BEDEN EĞĐTĐMĐ VE SPOR ÖĞRETMENLĐĞĐ BÖLÜMLERĐNĐN PROGRAMLARININ ĐNCELENMESĐ ZORBA. E., (2007)., Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Bölümlerinin Programlarının incelenmesi, 5. Ulusal Beden Eğitim ve Spor Öğretmenliği Sempozyumu, Adana (Çağrılı Konuşmacı) *; Erdal ZORBA Gazi Üniversitesi BESYO ANKARA erdalzorba@gazi.edu.tr GĐRĐŞ Beden eğitimi, sadece fiziksel hareketlerin yapıldığı ve fiziksel gelişimin sağlandığı etkinlikler değildir; aynı zamanda sağlıklı yaşamla ilgili bilgilerin verildiği, grupça yapılan faaliyetlerde eğlenildiği, çeşitli becerilerin öğrenildiği ve bireyin çok yönlü gelişiminin amaçlandığı etkinliklerdir. Beden eğitimi öğretmenleri, ise mesleğini seven, işine bağlı, beden ve ruh yapısı bakımından sağlam ve sağlıklı; kendini, hareketlerini, davranışlarını kontrol edebilen, öğrencilerine ve ilişkisi olan insanlara karşı saygılı, hoşgörülü, adil, tarafsız, ahlaklı, karakterli, sorumluluk sahibi ve demokratik; vatan, millet ve insan sevgisiyle dolu, haklarını bilen ve koruyan ve diğer insanlara da bunları öğreten; faal, müteşebbis, cesur, güvenilir ve feragat sahibi kişilerdir. (4) Beden eğitimi spor uygulamalı dersler yanında; eğitim, sağlık ve genel kültür ders alanlarını kapsamaktadır. Cumhuriyetimizin kuruluşundan günümüze kadarki süreçte beden eğitimi öğretmeni yetiştiren kurumlarında zamanla değiştirilen öğretim programlarında da bu temel alandaki dersler farklı ders sayılarıyla, farklı saat sayılarıyla veya farklı kredilerle yer almıştır. Cumhuriyetimiz kurulduktan sonra ilk beden eğimi öğretmeni yetiştirme çabaları 1926 yılına rastlamıştır. 1926 yılında Selim Sırrı Tarcan tarafından Đstanbul Çapa da, beden eğitimi öğretmeni yetiştirmek üzere dokuz ay süreli kurslar düzenlenmiştir. Bu kurslar dört dönem sürmüştür.. (5,6)
Kursların öğretim programında ise şu dersler yer almaktadır: Beden Terbiyesi Nazariyatı ve Tatbikatı, Fizyoloji, Anatomi, Mihaniki Hareket, Hıfzıssıhha Dersleri, Spor Nazariyatı, Uygulamalı Dersler. (5) Bu öğretim programı incelendiğinde derslerin tamamının beden eğitimi ve spor alanı ile ilgili dersler olduğu görülmekte; ancak genel kültür ve öğretmenlik meslek bilgisi ile ilgili derslerin yer almadığı görülmektedir. 1933 yılında ise Ankara da Gazi Eğitim Muallim Mektebi ve Terbiye Enstitüsü bünyesinde beden eğitimi bölümü açılmıştır. Bu programda beden eğitimi ve spor alan derslerinin yanında Đnkılâp Tarihi ve Yabancı Dil dersleri ile genel kültür dersleri ve Metodika dersi ile de öğretmenlik meslek bilgisi dersi de verilmeye başlandığı görülmektedir. 1936 yılında beden eğitimi bölümünün öğretim süresi iki yıla indirilmiştir. Fakat bazı dersler ilave edilmiştir. 1941 yılında ise beden eğitimi bölümünün öğretim süresi tekrar üç yıla çıkartılmıştır. Ayrıca genel kültür ders sayısının arttırıldığı ve ilk defa öğretmenlik meslek bilgisi derslerinin (Pedagoji ve Psikoloji) yer aldığı görülmektedir. Bu tarihten itibaren sırasıyla 1957 yılında bi değişikli daha yapılarak genel kültür ve öğretmenlik meslek bilgisi ders sayısının biraz daha arttığı görülmektedir. Yıllar,çersindeki süreçlerde 1967 yılındaki değişimlerle ders sayıları arttırılmış ve 1978 yılında eğitim süresi 4 yıla çıkartılmıştır. Bu süre zarfında öğretim programında alan derslerinin sayıca çoğunlukta olduğu, genel kültür derslerine geniş bir şekilde yer verildiği ve öğretmenlik meslek derslerinin ise daha özelleşmiş olduğu görülmektedir. Eğitim Enstitülerinin yanında 1974 yılında ülke sporunun kalkınmasını hedef alan farklı amaçla 3 yerde spor akademileri kurulmuştur. Spor akademisinde ilk iki yıl (dört yarıyıl) ortak olan dersler 51 çeşittir. Temel spor branşları her dört yarıyılda da bütün öğrencilere okutulmuştur.
Temel eğitimde derslerin, %69 unu (38 saat) alan bilgisi dersleri, %13,5 ini (7,5 saat) öğretmenlik meslek dersleri ve %17,5 ini (9,5 saat) genel kültür dersleri oluşturmaktaydı. Daha sonraki iki yılda (son dört yarıyılda) öğrenciler dört farklı uzmanlık alanlarından birini seçmekteydiler. Bu uzmanlık alanlarındaki dersler, alanlara göre farklılaşmaktaydı. Örneğin beden eğitimi ve spor bölümünü seçen öğrenciler son dört yarıyılda 21 değişik ders görmekteydiler. Bu derslerin %66,5 ini (35 saat) alan bilgisi dersleri, %18,5 ini (9,5 saat) öğretmenlik meslek dersleri ve %15 ini (8 saat) genel kültür dersleri oluşturmaktaydı. Ayrıca öğrenciler bir beden spor dersinden uzmanlık ve başka bir spor dersinden de yardımcı uzmanlık almışlardır.. (5) 1981 yılında çıkarılan Yükseköğretim Kanunu (2547 Sayı ve 6 Kasım 1981) ve bunu tamamlayan Yükseköğretim Kurumları Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (41 Sayı ve 20 Temmuz 1982) ile Türk yükseköğretim sisteminde kapsamlı düzenlemelere gidilmiştir. (13) Bu yeni düzenleme ile Spor Akademileri ile Eğitim Enstitülerin beden eğitimi ve spor bölümlerini birleştirerek; üniversitelerin eğitim fakültelerine bağlı dört yıllık (sekiz yarıyıl) beden eğitimi ve spor öğretmenliği bölümlerine dönüşmeleri sağlanmıştır. (12) Bu bölümlere ilişkin öğretim programları 23 Ağustos 1983 tarih ve 83.46.519 sayılı kararla yeniden yapılmıştır. Bu öğretim programı 59 çeşit dersi içermekte ve 234 krediden oluşmaktaydı. Bu öğretim programının %64,53 ü (151 kredi ve 45 çeşit ders) alan dersleri, %11,54 ü (27 kredi ve 10 çeşit ders) öğretmenlik meslek bilgisi dersleri ve %23,93 ü (56 kredi ve 4 çeşit ders) genel kültür derslerinden meydana gelmekteydi. (13) Bu öğretim programında öğretmenlik meslek bilgisi derslerinin ders çeşitlerinin ve toplam kredisinin çok az olduğu görülmektedir. Ayrıca genel kültür derslerinden yabancı dil dersinin her dönemde verildiği ve toplam 32 kredi olduğu dikkat çekmektedir.
1992 yılından sonra KHK (Kanun Hükmünde Kararname) ile Rektörlüklere bağlı birçok Beden Eğitimi ve Spor Yüksek Okulu (BESYO) açılmaya başlanmıştır. (8) Hemen hemen bütün üniversitelerde Beden Eğitimi ve Spor Yüksek Okulları çok hızlı bir şekilde açılmıştır. Ancak yüksek okulların plansız ve programsız açılmaları nedeniyle birçok yüksek okulda nitelik ve nicelik yönünden yetersizlikler görülmeye başlanmıştır. 1997 yılına gelindiğinde BESYO lara, Eğitim Fakültelerine ve Fen Edebiyat Fakültelerine bağlı beden eğitimi ve spor öğretmenliği bölümlerinin sayısı 40 a ulaşmıştı. (13) Öğretmen yetiştirme işlevinin üniversitelere devredilmesinin ardından geçen yaklaşık 15 yıl sonra, Yükseköğretim Kurulu öğretmen yetiştirme konusunda kapsamlı bir düzenleme gerçekleştirmiştir. Bu düzenleme ile; öğretmen yetiştirme modeli, öğretmen yetiştiren kurumların öğretim süreleri, bölümleri, program adları ve bağlantıları, programları, MEB ile işbirliği, eğitimistihdam uyumu, Fen-Edebiyat Fakültesi/ Eğitim Fakültesi ilişkileri vb. boyutlarda değişiklik ve yenilikler ortaya konmuştur. (13) Bu sebeple Yükseköğretim Kurulu, üniversitelere göndermiş olduğu 6 Kasım 1997 tarih ve B.30.0.000.0.01/534-22449 sayılı yazısıyla, Eğitim Fakülteleriyle ilgili çalışmalarının sonuçlandırıldığını ve Yükseköğretim Kurulu Yürütme Kurulunun 04 Kasım 1997 tarih ve 97.39.2761 sayılı kararıyla kabul edildiğini bildirmiş ve uygulamaların bu doğrultuda yürütülmesini talep etmiştir. Yazı ekinde; uygulama ilkeleri, bölüm, anabilim dalı ve program adları, şema ve tezsiz yüksek lisans programına ilişkin yazılar gönderilmiştir. (13) Değiştirilen program beden eğitimi ve spor öğretmenliği bölümlerinde 2006 yılına kadar uygulanmıştır. Bu uygulama boyunca bu öğretim programı hakkında çeşitli araştırmalar ve incelemeler yapılmıştır. Bu yeni program 2006 2007 eğitim ve öğretim yılından başlamak üzere kademeli olarak toplam 49 beden eğitimi ve spor öğretmenliği bölümünde (13) uygulanmaya başlanmıştır.
Uygulamalı Beden eğitimi programları sonuç olarak tarihsel süreç içersinde ve genel kültür alanlarında azalmalar gözükürken eğitim formasyonu derslerin sayısı artırılmıştır. Beden eğitimi öğretmenlik bölümlerinin sayısı arttıkça ihtiyacın çok üstünde mezunlar oluşmuş ve bu gün beden eğitimi alanında öğretmen ihtiyacı gözükmemektedir. Bu nun diğer bir sebebi de. MEB e bağlı okullardaki beden eğitimi ve spor alanı ile ilgili bazı derslerin bu yeni programda yer almadığı da tespit edilmiştir. Umarım bu kongrede Beden eğitimi alanına hizmet verecek kararlar alınarak uygulamaya sokulmasıdır. KAYNAKÇA 1. Taşdemir, M., Baloğlu, N. ve Topcan, C. (2000). Milli Eğitimin Yasal Temelleri. Ankara: Ocak Yayınları 2. Đşler, H. (2000). Öğretmenlik Mesleğine Bakışla Ülkemizde Beden Eğitimi ve Spor Eğitimcilerinin Yetiştirilme Biçimi ve Beden Eğitimi Öğretmeninin Görevleri. II. Ulusal Öğretmen Yetiştirme Sempozyumu. 10-12 Mayıs, Çanakkale. 3. Bilge, N. (1988). Türkiye de Beden Eğitimi Öğretmeninin Yetiştirilmesi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. 4. Mirzeoğlu, D. (2003). Spor Bilimlerinin Eğitimsel (Pedagojik) Temelleri. Spor Bilimlerine Giriş. Mirzeoğlu, N. (Ed.), Ankara: Bağırgan Yayımevi. 5. TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi). (2005). Türk Sporunda Şiddet, Şike, Rüşvet ve Haksız Rekabet Đddialarının Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan (10/63, 113, 138, 179, 228) Esas Numaralı Meclis Araştırması Komisyonu Raporu. <http://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/arastirma_onergesi_sd.onerge_bilgileri?kanunlar_sira_no=411> (2007, Nisan, 20). 6. TD (Tebliğler Dergisi). (1979). Yüksek Öğretmen Okulları Beden Eğitim Bölümü Öğretim Programları. Cilt:42, Sayı:2022 7. Çöndü, A. (1999). Beden Eğitimi ve Sporda Özel Öğretim Yöntemleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. 8. Kavak, Y., Aydın, A. ve Altun, S. A. (2007). Öğretmen Yetiştirme ve Eğitim Fakülteleri (1982-2007). Ankara: YOK Yayını 2007-5. 9. Demirhan, G. ve Açıkada, C. (1997). Türkiye ve Avrupa Ülkelerinde Beden Eğitimi Öğretmeni Yetiştiren Bazı Yükseköğretim Kurumlarının Öğrenci, Öğretim Elemanı ve Dersler Boyutuyla Karşılaştırılması. Spor Bilimleri Dergisi 8, (2), 4-25. 10. Tekin, M. ve Filiz, K. (2007). Öğretmen ve Öğretmen Adaylarının Görüşlerine göre Beden Eğitimi Öğretmenliği Eğitim Program Standartlarının Önem Derecesi ve Gerçekleşme Durumunun Değerlendirilmesi. Uluslar arası AB-Bologna Süreci Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu, 11-12 Mayıs, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. 11. YÖK (Yüksek Öğretim Kurumu), (2006). Eğitim Fakültelerinde Uygulanacak Yeni Programlar Hakkında Açıklama. <http://www.yok.gov.tr/egitim/ogretmen/programlar_aciklama.doc> (2007, Nisan 12) 12. TD, (2000). Milli Eğitim Bakanlığna Bağlı Öğretim Kurumlarına Öğretmen Olarak Atanacakların Atamalarına Esas Olan Alanlar ile Mezun Oldukları Yüksek Öğretim Programları ve Aylık Karşılık Okutacaklar Derslere Đlişkin Esaslar, Cilt: 63 Sayı: 2513-Ek. 13. TD, (2006). Spor Liseleri Haftalık Ders Çizelgesi. Cilt: 69, Sayı:2588.