tmmob makina mühendisleri odası 1989 SANAYİ KONGRESİ BİLDİRİLERİ MMO Yayın No: 134/1
tmmob makina mühendisleri odası YAYIN NO: 134/1 Sümer Sok,36/1-A Kızılay-ANKARA Tel: 231 31 59-230 11 66 Fax: 231 31 65 ISBN 975-395-019-5 (Tk.No) ISBN 975-395=020-9 (I.Cilt) DlZGt.GRAFİKDOZENLEMEı REPTA A,Ş. Tel: 20 55 69 Fax: 22 54 78 BÜRSÂ BASKI-CİLTı MODEL OFSET Tel: 22 34 38 BURSA Bursa - 1989
tmmob makina mühendisleri odası '89 SANAYİ KONGRESİ DÜZENLEME KURULU Prof. Sadun AREN Orhan AYTAÇ Haşmet BİÇER Tevfik ÇAVDAR İsmet Rıza CEBİ Behçet ELBİSTANLIOĞLU Emin GÖK Ersu HIZIR Prof. Dr. Yakup KEPENEK ihsan OTAĞ Coşkun ÖZBAŞ Hüseyin POLAT Aydın ŞİMŞEK Prof. Dr. İlhan TEKELİ Levent TOSUN Doç. Dr. Oktar TÜREL Yusuf ÜNLER DANIŞMANLAR KURULU Akın GÖNEN Deniz BAYKAL Selahattin KILIÇ Prof. Dr. Ömer SAATÇİOĞLU Prof. Dr. Ergün TOĞROL Prof. Dr. Talha DİNİBÜTÜN Biltekin ÖZDEMIR Prof. Dr. Atilla ÖZMEN Prof. Dr. Orhan GÜVENEN Vahit ERDEM Prof. Dr. Mehmet TOMAK Dr. C. SencerİMER Yusuf CEBİ Bİrkan ERDAL Adnan IĞNEBEKÇİLİ Orhan BAYSAL Celal YAKICİER Şevket YILMAZ All COŞKUN Yavuz ZEYTİNOĞLU Necati ARIKAN Ali İhsan İLKBAHAR Atilla MlDİLLİÜ Ahmtt ARKAN Jak KAMHİ Doç.Dr. Korel GÖYMEN İshak ALÄTON Nejat. F. ECZACIBAŞI ANAP SHP DYP ODTÜ Rektörü Boğaziçi Üniversitesi Rektörü İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürü Maliye ve Gümrük Bakanlığı Müsteşarı Atom Enerjisi Kurumu Başkan Vekili DİE Başkanı Savunma Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanı TÜBİTAK Başkan Danışmanı TDÇİ Genel Müdürü TKİ Genel Müdürü TCDD Genel Müdürü MKE Genel Müdürü MTA Genel Müdürü TCK Makina İkmal Dairesi Başkan Yardımcısı Türk- İş Başkanı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Başkanı Eskişehir Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı istanbul Sanayi Odası Yönetim Kurulu Üyesi Koç Holding Planlama ve ÂR-GE Başkan Yardımcısı OSD Başkanı YASED Başkanı TAYSAD Başkanı İktisadi Kalkınma Vakfı Başkanı Profilo Holding Yönetim Kurulu Başkanı Sosyal Ekonomik Siyasal Araştırmalar Vakfı Başkanı Alarko Holding Yönetim Kurulu Başkanı Eczacıbaşı Holding Yönetim Kurulu Başkanı
SUNUŞ Yaşadığımız yıllarda özellikle enfoteknoloji (bilgi iletişim teknolojisi), bioteknoloji, yeni malzemeler ve uzay teknolojisi alanlarında sağlanan büyük gelişmelerin yol açtığı bir devrimden sözediliyor. Toplumsal yaşamlarda ve uluslararası dengelerde yapısal değişmelere neden olan bu devrime " bilimsel teknolojik devrim " adı veriliyor. Bir kaç yıldır " bu bir devrim midir, değil midir " tartışması yapılıyordu. Ancak bilimsel teknolojik gelişmelerin neden olduğu toplumsal değişmelere tanık olunmasının ardından, ülkeler artık bunun bir devrim olup olmadığı tartışmasını bırakıp bu yeni yapılanmanın dışında kalmamanın yollarını arıyorlar. 1970'H yıllarda bilginin artması, " doğru bilgiye zamanında ulaşma " sorununu gündeme getirdi. Bu sorunun çözümü için atılan adımlar iletişim teknolojisini geliştirdi. Endüstri sonrası toplumların (bilgi toplumları) ortaya çıkışı da bu gelişmeyle oldu. İletişim teknolojisindeki gelişmeler bilimsel araştırma ve bulguların teknolojiye aktarılması sürecini oldukça kısalttı. Giderek teknoloji neredeyse laboratuvarlarda bilimle birlikte üretilir duruma geldi, yani bilim doğrudan üretici güç oldu. Bu gelişmelerin bir sonucu olarak işletmeler seri üretim yerine, yeni teknoloji ve yeni ürünlere uyum sağlamaya hazır esnek üretim hatları oluşturma yolunu seçiyorlar. Amaç ise bilimsel teknolojik gelişmeleri zaman kaybetmeden üretim hatlarına aktarmak. Bütün bunlar araştırma geliştirme ile oldu. Araştırma geliştirme çalışmaları artık adına devrim diyebileceğimiz bir sonuca ulaştı. Gelişmiş ülkeler bu devrimin ölçüleri konumunda yer alırken, bizim gibi " sanayileşme yolundaki " diğer bazı ülkeler de izleyici konumlarım sürdürüyorlar. Ancak izleyici olmak ve başkalarının başardığı bir devrimin nimetlerinden yararlanmayı beklemek ülkemizi her zamankinden daha da zor durumda bırakacaktır, izlemede kaldığımız her an gelişmiş ülkelerle aramızdaki fark hiç bir zaman yetişemeyeceğimiz bir ölçüde açılabilir. Çünkü izlemekte olduğumuz bilimsel teknolojik gelişmelerin ne yönde ve hangi ivme ile ilerleyeceğini kestirebilmek artık oldukça zor. İzlemekte olduğumuz olguyu bir köşede kaydedip artık izleyemem konumuna da düşebiliriz. Bu nedenle gelişmeleri izlemek yerine, doğrudan gelişmelerin içerisinde yer almak daha önemli. Bütün bu sözünü ettiğimiz gerçekler nedeniyle, odamızın gelenekselleşen sanayi kongrelerinin 1989'da yapılanın konusu " bilimsel ve teknolojik gelişmeler, sanayide uygulamaları ve etkileri " olarak belirlendi. Sanayi kongresinin bu kapsamda düzenlenmesinin nedeni, ülkemizin ilgili olması gereken kişi ve kurumlarının son derece acil olan konu üzerinde yoğunlaşmalarını ve çözüm üretmelerini sağlamaktır. Üniversiteler, bilim - araştırma kurumları, siyasi partiler, kitle örgütleri, kamu ve özel sektör temsilcilerinin yanında kişisel katılımlarla bu kongrede ülkemiz için olumlu adımlar atılacağına, kongrede sunulan ve tartışılan bildirilerin kalıcı olacağına, konunun hep gündemde kalmasını sağlayacağına inanıyoruz. Saygılarımızla. tmmob maklna mühendisleri odası
İÇİNDEKİLER Teknolojik Bağımlılık ve Yaratıcı Mühendislik Eğitiminin Gerekliliği, 9 Doç, Dr, Halil Rıfat ALPAY Sanayilsşmayİ Hızlandıracak Eğitim Bilim vearaşttrma Politikaları,. 1 3 Prof, Dr. Güngör BASER Araştırma - Geliştirme Çalışmaları ve Nesnel Koşullar 1 9 Doç. Dr. Yücel ÇAĞLAR Endüstriyel Gelişmede Bilimsel Araştırmanın Rolü 2 4 Prof. Dr. Uğur ERSOY Bilim ve Teknolojinin Yeni Malzemeleri,. 28 Doç. Dr. Kemal GÜLEÇ Refah Düzeyi ve Araştırma Geliştirme Politikaları 3 3 Prof. Dr, Mehmet O. KOMAN Bilim ve Teknoloji İle Kakırıma,., 35 Prof. Dr. Namık Kemal PÂK Temel Bilimler ve Araştırma Üzerine.. 38 Doç.Dr,M.AIiALPAR 21. Yüzyılın Enerji Kaynağı : Füzyon, 4 0 Prof, Dr, Ordal DEMOKAN Biyotoknoloji ve Etkileri,. 44 Prof. Dr. Gürdal ALAEDDİNOĞLU - Prof.Dr.Vasıf HASIRCI Bloteknolojideki Gelişmelerin Sanayiye Uygulamaları ve Türkiye'deki Durumu 47 Doç, Dr, Beyazıt ÇİRÂKOĞLU Biyoteknolojl: Yeni Bir Mühendislik Alanı Yeni Bir Çağın Habercisi 52 Doç. Dr. Âlaaddİn ŞENEL Bileşim Etkinliklerinde Kurumlaşma 66 Doç. Dr. Semih ŞİLGEN Sanayileşme ve Ötesi - ~,,..., 69 Yurdakul CEYHUN-Selim SARPER İmalat Teknolojisindeki Gelişmeler ve Mühendislik Sanayileri 7 2 Dr.EralTAYMAZ Genel Amaçlı Bilgisayarlarla Sanayide Otomasyona Uygulanması 77 Hakan UYSAL - Y. Murat ERTEN Teknolojik Yenilikleri Belirleyen Etmenler, 81 Doç.Dr.TülayAR!N XXI YY, Sanayi Dokusunda Yeni Bir Yapılanmaya Doğru : İli. Uluslararası İş Bölümü 87 Doç. Dr. Arif ESİN Bilimsel ve Teknolojik Devrim Koşullarında Ekonomik Gelişme ve Türkiye'nin Konumu 9 2 Yusuf IŞIK Tasarım-Teknoloji -Sanayileşme.. 103 Prof. Dr. Çelik KURDOĞLU Efcktro-Ekonominin Parası.,....,. '. 107 Pref.Dr.ErgunTÜRKGAN Türkiye'de Jeotermaİ Enerjinin Değerlendirilmesi, 111 İsmail DOKUZ Nükleer Santral Teknolojisi Transferi 115 Doğan ÖNER Türkiye'de Nükleer EneriJ,.,. 128 Prof. Dr. Atilla ÜZMEN Gap : Bölge Kalkınması İçin Enerji 131 Dr. Ömer KULELİ - Dr. Ali ÇULFÂZ
Bilim vs Teknolojinin Sanayileşme, Ekonomi ve Toplum Yapı Üzerindeki Etkisi : GAP (Güneydoğu Anadolu Projesi) Entegre Bölge Kalkınması Planlaması Örneği 137 Doç. Dr, Mahmut SERT Sürekli ve Dengeli Kalkınma Amacıyla Çevresel Etkiler Çerçevesinde Sanayi Gelişiminin Yönlendirilmesi, 143 Melih AKALİN - Mustafa YİLDİRİM Çtvre, Teknoloji ve İktisat, 151 Dr. Arşları SONAT Teknolojik Gelişme, Enformasyon Teknolojisi, Esnek Üretim ve Esnek Uzmanlaşma, 158 Teoman GÜLSEVER Avrupa Tek Pazarının Oluşumunun İstihdam ve Emek Piyasaları, İÇ ve Dış Göç Hareketleri Üzerindeki Etkiler, 162 Elmar HQNËKQPP Bilimsel - Teknolojik Gelişmeler ve Sosyal Düşünce Üzerine Politik Değinmeler 163 Prof. Dr. Korkmaz ALEMDAR - Doç. Dr. Raşit KAYA Yeni Teknolojinin Yeni Ürünü : Emek Sürecinde Nîteliksizleşme 168 Kuvvet LORDOGLU Sanayileşme Sürecinde Teknoloji Üretimi, Transferi ve Uygun Teknoloji Seçimi, 182 Doç. Dr. Edip TEKER Bir Büyük Sıçrama : İletişim Teknolojileri ve İki Büyük İddia : " İletişim Devrimi " ile " Bilgi Toplumu ",..._. 18 7 Yrd. Doç. Dr. Aydın UĞUR Seramik Sağlık Gereçleri Sanayimizin Yapısı ve Gelişimi 19 S Yüksel GÜNER Yoğunlaşma ve Verimlilik Çerçevesinde Bursa Tekstil Sektöründe Piyasa Yapısı, 1S8 Doç. Dr. Güzin ERLAT Türkiye'de Tekstil Teknolojisi Seçiminde Strateji Ne Olmalıdır?,,, 214 Prof. Dr. Işık TARAKÇIOĞLU AT Tek Pazara Yönelirken Türk Binek Otomobili Üretiminin Bugünkü ve Gelecekteki Durumu : Bir Karşılaştırma,,, 220 Dr.N.LerzanÖZKALE AT Entegrasyonunda Demir - Çelik Sanayii..,.,., 227 Doç. Dr. Canan BALKIR Ataman İLGAZ Türkiye'de ve Dünyada Demir - Çelik Üretimi,, 234 Süleyman ÇINARER Fatih DULKAN Y. Ziya AKSOY 1982 Tek Pazar Hedefi Doğrultusunda Avrupa Topluluğu Üye Devletlerinin Ekonomik Entegrasyon Çalışmalar! ve Standardlzasyon Sorunu, 247 M. Can BAYDAROL Standardizasyonun Ekonomik Açıdan Önemi, 25 S Arıçtan TÖNÜK Avrupa'da Enformasyon Teknolojisi Sanayii Araştırma ve Geliştirmede İşbirliği, 258 Dr.LLeQUEMENT Avrupa Ortak Savunma Sanayii ve Türkiye 262 Doç. Dr. Camii ARİKAN - Dr. Yavuz AKA Yeril Silah Sanayiinin Kurulmasının Ekonomiye Olası Etkileri...,, :... 267 Yrd. Doç. Dr. Günay G. ŞENESEN Türkiye'de Sanayiinin Yapısı ve Gelişimi 275 ZaferGEÇİM Türkiye'de Yatırım Alanlarına Yönelik Mühendislik - Danışmanlık Hizmetleri Üretiminde Bugünkü Durum,, 277 Aykut GÖKER
Türkiye'de Sanayileşmenin Bölgesel Yapısı (1975-1986) 281 Prof, Dr, Ümit ŞENESEN TütMyeSarayilndeKü^k Üretim, 303 Dr. Gürel TÜZÜN - Dr, Sezgin 7ÜZÜN Teknoloji Ödülleri,., 314 M.YavuzZEYTINQGLU Tek Pazar'ın Eşiğinde Şirket Birleşmeleri : İspanya ve Türkiye 317 Yasemin ÇONGAR - Cem SEY Unido ve İleri Teknolojilerin Gelişmekte Olan Ülkelere Tanıtılmasında Katkısı 328 Dr. M. Kemal HUSSEIN - K, Melih TÖRELİ Yeni Sanayileşen Ülkelerde Kalkınma Stratejileri ve Devlet 334 Dr. Frederick NIXSON 20M'liYillardaSanayimizin Hedefleri... 340 IshakÂLATON Yeni Sanayileşen Ülkelerde ve Türkiye'de ihracat,sanayileşme ve Teknoloji 345 Doç. Dr. Muhteşem KAYNAK Sanayileşme Politikaları ve Türkiye'nin Sanayileşmesi, 3 S 6 Prof. Dr. Yakup KEPENEK Türkiye'de 1930 Sonrası Ekonomik Politikalar - Sanayileşme Etkileşimi ve Sanayinin Yeniden Yapılanma Gerekleri 361 Doç. Dr. Fikret SENSES - Doç, Dr, Arman KIRIM Teknoloji : Dünya ve Türkiye Teknoloji, Dünyada, Hangi Gelişmeleri Gösteriyor? Türkiye, Bu Süreçte Nerede?, Neler Yapabilir? 372 Prof, Dr, Tolga YARMAN Doç. Dr. Binboğa Sıddık YARMÂN-Dr. Faruk Ağa YARMAN Ulusal Kalkınmada BİIİm ve Teknoloji, 391 Doç, Dr, Mahmut SERT Finansa! Kiralama (Leasing) ve Teknoloji Transferi 395 ŞenDemİrerAKDUMAN Endüstrlierarası ilişkilerde Fiyat Değişmeleri (1968-1979).. 398 Suat KÜÇÜKÇİFTÇl Kalite Sistemi Standartları ve Türk Standardları Enstitüsü'nün Bu Konudaki Faaliyetten 408 BetülASLANTÜRK Yabancı Sermaye Yatırımlarında Teknolojik Yapı 412 S,NoyanOĞULATA