduğu tespit edilmiştir. Bu kapsamda, madde ile, yukarıda belirtilen teşvik sistemi yerine, son yıllarda birçok ülke tarafından uygulanmaya başlanan ve katılımcılar tarafından yapılacak katkı paylarına karşılık belli oranda Devlet katkısı sağlamayı öngören bir düzenlemeye geçilmesi 2.14. Aynı tasarının 27 nci maddesi ile Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu nun geçici 1 inci maddesinde yapılması öngörülen değişiklikle, üyelerine veya çalışanlarına emekliliğe yönelik taahhütte bulunan dernek, vakıf, sandık, tüzel kişiliği haiz meslek kuruluşu veya sair ticaret şirketindeki emekliliğe yönelik taahhütlerin bireysel emeklilik sistemine aktarım süresi 31/12/2015 tarihine kadar uzatılmaktadır. Bunun yanı sıra, aktarım sırasında doğabilecek vergi yükümlülüklerine ilişkin olarak önceki uygulamalarda yaşanan sorunların giderilmesini teminen, uygulamayı çok daha açık ve net biçimde ortaya koyan düzenlemelerin yapılması hedeflenmektedir. 5
3. Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu nda Yapılması Öngörülen Değişiklik Bu tasarının 1 inci maddesi ile Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu nun İstisnalar başlıklı 4 üncü maddesinin birinci fıkrasına eklenmesi öngörülen bent ile, katılımcıların bireysel emeklilik hesaplarına ödenecek Devlet katkısı sebebiyle bir vergi yükümlülüğü doğmaması 4. Gelir Vergisi Kanunu nda Yapılması Öngörülen Değişiklikler 4.1. Aynı tasarının 2 nci maddesi ile Gelir Vergisi Kanunu nun Menkul sermaye iratlarında (İstisna) başlıklı 22 nci maddesinin birinci fıkrasında yapılması öngörülen değişiklik ile, bireysel emeklilik sistemden emeklilik, vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelere uygulanan istisnanın kaldırılması hedeflenmektedir. 4.2. Aynı Tasarının 3 üncü maddesi ile Gelir Vergisi Kanunu nun İndirilecek Giderler başlıklı 40 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (9) numaralı bendinde öngörülen değişiklikle, işyeri bazlı emeklilik planlarının kurulmasını teşvik etmek amacıyla işverenlerin çalışanları adına ödeyecekleri katkı paylarından ticari kazancın tespitinde indirim konusu yapabilecekleri katkı payı oranının çalışanın brüt ücretinin % 10'undan % 15'ine çıkartılması Öte yandan, gerek işverenler tarafından çalışanları adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı paylan gerekse sigortalılar tarafından ödenen şahıs sigorta primlerinden indirim konusu yapılabilecek toplam tutar çalışanın brüt ücretinin %15'i ile sınırlandırılmaktadır. 4.3. Aynı Tasarının 4 üncü maddesi ile Gelir Vergisi Kanunu nun Gerçek Ücretler başlıklı 63 üncü maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendinde yapılması öngörülen değişiklikle, bireysel emeklilik sisteminin teşvikinde doğrudan devlet katkısı yöntemine geçildiğinden bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı paylarının ücretin safi değeri hesaplanırken indirim konusu yapılması uygulamasının kaldırılması ve şahıs sigortalarına ödenen primlerden indirim konusu yapılabilecek tutarın, %5'ten %15'e çıkartılması öngörülmektedir. 4.4. Aynı Tasarının 5 inci maddesi ile Gelir Vergisi Kanunu nun Tarifi başlıklı 75 inci maddesinin ikinci fıkrasının (15) numaralı bendinde yapılması öngörülen değişiklikle, 6
bireysel emeklilik sistemi ve tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile sigorta şirketleri tarafından yapılan ödemelerde yalnızca getiriler üzerinden vergilendirme yapılması 4.5. Aynı Tasarının 6 ncı maddesi ile Gelir Vergisi Kanunu nun Toplama yapılmayan haller başlıklı 86 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde yapılması öngörülen değişiklikle, yukarıda değinilen aynı Kanunun 75 inci maddesinde yapılması öngörülen düzenlemeyle uyumlu hale getirilmesi hedeflenmektedir. 4.6. Aynı Tasarının 7 nci maddesi ile Gelir Vergisi Kanunu nun Diğer İndirimler başlıklı 89 uncu maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde yapılması öngörülen değişiklikle, serbest meslek erbabı kimseler tarafından ödenen katkı paylarının yıllık beyannamede indirim konusu yapılması uygulamasının kaldırılması öngörülmektedir. 4.7. Aynı Tasarının 8 inci maddesi ile Gelir Vergisi Kanunu nun Vergi Tevkifatı başlıklı 94 üncü maddesinin birinci fıkrasının (15) numaralı bendinde yapılması öngörülen değişiklikle, bireysel emeklilik sisteminden ayrılanlara yapılacak ödemeler üzerinden yapılacak vergi tevkifatının, yukarıda değinilen Gelir Vergisi Kanunu nun 75 inci maddesinin (15) ve (16) numaralı bentlerinde yapılması planlanan düzenlemeler ile uyumlu hale getirilmesi hedeflenmektedir. Bunun yanı sıra, söz konusu düzenlemelerin yürürlüğe girmesinden önce ödemiş oldukları katkı paylarım gelir vergisi matrahından indirim konusu yapmış olan kişilere yapılacak ödemelerde uygulanacak stopaj oranı ile ilgili olarak Bakanlar Kuruluna yetki tanınması öngörülmektedir. 4.8. Aynı Tasarının 9 uncu maddesi ile Gelir Vergisi Kanunu na eklenmesi öngörülen geçici 79 uncu madde ile, bireysel katılım yatırımcılarının Hazine Müsteşarlığı ve Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar dahilinde şirketlere koydukları sermaye miktarının %75'ini gelir vergisi matrahından gider olarak indirebilmelerine imkan sağlanmaktadır. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu tarafından belirlenen programlar kapsamında son beş yıl içinde projesi desteklenmiş kurumlara iştirak sağlayan bireysel katılım yatırımcıları için bu oran Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu tarafından düzenlenmiş proje sözleşmesi ve destek karar yazısının tevsiki durumunda %100 olarak düzenlenmiştir. 7
5. Katma Değer Vergisi Kanunu nda Yapılması Öngörülen Değişiklikler 5.1. Aynı Tasarının 10 uncu maddesi ile Katma Değer Vergisi Kanunu nun Sosyal ve Askeri Amaçlı İstisnalarla Diğer İstisnalar başlıklı 17 inci maddesinin dördüncü fıkrasına eklenmesi öngörülen bent ile, ihtilafların daha hızlı çözümünü yaygınlaştırmak amacıyla, Sigorta Tahkim Komisyonunun uyuşmazlıkların çözümüne ilişkin olarak verdiği hizmetlerin münhasıran katma değer vergisinden istisna edilmesi öngörülmektedir. 5.2. Aynı Tasarının 11 inci maddesi ile Katma Değer Vergisi Kanunu na eklenmesi öngörülen geçici 30 uncu madde ile, üyelerine veya çalışanlarına emekliliğe yönelik taahhütte bulunan dernek, vakıf, sandık, tüzel kişiliği haiz meslek kuruluşu veya sair ticaret şirketinin emekliliğe yönelik taahhütleri kapsamında bireysel emeklilik sistemine aktarım amacıyla yapacakları taşınmaz veya iştirak hissesi satışının Katma Değer Vergisinden istisna tutulması düzenlenmektedir. 6. Tasarı ile Yapılması Öngörülen Diğer Mevzuat Değişiklikleri 6.1. 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanuna eklenmesi öngörülen 7/A maddesi ile, Hazine Müsteşarlığı nın bağlı bulunduğu Bakana varlık kiralama şirketi kurma veya bu amaçla kamu sermayeli kurumları görevlendirme yetkisi verilmekte ve kurulacak varlık kiralama şirketlerinin kamuya ait taşınır ve taşınmazlar ile maddi olmayan varlıklara dayalı olarak, hasılatı Hazine Müsteşarlığına aktarılmak üzere yurtiçi ve yurtdışı piyasalarda kira sertifikası ihraç edebilmesine imkan sağlanmaktadır. 6.2. 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanununun 45 inci maddesinde yapılması öngörülen değişiklikle, bankaların yanı sıra sigorta şirketlerine de Adres Paylaşımı Sistemi veri tabanında tutulan yerleşim yeri adresi bilgilerine erişim imkanı sağlanmasının yolu açılmaktadır. 6.3. 5684 sayılı Kanuna eklenmesi öngörülen 31/B maddesiyle Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi yasal dayanağa kavuşturulmaktadır. 8
Söz konusu Kanun Tasarısına aşağıdaki bağlantı yoluyla ulaşabilirsiniz. Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı Saygılarımızla, Deloitte Türkiye Sirkülerlerimizde yer alan bilgiler belli bir konunun veya konuların çok geniş kapsamlı bir şekilde ele alınmasından ziyade genel çerçevede bilgi vermek ve yorum yapmak amacını taşımaktadır. Bu sirkülerler ile amacımız muhasebe, vergi, yatırım, danışmanlık alanlarında veya diğer türlü profesyonel bağlamda tavsiye veya hizmet sunmak değildir. Bilgileri kişisel finansal veya ticari kararlarınızda yegane dayanak olarak kullanmaktan ziyade, konusuna hakim profesyonel bir danışmana başvurmanız tavsiye edilir. Bu sirkülerler ve içeriğindeki bilgiler, oldukları şekliyle sunulmaktadır; "DRT Yeminli Mali Müşavirlik ve Bağımsız Denetim A.Ş." ve İngiltere mevzuatına gore kurulmuş olan Deloitte Touche ve onun üye firmaları ve bunların iştirakleri ve filyalleri (bundan böyle ayrı ayrı veya birlikte "Deloitte"), bunlarla ilgili sarih veya zımni bir beyan ve garantide bulunmamaktadır. "Deloitte", söz konusu sirkülerlerin ve içeriğindeki bilgilerin hata içermediğine veya belirli performans ve kalite kriterlerini karşıladığına dair bir güvence vermemektedir. Sirkülerleri ve içeriğindeki bilgileri kullanımınız sonucunda ortaya çıkabilecek her türlü risk tarafınıza aittir ve bu kullanımdan kaynaklanan her türlü zarara dair risk ve sorumluluk tamamen tarafınızca üstlenilmektedir. "Deloitte", söz konusu kullanımdan dolayı, (ihmalkarlık kaynaklı olanlar da dahil olmak üzere) sözleşmesel bir dava, kanun veya haksız fiilden doğan her türlü özel, dolaylı veya arızi zararlardan ve cezai tazminattan dolayı sorumlu tutulamaz. 9