T.C. TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü DOMATES Hastalık ve Zararlıları ile Mücadele Ankara - 2010 1
2 DOMATES HASTALIK ve ZARARLILARI
Ö N S Ö Z Ülkemizde yetiştirilen kültür bitkilerinde ekonomik olarak zarara neden olan toplam 506 hastalık etmeni, zararlı ve yabancı ot bulunmaktadır. Bunlarla gerekli mücadele çalışmaları yapılmadığında ürün kaybı ortalama 35 dolaylarında olmaktadır. Bu kaybın kültür bitkisine, zararlının tür ve yoğunluğuna bağlı olarak bazen 100 lere ulaşabilmesi mümkündür. Bitkisel üretimde ekonomik yönden oldukça büyük rakamlara ulaşan bu kayıpların önlenmesi için bitki koruma çalışmalarını yeterli önemi vermek gerekmektedir. Sözkonusu çalışmaların insan sağlığı, agroekosistem, çevre ve biyolojik dengenin korunarak sürdürülebilir tarımsal üretim tekniklerine uygun yapılması zorunluluk haline gelmiştir. Bakanlığımızın bu konuda belirlediği strateji Ülkemizde yıllık olarak kullanılan pestisit miktarının azaltılmasını ve kullanılan miktarın da doğru kullanımını öngörmektedir. Bunu sağlamak için, kimyasal mücadeleye alternatif olan biyolojik mücadele, biyoteknik yöntemler, dayanıklı çeşitler, kültürel tedbirler, mekanik ve fiziksel mücadele metotlarına ve Entegre Mücadele Programlarının yaygınlaştırılmasına öncelik verilmektedir. Hastalık, zararlı ve yabancı otların mücadelesinde kullanılan Bitki koruma ürünlerinin yanlış kullanılması, bitkilerde fitotoksisite, etkisizlik, tarımsal ürünlerde kalıntı ile iç ve dış pazarlarda problemlerin yaşanmasına sebep olabilmektedir. Bu nedenle üreticilerimize kullanacakları ilaçlar konusunda rehber olabilecek bir kaynağın hazırlanması ve uygulamaya konulması tarımsal ürünlerde tavsiyeler doğrultusunda ilaçlamaların yapılmasını ve kalıntı probleminin çözümünü kolaylaştıracaktır. Hazırlanan El kitabı sayesinde; üreticiler tarımsal ürünlerde hangi zararlı organizma için hangi ilacın; ne zaman, hangi dozda kullanılacağını, son ilaçlama ile hasat arasındaki süreyi öğrenerek, ilaç kalıntısından ari ürünler yetiştirebileceklerdir. El kitabının hazırlanmasında emeği geçenlere teşekkür eder, üreticilerimiz için hazırlanan bu rehberin kalıntısız, sağlıklı, bol ürün elde edilmesine vesile olmasını temenni ederim. Mehmet Mehdi EKER Tarım ve Köyişleri Bakanı 3
1- DOMATESTE KURŞUNİ KÜF HASTALIĞI (Botrytis cinerea)... 5 2- BAKTERİYEL SOLGUNLUK VE PATATES KAHVERENGİ ÇÜRÜKLÜĞÜ HASTALIĞI (Ralstonia solanacearum)... 7 3- SOLANACEAE FAMİLYASI KÜLTÜR BİTKİLERİNDE STOLBUR... 8 4- SEBZELERDE SEPTORİA LEKE HASTALIĞI (Septoria apiicola, Septoria lycopersici)... 9 5- KÖK BOĞAZI YANIKLIĞI HASTALIĞI ( Phytophthora capsici)... 10 6- DOMATESTE BAKTERİYEL KANSER VE SOLGUNLUK HASTALIĞI (Clavibacter michiganensis subsp. michiganensis)... 11 7- DOMATES ÖZ (GÖVDE) NEKROZU HASTALIĞI (Pseudomonas corrugata), (P. viridiflava), (P. cichorii), (P. mediterranea), (Erwinia carotovora subsp. carotovora) (E. c. subsp. atroseptica), (E. chrysanthemi)... 12 8- DOMATESTE BAKTERİYEL BENEK HASTALIĞI (Pseudomonas syringae pv. tomato)... 13 9- DOMATES MİLDİYÖSÜ HASTALIĞI (Phytophthora infestans)... 15 10- DOMATES YAPRAK KÜFÜ HASTALIĞI (Cladosporium fulvum)... 18 11- ERKEN YANIKLIK HASTALIĞI (Alternaria solani)... 19 12- DOMATESDE BAKTERİYEL LEKE HASTALIĞI (Xanthomonas vesicatoria)... 22 13- PATLICANGİLLERDE KÜLLEME HASTALIĞI (Leveillula taurica)... 24 14- SEBZELERDE BEYAZ ÇÜRÜKLÜK (Sclerotinia sclerotiorum)26 15-SEBZE FİDELERİNDE KÖK ÇÜRÜKLÜĞÜ (ÇÖKERTEN) HASTALIĞI (Phythium spp.,rhizoctonia spp., Fusarium spp.,alternaria spp., Sclerotinia spp.)... 28 16-SEBZELERDE BEYAZSİNEK Tütün beyazsineği (Bemisia tabaci)... 30 Sera beyazsineği (Trialeurodes vaporariorum)... 30 17-DOMATES PAS AKARI (Aculops lycopersici)... 33 18-KIRMIZIÖRÜMCEKLER... 35 İki noktalı kırmızıörümcek (Tetranychus urticae) Pamuk kırmızıörümceği (Tetranychus cinnabarinus) 19-SEBZELERDE THRİPSLER Tütün thripsi (Thrips tabaci) Çiçek thripsi (Frankliniella occidentalis)... 38 20-SEBZELERDE YAPRAKBİTLERİ... 40 21-YAPRAK GALERİ SİNEKLERİ (Liriomyza trifolii, Liriomyza bryoniae, Liriomyza huidobrensis, Phytomyza horticola)... 42 22-SEBZELERDE YEŞİLKURT [Heliothis armigera, Heliothis viriplaca (=Heliothis dipsacea]... 44 23- SEBZELERDE DANABURNU (Gryllotalpa gryllotalpa)... 46 24- SEBZELERDE TELKURDU (Agriotes spp.)... 48 25- DOMATES LEKELİ SOLGUNLUK VİRÜSÜ (Tomato Spotted Wılt Tospovirus)... 50 26- DOMATES MOZAYİK VİRÜSÜ (Tomato Mosaic Tobamovırus)... 51 27- HIYAR MOZAYİK VİRÜSÜ (Cucumber Mosaıc Cucumovirus)... 52 28- Domates Tarlalarında Sorun Olan Yabancı Otlara Karşı Kullanılan Herbisitler, Dozları ve Uygulama Şekilleri... 53 29- Domates Hastalık ve Zararlılarında Ruhsatlı Bitki Koruma Ürünlerinin Ticari İsim Listesi... 55 4 İÇİNDEKİLER
DOMATESTE KUR UN KÜF HASTALI I (Botrytis cinerea) DOMATESTE KURŞUNİ KÜF HASTALIĞI (Botrytis cinerea) Hastalık Belirtisi: Her bitkide birbirinden farklı belirtilere neden olur. Hastalık gövde ve meyvelerde zarar meydana getirir. Lekeler önceleri toplu iğne başı büyüklüğünde olup bitkinin iç kısmında gelişerek genişler ve dokulara yayılırlar. Bitki dokusu çatlar ve konukçunun su kaybına R UN KÜF HASTALI I neden olur. trytis cinerea) Gövde ve meyve sapı lekeleri nedeniyle meyve dökümü ortaya çıkar. Konukçunun çiçek zamanında taç yaprakları stal k Belirtisi: hastalığa çok duyarlıdır. Hastalık etmeni bu Her bitkide birbirinden farkl belirtilere kısımlardan neden olur. girerek meyveye geçer ve meyve Hastal k gövde ve meyvelerde zarar çürüklüğünü meydana getirir. başlatır. Lekeler önceleri toplu i ne ba Yumrulu büyüklü ünde bitkilerde olup lekeler bitkinin iç büyüdükçe k sm nda geli erek geni ler ve dokulara yumuşak yay l rlar. çürüklük oluşur. Bitki dokusu çatlar ve konukçunun Hastalığın su kayb na gelişmesi neden olur. için en uygun koşullar Gövde ve meyve sap lekeleri nedeniyle 20 25 meyve 0 C sıcaklık dökümü ve 95 98 ortaya ç kar. orantılı nemdir. Konukçunun çiçek zaman nda taç Hastalığın yapraklar Görüldüğü hastal a çok Bitkiler: duyarl d r. Hastal k etmeni bu k s mlardan girerek Bu hastalık meyveye hemen geçer hemen ve meyve tüm sebzelerde çürüklü ünü ba lat r. görülür. Yumrulu bitkilerde lekeler büyüdükçe Mücadele yumu ak Yöntemleri çürüklük olu ur. Kültürel Önlemler: Hastal n geli mesi için en uygun ko ullar Seralarda 20 25 iyi 0 C bir s cakl k havalandırma ve 95 yapılarak 98 orant l sıcaklık nemdir. ve orantılı nemin yükselmesi önlenmelidir. belirtilere stal n neden Bitkiler Görüldü ü olur. arasında hava akımının olabilmesi için sık dikimden Bitkiler: e Bu zarar hastal k meydana kaçınılmalıdır. hemen getirir. Hastalıktan hemen zarar tüm görmüş sebzelerde olan bitkiler görülür. sökülerek imha edilmelidir. e ba büyüklü ünde olup bitkinin iç ve ücadele dokulara Yöntemleri: Dengeli gübreleme ve iyi bir bakım yapılarak bitkilerin sağlıklı yay l rlar. gelişmeleri sağlanmalıdır. çunun ltürel su Önlemler: kayb na neden olur. Çiğ olasılığına karşı güneş batımından 2 saat önce seralar ri Seralarda nedeniyle ısıtılmalıdır. iyi meyve bir havaland rma dökümü ortaya yap larak ç kar. s cakl k ve orant l nemin da yükselmesi taç yapraklar Hasattan önlenmelidir. hastal a sonra çok hastalık duyarl d r. etmeninin dayanıklı yapılarının toprağa rdan girerek karışmasını meyveye önlemek geçer ve için meyve bütün bitki artıkları toplanarak yakılmalıdır. Kimyasal Mücadele: yüdükçe yumu ak Çevrede çürüklük ilk hastalık olu ur. belirtileri görüldüğünde veya bitkiler çiçeklenme uygun ko ullar devresinde 20 25 iken 0 C s cakl k başlanmalıdır. ve 95 İlaçlamalar 10 gün arayla yapılmalıdır. r: m sebzelerde görülür. 5
kar mas n önlemek için bütün bitki art klar toplanarak yak lmal d r. Kimyasal Mücadele: Çevrede ilk hastal k DOMATES belirtileri HASTALIK görüldü ünde ve ZARARLILARI veya bitkiler çiçeklenme devresinde iken ba lanmal d r. laçlamalar 10 gün arayla yap lmal d r. Kimyasal Mücadelede kullanılacak kullan lacak ilaçlar ve ve dozları: dozlar : Etkili madde ad ve oran Formülasyonu 100 l suya Doz Dekara Son ilaçlama ile hasat aras ndaki süre (gün) Bacillus subtilis 1400 ml SC 1.34 QST 713 rk (sera) - Bacillus sublitis Y 1136 25 g - Boscal d 26.7+ 150 g Pyraclostrobin 6.7 (Sera) 3 Captan 50 250 g 7 Cyprodinil+Fludioxoni 60 g WG l 37.5+25 7 Diethofencarb 250 g/l+ Carbendazim 2 SC 70 ml 14 Fenhexamid 50 100 g 7 Fenhexamid 500 g/l SC 100 ml 7 Imazalil 500 g/l EC 30 ml 3 Polyoxin AL 50 25 g (Sera) 3 Iprodione 50 75 g) 7 Pyrimethanil 300 g/l SC 125 ml) 3 Tolylfluanid 50 200 g) 7 Tricoderma harzianum rifai rk 1.15 Streptomices lydicus WYEC 108 60 g - CP 90 g (Sera) AB ye ihraç edilecek ürünlerde kullan lmamal Rusya ya ihraç edilecek ürünlerde kullan lmamal AB ve Rusya ya ihraç edilecek ürünlerde kullan lmamal - 6
BAKTER YEL SOLGUNLUK VE PATATES KAHVERENG ÇÜRÜKLÜ Ü HASTALI I BAKTERİYEL SOLGUNLUK VE PATATES KAHVERENGİ ÇÜRÜKLÜĞÜ HASTALIĞI (Ralstonia solanacearum) Hastal k Belirtisi Hastalık Belirtisi Hastalık Hastal k etmeni etmeni bir bir bakteridir. bakteridir. Domates Domates ve patates ve patates bitkisini bitkisini kökleri kökleri yoluyla hastalandırır. yoluyla hastaland r r. Etkili bir mücadele Etkili bir mücadele yöntemi yoktur. yöntemi Bu hastalıkla yoktur. Bu bulaşık hastal kla olan bula k olan tarlalarda domates ve patates tar m na 5 y l süreyle izin tarlalarda domates ve patates tarımına 5 yıl süreyle izin verilmez. Domates verilmez. ve patatesin yeşil aksamındaki (gövde ve yapraklar) ilk belirtiler, Domates sıcak ve patatesin günlerde ye il dalların aksam ndaki uçlarındaki (gövde yapraklarda ve yapraklar) meydana ilk gelen belirtiler, solgunluktur. s cak günlerde Susuzluktan dallar n dolayı uçlar ndaki oluşan solgunluktan yapraklarda meydana farkı gece serinliğinde gelen solgunluktur. solgunluğun Susuzluktan kaybolmamasıdır. dolay olu an solgunluktan fark gece Hastalık serinli inde geliştikçe solgunlu un kök kaybolmamas d r. boğazının hemen üzerindeki bölgede çizgi şeklinde Hastal k kahverengileşme geli tikçe kök bo az n n ve yapraklarda hemen üzerindeki bronzlaşma bölgede görülür. çizgi Bu tür eklinde belirti kahverengile me gösteren bitkilerin ve yapraklarda gövdeleri boyuna bronzla ma kesildiğinde görülür. Bu iletim tür demetlerinde belirti gösteren kahverengi bitkilerin renk gövdeleri değişikliği boyuna görülür. kesildi inde iletim Ayrıca demetlerinde bu tür kahverengi belirti gösteren renk de i ikli i bitkilerin görülür. gövdeleri kesildiğinde veya kırıldığında Ayr ca bu beyaz, tür belirti sümüksü gösteren bir bitkilerin akıntının gövdeleri çıktığı görülür. kesildi inde veya Hastalığın k r ld nda Görüldüğü beyaz, sümüksü Bitkiler: bir ak nt n n ç kt görülür. Hastal n Domates, Görüldü ü patates ve Bitkiler: köpek üzümü gibi yabancı otlar, ayrıca Solanaceae Domates, patates familyasından ve köpek diğer üzümü bitkiler. gibi yabanc otlar, ayr ca Mücadele Solanaceae Yöntemleri: familyas ndan Kültürel di er Önlemler bitkiler. Mücadele Sertifikalı Yöntemleri: fide ve tohumluk Kültürel kullanılmalıdır. Önlemler Hastalığın Sertifikal fide görüldüğü ve tohumluk tarlalarda kullan lmal d r. 5 yıl süreli nadas veya 3 yıl nadas daha Hastal n sonra görüldü ü 2 yıl süreyle tarlalarda hububat 5 ekimi y l süreli yapılmalıdır. nadas veya 3 y l nadas Sulama daha sonra kanallarının 2 y l süreyle kenarlarında hububat ekimi yetişen yap lmal d r. köpek üzümü gibi yabancı otlar Sulama imha kanallar n n edilmelidir. kenarlar nda yeti en köpek üzümü gibi yabanc Kullanılan otlar imha tüm edilmelidir. makine, alet ve depolama alanları uygun bir dezenfektan ile temizlenmelidir. Kimyasal önlemler: Etkin ve ekonomik bir Kimyasal Mücadele yöntemi yoktur. Not: Bu hastalık iç ve dış karantinaya tabi olup, hastalıkla ilgili belirtilere rastlandığında en yakın Tarım Teşkilatına haber veriniz. 7
8 DOMATES HASTALIK ve ZARARLILARI SOLANACEAE FAMİLYASI KÜLTÜR BİTKİLERİNDE STOLBUR Hastal k Belirtisi: Bu hastal olu turan bir fitoplazmad r. Yaprak pireleri bu hastal n ta y c s d r. Tarla sarma ve küsküt yoluyla da bir bitkiden di erine ta nabilir. Mekanik yolla ve temasla geçmez. Hastal k tarlada bula t ysa patateste ilk belirtiler, uç yapraklarda morumsu renk Hastalık Belirtisi: de i imi ve külah eklinde Bu hastalığı oluşturan bir fitoplazmadır k vr lma. Yaprak ile pireleri birlikte bu hastalığın sararma taşıyıcısıdır. Tarla sarmaşığı ve küsküt eklinde yoluyla görülür. da bir bitkiden Bitkinin diğerine bo um taşınabilir. Mekanik yolla ve temasla geçmez. aralar k salmaya, bo umlar ve Hastalık tarlada bulaştıysa patateste koltuk ilk sürgünleri belirtiler, uç kal nla maya yapraklarda morumsu renk değişimi ve külah şeklinde ba lar kıvrılma ve ileri ile safhalarda birlikte sararma koltuk şeklinde görülür. Bitkinin boğum araları yumrular kısalmaya, olu ur. boğumlar Ayn dönemde ve koltuk sürgünleri kalınlaşmaya başlar ve ileri kök safhalarda bo az nda koltuk havai yumruları yumrular oluşur. da Aynı dönemde kök boğazında havai olu maya yumrular ba lar. da oluşmaya Solgunlukla başlar. Solgunlukla birlikte kökler tamamen birlikte ölür. Olgunlaşmamış kökler tamamen yumrularda ölür. pörsüme meydana gelir. Olgunla mam yumrularda Eğer hastalıklı yumru dikilmişse çıkan pörsüme bitkide meydana ilk belirtilerden gelir. sonra solma başlar ve yumru bağlamadan çiçeklenme E er hastal kl devresinde yumru bitki dikilmi se ölür ya da ipliksi sürgün oluşur, yeşil aksam oluşmaz. ç kan bitkide ilk belirtilerden sonra Hastalığın depodaki belirtisi iplik şeklinde solma çimlenmedir ba lar (Şekil). ve yumru Hastalığın Görüldüğü Bitkiler: ba lamadan çiçeklenme Patates, domates devresinde bitki ölür ya da ipliksi Mücadele Yöntemleri: sürgün olu ur, ye il aksam Kültürel Önlemler: olu maz. Ekim alanının çevresi yüksek ağaçlarla Hastal n çevrilmemelidir. depodaki belirtisi iplik Yaprak pirelerinin yoğun olarak görüldüğü eklinde fundalık, çimlenmedir orman ( ekil). kenarlarında ve yamaçlarda ekim yapılmamalıdır. Hastal n Görüldü ü Bitkiler: Tarla içinde ve etrafındaki tarla sarmaşığı Patates, domates gibi yabancı otlar yok edilmelidir. Mücadele Yöntemleri: Kültürel Önlemler: Patates tohumluğu dikilmeden önce filizlendirilmeli, ipliğimsi filizler oluşturanlar ayıklanmalı ve bunlar dikilmemelidir. Ekim alan n n çevresi yüksek a açlarla çevrilmemelidir. Kimyasal Mücadele: Etkin bir Kimyasal Mücadelesi yoktur, ancak bu hastalığı taşıyan yaprak pireleriyle mücadele yapılmalıdır. ha sa bit Me H pa ya de k v e ara ko ba yu kö olu bir Ol pö E ç k so ba de sü olu H e Ha P Mü Kü E a
Hastal k Belirtisi: Hastal k bitkinin de i ik Hastal k yapraklar saplar nda çok küçü DOMATES HASTALIK ve ZARARLILARI kesin hudutlarla ayr kahverengi lekeler h bitkinini önce ya l SEBZELERDE SEPTORİA LEKE HASTALIĞI yapraklar nda görül (Septoria apiicola, Septoria lycopersici) Bu lekeler 3mm ça büyür ve merkezler Hastal k Belirtisi: aç k kahverengi olu Hastal k yapraklarda ve yaprak Üzerinde siyah vey saplar nda çok küçük, yuvarlak, kahverenginde küçü kesin hudutlarla ayr lm vard r kahverengi lekeler halinde ve bitkinini önce ya l Zamanla lekeler bü yapraklar nda görülür yapra kaplayacak say da olur Hastalık Belirtisi: Bu lekeler 3mm çap na kadar Hastalık yapraklarda ve yaprak saplarında büyür ve Yapraklardaki çok merkezlerinin küçük, yuvarlak, rengi lekeler Hastal k iddetli ol kesin hudutlarla ayrılmış kahverengi lekeler aç k halinde kahverengi bitkinini olur meyvelerde ve yum küçülmeler önce yaşlı ve kalite yapraklarında görülür Üzerinde siyah veya koyu bozukluklar meyda Bu lekeler 3mm çapına kadar büyür kahverenginde merkezlerinin küçük yap lar rengi açık kahverengi olur vard r Hastal n iddeti y rutubetli y llarda da Üzerinde siyah veya koyu kahverenginde Zamanla küçük lekeler yapılar büyür vardır ve Hastal n Görüldü Zamanla lekeler büyür ve yaprağı kaplayacak yapra kaplayacak kadar çok sayıda kadar çok olur Hastalık şiddetli olduğu zaman meyvelerde say da olur Domates, marul, Yapraklardaki ve yumrularda küçülmeler ve kalite bozuklukları meydana getirir Hastal k lekeler so an, kereviz, kab iddetli oldu u zaman Mücadele Yöntem meyvelerde ve yumrularda Hastalığın şiddeti yağışlı ve rutubetli yıllarda daha da artar Kültürel Önlemler: küçülmeler ve kalite Hastalığın Görüldüğü Bitkiler: bozukluklar meydana getirir Temiz tohum kulla Domates, marul, maydanoz, soğan, kereviz, kabak Hastal n iddeti ya l Ekim ve nöbeti yap lm Mücadele Yöntemleri: rutubetli y llarda daha da Hastal kl artar bitkiler v Kültürel Önlemler: Hastal n Görüldü ü Bitkiler: art klar n n toplan p Temiz tohum kullanılması Domates, marul, maydanoz, gerekmektedir Ekim nöbeti yapılması Yapraklardaki lekeler so an, kereviz, kabak Kimyasal Önlemle Hastalıklı bitkiler ve hasat artıklarının toplanıp Mücadele yok Yöntemleri: edilmesi gerekmektedir Kimyasal Önlemler: Kültürel Önlemler: Kimyasal Kimyasal Mücadelede Mücadelede Kullanılacak Kullan lacak Temiz İlaçlar laçlar tohum ve ve Dozları: Dozlar : kullan lmas Ekim Doz nöbeti yap lmas Son ilaçlama Etkili Hastal kl bitkiler ve hasat ile hasat madde ad Formülasyonu 100 art klar n n l toplan p yok edilmesi ve oran Dekara aras ndaki suya gerekmektedir süre Kimyasal Önlemler: (Gün) Ziram 80 400g 14 AB ye ihraç edilecek ürünlerde kullan lmamal Rusya ya ihraç edilecek ürünlerde kullan lmamal AB ve Rusya ya ihraç edilecek ürünlerde kullan lmamal KÖK BO AZI YANIKLI I HASTALI I ( Phytophthora capsici) 9
Rusya ya ihraç edilecek ürünlerde kullan lmamal AB ve Rusya ya DOMATES ihraç edilecek HASTALIK ürünlerde ve kullan lmamal ZARARLILARI KÖK BO AZI YANIKLI I HASTALI I KÖK BOĞAZI YANIKLIĞI HASTALIĞI ( Phytophthora capsici) ( Phytophthora capsici) Hastalık Hastal k Belirtisi: Belirtisi: Hastalık Hastal k bitkinin değişik bitkinin dönemlerinde de i ik ve organlarında dönemlerinde görülebilir. ve organlar nda Erken görülebilir. dönemde enfeksiyon olduğunda fideliklerde Erken çökerten dönemde olarak etkili enfeksiyon olur. Daha oldu unda ileri dönemlerde fideliklerde bitkilerin çökerten kök boğazında olarak önceleri etkili olur. koyu yeşil zamanla kahverengi Daha siyaha ileri dönemlerde dönüşen bitkilerin bir renk değişimi kök meydana bo az nda gelir. önceleri koyu Bu renk ye il değişimi zamanla kök kahverengi boğazını kuşak siyaha gibi sarar, enfeksiyon dönü en kök bir bölgesine renk de i imi ulaşır, kök kabuğu meydana kahverengi gelir. bir renk alır ve çürür. Bu şekilde enfeksiyona uğramış olan bitkiler solamaya başlar, normal sulama ve bakım işlemleri yapılsa da bitki kendini toparlayamaz. Hastalığın Görüldüğü Bitkiler: Domates, kavun, karpuz, kabak, lahana, soya fasulyesi, pirinç, bezelye, marul, havuç, hıyar gibi kültür bitkileri ile Horozibiği, köpek üzümü gibi yabancıotlar hastalığın konukçularıdır. Mücadele Yöntemleri: Kültürel Önlemler: Fide yetiştiriciliği yapılırken genel bir kontrol prensibi olarak tohumlar hastalıksız, sağlıklı bitkilerden sağlanmalıdır. Fidelikler hastalıksız, temiz yerlerde kurulmalıdır. Fideler aşırı sulanmamalı, sık sık havalandırılmalıdır. Dikim karık usulü yapılmalıdır. Fideler karık sırtına dikilmelidir. Mümkün olduğunca her karık ayrı ayrı sulanmalıdır. Bitkilere dengesiz gübreleme yapmamalı, özellikle aşırı azotlu gübre verilmemelidir. Hastalıklı bitkiler sökülüp imha edilmeli, hasat sonrasında da ayni işlem tekrarlanmalıdır. Kimyasal Mücadele: İlaçlı mücadelesi yoktur. 10
DOMATESTE BAKTERİYEL KANSER VE SOLGUNLUK HASTALIĞI DOMATESTE BAKTER YEL KANSER VE VE VE SOLGUNLUK HASTALI I (Clavibacter michiganensis subsp. michiganensis) (Clavibacter michiganensis subsp. subsp. subsp. michiganensis) Hastal k Hastalık Hastal k Belirtisi: Hastal Hastalığı Hastal olu turan oluşturan olu turan bakteri bakteri bakteri tohumla tohumla tohumla ta nabilir. taşınabilir. Ayr ca Ayr ca hastal kl Ayr ca Ayrıca hastal kl bitki hastalıklı bitki bitki art klar yla bitki topra topra topra da da da bula t rabilir. Tohumda bulunan bulunan bulunan bakteri bakteri bakteri do rudan do ruya do ruya do ruya iletim iletim iletim artıklarıyla toprağı da bulaştırabilir. Tohumda bulunan bakteri doğrudan demetlerine geçer geçer ve geçer bitkinin ve bitkinin ve bitkinin her her taraf na her taraf na taraf na yay l r. yay l r. yay l r. doğruya iletim demetlerine geçer ve bitkinin her tarafına yayılır. Domates Domates bitkileri bitkileri bitkileri çiçek çiçek çiçek devresine yakla t nda alt alt alt yapraklardan itibaren itibaren itibaren solma solma solma ba lar Domates ba lar ve ba lar zamanla ve bitkileri zamanla ve zamanla yukar çiçek yukar do ru yukar do ru devresine ilerler. do ru ilerler. Bu ilerler. yaklaştığında Bu Bu solgunlu un bitkinin bitkinin alt bitkinin tek yapraklardan tek taraf nda tek taraf nda itibaren görülmesi solma ve solan ve solan ve başlar solan ve yapraklar n zamanla zamanla zamanla yukarı kurumas doğru ilerler. hastal n tipik Bu tipik solgunluğun tipik belirtisidir. bitkinin Solgunluk tek belirtisi tarafında belirtisi belirtisi gösteren görülmesi gösteren bitki bitki ortadan ve bitki ortadan solan ortadan ikiye yaprakların ikiye ikiye kesildi inde zamanla iletim iletim demetleri iletim kuruması demetleri boyunca hastalığın boyunca boyunca ince tipik ince sar, ince sar, belirtisidir. aç k sar, aç k aç k kahverengi renk renk renk de i ikli i görülür. görülür. görülür. Solgunluk Hastal n ileri belirtisi ileri ileri devrelerinde gösteren domates bitki domates ortadan gövdesinde yara ikiye yara ve yara kesildiğinde ve ve çatlamalar olu ur. iletim olu ur. olu ur. Bu demetleri nedenle Bu nedenle Bu nedenle boyunca hastal a hastal a ince sarı, bakteriyel kanser açık kanser kanser de kahverengi denir. denir. denir. renk değişikliği görülür. Hastalığın Meyvelerde ise ileri ise ortas devrelerinde ise ortas aç k ortas aç k aç k domates kahverengi, çevresi gövdesinde çevresi çevresi beyaz beyaz beyaz haleli yara haleli haleli ve ku ve çatlamalar ve ku gözü ku gözü gözü olarak oluşur. olarak olarak Bu nedenle tan mlanan lekeler lekeler hastalığa olu ur. lekeler olu ur. olu ur. bakteriyel kanser de denir. Meyvelerde Hastal kla bula k bula k ise bula k ortası tohumlar n açık rengi kahverengi, de i ir de i ir de i ir ve çevresi ve çimlenme gücünü beyaz gücünü gücünü yitirir. haleli yitirir. yitirir. ve kuş gözü Hastal n olarak tanımlanan Görüldü ü Bitkiler: Bitkiler: lekeler oluşur. Hastalıkla Domates, biber, bulaşık biber, köpek biber, köpek tohumların üzümü köpek üzümü üzümü rengi değişir ve çimlenme gücünü yitirir. Hastalığın Mücadele Görüldüğü Yöntemleri: Bitkiler: Domates, biber, köpek üzümü Kültürel Mücadele Kültürel Yöntemleri: Önlemler: Temiz Temiz tohumluk Temiz tohumluk kullan lmal d r. Kültürel Hastal kl Hastal kl Önlemler: bitkiler bitkiler bitkiler sökülerek imha imha imha edilmelidir. Seralar Temiz Seralar Seralar tohumluk s k s k s k kullanılmalıdır. s k havaland r lmal, seralarda domateste koltuk koltuk koltuk alma alma i lemi alma i lemi i lemi Hastalıklı yap l rken hastal k bitkiler hastal k hastal k görülen sökülerek görülen görülen bitkiler bitkiler imha en bitkiler sona en edilmelidir. sona en sona b rak lmal d r. Seralar Hastal n sık sık görüldü ü havalandırılmalı, seralarda 2 y l 2 süreyle y l 2 süreyle y l seralarda süreyle ekim ekim nöbeti ekim nöbeti domateste nöbeti uygulanmal, koltuk domates alma domates ve işlemi biber ve biber ve yapılırken d ndaki biber d ndaki bitkiler hastalık bitkiler bitkiler görülen yeti tirilmelidir. bitkiler en sona bırakılmalıdır. Hastalığın Kimyasal görüldüğü Mücadele: Etkin Etkin ve Etkin seralarda ve ve ekonomik bir 2 Kimyasal bir yıl bir süreyle Kimyasal ekim Mücadele yöntemi nöbeti yöntemi yöntemi yoktur. uygulanmalı, yoktur. yoktur. domates ve biber dışındaki bitkiler yetiştirilmelidir. Kimyasal Mücadele: Etkin ve ekonomik bir Kimyasal Mücadele yöntemi yoktur. 11
DOMATES ÖZ ÖZ (GÖVDE) NEKROZU HASTALI I HASTALIĞI (Pseudomonas corrugata), (P. viridiflava), (P. (P. cichorii), (P. (P. mediterranea), (Erwinia carotovora subsp. carotovora) (E. c. subsp. atroseptica), (E. chrysanthemi) (E. c. subsp. atroseptica), (E. chrysanthemi) Hastal k Hastalık Belirtisi: Hastalığı Hastal olu turan oluşturan bakteriler bakteriler toprak kaynakl d r. toprak kaynaklıdır. Dü ük gece Düşük s cakl klar gece ve yüksek orant l nem hastal te vik etmektedir. sıcaklıkları ve yüksek orantılı nem hastalığı teşvik etmektedir. Üst yapraklarda solgunluk ile birle en bir sararma görülür. Üst yapraklarda solgunluk ile birleşen bir sararma görülür. Gövde üzerinde özellikle koltuk yerlerinde kahverengi siyah lekeler olu ur. Gövde üzerinde özellikle koltuk yerlerinde kahverengi siyah lekeler Gövde, yaprak ve meyve saplar boyuna kesildiklerinde öz dokusunun oluşur. kahverengi siyah renk ald görülür. Hastal n ilerlemesiyle öz parçalan r ve Gövde, bo al r. yaprak ve meyve sapları boyuna kesildiklerinde öz dokusunun kahverengi Hasta bitkiler genellikle siyah renk ayakta aldığı kal r ancak görülür. bazen Hastalığın solgunluk ve ilerlemesiyle ölüm ortaya ç kar öz parçalanır Gövde üzerinde ve boşalır. kök geli imi gözlenebilir. Hasta bitkiler genellikle ayakta kalır ancak bazen solgunluk ve ölüm Hastal n Görüldü ü Bitkiler: ortaya çıkar Domates ve biber Gövde üzerinde kök gelişimi gözlenebilir. Mücadele Yöntemleri: Hastalığın Görüldüğü Bitkiler: Kültürel Domates Önlemler: ve biber Mücadele A r azotlu Yöntemleri: gübrelemeden kaç n lmal, bitkiler dengeli bir ekilde beslenmelidir. Kültürel Hastal kl Önlemler: bitkiler seradan uzakla t r lmal d r. Aşırı Bak m azotlu i lemleri gübrelemeden yürütülürken bitkiler kaçınılmalı, yaralanmamal bitkiler ve seralarda dengeli bir koltuk şekilde alma i lemi yap l rken hasta bitkiler en sona b rak lmal d r. beslenmelidir. Kimyasal Mücadele: Etkin ve ekonomik bir Kimyasal Mücadele yöntemi yoktur. Hastalıklı bitkiler seradan uzaklaştırılmalıdır. Bakım işlemleri yürütülürken bitkiler yaralanmamalı ve seralarda koltuk alma işlemi yapılırken hasta bitkiler en sona bırakılmalıdır. Kimyasal Mücadele: Etkin ve ekonomik bir Kimyasal Mücadele yöntemi yoktur. 12
DOMATESTE BAKTERİYEL BENEK HASTALIĞI DOMATESTE (Pseudomonas BAKTER YEL syringae BENEK pv. tomato) HASTALI I (Pseudomonas syringae pv. tomato) Hastal k Belirtisi Hastalık Yaprak, Belirtisi sap, çiçek ve meyve saplar nda kahverengiden siyaha kadar de i en Yaprak, küçük lekeler sap, olu ur. çiçek ve meyve saplarında kahverengiden siyaha kadar değişen lerleyen küçük dönemlerde lekeler yapraklardaki oluşur. küçük lekelerin birle mesiyle daha büyük İlerleyen lekeler olu ur. dönemlerde yapraklardaki küçük lekelerin birleşmesiyle daha büyük Meyvelerde lekeler küçük, oluşur. koyu kahverengi, yüzeysel kabarc klar eklinde lekeler Meyvelerde görülür. küçük, koyu kahverengi, yüzeysel kabarcıklar şeklinde lekeler Hastal görülür. olu turan bakteri tohumla ta nabilir. Ayr ca hastal kl bitki art klar yla Hastalığı topra da oluşturan bula t rabilir. bakteri tohumla taşınabilir. Ayrıca hastalıklı bitki Hastal n artıklarıyla Görüldü ü toprağı da Bitkiler: bulaştırabilir. Hastalığın Domates, Görüldüğü patl can ve biber Bitkiler: Mücadele Domates, Yöntemleri: patlıcan ve biber Mücadele Yöntemleri: Kültürel Önlemler: Temiz tohumluk kullan lmal d r. kullanılmalıdır. Fide döneminde Hastal k Hastalık Belirtisi Belirtisi gösteren gösteren bitkiler fidelikten bitkiler uzakla t r larak fidelikten imha edilmelidir. uzaklaştırılarak imha edilmelidir. Hastal kl bitki art klar yok edilmelidir. Hastalıklı bitki artıkları yok edilmelidir. Fidelik ve seralar s k s k havaland r lmal d r. Fidelik ve seralar sık sık havalandırılmalıdır. Hastal n görüldü ü seralarda 1 y ll k ekim nöbeti uygulanmal d r. Hastalığın görüldüğü seralarda 1 yıllık ekim nöbeti uygulanmalıdır. Kimyasal Mücadele: Fidelikte ve serada hastal k hastalık görülür görülmez görülmez koruyucu koruyucu olarak olarak ye il aksam yeşil aksam ilaçlamas ilaçlaması yap lmal d r. yapılmalıdır. Fide döneminde Fide haftada döneminde bir, Tarla haftada 8-10 bir, gün Tarla arayla da 8-10 2 3 uygulama gün arayla yap lmal d r. 2 3 uygulama yapılmalıdır. 13
Kimyasal Mücadelede Kullan lacak laçlar ve Dozlar : Etkili madde ad ve oran Bak r oksiklorür 50 Formülasyo nu Doz 100 l suya 300 400 g Son ilaçlama ile hasat aras ndaki süre (Gün) Bak r kompleks 21 + Mancozeb 20 300 g 7 Bak r hidroksit 50 250 g/da 7 Bak r oksisülfat 52.5 400 g 14 Mancozeb 75 WG 200 g 14 Ya ve Rosin asitlerinin bak r tuzlar AB ye ihraç edilecek ürünlerde kullan lmamal 14 EC 200 ml/da 7 Rusya ya ihraç edilecek ürünlerde kullan lmamal AB ve Rusya ya ihraç edilecek ürünlerde kullan lmamal 14
DOMATES M LD YÖSÜ HASTALI I DOMATES (Phytophthora MİLDİYÖSÜ infestans) HASTALIĞI (Phytophthora infestans) Hastalık Belirtisi: İlk belirtiler yaprak ve gövdede üstten bakıldığında soluk yeşil renkte Mildiyöye ait yaprak lekeleri Meyve lekeleri büyük, daha sonra esmerleşen sınırları belirsiz lekelerdir. Hastal k Rutubetli Belirtisi: havalarda yaprağın altına bakıldığında grimsi renkte, ince tüylü lk bir belirtiler misel yaprak tabakası ve meydana gövdede üstten geldiği bak ld nda görülür. soluk ye il renkte Meyvede büyük, daha ise sapa sonra bağlı esmerle en kısma yakın s n rlar küçük, belirsiz gri kahverenginde lekelerdir. lekeler meydana Rutubetli gelir. havalarda Bu lekeler yapra n süratle alt na büyüyerek bak ld nda kesin grimsi hudutları renkte, belli ince olmayan tüylü bir kahverengi misel tabakas benekli meydana çürüklük geldi i halini görülür. alır. Koşullar Meyvede hastalık ise sapa için ba l uygun k sma olduğu yak n takdirde küçük, hastalık gri kahverenginde tüm bitkiye yayılır lekeler ve meydana bitkide yanıklık gelir. şeklini Bu lekeler alır ve süratle onun kurumasına büyüyerek kesin neden hudutlar olur. belli Kışı olmayan hastalıklı kahverengi bitki artıklarında benekli çürüklük geçirir, halini ayrıca al r. tohumla da taşınabilir. Hastalığın Ko ullar gelişmesi hastal k için ve yeni uygun yerlere oldu u bulaşmasında takdirde hastal k serin, tüm rutubetli bitkiye havalar yay l r önemli ve bitkide rol oynar. yan kl k eklini al r ve onun kurumas na neden olur. Sıcaklık K hastal kl 19 22 0 C bitki ve orantılı art klar nda nem geçirir, 80 ve ayr ca üzerinde tohumla olduğunda da ta nabilir. salgın yapar. Hastal n geli mesi ve yeni yerlere bula mas nda serin, rutubetli Hastalığın havalar Görüldüğü önemli rol oynar. Bitkiler: Başta S cakl k domates, 19 22 0 C patlıcan ve orant l olmak nem üzere 80 ve üzerinde genellikle oldu unda patlıcangiller salg n familyasına yapar. ait yabani ve kültür bitkilerinde görülür. Mücadele Hastal n Yöntemleri Görüldü ü Kültürel Bitkiler: Önlemler: Hastalıklı Ba ta bitki domates, artıkları patl can ve meyveler olmak toplanıp üzere imha genellikle edilmelidir. patl cangiller Domates familyas na tarımı ait sabah yabani ve ve akşam kültür bitkilerinde çiğ tutmayan görülür. güneye bakan yerlerde yapılmalıdır. Mücadele Hastalığın Yöntemleri: her yıl epidemi oluşturduğu yörelerde sırık domatesçiliği Kültürel yapılmalı, Önlemler: sıralar hakim rüzgar yönünde olmalıdır. Kimyasal Hastal kl Mücadele: bitki art klar ve meyveler toplan p imha edilmelidir. İlaçlı Domates mücadeleye tar m sabah çevredeki ve ak am domates çi tutmayan yapraklarında güneye 3-5 bakan mm çapında yerlerde kahverengi yap lmal d r. lekelerin altında beyaz kül gibi örtünün görülmesiyle veya hastalığın her yıl çıktığı yerlerde, hastalık için uygun koşullar gerçekleşir gerçekleşmez başlanmalıdır. Mildiyö daha çok yaprakların altında olduğu için ilaçlama sırasında mutlaka yaprak alt yüzeylerinde ve bitkinin her tarafında bir ilaç tabakası oluşturmaya özen göstermelidir. 15
kahverengi lekelerin alt nda beyaz kül gibi örtünün görülmesiyle veya hastal n her y l ç kt yerlerde, hastal k için uygun ko ullar gerçekle ir gerçekle mez ba lanmal d r. Mildiyö daha çok DOMATES yapraklar n HASTALIK alt nda oldu u ve ZARARLILARI için ilaçlama s ras nda mutlaka yaprak alt yüzeylerinde ve bitkinin her taraf nda bir ilaç tabakas olu turmaya özen göstermelidir. Kimyasal Mücadelede Kullan lacak laçlar ve Dozlar : Etkili madde ad ve oran Formülas - yonu Doz 100 l suya Dekara Son ilaçlama ile hasat aras ndaki süre (gün) Azoxystrobin 2 SC 75 ml 3 Bak r kompleksi+mancozeb 300 g 7 21+ 20 Bak r Kalsiyum Sülfat 20 600 g 14 Bak r oksiklorid 50 300 g 14 Bak r oksiklorid 700 g/l SC 200 ml 14 Bak r Sülfat+Mancozeb /WG 300 g 7 12+ 30 Bak r Sülfat Pentahidrad 65.82 SC 150 ml 7 g/l Bak r Sülfat+Mancozeb+ 400 g 7 Cymoxanil 57.7+20+2.4 (Domates- Sera) Captan 50 300 g 7 Captan 80 WDG 185 g 7 Chlorothalonil 500 g/l FL 175 ml 3 Chlorothalonil 75 150 g 3 Chlorothalonil+Bak roksiklorid 25+25 250 g 14 Chlorothalonil+ Bak roksiklorid 317 + 317 g/l SC 230 ml 14 Chlorothalonil+Carbendazim 200 ml SC 450+100 g/l Sera 7 Cymoxanil+Bak r 4.20+39.75 DF 200 g 7 Cymoxanil+Bak r 3+ 22.5 300 g 14 Cymoxanil+Mancozeb 5+45 300 g 14 Cymoxanil+Metiram 4.8+ 57 WG 200 g 21 Dimethomorph+Mancozeb 9+ 60 250 g 7 Famoxadone+Cymoxanil 40 g 40 g/da DF 22.5+ 30 (Sera) (Tarla) 3 16Famoxadone+Mancozeb 80 g 80 g/da DF 6.25+ 62.50 (Sera) (Tarla) 3 Fenamidone+Mancozeb DF 150 g 15
Cymoxanil+Metiram 4.8+ 57 WG 200 g 21 Dimethomorph+Mancozeb DOMATES HASTALIK ve ZARARLILARI 250 g 9+ 60 7 Famoxadone+Cymoxanil 40 g 40 g/da DF 22.5+ 30 (Sera) (Tarla) 3 Famoxadone+Mancozeb 80 g 80 g/da DF 6.25+ 62.50 (Sera) (Tarla) 3 Fenamidone+Mancozeb 10+50 DF 150 g 15 Folpet 50 300 g 7 Folpet 80 WG 125 g 7 Fosetyl-Al 80 /WG 250g 7 Fosetyl-Al+Mancozeb 35+35 WG 400 g 14 Mancozeb 80 200 g 14 Maneb 80 200 g 28 Metiram 80 DF 150 g 7 Metiram 55 + 5 Pyraclostrobin DF 200 g 7 Oxadixyl 10 +Mancozeb 56 200 g 7 Propineb 70 200g 7 Phosphorous acid 400 g/l SL 400 ml - Ziram 80 300 g 14 Zoxamide+Mancozeb 8.3+66.7 WG 180 g 3 Bak r Hidroksit 35 DF 150 g 14 Bak r Kalsiyum Sülfat 20 400 g 14 Bak r Oksiklorit 37,5 WG 300 g 21 Metalaxyl-M+Mancozeb 4 + 64 WG 250 g 10 Ya ve Rosin Asitlerinin bak r tuzlar 583 g/l EC 200 ml 7 Bak r Hidroksit 30 WG 150 g 3 Mancozeb + Bak r Oksiklorüd+Cymonoxanil ve WG 250 g 3 Bak r sülfat 13,3+ 30+4 Phosphonous acid 60 g/l SL 300 g (sera) - Mandipropomid+Mancozeb 50+ 60 WG 250 g 7 AB ye ihraç edilecek ürünlerde kullan lmamal Rusya ya ihraç edilecek ürünlerde kullan lmamal AB ve Rusya ya ihraç edilecek ürünlerde kullan lmamal 17
DOMATES YAPRAK KÜFÜ HASTALI I DOMATES (Cladosporium YAPRAK KÜFÜ fulvum) HASTALIĞI (Cladosporium fulvum) Hastalık Belirtisi: Domates yaprakları üzerinde önce sarı renkli lekeler oluşur. Daha sonra bu lekelerin alt kısmına rastlayan yerde zeytin renginde veya Hastal k Belirtisi: kahverengimsi bir küf meydana gelir. Domates yapraklar üzerinde önce sar renkli lekeler olu ur. Hastalık kısa zamanda bütün yaprakları kaplar ve bitkiyi kurutur. Daha sonra bu lekelerin alt k sm na Hastalık için en uygun koşullar 20 25 0 rastlayan yerde zeytin renginde C sıcaklık ve 95 orantılı nemdir. veya kahverengimsi bir küf meydana gelir. Yaprakların alt tarafında koyu renkli küf tabakası oluşturur. Hastalık Hastal k k sa zamanda bütün yapraklar kaplar ve bitkiyi kurutur. genellikle seralarda görülür. Hastal k için en uygun ko ullar 20 25 0 C s cakl k ve 95 orant l Hastalığın Görüldüğü Bitkiler: nemdir. Hastalık domatese özgüdür. Yapraklar n alt taraf nda koyu renkli küf tabakas olu turur. Hastal k Mücadele Yöntemleri Kültürel Önlemler: genellikle seralarda görülür. Hastalıklı bitki artıkları imha edilmelidir. Hastal n Seralarda Görüldü ü iyi bir havalandırma Bitkiler: yaparak orantılı nem ve sıcaklık azaltılmalıdır. Hastal k domatese özgüdür. Kimyasal Mücadele Mücadele: Yöntemleri: Kültürel Yapraklarda Önlemler: ilk lekeler görüldüğünde (fidelerin seraya şaşırtılmasından 20 gün Hastal kl sonra ) bitki ilaçlamalara art klar imha başlanmalıdır. edilmelidir. İlaçlamalar Seralarda sıcak iyi bir zamanlarda havaland rma yapılmamalı, yaparak serin orant l ve rüzgârsız nem ve s cakl k havalarda ve azalt lmal d r. 10 15 gün ara ile yapılmalıdır. Kimyasal Mücadelede Mücadele: Kullan lacak laçlar ve Dozlar : Yapraklarda ilk lekeler görüldü ünde (fidelerin seraya Formülas Doz Etkili a rt lmas ndan madde ad ve 20 gün sonra ) ilaçlamalara ba lanmal d r. Son ilaçlama ile hasat - oran laçlamalar s cak zamanlarda 100 yap lmamal, l suya aras ndaki serin ve süre yonu rüzgârs z (gün) Captan havalarda 50 ve 10 15 gün ara ile yap lmal d r. 250 g 7 Maneb 80 200 g 28 Propineb 70 300 g 7 Tebunoconazole 2 EC 50 ml 7 AB ye ihraç edilecek ürünlerde kullan lmamal 18 Rusya ya ihraç edilecek ürünlerde kullan lmamal AB ve Rusya ya ihraç edilecek ürünlerde kullan lmamal
DOMATESTE ERKEN YANIKLIK HASTALI I DOMATESTE ERKEN YANIKLIK HASTALIĞI (Alternaria solani) Hastalık Belirtisi: Bu hastalığa bitkilerin her devresinde rastlanır. Erken devrelerde Hastal k fidelerde Belirtisi: kök çürüklüğü veya kök boğazı yanıklığı yapar. İlk belirtiler yaşlı Bu hastal a yapraklarda bitkilerin görülür. her devresinde rastlan r. Erken devrelerde Yaprak, fidelerde sap kök ve çürüklü ü meyvede veya gayri kök muntazam bo az yan kl küçük kahverengi yapar. lk belirtiler lekeler halinde ya l yapraklarda başlar. Lekeler görülür. iç içe daireler şeklinde 1 2 cm büyürler. Hastalığın Yaprak, sap şiddetli ve meyvede olması halinde gayri muntazam bütün yapraklar küçük kururlar. kahverengi lekeler Çiçek halinde ve ba lar. meyve sapları Lekeler hastalığa iç içe daireler yakalanırsalar eklinde 1 2 dökülürler, cm büyürler. meyvelerde genellikle Hastal n sapın iddetli tutunduğu olmas halinde kısımda bütün koyu yapraklar renkli çökük, kururlar. çoğu zamanda sınırlanmış Çiçek ve lekeler meyve oluşur. saplar hastal a yakalan rsalar dökülürler, Hastalık meyvelerde için uygun genellikle gelişme sap n koşulları tutundu u 28 30 k s mda C dir. koyu renkli çökük, Hastalığın ço u zamanda Görüldüğü s n rlanm Bitkiler: lekeler olu ur. Hastalık Hastal k domates, için uygun patlıcan, geli me ko ullar patates, 28 30 lahana, C dir. karnabahar ve havuçta görülür. Mücadele Hastal n Yöntemleri: Görüldü ü Bitkiler: Kültürel Hastal k Önlemler: domates, patl can, patates, lahana, karnabahar ve havuçta Temiz görülür. tohum kullanılmalı Mücadele Fidelikler Yöntemleri: ve seralar sık sık havalandırılmalı Aşırı sulamadan kaçınılmalı Kültürel Önlemler: Hastalıklı bitki artıkları ve fideler tarladan uzaklaştırılmalı Temiz tohum kullan lmal Kimyasal Fidelikler Önlemler: ve seralar s k s k havaland r lmal İlaçlı A r mücadeleye sulamadan kaç n lmal ilk belirtiler görülür görülmez başlanmalıdır Bitkinin Hastal kl tüm bitki yüzeyi art klar ilaçlanmalı, ve fideler ilaçlama tarladan serin uzakla t r lmal ve rüzgârsız zamanlarda 7 10 arayla yapılmalıdır. 19
Kimyasal Önlemler: DOMATES HASTALIK ve ZARARLILARI laçl mücadeleye ilk belirtiler görülür görülmez ba lanmal d r Bitkinin tüm yüzeyi ilaçlanmal, ilaçlama serin ve rüzgârs z zamanlarda 7 10 arayla yap lmal d r. Kimyasal Mücadelede Kullan lacak laçlar ve Dozlar : Etkili madde ad ve oran Azoxystrobin 250g/l Formülasyonu SC Doz 100 l suya Dekara 75ml (Aç kta Yeti tirilen Domates) Son ilaçlama ile hasat aras ndaki süre (gün) Bacillus suptilis 1.34 QST 1400ml SC 713 rk (Sera) - Bak r kalsiyum oksiklorit 16 1000g 14 Bak r kompleksi +Mancozeb 21+20 300g 7 Bak r hidroksit 50 250g 7 Bak r oksiklorit 357.5g/l SC 420 ml 14 Bak r oksiklorit 700 g/l FL 175 ml 14 Bak r Hidroksit 53,8 DF 200 gr. 14 Bak r oksiklorit 50 500g 14 Bak r oksiklorit +Maneb 300g 7 37.5+20 Bazik bak r sülfat 193g/l SC 500ml 21 Bazik bak r sülfat 52.5 400g 14 Captan 500g/l FL 300ml 3 Captan 80 WDG 185 g 7 Chlorothalonil + Bak roksiklorit 25+25 Chlorothalonil + Bak roksiklorit 317+317g/l 300g 14 SC 250ml 14 3 20
Cymoxanil+Bak r 4.20+39.75 Cymoxanil+Mancozeb 5+45 Dimethomorph+ Bak roksiklorit 6+40 Folpet 50 DF 200g 7 300g 300g 7 300g Famoxadone+Cymoxanil 40g 40 g DF 22.5+30 (Sera) (Tarla) 3 Famoxadone+Mancozeb 6.25+62.5 WG 80 g (sera) 80g ( tarla) 3 Imazalil 500g/l EC 30ml 3 Iprodione 50 100g 7 Mancozeb 72 250g 14 Mancozeb 75 WG 200g 14 Mancozeb 80 200g 28 Maneb 80 200g 28 Metiram Conplex 80 DF 175g 7 Propineb 70 300g 7 Tebuconazole 25 50g 7 Tebucoazole 250g/l EC 50ml 7 Ya ve rosin asitlerinin bak r tuzlar 51.4g/l EC 200 ml 7 Azoxystrobin 250g/l SC 75 ml 3 Bak r Hidroksit 30 WG 150 g 3 AB ye ihraç edilecek ürünlerde kullan lmamal Rusya ya ihraç edilecek ürünlerde kullan lmamal AB ve Rusya ya ihraç edilecek ürünlerde kullan lmamal 14 7 21
DOMATESDE BAKTER YEL LEKE HASTALI I DOMATESDE (Xanthomonas BAKTERİYEL vesicatoria) LEKE HASTALIĞI (Xanthomonas vesicatoria) Hastalık Hastal k Belirtisi Belirtisi Yapraklarda ilk ilk belirtiler belirtiler küçük, küçük, ekilsiz, şekilsiz, yağlımsı ya l ms lekeler lekeler eklindedir. şeklindedir. lerleyen İlerleyen dönemlerde lekelerin lekelerin birle mesiyle birleşmesiyle tüm tüm yaprak kurur. kurur. Erken dönemde dönemde hastal k hastalık görülürse görülürse fide fide ve ve genç bitkiler bitkiler tamamen tamamen kavrulur. kavrulur. Yaprak sap, sapı, sap sap ve ve meyve meyve sap nda sapında yaprak yaprak belirtilerine benzer benzer ya l yağlı görünü te görünüşte lekeler lekeler oluşur. olu ur. Meyvelerde ise ise başlangıçta ba lang çta küçük, zamanla küçük, büyü-yen, zamanla büyü-yen, hafifçe çukur, hafifçe ortası çukur, çatlayan ortas çatlayan oluşur lekeler ve zamanla olu ur ve bu lekeler zamanla meyveyi bu tümden lekeler meyveyi çürütebilir. tümden çürütebilir. Hastalığı Hastal olu turan oluşturan etmen etmen tohumla tohumla da da ta nabilen bir bakteridir. taşınabilen bir bakteridir. Hastalıklı Hastal kl bitki bitki art klar yla artıklarıyla topra a toprağa geçip geçip topra da bula t rabilir. toprağı da bulaştırabilir. Özellikle çiçek devresinde domates Özellikle çiçek devresinde domates bitkilerini hastaland rd nda önemli ürün bitkilerini hastalandırdığında önemli ürün kay plar olu turur. kayıpları oluşturur. Hastal n Görüldü ü Bitkiler: Hastalığın Görüldüğü Bitkiler: Domates, biber, köpek üzümü Domates, biber, köpek üzümü Mücadele Yöntemleri: Yöntemleri: Kültürel Önlemler Kültürel Temiz tohumluk Önlemler kullan lmal d r. Fide Temiz döneminde tohumluk kullanılmalıdır. Hastal k Belirtisi gösteren bitkiler fidelikten uzakla t r larak Fide döneminde imha edilmelidir. Hastalık Belirtisi gösteren bitkiler fidelikten Fidelik uzaklaştırılarak ve seralar s k imha s k edilmelidir. havaland r lmal d r. Hastal n Fidelik ve görüldü ü seralar sık seralarda sık havalandırılmalıdır. 2 3 y ll k ekim nöbeti uygulanmal d r. Hastalığın görüldüğü seralarda 2 3 yıllık ekim nöbeti uygulanmalıdır. Kimyasal Mücadele: Fidelikte ve serada hastalık görülür görülmez koruyucu olarak yeşil aksam ilaçlaması yapılmalıdır. Koruyucu olarak Fide döneminde haftada bir, tarla da 8 10 gün ara ile 2 3 uygulama yapılmalıdır. 22
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: Etkili madde adı ve Doz Son ilaçlama ile oranı Formülasyonu 100 lt suya hasat arasındaki süre (Gün) Bakır oksiklorür 50 /WG 300 400 g 14 Bakır kompleks 21 + Mancozeb 20 300 g 7 23
PATLICANG LLERDE KÜLLEME HASTALI I PATLICANGİLLERDE KÜLLEME HASTALIĞI (Leveillula taurica) Hastal k Hastalık Belirtisi: Belirtisi: Konukçular n Konukçuların yapraklar nda yapraklarında önce yuvarlakça ayrı ayr ayrı ayr lekecikler görülür. görülür. Daha Daha sonra sonra bu bu lekecikler birle erek birleşerek bütün yaprak sapını, sap n, yaprak yaprak ayasını, gövdeyi kaplar. ayas n, gövdeyi kaplar. Hastalığın biraz daha ilerlemesi ile yapraklar pörsür, aşağıya doğru Hastal n sarkar. biraz daha ilerlemesi ile yapraklar pörsür, a a ya do ru sarkar. Mevsim ilerledikçe lekelerin rengi beyazdan kül rengine döner. Mevsim Hastalık ilerledikçe ilerledikçe lekelerin kurumalar rengi meydana beyazdan gelir kül ve rengine bu şekilde döner. de büyük Hastal k ölçüde ilerledikçe ürün kayıpları kurumalar ortaya çıkar. meydana gelir ve bu ekilde de büyük ölçüde Konukçuları: ürün kay plar ortaya ç kar. Biber, patlıcan, patates ve domateste görülür. Konukçular : Mücadele Yöntemleri: Biber, Kültürel patl can, Önlemler: patates ve domateste görülür. Hastalıklı bitki artıkları toplanıp yakılmalı veya derine gömülmelidir. Mücadele Kimyasal Yöntemleri: Mücadele: İlaçlamalar tarla ve serada ilk hastalık belirtileri görüldüğünde Kültürel Önlemler: yapılmalıdır. Hastal kl bitki art klar toplan p yak lmal veya derine gömülmelidir. Kimyasal Mücadele: laçlamalar tarla ve serada ilk hastal k belirtileri görüldü ünde yap lmal d r. 24
Kimyasal Mücadelede Kullan lacak laçlar ve Dozlar : Etkili madde ad ve oran Formülasyonu Doz 100 lt suya Dekara Son ilaçlama ile hasat aras ndaki süre (Gün) - Basillus suptilis SC 1400 ml 1.34 QST 713 rk (Sera) Kükürt 800 g/l SC 400 ml 7 (Sera) Kükürt 80 400 g 7 Penconazole 100 g/l EC 50 ml 7 (Sera) Triadimenol+Folpet 200 g 7 1.5+70 Diniconazole EC 30 ml 3 (Sera) Triadimenol 2 EC 40 ml(sera) 3 Boscalid+Pyraclostrob WG 60 g/100 lt 3 in 26,7+6,7 (sera) Dinocap 475 g/l SC 60 ml 7 (patl can) Kresoxim M. 100 SC 50 ml(sera) g/l+boscalid 200 g/l 15 Triflumizole+ WG 25 g 3,4 Cyflufenamid AB ye ihraç edilecek ürünlerde kullan lmamal Rusya ya ihraç edilecek ürünlerde kullan lmamal AB ve Rusya ya ihraç edilecek ürünlerde kullan lmamal 25
26 DOMATES HASTALIK ve ZARARLILARI Meyvede çürümeler SEBZELERDE BEYAZ ÇÜRÜKLÜK Misel tabakas (Sclerotinia sclerotiorum) Hastal k Belirtisi: Hastal k bitkilerin fide devresinde kök çürüklü üne neden olur. Daha ileri devredeki bitkilerde kök, gövde, yaprak ve meyvelerde çürümelere neden olur. Geli mi bitkilerde belirtiler önce kök bo az ve topra a yak n olan alt Meyvede çürümeler Misel tabakası tabakas yapraklarda ortaya Doku ç kar. üzerindeki siyah Doku Hastal n yapılar üzerindeki siyah yap lar ilerlemesi ile kök bo az nda veya gövde k sm nda bol Hastalık Belirtisi: miktarda ve pamuk beyazl nda bir Hastalık bitkilerin fide devresinde kök misel çürüklüğüne tabakas olu ur. neden olur. Daha ileri devredeki bitkilerde kök, Zamanla gövde, yumaklar yaprak ve eklinde meyvelerde çürümelere neden olur. toplanan misel tabakalar önceleri Misel tabakas kirli beyaz renkte ve yap kan bir Gelişmiş bitkilerde belirtiler önce kök boğazı ve toprağa yakın olan alt halde iken daha sonra havan n etkisi yapraklarda ortaya çıkar. ile koyu kahverengiden siyaha kadar Hastalığın ilerlemesi ile kök boğazında de i en veya renkler gövde alarak kısmında sert bir bol yap ya miktarda ve pamuk beyazlığında bir misel tabakası dönü ürler oluşur. Zamanla yumaklar şeklinde toplanan Bu yap lar misel tabakaları önce beyaz, önceleri sonra kirli beyaz renkte ve yapışkan bir halde pembe, iken daha sonra havanın da sert etkisi ve ile siyaht r. koyu kahverengiden siyaha Doku kadar üzerindeki değişen renkler siyah alarak yap lar sert bir yapıya Baz bitkilerde yaprak diplerinde dönüşürler (marul), baz lar nda ise gövdenin öz Bu yapılar Doku üzerindeki önce beyaz, siyah yap lar sonra pembe, k sm nda daha sonra (lahana, da havuç, sert ve domates, siyahtır. Bu Bazı bitkilerde yaprak diplerinde (marul), ayçiçe i) bazılarında bulunurlar. ise gövdenin öz kısmında (lahana, havuç, domates, ayçiçeği) Bu yap lar bulunurlar. bula m olduklar Bu yapılar bulaşmış oldukları toprakta toprakta uzun uzun yıllar y llar kalabilir ve ve yıldan y ldan yıla y la y la bitkileri hastaland rmay bitkileri hastalandırmayı sürdürürler. sürdürürler. Hastalığın Görüldüğü Bitkiler: Bu etmen sebzelerin çoğunda hastalık Hastal n oluşturabilir. Görüldü ü Başlıca Bitkiler: konukçuları lahana, karnabahar, hıyar, havuç, salata, Bu etmen marul, sebzelerin kavun, karpuz, ço unda biber, patlıcan, domates, fasulye, kereviz sayılabilir.. hastal k olu turabilir. Ba l ca Bu konukçular lahana, karnabahar, h yar, havuç, salata, marul, kavun, karpuz, biber, patl can, domates, Mücadele Yöntemleri: Kültürel Önlemler: fasulye, kereviz say labilir.. Hastalık su tutan, çok rutubetli yerlerde geliştiği için böyle yerlerde drenaj ile toprak suyunun fazlalığını akıtmak gerekir. Temiz tohumluk kullanılmalıdır. Meyvede çürümeler Mücadele Yöntemleri: Daha yail gövde, H bo çürümele mi Geli mi Za kök bo top yaprakla kirl Hastal hal ile bo az n de miktarda dön misel ta pem Zamanl siya toplanan Ba (ma kirli bey k s halde ayç ike ile koyu Bu top de i en y la dönü ür sür Bu y pembe, Ha siyaht r. Bu has Baz kon b (marul), h y kar k sm nda fas ayçiçe i Mü ya toprakta sürdürür Hastal et hastal k konukçu h yar, h karpuz, fasulye, Mücade
Bulaşık alanlarda uzun yıllar münavebe uygulanmalıdır. Hasattan sonra kalan artıklar temizlenmeli, toplanıp yakılmalıdır. Seralarda sıcaklık ve nem kontrol altında tutulmalı, havalandırma sistemini devreye sokarak sera nemi azaltılmalıdır. Ürünlerin depoda zarar görmesini önlemek için depoya alınan ürünün ıslak olmamasına özen gösterilmeli ve depo nemi hastalığın gelişme gösteremeyeceği oranda tutulmalıdır. Kimyasal Mücadele: Bulaşık olduğu bilinen alanda toprak ilaçlaması dikimden önce, yeşil aksam ilaçlaması ise fidelerin şaşırtılmasından sonra başlanılmalıdır. 27
SEBZE F DELER NDE DOMATES HASTALIK KÖK KÖK ve ÇÜRÜKLÜ Ü ZARARLILARI (ÇÖKERTEN) HASTALI I SEBZE (Phythium FİDELERİNDE spp.,rhizoctonia KÖK ÇÜRÜKLÜĞÜ spp.,fusarium (ÇÖKERTEN) spp.,alternaria HASTALIĞI spp., spp., (Phythium spp.,rhizoctonia Sclerotinia spp.,fusarium spp.) spp.) spp.,alternaria spp., Sclerotinia spp.) Hastalık Belirtisi: Hastal k Hastalık Belirtisi: fide devresinde görülür. Aynı zamanda çıkıştan öncede za rar Hastal k meydana Hastal k fide gelebilir fide devresinde görülür. görülür. Ayn Ayn zamanda ç k tan ç k tan öncede öncede zarar zarar meydana Fidelik devresinde gelebilir gelebilir fidelerin toprakla temas eden kök boğazlarından Fidelik iti baren Fidelik devresinde yattıkları görülür fidelerin fidelerin toprakla toprakla temas temas eden eden kök kök bo azlar ndan itibaren Gerek baren yatt klar çıkış yatt klar öncesi, görülür görülür gerek çıkış sonrası meydana gelen ölümler iti- Gerek sonrası Gerek ç k fidelikte ç k öncesi, öncesi, ocaklar gerek gerek halinde ç k ç k sonras ölümler sonras meydana sonucu gelen ocaklar gelen ölümler halinde ölümler sonras boşluklar sonras fidelikte meydana fidelikte ocaklar gelir ocaklar halinde halinde ölümler ölümler sonucu sonucu ocaklar ocaklar halinde halinde bo luklar Fidelik koşulları meydana uygun gelir gelir olduğu takdirde, hastalık, fidelerin tama men Fidelik tahrip Fidelik olmasına ko ullar ko ullar uygun sebep uygun oldu u olabilir oldu u takdirde, takdirde, hastal k, hastal k, fidelerin fidelerin tamamen tahrip Hastalık tahrip olmas na yurdumuzda sebep sebep olabilir olabilir fide üretilen bütün alanlara yayılmış Hastal k durumdadır Hastal k yurdumuzda fide fide üretilen üretilen bütün bütün alanlara alanlara yay lm yay lm durumdad r Hastal n Hastalığın Görüldü ü Görüldüğü Bitkiler: Bitkiler: Fide kök çürüklüğü hastalığı tüm sebze çeşitlerinin fidelik devresinde zararlıdır. Mücadele Yöntemleri: Kültürel Önlemler Zarar gören fidelerin harç toprağı boşaltılıp içerisi temizlendikten sonra yeniden fidelik toprağı hazırlanıp konulmalı Tohum ekimi sık olmamalı Hastalıklı fideler ayıklanmalı Fideler uygun hava koşullarında açılıp sık sık havalandırılmalı Fazla sulamadan kaçınılmalı Gereksiz yere fazla azotlu gübre kullanılmamalı Erken ekim yapmaktan kaçınılmalı Fidelikler bol güneş alan, soğuk rüzgârları tutmayan yerlerde kurulmalıdır Kimyasal Mücadele: İlaçlamalar, tohum ilaçlaması, toprak ilaçlaması ve fidelerin toprak yüzeyine çıkışından sonra yapılabilir. 28