İlm î v e A k a d e m i k A r a ş t ı r m a D e r g i s i Ankara 2007
İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi Yıl: 8, sayı: 19, Temmuz-Aralık 2007 ISSN 1302-3543 İmtiyaz Sahibi /Publisher Aseray ltd. şti adına Aytekin Çelebi Editör / Editor Prof. Dr. Ethem Cebecioğlu Editör Yardımcıları / Co-Editors Yrd. Doç. Dr. Halil İbrahim Şimşek Dr. Vahit Göktaş Dr. Sevim Yılmaz Yayın Kurulu/ Editorial Board Prof. Dr. Ethem Cebecioğlu, Prof. Dr. Mehmet Akkuş, Prof. Dr. İrfan Aycan Prof. Dr. Şamil Dağcı, Prof. Dr. Mehmet Özdemir, Prof. Dr. Mehmet Paçacı Prof. Dr. Ahmet Nedim Serinsu, Prof. Dr. İdris Şengül, Prof. Dr. İsmail Hakkı Ünal Prof. Dr. Ali Yılmaz, Prof. Dr. İbrahim Sarıçam, Prof. Dr. Baki Adam Prof. Dr. Mustafa Aşkar, Yrd. Doç. Dr. Zülfikar Güngör Hakem Kurulu / The Board of Referees Prof. Dr. Mehmet Demirci, Prof. Dr. Mustafa Kara, Prof. Dr. Mustafa Tahralı Prof. Dr. M. Erol Kılıç, Prof. Dr. Osman Türer, Prof. Dr. Ethem Cebecioğlu Prof. Dr. Abdulhakim Yüce, Prof. Dr. İbrahim Düzen, Prof. Dr. Süleyman Uludağ Prof. Dr. Erhan Yetik, Prof. Dr. Turan Koç, Prof. Dr. H. Kamil Yılmaz, Prof. Dr. Şaban Ali Düzgün, Prof. Dr. Mustafa Aşkar, Prof. Dr. Dilaver Gürer, Doç. Dr. Himmet Konur, Doç. Dr. Kadir Özköse, Doç. Dr. İsa Çelik, Doç. Dr. Ramazan Muslu, Doç. Dr. Ahmet Ögke, Doç. Dr. Necdet Tosun, Doç. Dr. Hülya Küçük, Doç. Dr. M. Necmettin Bardakçı, Doç. Dr. Süleyman Derin, Doç. Dr. Bünyamin Erul İdare Merkezi Prof. Dr. Ethem Cebecioğlu Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Beşevler / Ankara Tel: 0 312 2126800 www.tasavvufdergisi.net e-posta: tasavvufdergisi@yahoo.com Teknik Hazırlık Halil İbrahim Şimşek Yazı Takip Dr. Sevim Yılmaz Kapak Resmi Galata Mevlevihanesi türbesi ve semahanesinin içini gösteren bir tablo [İstanbul Divan Edebiyatı Müzesi], kaynak: Derviş Çeyizi, haz.: Nurhan Atasoy, s. 125. Kapak Tasarımı Sarakusta, tel: 0 312 4689690 Baskı-Cilt Erkam Matbaası İkitelli Org. San. Sit. Turgut Özal Cad. No: 117/4 İkitelli İstanbul Tel: 0 212 6710700 İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi altı ayda bir yayımlanan hakemli bilimsel yayın organıdır. Yazıların ilmî ve hukukî sorumluluğu yazarlarına aittir. Dergimizde yayımlanan yazılar, elektronik veya yazılı bir ortama izin alınmadan akarılamaz ve çoğaltılamaz. Fiyatı: KDV dahil 20 YTL
İÇİNDEKİLER Prof. Dr. Mehmet DEMİRCİ İçe Dönük Cihad: Mücâhede........ 9-21 Prrof. Dr. İrfan GÜNDÜZ Tasavvufî Bir Kavram Olarak Râbıta........... 23-53 Doç. Dr. Mehmet Necmettin BARDAKÇI Mevlânâ nın Tasavvufî Düşüncesinin Kaynakları...... 55-77 Doç. Dr. Kadir ÖZKÖSE Fas ta Titunfitr Ribatı ve Emgariyye Tarikatı et-taifetü s-sanhasiyye... 79-106 Doç. Dr. Ali YILDIRIM Düm-Tek Simgesi, Raks ve Düm-Tek li Bir Gazel.... 107-121 Yrd. Doç. Dr. Halil İbrahim ŞİMŞEK Kıyâmet ve Alâmetlerinin Tasavvufî Tecrübe Açısından Yorumlanışı.. 123-142 Ar. Gör. Dr. Ahmet Caid HAKSEVER Çorum da Mevlevîlik: Tarihsel Süreci ve Son Temsilcileri.... 143-164 Ar. Gör. Dr. Salih ÇİFT Tasavvuf Araştırmalarında Alman Ekolü: Tasavvuf Alanında Çalışma Yapan Alman Oryantalistler ve Eserleri 165-186 Dr. Ömer YILMAZ Avrupa Birliği Sürecinde Dinî Kimliğin Korunmasında Tasavvuf Disiplinine Duyulan İhtiyaç.... 187-210 Ar. Gör. Dr. Rifat OKUDAN Ebû Bekir Şiblî Hayatı, Orijini ve Tasavvuf Tarihindeki Yeri.... 211-234 Ar. Gör. Dr. İhsan SOYSALDI Halvet Kavramı Üzerine Bir Değerlendirme... 235-243 Ar. Gör. Süleyman GÖKBULUT İlim Tasniflerinde Tasavvufun Yeri...... 245-264
Ar. Gör. Dr. Rifat OKUDAN Aydınoğlu Tekkesi Son Postnişîni Hafız Bekir Necmeddin Sıdkî... 265-295 Ar. Gör. Dr. Yüksel GÖZTEPE Gazalî ve Öncesi Bazı Sufilerin Akla Eleştirel Bakışı. 297-326 Celia GENN, çeviren: Doç. Dr. Hülya KÜÇÜK Çiştiyye Diyasporasından Ulusları Aşan Sufî Hareketine... 327-337 Aziz Ahmed, çeviren: Celal EMANET Şeyh Ahmed Sirhindî nin Siyasî ve Dinî Düşünceleri..... 339-350 Abdülhüseyin HAİRÎ, çeviren: Ar. Gör. Ali ERUĞRUL Sefîne-i Tebriz: İki Kapak Arasındaki Kütüphane.... 351-400 George MAKDISİ, çeviren: Dr. Vahit GÖKTAŞ Kadirî Sûfîsi İbn Teymiyye 401-411 Christopher MELCHERT, çeviren: Dr. Süleyman DOĞANAY Hadis Ravisi Olarak İlk Zâhidler.. 413-425 Tasavvuf Klasikleri - XIX Doç. Dr. Hülya KÜÇÜK Sultan Veled ve Ma ârif Adlı Eseri 427-451 Tasavvuf Üzerine Yapılan Tezler - XIX... 453-459 Hazırlayan: Ar. Gör. Ali TENİK Sempozyum İzlenimleri Uluslararası Mevlânâ Sempozyumu.. 461-471 Hazırlayan: Ar. Gör. Dr. Osman Nuri KÜÇÜK Prof. Dr. Kenan GÜRSOY la Röportaj 473-525
بسم اهلل الرمحن الرحيم Allah a (cc) hamd ü senâ ve Peygamber Efendimize (s) salât ü selâm olsun. dergisinin elinizde bulunan 19. sayısını öncekilerde olduğu gibi dolu bir içerikle siz değerli okuyucularımızın takdirine sunmaktan dolayı mutluluk duyuyoruz. Bu sayıda herbiri alanı açısından ayrı bir değere ve öneme sahip 14 telif makale olmak üzere, 4 yabancı dilden çeviri makale, tasavvuf klasiği, tez tanıtımı yazıları ve sempozyum izlenimi yer almaktadır. İlk makalede Prof. Dr. Mehmet Demirci İçe Dönük Cihad: Mücahede başlıklı yazısıyla tasavvufî düşüncenin eyleme aktarılış unsurlarından biri olan mücahedeyi incelemektedir. Prof. Dr. İrfan Gündüz ün 1992 de yayınladığı Tasavvufî Bir Terim Olarak Rabıta başlıklı yazısını kendisinin izniyle yeniden yayınlıyoruz. Doç. Dr. Ali Yıldırım ın Düm-Tek Simgesi, Raks ve Düm-Tek li Bir Gazel başlıklı musiki-tasavvuf ilişkisini yansıtan önemli bir yazıya yer verilmektedir. Ar. Gör. Süleyman Gökbulut un İlim Tasniflerinde Tasavvufun Yeri gibi alanlarında oldukça ilgi uyandıracak birçok çalışma bu sayıda siz okuyucuların dikkatine sunulmaktadır. Ayrıca önceki sayılardan beri süregelen tasavvuf akademisyenleri ile yapılan röportajların yayınlanması geleneğimize bu sayıda Galatasaray Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Kenan Gürsoy la devam ediyoruz. Hocamızın uzun yıllara dayanan tecrübelerini ve düşüncelerini kısmen de olsa bu röportajda bulacağınızı umuyoruz. Geçen sayıda Aralık 2007 de çıkaracağımızı duyurduğumuz İbnü l-arabî Özel Sayısı için yazılarınızı bekliyoruz. Ancak derginin editörlük ve teknik hazırlık aşamasında ilgili arkadaşlarımızın işini düzenli olarak yapabilmeleri için gönderilecek yazıların metin, dipnot ve kaynakça açısından mutlaka bu sayfanın arkasında yer alan yazım ilkelerine uygun hale getirilerek iletilmesi gerekmektedir. Bugüne kadar geçen sekiz yıllık süreçte kapsamlı çalışmalarıyla her çıkan sayıyı zenginleştiren bilim âşıklarına, titiz okumalarıyla dergimizdeki bilimsel kalitenin sürekli artmasına yardımcı olan hakem hocalarımıza, yazı takibinden başlayıp derginin yayınlandığı ana varıncaya kadar özverili bir şekilde çalışan ve emeğini esirgemeyen yol arkadaşlarıma, maddî ve manevî desteklerini her zaman yanımızda bulduğumuz dostlara yayın kurulumuz adına kalbî teşekkürlerimi sunuyorum. Prof. Dr. Ethem CEBECİOĞLU Editör
TASAVVUF İLMÎ VE AKADEMİK ARAŞTIRMA DERGİSİ YAZIM İLKELERİ 1. Dergimize gönderilen yazılar, PC Microsoft Office Word (en az Office 2000 sürümü) programında yazılmalı veya bu programa uyarlanarak gönderilmelidir. Metin sonuna bibliyografya, İngilizce-Türkçe özet (özetler 100-150 şer kelime arası olmalı), anahtar kelimeler (her iki dilde beşer adet) ve makalenin İngilizce başlığı eklenmelidir. Gönderilen yazı burada belirtilen sayfa ve yazım düzeninde ekleriyle birlikte toplamı 30 sayfayı aşmamalıdır. 2. Çeviri, sadeleştirme ve transkripsiyon yazılarına orijinal metinlerinin fotokopisi eklenmelidir. 3. Sayfa düzeni: A4 boyutunda, kenar boşlukları soldan 3,5 cm, sağdan 3 cm, üstten 3,5 cm ve alttan 3 cm şeklinde ayarlanmalıdır. 4. Yazı biçimi: Metin kısmı Times New Roman yazı tipi, 12 nk ve başlıklar bold olarak yazılmalıdır. Ana metin kısmı 1,5 satır aralıkla, dipnotlar ise tek satır aralıkla ve Times New Roman yazı tipinde 10 nk ile yazılmalıdır. 5. Dipnotlarda aşağıda belirtilen kaynak gösterme usullerine uyulması gerekir: a. Kitap: Basılmış eser; yazar adı ve soyadı, eser adı (italik), çeviri ise çevirenin, tahkikli ise tahkik edenin, sadeleştirme ise sadeleştirenin, edisyon ise editörün veya hazırlayanın, yayınevi, kaçıncı baskı olduğu, baskı yeri ve tarihi, cildi, sayfası. Telif Arapça eser örnek: Suad el-hakim, el-mu cemu s-sûfî: el-hikme fî hudûdi l-kelime, Daru Nedre, Beyrut 1981, s. 240. Çeviri eser örnek: Suad el-hakim, İbnü l-arabî Sözlüğü, çev.: Ekrem Demirli, Kabalcı Yay., İstanbul 2005, s. 240. Tez örnek: Mahmut Erol Kılıç, Muhyiddin İbnu l-arabî de Varlık ve Mertebeleri: Vücûd ve Merâtibu l-vücûd, (Basılmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1995, s. 51. Yazma eser; yazar adı, eser adı (italik), Kütüphanesi, varsa kütüphane bölümü, kayıt numarası, varak numarası. Yazma eser örnek: Mehmed Emin Tokadî, Şerh-i Kelimât-ı Hâcegân, Millet Ktp., Ali Emîrî- Şer iyye, no: 832, vr. 18. Hadis kitaplarında, ilgili eserin hadis alanında meşhur olan referans yöntemi kullanılmalıdır. Örnek: Buharî, es-sahîh, İman 1. b. Makale: Yazar adı soyadı, makale adı (tırnak içinde), dergi veya eser adı (italik), çeviri ise çevirenin adı, yayınevi, baskı yeri ve tarihi, cildi, sayı numarası, sayfası Telif makale örnek: O. Nuri Küçük, Zaman Düşüncesinin Tasavvufî Açılımı, Tasavvuf, Ankara 2002, c. V, sayı: 9, s. 221. Çeviri makale örnek: Hamid Algar, İlk Dönem Nakşbendî Geleneğinde İbnü l-arabî nin Düşüncelerinin İzleri, çev.: Salih Akdemir, İslâmî Araştırmalar, Ankara 1991, c. V, sayı: 1, s. 20. c. Basılmış sempozyum bildirileri ve ansiklopedi maddeleri, makalelerin referans veriliş düzeniyle aynı olmalıdır. d. Dipnotlarda kullanılan kaynak ilk geçtiği yerde yukarıdaki şekilde tam künye ile verilmelidir. İkinci defa gösterilen aynı kaynaklar için; yazarın soyadı veya meşhur adı, eserin kısa adı, birden çok cilt varsa cildi ve sayfa numarası yazılır. Örnek: Kuşeyrî, er-risale, s. 21. e. Arapça eser isimlerinde, birinci kelimenin ve özel isimlerin baş harfleri büyük, diğerleri küçük harflerle yazılmalıdır. Farsça, İngilizce, vb. diğer yabancı dillerdeki ve Osmanlı Türkçesi ile yazılan eser adlarının her kelimesinin baş harfleri büyük olmalıdır. f. Birden çok yazarı ve hazırlayanı olan eserlerde her şahıs isminden sonra virgül konmalıdır. g. Ayetler italik karakterle yazılmalı, referansı (sure adı, sure no/ayet no) sırasına göre verilmelidir. Örnek: el-bakara, 2/10. h. Dipnot referans numaraları noktalama işaretlerinden sonra konulmalıdır. 6. Dergimizde kullanılan bazı genel kısaltmalar: bakınız: bk., karşılaştırınız: krş., adı geçen eser: age, adı geçen makale: agm, aynı müellif: a.mlf, Yayınları: Yay., kütüphane: Ktp., numara: no:, ölümü: ö., tarihsiz: ts., yayın yeri yok: yy., aleyhi s-selam: (s),, miladî: M., Hicrî: H., celle celalühu (cc), Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi: DİA, MEB İslâm Ansiklopedisi: İA, Üniversite: Ü., yardımcı: Yrd., Araştırma Görevlisi: Ar. Gör., çeviren: çev.:, hazırlayan: haz.:, editör: edit.:, tahkik: tahk.:, sadeleştiren: sad.:, cilt: c., sayfa: s., Hazreti: Hz., varak: vr., sayfadan sayfaya: ss., mektup numarası: m.no:, hadis numarası: h.no: Not: Kısaltmalara ait kelimeler ve harfler arasındaki virgüller sadece ayırım içindir.
Ehl-i gaflet zan eder ki yığdığım eşyâ benim Bilmez o mağlûb-i gaflet bir kuru kavga benim Erzurumlu Muhammed Lütfi Hattat: Abdülhadi (Erol) DÖNMEZ