III. Bölüm KÜRESEL TİCARET ÇEVRESİ Doç. Dr. Olgun Kitapcı Akdeniz Üniversitesi, Pazarlama Bölümü DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ VE GENERAL AGREEMENT ON TARIFFS AND TRADE (GATT) Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 2 DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ VE GATT Gümrük Tarifleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT): Amacı üyeler arasında ticareti teşvik etmek ve ayrıca ülkeler arasındaki ticari anlaşmasızlıkları çözmeye çalışmaktır. Yaptırım yetkisi yoktur. GATT'ın kuruluş amacı, ithalat vergilerini azaltmak, uluslararası ticaretin önündeki tüm engelleri kaldırmak ve ticarette ayırımcı uygulamalara son vermek olarak belirlenmişti. 3 1
DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ VE GATT Dünya Ticaret Örgütü: GATT ın varisidir. 153 üyesi bulunmaktadır. 1 Ocak 1995 yılında oluşmuştur. Amacı, küresel ticaret anlaşmazlıklarında uzlaştırıcı olarak hizmet vermektedir. Yaptırım yetkisi bulunmaktadır. DTÖ nün amacı; Üyelerin hayat seviyelerini yükseltmek Dünya kaynaklarının sürdürülebilir bir şekilde kullanmak Üretim ve uluslar arası ticaretin geliştirilmesine yardımcı olmak 4 Dünya Ticaret Örgütü Üye Ülkeler AYŞE SAK Olgun Kitapcı Assistant Professor of Marketing Akdeniz University, Ayşe Sak uygulamalı Bilimler YO, Pazarlama Bölümü 5 TİCARET ANLAŞMALARI Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 6 2
BÖLGESEL EKONOMİK BÜTÜNLEŞMENİN BİÇİMLERİ Bütünleşmenin Aşamaları Üyeler Arasında Gümrük Tariflerinin ve Kotaların Ortadan Kaldırılması Ortak Dış Tarife ve Kota Sistemi Üretim Faktörlerinin Dolaşımı Üzerine Kısıtlamaların Ortadan Kaldırılması Ekonomik ve Sosyal Politikaları ve Kurumları Uyumlaştırma ve birleştirme Serbest Ticaret Bölgesi Evet Hayır Hayır Hayır Gümrük Birliği Evet Evet Hayır Hayır Ortak Pazar Evet Evet Evet Hayır Ekonomik Birlik Evet Evet Evet Evet Önem Sırası 7 SERBEST TİCARET BÖLGESİ Caterpillar 0 Dolar Gümrük Vergisi 13.000 Dolar Gümrük Vergisi çünkü ABD menşeli 13.000 Dolar Gümrük Vergisi 8 GÜMRÜK BİRLİĞİ 1996 Yılı 9 3
ORTAK PAZAR 10 EKONOMİK BİRLİK Gerçek bir ekonomik birlik kendisini bir ulusa benzer hale getiren kapsamlı politik birliği gerektirir. Ekonomik bir birliğin tam gelişimi, Birleşmiş bir merkez bankasının yaratılması; Tek bir para biriminin kullanılması Tarım, sosyal hizmetler, sosyal yardım, bölgesel kalkınma, ulaşım, vergilendirme, ticari rekabet ve şirket birleşmeleri üzerine ortak politikaları içermelidir. 11 TİCARET ANLAŞMALARI HİYERARŞİSİ Ekonomik Birlik Ortak Pazar (Tarifelerin ortadan kaldırılması + Ortak Dış Tarife + Üretim Faktörlerinin Dolaşımı) Gümrük Birliği (Tarifelerin Ortadan Kaldırılması + Ortak Dış Tarife) Serbest Ticaret Bölgesi (Tarife Engellerinin Ortadan Kaldırılması) 12 4
KUZEY AMERİKA Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 13 NAFTA Ülkelerinin Haritası Kanada ile ABD i 1988 yılında anlaştı. Serbest Ticaret Anlaşması Meksika nın 1992 yılında katılımıyla NAFTA kuruldu. Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 14 NAFTA nın Geliri ve Nüfusu Üye Ülkeler 2009 daki GSYİH (Milyon) 2009 daki Nüfus (Bin) 2009 daki GSMH (Kişi Başına) ABD 14.256.300 $ 307.007 47.240 $ Kanada 1.336.070 $ 33.739 42.170 $ Meksika 874.902 $ 107.431 8.920 $ 16.467.272 $ 448.177 32.777 $* Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 15 5
ABD nin 2009 Yılında İhraç Ettiği Malların Toplamı 1.27 Trilyon $ Kanada Meksika Çin Japonya Almanya Birleşik Krallık Hollanda Güney Kore Brezilya Fransa 30190001900r5l 11190001900r3l 6190001900r3l 23190001900r2l 22190001900r2l 9190001900r2l 3190001900r2l 1190001900r2l 29190001900r1l 17190001900r9l Milyar Dolar 0190001900r1l 19190001900r2l 9190001900r4l 29190001900r5l 18190001900r7l 6190001900r9l 26190001900r10l Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 16 ABD e 2009 Yılında İthal Edilen Malların Toplamı 2.1 Trilyon $ Çin Kanada Meksika Japonya Almanya Birleşik Krallık Suudi Arabistan Venezüella Güney Kore Fransa 2190001900r8l 18190001900r5l 6190001900r4l 27190001900r2l 23190001900r2l 20190001900r2l 17190001900r2l 13190001900r2l 2190001900r12l 30190001900r11l Milyar Dolar 0190001900r1l 19190001900r2l 9190001900r4l 29190001900r5l 18190001900r7l 6190001900r9l 26190001900r10l 15190001900r12l 3190101901r2l Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 17 LATİN AMERİKA Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 18 6
Orta Amerika Entegrasyon Sistemi (SICA) Guatemala El Savador Honduras Nikaragua Panama 1960 yılında kuruldu. Amacı; Malların serbest dolaşımını sağlamak. 100% den fazla olan gümrük vergileri 2000 li yıllarda %0-%15 aralığına düşmüştür. Kostarika Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 19 SICA nın Geliri ve Nüfusu Kostarika 29.225 $ 4.579 6.230 $ El Salvador 22.174 $ 6.163 3.370 $ Guatemala 36.788 $ 14.027 2.620 $ Honduras 14.631 $ 7.466 1.820 $ Nikaragua 6.297 $ 5.742 1.000 $ Panama 24.711 $ 3.454 6.710 $ 133.826 $ 41.431 3.625 $* Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 20 AND Milletler Topluluğu (Comunidad Andina De Naciones) Kolombiya Ekvator Peru Bolivya 1969 yılında kuruldu. Amacı; gerçek bir gümrük birliğine geçişin sağlanması için ortak dış tarife oluşturulmuştur. Bu birliktelik başarılı olamamıştır. Venezüella ve Şili üyelikten çıkmıştır. Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 21 7
AND Milletler Topluluğunun Geliri ve Nüfusu Bolivya 17.340 $ 9.863 1.620 $ Kolombiya 230.844 $ 45.660 4.930 $ Ekvator 57.249 $ 13.625 3.920 $ Peru 126.735 $ 29.625 4.150 $ 432.167 $ 98.312 3.655 $* Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 22 Güney Amerika Ortak Pazarı (Mercado Comun del Sur, Mercosur) Venezüella Paraguay Brezilya Arjantin 1995 yılında kuruldu. Amacı; gümrük tariflerini ortadan kaldırmak, ortak dış tarifler için düzey olarak %20 si veya daha azı belirlemektir. Günümüzde mal ticaretin 90% ı serbest bir şekilde yapılmaktadır. Uruguay Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 23 Arjantin 308.741 $ 40.276 7.570 $ Bolivya** 17.340 $ 9.863 1.620 $ Brezilya 1.571.980 $ 193.733 8.040 $ Şili** 163.670 $ 16.970 9.420 $ Kolombiya 230.844 $ 45.660 4.930 $ Ekvator** 57.249 $ 13.625 3.920 $ Paraguay 14.236 $ 6.349 2.250 $ Peru** 126.735 $ 29.625 4.150 $ Uruguay 36.092 $ 3.345 9.360 $ Venezüella 326.498 $ 28.384 10.150 $ Mercosur un Geliri ve Nüfusu 2.622.539 $ **Sadece serbest ticaret bölgesine katılan ortak üyeler 98.312 3.655 $* Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 24 8
Karayip Topluluğu ve Ortak Pazar (CARICOM) 1973 yılında kuruldu. Amacı; ekonomik bütünleşme, ortak dış tarife ve gümrük birliği, Ortak bir para birimi ile ekonomik bir birliğin kurulması konusunda hızlı hareket etmeyi kabul etmektedir. Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 25 Antigua ve Barbuda 1.131 $ 88 12.130 $ Bahamalar 7.234 $ 342 21.390 $ Barbados 3.595 $ 256 9.140 $ Belize 1.353 $ 333 3.740 $ Dominika 378 $ 73 3.230 $ Grenada 626 $ 104 5.580 $ Guyana 1.159 $ 762 600 $ Haiti 6.478 $ 10.032 Mevcut değil Jamaika 12.070 $ 2.700 4.590 $ Montserrant Mevcut değil Mevcut değil Mevcut değil Saint Kitts ve Nevis 545 $ 50 10.150 $ Saint Lucia 945 $ 172 5.190 $ Saint Vincent ve Grenadinler 583 $ 109 5.130 $ Surinam 3.033 $ 520 4.760 $ Trinidadve Tobago 21.204 $ 1.338 16.700 $ 60.334 $ 16.879 7.872 $ Karayip Topluluğu ve Ortak Pazar (CARICOM) Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 26 ASYA-PASİFİK Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 27 9
Güneydoğu Asya Uluslar Birliği (ASEAN) 1967 yılında kuruldu. ASEAN+6 Japonya, Çin, G. Kore, Avustralya, Yeni Zelanda ve Hindistan ı kapsayacak resmi olmayan bir şekilde genişletildi. Amacı; ekonomik, sosyal, politik ve kültürel iş birliği sağlamak. Çin-ASEAN Serbest Ticaret Bölgesi 1 Ocak 2010 da resmen kuruldu. Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 28 Brunei Darussalam 11.471 $ 400 27.050 $ Kamboçya 9.872 $ 14.805 610 $ Endonezya 540.274 $ 230.000 2.050 $ Loas 5.939 $ 6.230 880 $ Malezya 193.093 $ 27.468 7.350 $ Myannar Mevcut değil Mevcut değil Mevcut değil Filipinler 161.196 $ 91.983 2.050 $ Singapur (İngiliz kolonisi) 182.232 $ 4.987 37.200 $ Tayland 263.772 $ 67.764 3.760 $ Vietnam 90.090 $ 87.279 930 $ ASEAN ın Geliri ve Nüfusu 1.457.939 $ 531.006 9.098 $* Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 29 Asya-Pasifik Bölgesindeki Pazarlama Faaliyetleri Japon Pazarı Pazarlama; yerel üsluba uygun hale getirilmelidir. Dağıtıcılara ziyaretlerin tekrarlanması ve dağıtıcılara olan sosyalleşmenin arttırılması, güvenin inşa edilmesi için gereklidir. Japonya da pazarlanan ve ithal edilmeyen malları içeren paketlenmiş birçok tüketici malının, kozmopolit bir imaj ve batı görünüşü izlenimi uyandırması için etiketlerin İngilizce, Fransızca veya Almanca yazıldığını belirtmekte fayda vardır. (Bu düşünce Türkiye içinde geçerlidir) 30 10
BATI, ORTA VE DOĞU AVRUPA Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 31 BATI, ORTA VE DOĞU AVRUPA Britanyalı, kendilerini kıtanın geri kalanından biraz farklı görmektedir. Manş Denizi nin karşısındaki Yunanistan, İtalya, Portekiz ve İspanya; kuzeydeki komşuları tarafından Club Med (Akdeniz Kulübü) ülkeleri denmektedir. 32 Genişleme Yılları -1973-1981 -1986-1995 -2004-2007 Portekiz Avrupa Birliği (AB) Finlandiya İsveç Estonya İrlanda Litvanya İngiltere Danimarka Letonya Hollanda Lüksemburg Polonya Slavenya BelçikaAlmanya Macaristan Fransa Avusturya ÇekSlovakya Romanya Italya Bulgaristan İspanya Yunanistan Amacı, malların, hizmetlerin, insanların ve paranın ulusal sınırlar içerisinde boydan boya serbeste dolaşımını sağlayabilmek Malta Kıbrıs Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 33 11
1 Ocak 1999 da tek para birimine dönüldü. Böylece, döviz kuru belirsizliğiyle ilgili olan maliyetleri ortadan kalkmış oldu. Günümüzde Evro bölgesinin toplamda 23 üyesi bulunmaktadır. Üç Avrupa Birliği üyesi, Danimarka, İsveç ve İngiltere Euro para birimine geçmemiştir. Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 34 Avusturya 381.084 $ 8.364 46.450 $ Belçika 471.161 $ 10.789 45.270 $ Bulgaristan 48.722 $ 7.585 6.060 $ Kıbrıs 24.910 $ 871 26.940 $ Çek Cumhuriyeti 190.274 $ 10.490 17.310 $ Danimarka 309.596 $ 5.529 59.060 $ Estonya 19.084 $ 1.340 14.060 $ Finlandiya 237.989 $ 5.338 45.940 $ Fransa 2.649.390 $ 62.616 42.620 $ Almanya 3.330.030 $ 81.880 42.450 $ AB Üyesi 27 Ülke: Geliri ve Nüfusu 15.777.735 $ 495.991 30.699 $* Devam ediyor Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 35 Yunanistan 329.924 $ 11.283 20.040 $ Macaristan 128.964 $ 10.022 12.980 $ İrlanda 227.193 $ 4.450 44.280 $ İtalya 1.513.111 $ 57.573 26.280 $ Letonya 26.195 $ 2.255 12.390 $ Litvanya 37.206 $ 3.339 11.410 $ Lüksemburg 52.296 $ 498 76.710 $ Malta 7.448 $ 415 16.690 $ Hollanda 792.128 $ 16.531 48.460 $ Polonya 430.076 $ 38.150 12.260 $ AB Üyesi 27 Ülke: Geliri ve Nüfusu 15.777.735 $ 495.991 30.699 $* Devam ediyor Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 36 12
AB Üyesi 27 Ülke: Geliri ve Nüfusu Portekiz 232.874 $ 10.632 21.910 $ Romanya 161.110 $ 21.482 8.330 $ Slovak Cumhuriyeti 87.641 $ 5.418 16.130 $ Slovenya 48.477 $ 2.043 23.520 $ İspanya 1.460.250 $ 45.958 32.120 $ İsveç 406.072 $ 9.302 48.840 $ Birleşik Krallık 2.174.530 $ 61.838 41.370 $ 15.777.735 $ 495.991 30.699 $* Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 37 Kanada BAE Hindistan Japonya Norveç Türkiye Rusya Çin İsviçre ABD 221900121900r 1l 251900241900r 1l 271900241900r 1l 41900481900r2l 61900361900r2l 121900241900r 2l 5190001900r3l AB İle İhracatlar 21190001900r3l 28190001900r3l 221900481900r 7l 0190001900r1l 19190001900r2l 9190001900r4l 29190001900r5l 18190001900r7l 6190001900r9l Milyar Euro Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 38 Hindistan Brezilya G. Kore Türkiye Japonya Norveç İsviçre Rusya ABD Çin AB İle İthalatlar 251900361900r 1l 25190001900r1l 11900121900r2l 51900361900r2l 24190001900r2l Milyar Euro 8190001900r3l 131900241900r 3l 241900361900r 4l 7190001900r6l 11900241900r8l 0190001900r1l 19190001900r2l 9190001900r4l 29190001900r5l 18190001900r7l 6190001900r9l Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 39 13
Avrupa Birliği ndeki Pazarlama Faaliyetleri Avrupa Birliği nin aldığı kararlar pazarlama karmasını şöyle etkilemiştir: ÜRÜN: Uyumlaştırma, ülkeler arasındaki çeşitli içerik ve diğer ürün standartlarının bir düzene koyulması anlamına gelmektedir. FİYAT: Tek bir para birimi, farklı ülkelerdeki aynı ürün için fiyatları mukayese etmeyi kolaylaştırmaktadır. TUTUNDURMA: Televizyon yayınına ilişkin ortak kılavuz, tv reklamları için standartları aynı yapıya getirmektedir. DAĞITIM: Sınır geçişlerinde transit belgelerini basitleştirmekte ve gümrük formalitelerini ortadan kaldırmaktadır. 40 ORTA DOĞU Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 41 ORTA DOĞU Nüfusun %95 i Müslüman, %5 i Hıristiyan ve Musevi dir. Dünyada bilinen petrol rezervlerinin %25 inde sahiptir. 42 14
Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi 1981 yılında kuruldu. Amacı; ortak bir Arap pazarının kurulması ve Asya ile ticaret bağlantılarının artırılmasını içermektedir. Bir çok orta doğu ülkesi, cari işlem açıkları olduğunu beyan etmektedir çünkü bu ülkeler büyük ölçüde vatandaşların tükettiği mal ve hizmetlerin çoğunu ithal etmektedir. Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 43 KİK in Geliri ve Nüfusu Bahreyn 20.594 $ 791 25.420 $ Kuveyt 148.024 $ 2.794 43.930 $ Umman 46.114 $ 2.845 17.890 $ Katar 98.313 $ 1.409 Mevcut değil Suudi Arabistan 369.179 $ 25.391 25.391 $ BAE 230.252 $ 4.598 26.370 $ 912.476 $ 37.828 27.800 $* Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 44 Orta Doğu daki Pazarlama Faaliyetleri Toplumda pazarlık yapma eğilimi, kültürel olarak yerleşmiştir. Şahsi olarak kurulan dostça ilişki, karşılıklı güven ve saygı başarılı bir ticari ilişkiye yol gösteren en önemli unsurlardır. Kararlar genellikle yazışmayla ve telefonla alınmamaktadır. Arap iş adamları, işletmeyle değil birey ile iş yapmaktadır. 45 15
AFRİKA Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 46 Afrika Dünya servetinin %1.3 üne ve dünya nüfusunun yüzde 11,5 ine sahiptir. Kuzey Afrika, kıtanın diğer bölümlerine göre petrolden dolayı daha zengindir. Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 47 Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS) 1975 yılında kuruldu. Amacı; işlenmemiş tarım ürünleri ve el sanatları için bir serbest ticaret bölgesi kurmak ve Sanayi ürünleri üzerindeki gümrük tarifeleri yürürlükten kaldırmak Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 48 16
Benin 6.656 $ 8.935 750 $ Burkina Faso 8.141 $ 15.757 510 $ Yeşil Burun Adaları 1.549 $ 505 3.010 $ Fildişi Sahili 733 $ 1.750 440 $ Gambiya 26.169 $ 23.837 1.190 $ Gana 4.103 $ 10.068 370 $ Gine 837 $ 1.610 510 $ Gine Bissau 23.304 $ 21.075 1.070 $ Liberya 876 $ 3.955 160 $ Mali 8.996 $ 13.010 680 $ ECOWAS in Geliri ve Nüfusu 280.400 $ 298.658 812.5 $* Devam ediyor Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 49 Moritanya 3.030 $ 3.290 960 $ Nijer 5.384 $ 15.290 340 $ Nijerya 173.004 $ 154.728 1.190 $ Senegal 12.822 $ 12.534 1.040 $ Sierra Leone 1.942 $ 5.696 340 $ Togo 2.854 $ 6618 440 $ ECOWAS in Geliri ve Nüfusu 280.400 $ 298.658 812.5 $* Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 50 Doğu Afrika Topluluğu (DAT) 1999 yılında kuruldu. Amacı; 2005 yılında gümrük birliği uygulamaya geçilmiştir. 2010 yılındaki ortak Pazar oluşumu da topluluk içerisinde insanların, malların, hizmetlerin ve sermayenin dolaşımı ile sonuçlanmıştır. 2015 yılında ortak para birimine geçilmiştir. Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 51 17
DAT ın Geliri ve Nüfusu Burundi 1.325 $ 8.303 150 $ Kenya 29.376 $ 39.802 760 $ Ruanda 5.063 $ 9.997 460 $ Tanzanya 21.623 $ 43.739 500 $ Uganda 16.043 $ 32.710 460 $ 73.430 $ 134.551 466 $* Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 52 Güney Afrika Kalkınma Topluluğu (SADC) 1992 yılında kuruldu. Amacı; tam olarak gelişmiş bir gümrük birliğidir. Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 53 Angola 71.962 $ 18.497 3.890 $ Botsvana 12.487 $ 1.949 6.400 $ Demokratik Kongo 5.218 $ 55.672 81 $ Lesotho 2.293 $ 2.049 1.110 $ Malavi 4.429 $ 14.442 310 $ Mauritius 4.892 $ 1.215 4.088 $ Mozambik 9.976 $ 22.894 440 $ Namibya 9.256 $ 2.171 4.260 $ Seyşeller 822 $ 88 9.340 $ Güney Afrika 282.797 $ 49.320 5.730 $ SADC ın Geliri ve Nüfusu 445.547 $ 238.466 2.847 $* Devam ediyor Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 54 18
SADC ın Geliri ve Nüfusu Svaziland 2.785 $ 1.185 2.350 $ Tanzanya 21.396 $ 43.739 500 $ Zambiya 12.572 $ 12.723 990 $ Zimbabve 4.662 $ 12.522 370 $ 445.547 $ 238.466 2.847 $* Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 55 BÖLÜM SONU DOÇ. DR. OLGUN KITAPCI Doç. Dr. Olgun Kitapcı, Pazarlama Bölümü 56 19