AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI EKOLOGİYA və TƏBİİ SƏRVƏTLƏR NAZİRLİYİ Milli ekoloji informasiya mənbələri: məlumatların toplanması və yayılması 27 may 2014-cü il Aytən Yusifova 由 NordriDesign Ekologiya 提供 və Təbiəti Mühafizə Siyasəti Şöbəsi, aparıcı məsləhətçi, www.nordridesign.com Birgə ekoloji informasiya sisteminin yaradılması layihəsi, Milli əlaqələndirici
Ətraf mühitə dair informasiya almaq haqqında qanunvericilik Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası Ətraf mühitə dair informasiya almaq haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu «Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında» «İnformasiya, informasiyalaşdırma və informasiyanın mühafizəsi haqqında» «Məlumat azadlığı haqqında» «Vətəndaşların müraciətlərinə baxılması qaydası haqqında» «Kütləvi informasiya vasitələri haqqında» «Dövlət sirri haqqında» Azərbaycan Respublikası qanunları Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələr və digər müvafiq normativ hüquqi aktlar 2
Ətraf mühitə dair informasiya almaq haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu Bakı şəhəri, 12 mart 2002-ci il 270-IIQ ətraf mühitin vəziyyətinə və təbii ehtiyatlardan istifadəyə dair dövlət hakimiyyəti və yerli özünüidarəetmə orqanlarından, həmçinin məsul şəxslərdən tam, dəqiq, vaxtında informasiya almaqla bağlı yaranan münasibətləri tənzimləyir. 3
Əsas anlayışlar ətraf mühitə dair informasiya torpağın, suyun, yerin təkinin, atmosferin və canlı orqanizmlərin vəziyyəti, ətraf mühitə, insanların sağlamlığına təsir edən və ya təsir edə biləcək fəaliyyət nəticəsində ətraf mühitin komponentlərində baş verən və baş verə biləcək dəyişikliklər, onların qiymətləndirilməsi, ətraf mühitin mühafizəsi və səmərəli istifadəsinə yönəldilmiş tədbirlər və məsrəflər barədə məlumatlardır; ətraf mühitə dair informasiya obyektləri əhalinin sağlamlığı və ətraf mühitin mühafizəsi, onlara nəzarət, torpağın, suyun, yerin təkinin, atmosferin, meşələrin, heyvanlar və bitkilər aləminin qorunması, təbii ehtiyatlardan, habelə təkrar xammaldan istifadə, bu sahədə qayda və standartları müəyyənləşdirmək, həmçinin ətraf mühitin vəziyyətinə təsir göstərə bilən qərarlar qəbul etmək səlahiyyətli dövlət hakimiyyəti və yerli özünüidarəetmə orqanları, onların sahə strukturları, digər ixtisaslaşdırılmış fəaliyyət növləri ətraf mühitə dair informasiya obyektləri sayılır; ətraf mühitə dair informasiya registri dövlət və yerli özünüidarəetmə orqanları tərəfindən ətraf mühitin vəziyyəti və ona təsir edən amillər haqqında yaradılan, saxlanılan və mütəmadi olaraq yeniləşdirilən sistemləşdirilmiş məlumatların məcmusudur. 4
Ətraf mühitə dair informasiya verilməsi üzrə dövlət orqanlarının vəzifələri Ətraf mühitə dair informasiya verilməsi üzrə dövlət orqanları: Ətraf mühitə dair informasiya registrini aparır, istifadəsində olan registr və arxivlərin müraciət edənlər üçün açıq olmasını və bunlarla bağlı məlumatların verilməsini təmin edir. Kütləvi informasiya vasitələrində ətraf mühitə dair vaxtaşırı verilən məlumatların vahid formasını və müddətlərini müəyyən edir. Ətraf mühitə dair elektron məlumat bankında olan açıq informasiyanın müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyənləşdirdiyi qaydada və müddətdə ümumi rabitə vasitələri ilə artırılması üçün tədbirlər görür. Üç ildə bir dəfədən az olmayaraq ətraf mühitin vəziyyətinə dair milli məruzələri, habelə ətraf mühitin vəziyyəti (keyfiyyəti və çirklənməsi) barədə məlumatları dərc edir. İldə bir dəfədən az olmayaraq ətraf mühitin vəziyyətinə dair hesabatlar tərtib edir, onları ictimaiyyət üçün açıq olan elektron məlumatlar bankına daxil edir, çirklənmələrlə bağlı kadastr və registr sistemlərinin təkmilləşdirilməsi üçün tədbirlər görür. Ətraf mühitə dair hesabatların hazırlanmasında əsas cavabdeh qurum Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyidir 5
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ NAZİRLƏR KABİNETİ QƏRAR 026 15/02/2003 il Ətraf mühitə dair alınması məhdudlaşdırılan informasiya növünün təsnifatı və Ətraf mühitə dair alınması məhdudlaşdırılan informasiya üzrə müraciət və ya sorğunun göndərildiyi dövlət hakimiyyəti orqanlarının təsnifatı nın təsdiq edilməsi haqqında 6
Ətraf mühitə dair hesabatlılıq sistemi Son beş il üçün ətraf mühitin qiymətləndirilmə nəticələri və ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlət siyasətinin prioritet istiqamətləri üzrə görülmüş işlər əks etdirildiyi hesabatlar mövcuddur: Azərbaycan Respublikasında ətraf mühitin vəziyyəti və görülmüş işlərə dair məlumat, I cild (2008-2012-ci illər) Proqramlar, qanunvericilik və infrastrukturun inkişafı, II cild (2008-2012-ci illər) 7
Milli hesabat 6 bölmədən ibarətdir: Giriş Ölkə haqqında ümumi məlumat Azərbaycan Respublikasının ekoloji siyasəti Ətraf mühitin vəziyyəti Ətraf mühit sahəsində mövcud problemlər və onların həlli yollarına dair təkliflər 2008-2012-ci illərdə Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfindən görülmüş işlər Ekoloji təbliğat, vətəndaş cəmiyyəti və QHT-lər 8
Hesabatın məqsədi 5 il ərzində Azərbaycanda beynəlxalq göstəricilərdən istifadə etməklə aşağıda qeyd olunanlarla bağlı təklifləri təqdim etməkdən ibarətdir: ətraf mühitin qiymətləndirməsi ilə onun dəyişiklik meyllərini müəyyən etmək sənədlərin analitik komponentlərinin yaxşılaşdırılması və unifikasiyası üçün ekoloji şəraitin səbəbini və təsirini müəyyən etmək mövcud vəziyyətin yaxşılaşdırılması istiqamətində görülən tədbirlər barədə geniş məlumatı və ətraf mühitə dair problemlərin yaxın gələcəkdə həlli yolları 9
Hesabatların işlənməsi Hesabatda yalnız aidiyyəti qurumlar tərəfindən təqdim olunmuş rəsmi məlumatlar, həmçinin layihələr və ya tədqiqatların əsasında toplanmış informasiya və s. istifadə olunmuş, müvafiq mütəxəssislərin, o cümlədən QHT-lərin cəlb olunduğu işçi qrup tərəfindən işlənib hazırlanmışdır. Ətraf mühitə dair məlumatların yayılması və təqdimatının keyfiyyətinin artırılması məqsədilə müasir texnologiyalardan istifadə olunur və yazılı məlumatlar diaqramlar, xəritələr, qrafiklər, fotolar və digər vasitələrlə zənginləşdirilir. 10
İstifadəçilər Hesabatda əksini tapan ətraf mühitin vəziyyəti, ölkənin təbii ehtiyatları və onların qorunması haqqında toplanılan sistemli məlumatlar mütəmadi olaraq dövlət orqanları elmi, ictimai təşkilatlar ölkə əhalisi həmçinin xarici tərəfdaşlar tərəfindən istifadə oluna bilər. 11
Atmosfer havasının çirklənmə səviyyəsi və təbii mühitin radiasiya şəraiti haqqında Kür və Araz transsərhəd çaylarının çirklənmə vəziyyəti haqqında 10 günlük hidrokimyəvi Yerüstü su obyektləri haqqında aylıq hidrokimyəvi və s. 12
Konvensiyalar ÜMUMDÜNYA MƏDƏNİ VƏ TƏBİİ İRSİNİN MÜHAFİZƏSİ HAQQINDA KONVENSİYA (16 noyabr 1972-ci il) 06.12.1993 BMT-NİN İQLİM DƏYİŞMƏLƏRİ ÜZRƏ ÇƏRÇİVƏ KONVENSİYASI (Kioto Protokolu, 1992-ci il) 18.07.2000 ÜMUMDÜNYA METEOROLOGIYA TƏŞKILATININ KONVENSIYASI 03.10.1993 BEYNƏLXALQ MÜLKI AVIASIYA HAQQINDA KONVENSIYANIN AVIAMETEOROLOJI TƏMINATA DAIR 3 NÖMRƏLI ƏLAVƏSI 14.07.1992 «KÖKÜNÜN KƏSİLMƏSİ TƏHLÜKƏSİ OLAN VƏHŞİ FAUNA VƏ YABANI FLORA NÖVLƏRİNİN BEYNƏLXALQ TİCARƏTİ HAQQINDA» KONVENSİYA (CITES) (Vaşinqton şəhəri, 3 mart 1973-cü il) 23.07.1998 Təhlükəli TRANSSƏRHƏD KONTEKSTİNDƏ ƏTRAF MÜHİTƏ TƏSİRİN QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ HAQQINDA KONVENSİYA (Espo şəhəri, 25 fevral 1991-ci il) 01.02.1999 AVROPANIN CANLI TƏBİƏTİNİN VƏ TƏBİİ MÜHİTİNİN QORUNMASI HAQQINDA AVROPA KONVENSİYASI (Bern, 19 sentyabr 1979-cu il) 28.10.1999 "ƏTRAF MÜHİT İLƏ BAĞLI MƏSƏLƏLƏRDƏ MƏLUMATIN ƏLDƏ EDİLMƏSİ, İCTİMAİYYƏTİN QƏRAR QƏBUL EDİLMƏSİNDƏ İŞTİRAKI VƏ ƏDALƏT MƏHKƏMƏSİNİN AÇIQ KEÇİRİLMƏSİ HAQQINDA" BMT-NİN KONVENSİYASI (Orxus şəhəri, 25 iyun 1998-ci il) 9.11.1999 SƏRHƏDLƏRARASI KONTEKSTDƏ ƏTRAF MÜHİTƏ TƏSİRİN QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİNƏ DAİR KONVENSİYA 01.02.1999 "OZON QATINI DAĞIDAN MADDƏLƏR ÜZRƏ MONREAL PROTOKOLU (15-17 sentyabr, 1997-ci il) 18.07.2000 BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK HAQQINDA KONVENSİYA (5 iyun 1992-ci il), BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK HAQQINDA KONVENSİYAYA BİOTƏHLÜKƏSİZLİYƏ DAİR KARTAGENA PROTOKOLU 23.03.2005 BİTKİ MÜHAFİZƏSİ HAQQINDA BEYNƏLXALQ KONVENSİYA (Roma, 1951-ci il) 14.03.2000 BİRLƏŞMİŞ MİLLƏTLƏR TƏŞKİLATININ "SƏRHƏDDƏN KEÇƏN SU AXINLARININ VƏ BEYNƏLXALQ GÖLLƏRİN MÜHAFİZƏSİ VƏ İSTİFADƏSİ ÜZRƏ" KONVENSİYASI (Helsinki şəhəri, 17 mart 1992-ci il) 22.10.2002 YUNESKO-NUN "ƏSASƏN SU QUŞLARININ YAŞAMA YERLƏRİ KİMİ BEYNƏLXALQ ƏHƏMİYYƏTLİ OLAN SULU-BATAQLIQ YERLƏR HAQQINDA" KONVENSİYASI (Ramsar şəhəri, 2 fevral 1971-ci il) 18.07.2000 BİRLƏŞMİŞ MİLLƏTLƏR TƏŞKİLATININ TƏHLÜKƏLİ TULLANTILARIN SƏRHƏDLƏRARASI DAŞINMASINA VƏ KƏNARLAŞDIRILMASINA NƏZARƏT HAQQINDA BAZEL KONVENSİYASI (Bazel şəhəri, 22 mart 1989-cu il) 16.02.2001 "BÖYÜK MƏSAFƏLƏRDƏ HAVANIN TRANSSƏRHƏD ÇİRKLƏNDİRİLMƏSİ HAQQINDA" KONVENSİYA (Cenevrə şəhəri, 13 noyabr 1979-cu il) 09.04.2002 "DAVAMLI ÜZVİ ÇİRKLƏNDİRİCİLƏR HAQQINDA" STOKHOLM KONVENSİYASI (22 may 2001-ci il) 09.12.2003 "SƏNAYE QƏZALARININ TRANSSƏRHƏD TƏSİRİ HAQQINDA" KONVENSİYA (Helsinki şəhəri, 17 mart 1992-ci il) 04.05.2004 "XƏZƏR DƏNİZİNİN DƏNİZ ƏTRAF MÜHİTİNİN MÜHAFİZƏSİ HAQQINDA" ÇƏRÇİVƏ KONVENSİYASI (Tehran şəhəri, 4 noyabr 2003-cü il) 04.04.2006 AVROPA LANDŞAFT KONVENSIYASI (Florensiya şəhəri, 2000-ci il oktyabr ayı) 24.06.2011 13
Birgə ekoloji informasiya sisteminin yaradılması (SEIS) layihəsi çərçivəsində seçilmiş prioritetlər Su ehtiyatları Tullantılar Atmosfer havasının mühafizəsi 14
Ümumi prioritet istiqamətlər Atmosfer havasının avtomatlaşdırılmış monitorinq sisteminin yaradılması; Su ehtiyatlarının, o cümlədən transsərhəd su ehtiyatlarının idarə olunması; Hidrometeoroloji müşahidə və monitorinq sisteminin modernləşdirilməsi; Abşeron yarımadasında çirklənmiş ərazilərin, o cümlədən göllərin ekoloji bərpası; Deqredasiyaya uğramış torpaqların bərpası; Xəzər dənizinin ətraf mühitinin mühafizəsi; Meşə ilə örtülü sahələrin artırılması; Təmizlənmiş tullantı sularından təkrar, o cümlədən yaşıllıqların suvarılmasında istifadə; Xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin inkişafı; Bərk məişət və sənaye tullantılarının idarə olunması; Təhlükəli, o cümlədən tibbi tullantıların idarə olunması; Alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadənin genişləndirilməsi; Ekoloji qanunvericiliyin Avropa qanunvericiliyinə uyğunlaşdırılması; Ekoloji sahədə kadr potensialının gücləndirilməsi; 15
Problemlər Vaxt məhdudiyyəti Mənbə və format müxtəlifliyi Məlumatların əldə olunması mümkünlüyü və keyfiyyəti Məlumatın dili 16
Hədəflər AQTA-BEİS layihəsi çərçivəsində regional və milli səviyyədə fəaliyyətin davam etdirilməsi Yeni ətraf mühit göstəricilərinin müəyyənləşdirilməsi/ mövcud olanların təkmilləşdirilməsi Ətraf mühitin monitorinqi sahəsində potensialın artırılması, ekoloji məlumatların toplanması, işlənməsi, çatdırıması proseslərinin inkişafı və s. 17
DİQQƏTİNİZƏ GÖRƏ MİNNƏTDARAM! www.eco.gov.az a_yusifova@yahoo.com aytanyusifova@gmail.com 18