ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ και ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥΡΚΙΚΩΝ και ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΑΣΙΑΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Μάθημα: ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - Μορφολογία - Σύνταξη Διδάσκουσα: Σοφία ΠΡΟΚΟΥ Ακαδημαϊκό Έτος: 2014-2015, Εαρινό Εξάμηνο Κεφάλαιο ΙΙ: Η ΥΠΟΤΑΞΗ ΣΤΑ ΤΟΥΡΚΙΚΑ / Δευτερεύουσες Ονοματικές Προτάσεις: Η συντακτική τους θέση ως προς την Κύρια Πρόταση και το είδος του κύριου ρήματος - AD işlevli YAN TÜMCELER ALIŞTIRMALAR 1 1. Birleştirme Alıştırması: Aşağıdaki tümceleri ma takısı kullanarak birleştirin. Örnek: Atilla yarın Ankara ya gidiyor. Ben bundan hiç hoşlanmadım. Ben [Atilla nın yarın Ankara ya gitmesi]nden hiç hoşlanmadım. 1)Ayşe yarın sabah İstanbul a geliyor. Buna çok seviniyorum. 2) Oda arkadaşım her sabah ıslık çalıyor. Bundan rahatsız oluyorum. 3) Her şeyi uzun uzun anlatıyorlar. Bundan rahatsız oluyorum. 4) Yarın akşam için o filme bilet bulamamışlar. Buna canım sıkıldı. 5) Bu vitaminlerden alıyoruz. Doktor söyledi. 1 Özsoy S. Türkçe 1999 Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1
6) Bu gece Avrupa Kupası maçı televizyondan naklen yayınlanacak. Buna çok memnun oldum. 7) (O) Bu kitabı okuyacak. Oğuz tavsiye etmiş. 8) Bu dönem iki rapor yazacağız. Öğretmen öyle istedi. 9) Yeni bir sergi daha açılacak. Bunu müze istemiş. 10) Buzdolabında hâlâ karpuz var. Buna sevindim. 11) Yarın için hiç ödevimiz yok. Buna inanamıyorum. 12) Hava çok sıcak. Bu hepimizi yoruyor. 13) Bu akşam sinemaya gitmeyeceğiz. Bunu arkadaşlar istiyor. 14) Bu çocuk hep aptalca hatalar yapıyor. Bundan bıktım. 15) Can hep yemekleri koklar. Bundan hiç hoşlanmıyorum. 16) Yarın işe gitmeyeceğim. Şef bunu onayladı. 17) Yarın anlaşma masasına oturacağız. Karşı taraf sonunda inadı bırakıp bunu kabul etti. _ 18) Sivrisinekler bütün gece vızır vızır uçtu. Bu yüzden uyuyamadım. 2
2. Çevirme Alıştırması Aşağıdaki tümceleri örnektekine benzer biçimde çevirin. a. (Ben) piyano çalmasını biliyorum. b. (Ben) piyano çalmayı (-mağı) biliyorum. 1) Çocuk piyano çalmasını öğreniyor. 2) Öğrenciler proje özeti yazmağı öğreniyorlar. 3) Yeni hükümet ülkeyi idare etmesini öğreniyor. 4) Politikacılar genellikle nutuk atmayı çok seviyorlar. 5) Gençler yeni konular hakkında tartışmağı severler. 6) Herkes hafızasını geliştirmesini öğrenmeli. 7) İnsan bazan itirazını kabul ettirmeği bilmiyor. 8) Bütün devletler insan haklarına saygılı olmayı öğrenmeli. 3. Çevirme Alıştırması Aşağıdaki tümceleri örnektekine benzer biçimde çevirin. Ben Ayşe den [iyimser olması]nı istiyorum. Ben [Ayşe nin iyimser olması]nı istiyorum. 1. Ben [sizin ümitsizliğe kapılmamanız]ı istiyorum. 2. Ben onlardan kötümser olmamalarını istiyorum. 3. Hükümet iş sahiplerinden fiyatları indirmelerini istiyor. 4. Müşteriler iş adamlarının fiyatlara daha fazla zam yapmamalarını istiyor. 3
5. Konuğumuz bizim bir taksi çağırmamızı rica etti. 6. Sanık savcıların kendisine haksızlık etmemesini rica etti. 7. Profesör asistanından bir gün önceki konuşmayı eleştirmesini istedi. 8. Adam karısından her şeyi kabul etmesini bekledi. 9. Kadın adama bu konuda tartışmamasını söyledi. 10. Albay yüzbaşının toplantı hakkında bilgi vermesini emretti. 11. Adam bizim işbirliği yapma konusunda hemen karar vermemizi bekledi. 12. Hepimiz diğerlerinden bu konuda uzlaştırıcı olmasını istedik. 4. Çevirme Alıştırması Aşağıda ma takısı kullanılan tümceleri [...-Iyor/-mIş olması] yapılarına çevirin. 1. Ablamın yarın sabah İstanbul a gelmesine çok seviniyorum. 2. Yarın akşam için o filme bilet bulamamalarına canım sıkıldı. 3. Yakında anlaşma masasına oturmamız karşı tarafça kabul edildi. 4. Oda arkadaşımın horlamasından rahatsız oluyorum. 5. Her şeyi basite indirgemelerinden hiç hoşlanmıyorum. 4
6. Bu vitaminleri üç ay boyunca almamızı doktor söyledi. 5. Boşlukları Doldurma Alıştırması Aşağıdaki boşlukları ma/-mak takıları ile doldurun. 1. Hırsızlar ertesi gece bankayı soy planladılar. 2. (O) Acele et için hiç bir sebep yoktu. 3. Oyunda kazan kadar kaybet de mümkün. 4. Köşede kocaman bir işaret var. (Siz) Onu görme imkansız. 5. Kerim iyi bir müzisyen ol çalışıyor ama yetenekli değil. 6. Arkadaşlarımızın habersiz çekip git çok öfkelendik. 7. Annem benim tura katıl istemiyor. 8. Alev in sürekli dedikodu yap sıkıldım. 9. Ben gece yarılarına kadar derş çalış bunaldım. 10. Emine oda arkadaşının izinsiz eşyalarını kullan çok kızdı. 11. O çocuğun zavallı köpeğe tekme at beni çok üzdü. 12. Şu iki bavulu yukarı taşı beni çok yordu. 6. Birleştirme Alıştırması Aşağıdaki tümceleri ma veya Dık/-(y)AcAK takıları ile birleştirin. Her iki takının da gelebildiği durumları işaretleyin ve bunlar arasında anlam farkı olup olmadığını belirtin. 1. Galatasaray Fenerbahçe ye yenildi. biliyor musunuz? 2. Sen araba kullanıyorsun. 5
(Ben) hiç beğenmiyorum. 3. Türkiye de trafik kazaları çok oluyor. (Biz) milletçe çok üzülüyoruz. 4. Mark Spitz 74 Olimpiyatlarında 7 altın madalya kazandı. hatırlıyor musunuz? 5. Bu sene derneğin geleneksel motor gezisi iptal oldu. duydunuz, değil mi? 6. Bazı şehiriçi hatlarda otobüs sayısı çok az. Halk sinirleniyor. 7. Pilotlar uçuş öncesi içki içiyorlar. Ben asla inanamıyorum. 8. Son bir senede böbrek hastalıklarından 5 bin kişi ölmüş. Ben bunu bilmiyordum. bilmiyordum. 9. Üniversite sonuçları geç ilan edildi. Çocuklar buna içerlediler. içerlediler. 10. Kimyasal silahlar çoğaldı. Herkes bundan endişeleniyor. endişeleniyor. 7. Boşlukları Doldurma Alıştırmaları Aşağıdaki boşlukları gerektiği yerde (n)in tamlayan takısı, -IL edilgen takısı, -ma veya DIK/-(y)AcAK adlaştırma takıları ve gereken kişi ekleri ile doldurun. 1. Kurs yakında bit çok üzülüyorum. 6
2. O küçük çocuk çikolata sevme çok şaştık. 3. Prenses Sarah nın bir kız ol duydunuz mu? 4. Çevreciler Bursa ya ikinci kültürpark yap seviniyorlar. 5. Son günlerdeki hava kirliliği art hoşlanmıyorum. 6. Yakında trenlere bile VIP yolcu vagonu koy şaştım. 7. Herkes orman yangınlarının sayısı her geçen yıl daha da art çok üzülüyor. 8. Tarihi eser kaçakçıları yakala memnun oldum. 9. III. Altın Güvercin Müzik Yarışması hâlâ devam et şaşırdım. 10. Herkes en güzel pasta ve dondurma üniversitenin yanındaki bir pastanede yap iddia ediyor. 11. En lezzetli su böreği Sarıyer de yap biliyor muydunuz? 12. Arkadaşımdan (ben) mektup al çok sevindim. 8. Boşlukları Doldurma Alıştırmaları Aşağıdaki boşlukları ma veya DIK/-(y)AcAK takıları ve gereken kişi ekleri ile doldurun. 1. Hava bu kadar iyi git çok seviniyoruz. 2. Dün akşam o çocuk ne kadar çok konuş farkettin mi? 3. Yarın akşam için 10 kişi davet et unutmuşum. 4. Radyo bu kadar yüksek sesle çal hoşlanmıyorum. 5. Bana başınızdan geçen her olayı (siz) anlat istiyorum. 6. Sen heykeltraş ol duydum. 7. Metin bugün üst komşularımıza (biz) davetli ol söyledi. 8. Annesi çocuğa dişlerini fırçala emretti. 7
9. Şişman kadın otobüste çocuk kendisine yer ver bekledi. 10. Turistler halkoyunları ekibi davul çal çok beğendiler. 11. Arkadaşlarım beni arama üzülüyorum. 12. Herkes meşhur avukat bu davayı kazan inanıyordu. 13. Sokaktaki köpekler devamlı havla bunaldım. 14. Dün akşam ders (siz) çalış sevindim. 15. Kağıtları (sen) dağıt seyrettim. 16. Üst kattaki insanlar kavga et bıktım. 17. Ev sahibi (ben) kirayı artır bildirdi. 18. Arkadaşım (ben) o soruyu sor bir türlü affetmedi. 19. Herkes (sen) yarın bir konuşma yap kabul etti. 9. Değiştirme Alıştırması Aşağıdaki sözcükleri altı çizili olan sözcüklerin yerine koyunuz. [Ayşe nin yarın oraya gitmesi] beni sevindirdi. /sen/o/bizi rahatsız etti/gerekli/imkansız/ben/iyi/sizi üzdü mü?/bir rastlantı/doğru olmaz/biz/işi kolaylaştırır/lazım/faydasız/siz/zor/sizi yoracak/biz/ayşe/beni sevindirdi/ 10. Birleştirme Alıştırması Aşağıdaki tümceleri ma takısı ile birleştirin. 1. O çocuk çok güçsüz. Bu durum arkadaşlarını üzüyor.. 2. O delikanlının babası oldukça cömert. Bu delikanlının yararına.. 3. Ali nin kardeşi ticarette başarılı oldu. Ali bundan cesaretlendi. 8
. 4. Politikada durum kızışıyor. Bu tüm ülke tarafından ilgiyle izleniyor.. 5. Grip hastalarının bir hafta yatakta dinlenmesi şart. Bu bütün doktorlar tarafından söyleniyor.. 6. Siz komşularınıza iyi davranıyorsunuz. Bu onları şaşırtıyor.. 7. Biz iyi İngilizce biliyorduk. Bu herkes için faydalı sonuçlar verdi.. 8. Yeni vergi kanunu Meclis tarafından kabul edildi. Bu uzun bir zaman aldı.. 9. Savcı davaya iyi hazırlanamadı. Bu sanığın işine yaradı.. 10. İskeleye 10 dakika içinde varmalıyım. Bu şart.. 11. Adam köprüden atlayacaktı. Ona ramak kalmıştı.. 12. Tüketiciler haklarını korumalılar. Bu çağdaş yaşamın getirdiği bir zorunluluk.. 11. Birleştirme Alıştırması Aşağıdaki tümceleri ma veya DIK/-(y)AcAK takıları ile birleştirin. 1. Bu sıcak havalarda insanlar siyah giyiyor. Bu beni rahatsız ediyor. 9
beni rahatsız ediyor. 2. Toplantılarda genellikle herkes birden konuşuyor. Bu doğru değil. doğru değil. 3. Dün sular yine akmadı. Bu doğru mu? doğru mu? 4. Çocuklar izinsiz sokağa çıkıyorlar. Bu iyi değil. iyi değil. 5. Bilgisayarlar ortaya çıktı. Bu herşeyi kolaylaştırdı. herşeyi kolaylaştırdı. 6. Öğretmenler odalarında bulunuyorlar. Bu beni sevindirdi. beni sevindirdi. 7. Havalar serin gidiyor. Bu çok iyi oluyor. iyi oluyor. 8. Akdeniz bölgesinde yaz ayları genellikle çok sıcaktır. Bu bir gerçek. bir gerçek. ALIŞTIRMALAR 2 1. Birleştirme alıştırması Örnek: Bu iş o kadar kolay değil. Bu belli. a. Bu işin o kadar kolay olmadığı belli. b. Belli ki bu iş o kadar kolay değil. 1. Yaşayışında eksiği yok. Bu belli. 2 Özsoy S. Türkçe 1999 Boğaziçi Yayınları, İstanbul 10
2. Bu alıştırma çok kolay. Bu şüphesiz. 3. Bu soru yanlış. Bu görülüyor. 4. Bana yardım etmeyecek. Bu anlaşılıyor. 5. Bu akşamki konser ertelendi. Bu duyuldu. 6. Şu anda bütün yöneticiler meşgul. Bu biliniyor. 7. Artık bu işi yapmak için zaman çok geç. Bu şüphesiz. 8. Savaşlarda çok hayat kayboluyor. Bu belli. 9. Kimse bu kitabı okumamış. Bu görülüyor. 2. Birleştirme alıştırması. Aşağıdaki tümceleri (a) DIK ve (b) ki takısı ile birleştirin. 1. Gemi bu akşam yola çıkacak. Bundan eminim. 2. Öğrenciler sınava girmeyecek. Bunu anladım. 11
3. O çocuk babasına çok düşkün. Bunu anladım. 4. Bu dersten geçmesi için çok çalışması gerekiyor. Bunu anladı. 5. Bizimle çalışmak istemiyorsun. Bunu görüyorum. 6. Herkes bu hafta sonu bir yerlere gidecekmiş. Bunu duydum. 7. Adam çiceklerden rahatsız oluyor. Kadın bunu hissetti. 8. Saatim durmuş. Bunu birden farkettim. 9. Eve misafir davet etmiştim. Bunu birden hatırladım. 10. Herkes iyi vakit geçiriyor. Buna inanıyorum. 11. Yakında AIDS e karşı bir ilaç bulacaklar. Bundan eminim. 12