Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bilgi ve Belge Yönetimi Proje Ödevi Science Citation Index de Transplantasyon Konusunda Başkent Üniversitesi: 1993-2009 Songül AKFINDIK Remzi SALİHOĞLU Ankara 2010 1
Science Citation Index de Transplantasyon Konusunda Başkent Üniversitesi: 1993-2009 Giriş Son yıllarda, atıf dizinleri temelli bibliyometrik araştırmalara akademisyenler ve üniversite yönetim tarafından yoğun bir ilgi gösterilmektedir. Kişisel ve kurumsal olarak ne kadar yayın yapıldığı ve bu yayınlara yapılan atıf sayılarının saptanması bilimsel üretkenlikte nerede olduğumuzu gösteren somut verilere dayalı çalışmalardır. Bu tür çalışmalarda, kimi zaman ülkelerin performansı değerlendirilmekte, kimi zaman ülkeler arasında karşılaştırmalar yapılmakta kimi zaman ise özel olarak belli bir kurumun-kurumların literatüre olan katkısı ve verimliliği incelenmektedir (Al, Al ve Bahşişoğlu, 2004). Bu çalışmada Başkent Üniversitesi nin tıpın alt dalı olan transplantasyon konusundaki bilimsel üretime katkısının düzeyi ve bünyesindeki dergilere ilişkin bibliyometrik özelliklerden bazıları (etki faktörü ve atıf oranları) saptanarak değerlendirmelerde bulunulmuştur. Aşağıda söz konusu değerlendirme kriterlerine ait tanımlamalara yer verilmiştir. Bibliyometri, matematiksel ve istatistiksel yöntemlerin kitaplar ve diğer yayınlar üzerinde uygulanmasıdır (Pritchard, 1969). Etki faktörü (impact factor), bir dergide, önceki iki yılda yayımlanan makalelere o yıl içerisinde yapılan atıf sayısının, o derginin önceki iki yılda yayımladığı makale sayısına bölünmesiyle hesaplanmaktadır (Garfield, 1994). Atıf dizinleri, yapılan çalışmalar ve bu çalışmaların kaynakçalarında yer alan önceki çalışmalar arasındaki ilişkiyi ortaya koyan bibliyografik kaynaklar olarak tanımlanmaktadır (Al, Al ve Bahşişoğlu, 2004). Yöntem Bibliyometrik analiz çalışmalarında dergi etki faktörü (journal impact factor) ve anındalık indeksi (immediacy index), yarı yaşam ömrü (half-life) vb. ölçütlere göre yayınların değerlendirilmesi söz konusudur. Bu çalışmada 1993-2009 yılları arasında yayımlanan SCI (Science Citation Index-Expanded) de Başkent Üniversitesi adresli yayınlar değerlendirilmektedir. Araştırmamızda Başkent Üniversitesi nin kuruluş tarihi olan 1993 yılı başlangıç tarihi olarak alınmıştır. Araştırma 1993-2009 yıllarında yapılan yayınları kapsamaktadır. Öncelikli olarak taramaların etkinliğini artırabilmek için Başkent Üniversitesi nin WOS a kaç farklı şekilde girildiği (bkz. Ek 1) saptanarak 24 Aralık 2009 tarihinde bir tarama yapılmıştır. Söz konusu yayınlar tüm doküman tiplerine (makale, not, mektup v.b.) göre ve yayın analizlerinde sonuçlar, son 1 yayına kadar indirgenerek incelenmiştir. Tarama sonucunda 1993-2009 yılları arasında Başkent Üniversitesi nin Tıp konusunda toplam yayın sayısı 4.170 olduğunu, konumuzu Transplantasyon olarak özelleştirdiğimizde ise toplam yayın sayısının 651 e düştüğü görülmüştür. Bu yayınlara ait yazar adları, dergi adları ve dergilerin etki faktörleri, yayın yılları, yayın dilleri, doküman türleri ve ilgili yayınların atıf 2
performansları gibi bilgiler elde edilmiştir. Yayınların niteliğine ilişkin değerlendirmelerde bulunabilmek için Journal Citation Reports da 2008 yılına ait etki faktörü verilerinden yararlanılmıştır. Elde edilen verilerin değerlendirilmesinde Excel ve SPSS 11.5 ten yararlanılmıştır. Bulgular ve Yorum SCI da 1993-2009 yıllarına ve Başkent Üniversitesi adresli transplantasyon konusunda incelemeye alınan toplam yayın sayısı 651 dir. SCI da yayınlanan Başkent Üniversitesi adresli ve transplantasyon konusundaki yayınların yıllara göre dağılımı Şekil 1 de verilmiştir. Başkent Üniversitesi nin 2005, 2006 ve 2007 yıllarında önceki yıllara göre daha fazla yayın yaptığı görülmektedir. Söz konusu 3 yılda yapılan yayınların toplamı bütün yayınlar içerisinde %42 lik bir paya sahiptir. Şekil 1. Yayınların Yıllara Göre Dağılımı 120 100 105 YAYIN SAYISI 80 60 40 42 48 41 36 44 83 87 49 35 20 0 22 25 17 13 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 YAYIN YILI Başkent Üniversitesi nin kurulduğu yıllarda yayın sayısı az olmasına karşın 2005, 2006 ve 2007 yıllarında yayın sayılarında düzenli bir artış olduğu söylenebilir. Son yıllara gelindiğinde ise; 2007 yılında 105 olan yayın sayısı 2008 yılında 49 a, 2009 yılında ise 35 lere kadar düştüğü görülmektedir. Elde edilen bu sonuçlar, yayın sayısındaki düşüşün nedenleri ile ilgili başka bir çalışmanın yapılması gerektiğine işaret etmektedir. Tablo 1 ise Transplantasyon konusundaki yayınların %59 gibi büyük bir bölümünün konferans bildirilerinden oluştuğunu göstermektedir. Yayın türü olarak bunu sırasıyla toplantı özetleri (%21.198), makaleler (%16.436), mektuplar (%1.843) takip etmektedir. Söz konusu yayınların yayın dillerini incelediğimizde ise yayınların tamamının İngilizce olduğu görülmektedir. 3
Tablo 1. Yayınların Türlerine Göre Dağılımı Doküman Türü Yayın Sayısı % Konferans Bildirileri 387 59, 447 Toplantı Özetleri 138 21, 198 Makale 107 16, 436 Mektup 12 1, 843 Editoryal Yazılar 5 0, 768 Diğer 2 0, 307 Toplam 651 99, 999 Not: Yuvarlama hatasından dolayı toplam yüzdesi %100 ün altındadır. Başkent Üniversitesi Adresli ve Transplantasyon Konusundaki Yayınlara Yapılan Atıflar Bilindiği gibi atıf analizlerinde sadece atıf oranını ya da atıf potansiyelini göz önünde bulundurmak gerçekçi bir değerlendirme olmamaktadır. Bir derginin sadece belirli bir yılda aldığı atıfla o derginin atıf performansının ölçülmesi bizi yanıltıcı sonuçlara götürebilir. Bu nedenle her dergi için ortalama atıf oranlarının belirlenmesi daha bilimsel bir değerlendirme olacaktır (Atılgan, 2005). Yukarıdaki tabloda 2004 yılında yayın sayısı 44 iken, atıf sayısında söz konusu yılın diğer yıllara nazaran önemli bir farklılık arz ettiğini ve yayın başına düşen ortalama atıf sayısının da oldukça yüksek olduğunu söyleyebiliriz. Oysa 1995 yılında yayın sayısı ve atıf sayısı az olmasına karşın yayın başına düşen ortalama atıf sayısının 2004 yılına göre daha fazla olduğu görülmektedir. Fakat 2009 yılına geldiğimizde hem yayın sayısında hem de atıf sayısında bir düşüş yaşanmıştır. Yayınlara yapılan atıflar incelendiğinde en fazla yayının yapıldığı 2007 yılında yayınlanan 105 çalışmaya toplam 100 atıf gerçekleşmiştir. Toplam atıflar içerisindeki oranı ise %0.95 tir. En az yayının gerçekleştiği 1997 yılına ait 4 çalışmaya yapılan atıfların toplamı 30 ve bu atıfların toplam içerisindeki payı ise %7,5 gibi yüksek bir orana ulaşmıştır. Tablo2 de görüldüğü üzere yayınların tamamına 1995-2009 yılları arasında atıf yaptığı görülmektedir. İlk 7 yılda (1995-2001) toplam 171 yayına 713 atıf yapılmıştır. Bu atıflar yayınlarla oranlandığında yıllık %4.16 atıf gerçekleştiği görülmektedir. Sonraki 8 yıllık dönemde ise (2002-2009) toplam yayın sayısı 480, toplam atıf sayısı ise 980 olarak gerçekleştirilmiştir. Yıllık atıf oranı ise %2.05 tir. Bütün yılların toplam atıf yüzdesi ise %2.61 olmuştur. Görüldüğü gibi ilk dönemde (ilk 7 yıl) az sayıda çalışma olmasına rağmen atıf sayısı (yüzdesi) fazladır. 4
Tablo 2. Yıllara Göre Yayınların Atıf Performansı Yıl Yayın Sayısı Atıf Sayısı Yayın Başına Düşen Ortalama Atıf 1995 13 73 5.62 1996 17 78 4.59 1997 4 30 7.5 1998 42 184 4.38 1999 48 137 2.85 2000 22 114 5.18 2001 25 96 3.84 2002 41 151 3.68 2003 36 77 2.14 2004 44 230 5.23 2005 83 183 2.2 2006 87 199 2.29 2007 105 100 0.95 2008 49 45 0.92 2009 35 3 0.09 Yayınların ve atıf sayılarının yıllara göre dağılımını gösteren grafik şekil 2 de verilmiştir. 2003-2005 yılları arasında atıf sayılarındaki ivmenin yönü pozitif olarak değişirken 2007-2009 döneminde ivme tam tersi yöndedir. Bu durum yayınların yaşı ile bağlantılı olarak atıf alma düzeylerinde ki değişimi ifade edebilir. Şekil 2. Yıllara Göre Yayınların Atıf Performansı 5
Aşağıdaki tabloda (Tablo 3) Journal Citation Report (JCR) da transplantasyon konusunda yayın yapan dergiler ve bu dergilerin etki faktörleri verilmiştir. Buna göre etki faktörü en yüksek olan dergi American Journal of Transplantation (e.f. 6,559) dergisidir. Yapılan dergi tarama sonucuna göre Experimental and Clinical Transplantation adlı dergiye ait bir bulguya rastlanmamıştır. Bu dergi aynı zamanda Başkent Üniversitesi nin bir yayınıdır. Tablo 3 e göre en fazla yayın Tranplantation Proceedings dergisinde yapılmıştır (991). Bunu Nephrology Dialysis Transplantation (546) ve Transplantasyon (541) dergilerinin izlediği görülür. Etki faktörü en düşük dergi ise 0,297 ile Dialysis and Transplantation dergisidir. En çok yayın yapılan Transplantation Proceedings dergisi ise en düşük etki faktörüne sahip (1,055) ikinci dergidir. Tablo 7 de bu dergilerin toplam yayın sayıları, etki faktörleri ve tüm yayınlar içerisindeki toplam yüzdelik değerleri Başkent Üniversitesi yayınlarıyla birlikte verilmiştir. Tablo 3. Transplantasyon Alanındaki Dergilerin Yayın Sayıları ve Etki Faktörleri Dergi Adı Yayın Sayısı Etki Faktörü (1993-2009)* AMERICAN JOURNAL OF TRANSPLANTATION 310 6.559 ARTIFICIAL ORGANS 137 2.131 CLINICAL TRANSPLANTATION 145 1.915 DIALYSIS & TRANSPLANTATION 44 0.297 EXPERIMENTAL AND CLINICAL TRANSPLANTATION Mevcut değil Mevcut değil INTERNATIONAL JOURNAL OF ARTIFICIAL ORGANS 106 1.299 LIVER TRANSPLANTATION 233 4.085 NEPHROLOGY DIALYSIS TRANSPLANTATION 546 3.568 PEDIATRIC TRANSPLANTATION 141 1.862 TRANSPLANT IMMUNOLOGY 79 1.869 TRANSPLANT INFECTIOUS DISEASE 80 2.516 TRANSPLANT INTERNATIONAL 127 3.115 TRANSPLANTATION 541 3.816 TRANSPLANTATION PROCEEDINGS 991 1.055 Kaynak: Journal Citation Reports (ISI, 2009). Tablo 4 te birinci bölümde dergilerin etki faktörleri, Başkent Üniversitesi nin transplantasyon konusunda bu dergilerde yaptığı yayınlar ve bu yayınlar için her bir dergide yayınlanan sayılarına göre yüzdeleri verilmiştir. Aynı zamanda tablonun 2. bölümünde toplam yayın sayısı ve yüzdeleri yer almaktadır. Buna göre en fazla yayın Transplantation Proceedings dergisinde (431) yayınlandığı ve bunun toplam yayın sayısının %66,205 ini oluşturduğu görülmektedir. Aynı zamanda Transplantaiton Proceedings dergisi yayınları içerisinde Başkent Üniversitesi yayınları %43 gibi yüksek bir orana sahiptir. Başkent Üniversitesi nin kendi yayını olan Experimental and Clinical Transplantation dergisinde yayınlanan yayın 6
sayısı 10 dur. Ancak JCR da bu dergiye ilişkin etki faktörü değerlerine ulaşılamamıştır. Etki faktörü en yüksek olan American Journal of Transplantation dergisinde B.Ü. kaynaklı yayın sayısı 10 dur. Bu oran toplam yayınlar içerisinde %3 lük bir paya sahiptir. Tablo 4. Yayın Yapılan Dergilerin Etki Faktörleri Başkent Üniversitesi'nin Transplantasyon konusundaki JCR dergileri Transplantasyon konusundaki dergileri Dergi Adı Etki faktörü N % N % TRANSPLANTATION PROCEEDINGS 1.055 431 66,205 991 28, 477 NEPHROLOGY DIALYSIS TRANSPLANTATION 3.568 77 11,827 546 15, 689 TRANSPLANT INTERNATIONAL 3.115 38 5,837 127 3,64 PEDIATRIC TRANSPLANTATION 1.862 31 4,761 141 4, 051 LIVER TRANSPLANTATION 4.085 24 3,686 233 6,695 AMERICAN JOURNAL OF TRANSPLANTATION 6.559 10 1,536 310 8,908 EXPERIMENTAL AND CLINICAL TRANSPLANTATION 0 10 1,536 0 0 ARTIFICIAL ORGANS 2.131 9 1,382 137 3,936 TRANSPLANTATION 3.816 8 1,228 541 15, 545 CLINICAL TRANSPLANTATION 1.915 7 1,075 145 4,166 TRANSPLANT IMMUNOLOGY 1.869 3 0,460 79 2,270 DIALYSIS & TRANSPLANTATION 0.297 1 0,153 44 1,264 INTERNATIONAL JOURNAL OF ARTIFICIAL ORGANS 1.299 1 0,153 106 3, 045 TRANSPLANT INFECTIOUS DISEASE 2.516 1 0,153 80 2,298 Toplam 651 100 3480 100 Tablo 5 te 1996-2009 yılları arasında Başkent Üniversitesi nin transplantasyon konusundaki yayınlarının dergilere göre aldığı atıf sayılarının dağılımı gösterilmektedir. Başkent Üniversitesi kaynaklı yayınların aldığı atıflara bakıldığında Transplantation Proceedings dergisinin bu atıfların büyük bir bölümünü (%78) içerdiği görülmektedir. Bunu Artificial Organs (0,5), Nephrology Dialysis Transplantation (%0,4) ve Transplantasyon (%0,3) takip etmektedir. Özellikle 2004 ten sonra Transplantation Proceedings adlı derginin toplamda çok fazla atıf aldığı ve 1329 atıfla diğer dergilere göre belirgin bir farkla öne geçtiği görülmektedir. 7
Tablo 5. B.Ü. yayınlarının dergiler bazında yıllara göre aldığı atıf sayıları Dergi Adı 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Toplam AMERICAN JOURNAL OF TRANSPLANTATION 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2 2 8 14 ARTIFICIAL ORGANS 0 0 0 3 3 2 8 9 9 14 15 11 6 6 86 CLINICAL TRANSPLANTATION 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 5 4 6 5 21 DIALYSIS & TRANSPLANTATION 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 EXPERIMENTAL AND CLINICAL TRANSPLANTATION 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5 6 11 INTERNATIONAL JOURNAL OF ARTIFICIAL ORGANS 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 2 LIVER TRANSPLANTATION 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5 6 11 NEPHROLOGY DIALYSIS TRANSPLANTATION 0 3 4 3 6 5 9 5 3 7 6 9 9 8 77 PEDIATRIC TRANSPLANTATION 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 18 14 35 TRANSPLANT IMMUNOLOGY 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 1 3 6 TRANSPLANT INFECTIOUS DISEASE 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 5 7 TRANSPLANT INTERNATIONAL 0 0 7 1 2 1 0 1 2 5 3 2 6 9 39 TRANSPLANTATION 0 0 0 0 0 0 0 3 2 5 12 11 17 12 62 TRANSPLANTATION PROCEEDINGS 1 2 14 33 25 55 76 79 79 130 148 179 278 231 1329 Transplantasyon konusunda Başkent Üniversitesinde literatüre en çok katkı yapan araştırmacı 373 yayınla Haberal M dir. Haberal ı Karakayalı, Moray ve Bilgin izlemektedir. Araştırmada yazarlar açısından yapılacak değerlendirmeler daha sonraki çalışmalarda ele alınacaktır. Tablo 6. En Çok Katkıda Bulunan Araştırmacılar Yazar Yayın Sayısı HABERAL, M 373 KARAKAYALI, H 188 MORAY, G 115 BILGIN, N 105 OZDEMIR, FN 89 ARSLAN, G 79 EMIROGLU, R 70 SEZER, S 69 SEVMIS, S 66 ARAT, Z 56 8
Tablo 7 de görüldüğü gibi yayınların büyük bir bölümü (%93) çok yazarlıdır. Toplam 651 yayının 606 sı 4 ve 4 yazardan fazla yazarın birlikte yaptığı çalışmalardan oluşmaktadır. 24 yayın 3 yazarlı, 10 yayın 2 ve 11 yayın da tek yazarlı çalışmalardan oluşmaktadır. Tablo 7. Yayınların Kaç Yazarlı Olduğu (N=651) Yazar Sayısı Yayın Sayısı % 1 11 1, 689 2 10 1, 536 3 24 3, 686 > 3 606 93, 087 Toplam 651 99, 998 Not: Yuvarlama hatasından dolayı toplam yüzdesi %100 ün altındadır. Sonuç Yapılan çalışma ile Başkent Üniversitesi nin ürettiği transplantasyon konusunda indekste (ISI) yer alan yayınların yıllar bazında aldığı atıflara bakılarak değerlendirilmesine çalışılmıştır. Bu çalışmanın sonucunda üniversitenin kurulduğu yıllarda yapılan transplantasyon konulu çalışmaların sayısının az olmasına rağmen aldığı atıfların daha fazla olduğu söylenebilir. 2001 yılına kadar olan kısım için yapılan bu değerlendirmeye karşılık, 2001 yılından sonra yapılan çalışmaların sayısının arttığı ancak atıf sayısının aynı oranda artmadığı gözlemlenmiştir. Bilimsel yayınların üretildikten 2 yıl sonra atıf almaya başladığı düşünülürse 2012 yılında bu konuda yapılacak olan bir çalışma daha etkili sonuçlara ulaşmayı sağlayacaktır. Çalışmanın kapsamı itibariyle yayınların yarı ömürlü olup olmağına ilişkin veriler oluşturulmamıştır. Yazarlar üzerine de detaylandırma yapılmamıştır. B.Ü. bünyesinde transplantasyon konusunda yapılan yayınların çoğunun ilgili tablolarda da belirtildiği üzere tek bir dergide toplandığı görülmektedir. Bu durum yapılan çalışmalarda dergilerin etki faktöründen çok yayın yapma isteğinin etkin olduğunun göstergesidir. Akademisyenlerin hazırladığı çalışmaların daha çok akademik kariyer amaçlı olduğu düşüncesi oluşmaktadır. Yapılan çalışmalardaki yayın başına düşen yazar sayısına bakılarak ortak çalışmaların yaygın olduğu görülmektedir. 9
Bu çalışma örneğiyle birlikte Başkent üniversitesi nin başka bilim alanlarında ürettiği yayınların da incelenmesiyle üniversitenin akademik yayıncılık eğilimi belirlenebilir. Kaynakça Atılgan, Doğan Bilginin organizasyonunda ulusal dizinlerin önemi ve atıf sistemi üzerine düşünceler Sosyal Bilimlerde Süreli yayınlar ve Bilgi Teknolojileri Sempozyumu 2 Nisan 2005 Ankara. Bildiriler. Ankara Yeni Avrasya yayınları, 2005 Garfield, E. (1994). The impact factor: ISI. Current Contents, 25, 3-7. 05 Ocak 2010 tarihinde http://thomsonreuters.com/products_services/science/free/essays/impact_factor/ adresinden erişildi. Pınar Al, Umut Al ve Hatice Kübra Bahşişoğlu, "Science Citation Index'de Hacettepe Üniversitesi: 1975-2003" (Hacettepe University in the Science Citation Index: 1975-2003) Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 21(2): 229-244, Aralık 2004. Pritchard, A. (1969). Statistical Bibliography or Bibliometrics? Journal of Documentation, 24 (4), 348-349. 10
EK 1. Başkent Üniversitesi nin WOS a kaç farklı şekilde girildiği 1 ADANA BASKENT UNIV BAPKENT UNIV ADANA BASKENT UNIV HOSP BARKENT UNIV ANKARA BASKENT UNIV BASHKENT UNIV AYDIN BASKENT UNIV BASHKENT UNIV HASTANESI BABKENT UNIV BASHKENT UNIV HOSP BAGLICA KAMPUSU BASK UNIV HOSP BAIKENT UNIV HASTANESI BASKENT & PAMUKKALE UNIV BASKENT UNIV ADANA SEYHAM HASTANESI BASKENT UNIV ADANA SEYHAN HASTANESI BASKENT UNIV HASTANESI 10 BASKENT UNIV HOSP BASKENT UNIV KONYA UYGULAMA & ARASTIRMA BASKENT UNIV KUBILAY SOK MERKEZI BASKENT UNIV PATOL AD BASKENT UNIV REKTORLUK BASKENT UNIV TIP BASKENT UNIV TIP FAK HOSP BASKENT UNIV LAB BASKENT UNIV UNIV BASKENT YAPRACIK GERIATR REHABIL CTR BASKENT & SCH MED BASKENT UNIV HASTANESI BASKENT HOSP BASKENT UNIV ISTANBUL SAGLYK BASKENT MED SCH BASKENT UNIV MED BASKENT SCH MED BASKENT UNIV SEYHAN HASTANESI BASKENT UNIV DR TURGUT NOYAN HOSP BASKENT UNIV ADANA PEDIAT CARDIOL BASKENT UNIV BASKENT UNIV ADANA HASTANESI YAPRACIK GERIATR REHABIL UNIT 1 Söz konusu verilere Thomson Reuters ın Türkiye temsilcisi bir firmada çalışan meslektaşımız ile yapılan e- posta görüşmesi sonucu elde edilmiştir. 11