TÜRKİYE SPOR HEKİMLERİ DERNEĞİ SPOR HEKİMLİĞİ UZMANLIK ÖĞRENCİSİ EĞİTİM PROGRAMI VE İZLEM REHBERİ Adı-Soyadı: Doğum Tarihi: Doğum Yeri: Adres: Tel: Başlama Tarihi: Sorumlu Öğretim Üyesi (Tez Danışmanı):
. Spor Hekimliği Uzmanlık Alanı Tanımı ve Kapsamı Spor Hekimliği, spora bağlı ortaya çıkan yaralanmalar ve onların engellenmesi, teşhisi ve tedavisi ile ilgilenen bir tıp alanıdır. Yaralanmanın engellenmesi ve tedavisi ile sporcunun sağlığını en uygun şekilde idame ettirmek ve performansını en üst düzeye çıkarmak amaçlanmıştır. Buna karşılık terim olarak Spor Hekimliği genellikle çoğu kişi tarafından spor yaralanmaları sonrası rehabilitasyonun yapıldığı bir alan olarak algılanmaktadır. Amerikan Spor Hekimliği Birliği (ACSM) spor hekimliğinin tarifini, egzersiz ve spor ile ilişkili olan fizyolojik, biomekanik, psikolojik ve patolojik durumlar ile uğraşan çok alanlı ve alanlar arası bir çalışma şeklinde yapmıştır. Dünya Spor Hekimliği Federasyonu'nun (FIMS) tanımına göre de, egzersiz, antrenman ve sporun -ayrıca hareket eksikliğinin (sedanter yaşamın)- sağlıklı ve hastalıklı bireyler üzerindeki etkilerini inceleyen, tanı, önlem, tedavi ve rehabilitasyon konularında harekete katılan her yaştaki ve cinsteki bireylere yardımcı olacak çalışmalar üreten teorik ve uygulamalı bir tıp dalı olarak ifade edilmektedir. Yaşam kalitesini arttırmak için egzersiz ve spora katılımı özendirmek ve katılım sırasında ortaya çıkan sorunları en kısa zamanda çözümleyerek aktiviteye geri dönüşü sağlamak spor hekimliğinin temel uğraşısıdır. Bu tanılardan da anlaşılacağı gibi asıl anlamda spor hekimliğinin sadece yaralanmaların tedavisi ile değil aynı zamanda egzersiz ve spor performansının değişik yanları ile de ilgili olduğunu görmek mümkündür. Günümüzde egzersiz ve sporun insan sağlığı üzerindeki olumlu ve olumsuz etkilerini ortaya çıkarmak, sorunların teşhis ve tedavilerini, sporcu performansının tıbbi yönlerini klinik ve araştırmalar çerçevesinde ele almak için pek çok disiplin ortaklaşa bir işbirliği içindedir. Bunlar arasında beden eğitimi uzmanı, spor psikoloğu, spor fizyoterapisti, beslenme uzmanı ve spor hekimi vardır. Spor hekimliğinin temel görevleri şu şekilde sıralanabilir: a) spora katılım öncesi sağlık muayenesi ile bireylerin egzersize uygunluğunu değerlendirmek; b) bireysel ve dolayısıyla toplumsal sağlığın korunması ve geliştirilmesi yönünde egzersize katılımla ilgili araştırma yapmak ve eğitici rol oynamak; c) sağlığın korunması ve geliştirilmesi için egzersiz reçetesi oluşturmak ve bunu uygulatmak; d) spora katılımla ortaya çıkan akut veya kronik sağlık sorunları veya yaralanmaların muayene, ölçme ve değerlendirmesini yapmak, tanısını koymak ve medikal ve sportif rehabilitasyon tedavilerini planlamak, gerektiğinde ilgili uzmanlık dallarına yönlendirmek; e) saha hekimi olarak spor alanlarında ilk yardım uygulamaları yapmak; f) spor kulüplerinde takım hekimliği uygulamaları yapmak; g) her türlü doping yöntemi ile mücadele çalışmalarına katılmak; g) tedavisinde egzersizin yararlı olduğu diabet, astım, obezite, hipertansiyon, değişik psikiyatrik sorunlar (depresyon, uyku sorunları ) gibi değişik hastalıklarda egzersiz reçetelerinin hazırlanması ve egzersizin etkilerinin takibini yapmak. Anlaşılacağı üzere spor hekimliği uzmanlığı sadece lisanslı sporcuya hizmet eden bir hekim değildir. Spora yeni başlayacak her yaştan bireylerin sağlık
kontrollerinin yapılması, spora katılımda ortaya çıkan sağlık sorunları ve yaralanmaların çözümleri, sağlığın korunması ve geliştirilmesi yönünde sporun yararlarının eğitim yoluyla bireylere aktarılması, tedavisinde egzersizin fayda sağladığı değişik hastalıklar spor hekimliğinin perspektifi içinde düşünülmektedir. Bu amaçlar doğrultusunda genel sporcu sağlığı ve spor yaralanmalarından korunma, spor yaralanmalarının tanı, tedavi ve sportif rehabilitasyonu, spora başlamak isteyenler için sağlık kontrolleri ve öneriler, sporcu lisans muayeneleri, kronik hastalıklar için egzersiz önerileri (Yüksek Tansiyon, Şeker Hastalığı, Obezite...), sporculara sporcu beslenmesi, doping, ergojenik yardım, sporcu psikolojisi vb. konularda öneri ve tedavi hizmeti verilmektedir.. Yasal noktalar Tababet uzmanlık tüzüğünün, uzmanlık öğrenciliği (asistanlık) ile ilgili bazı maddeleri Madde. Türkiye de tababet dallarında uzman olmak ya da uzmanlık belgesi almak, bu tüzük hükümlerine tabidir. Asistan tanımı: Madde. Bu tüzükte geçen asistan deyimi, tababet dallarından birinde uzman olabilmek için bilgi ve becerisini geliştirmek amacıyla özel mevzuatına ve bu tüzük hükümlerine göre öğrenim, eğitim ve uygulama yapmak ve bilimsel esaslara göre yetiştirilmek üzere atanan kişi anlamına gelir.. maddede yazılı kurumlarda uzmanlık eğitimi görmekte olanlar, unvan ve kadroları ne olursa olsun, bu tüzüğün uzmanlık eğitimi ve uzmanlık belgesi yönünden asistanlar için öngördüğü esaslara tabidirler. Madde. Uzmanlar; tıp fakülteleri, diş hekimliği fakülteleri, Gülhane Askeri Tıp Akademisi ile Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığınca yetkili kılınan sağlık kurumlarınca yetiştirilir..spor hekimliği uzmanlık eğitimini genel özellikleri Spor Hekimliği uzmanlık eğitim programının süresi, yürürlükteki kanun ve yönetmeliklere göre yıldır. Programa başlamadan önce her asistanın kendine verilen eğitim programını okuyarak süre hakkında bilgi sahibi olması istenir ve program süresince önemli bir engel olmamışsa, program zamanında tamamlanır. Programın yürütülmesinde süreyi etkileyen bir engel olursa, yıllık süre yönetmeliklerin izin verdiği gerekli durumlarda Anabilim Dalı Akademik Kurulunun kararı ile yıla kadar uzatılabilir.. Sorumlu olduğu çalışma saatleri ve nöbet planı Spor Hekimliği ABD da çalışan uzmanlık öğrencileri için çalışma saatleri hafta içi her gün 0.00.00 arasıdır. Bilimsel araştırma, sporcu performans analizleri v.b uygulamalar durumunda bu saatlerde değişiklik yapılabilir. Spor Hekimliği ABD da rutin nöbet yoktur. Rotasyonlardaki nöbet uygulamaları ilgili birim tarafından belirlenir ve düzenlenir.
.Dış Rotasyonlar Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon: Ortopedi: Kardiyoloji: Başlangıç Bitiş Eğitim Dönemi. Katıldığı Toplantılar Kongre* Sempozyum* Panel* Seminer ** (Bölüm dışı). Yıl Açıklamalar. Yıl Açıklamalar. Yıl Açıklamalar. Yıl Açıklamalar *Her yıl en az kongre, sempozyum veya panele katılması zorunludur. ** Her yıl en az bölüm dışı seminere katılması zorunludur.. Bölüm İçi Toplantılar(Uzmanlık öğrencisinin hazırlayacağı)
Seminerler Konu Tarih. Yıl. Yıl. Yıl. Yıl Seminer Literatür Seminer Literatür.Seminer Literatür Seminer Literatür Seminer Literatür Seminer Literatür Seminer Literatür Seminer Literatür. Bilimsel Araştırmalar ve Tez Çalışmaları Katıldığı ve/veya yürüttüğü araştırmalar. yıl. yıl. yıl. yıl Tez Konusu: Tez Danışmanı: Tez Etik Kurul Onay Tarihi: Sınav Jürisine Sunum: Verildiği Tarih: Başlama Tarihi:. Bilimsel Yayınlar
Ulusal Uluslararası Yayın (Makale,derleme veya olgu sunumu) Sözlü Bildiri Poster
0. SPOR HEKİMLİĞİ ANABİLİM DALI UZMANLIK ÖĞRENCİSİ UYGULAMA-GİRİŞİM ÇİZELGELERİ A) Spor Hekimliği Laboratuar Uygulamaları Adı-Soyadı: Uygulama İzokinetik test T İ İzokinetik egzersiz T İ Proprioseptif T değerlendirme İ Saha testleri T İ Mekanoterapi T İ Hareket analizi T İ VO maks. T Tayini İ Anaerobik testler T İ Fonksiyonel T testler Antropometrik İ T ölçümler İ T: Tarih, İ: İmza En az 0 uygulama yapması şart. Performans testleri Uygulama Sayısı
B) Spor Hekimliği Poliklinik Uygulamaları Uygulama adı-sayısı Muayeneler -Diz eklemi ve uyluk (en az 0 uygulama) Uygulama yeri Spor hekimliği AD., Ortopedi ve Travmatoloji AD. ve/veya Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon AD. 0 0 0 -Ayak-ayakbileği, alt bacak (en az 0 uygulama) Tarih İmza
0 0 -Omuz eklemi, kol (en az 0 uygulama) 0 0
0 -Dirsek, ön kol (en az 0 uygulama) 0 0 -El-elbileği (en az 0 uygulama) 0 - Bel ve Kalça bölgesi (en az 0 uygulama)
0 0 - Servikal bölge (en az 0) 0 0 -Torakal bölge muayenesi (en az 0 uygulama)
0 Sporcu Lisans Muayenesi ve spor öncesi klinik değerlendirme (en az 0 uygulama) 0 0 0
0 0 Sportif Rehabilitasyon uygulamaları ( Yaralanmaların sıklığı göz önüne alınarak öncelikle diz, ayak-ayak bileği, omuz, kas-tendon yaralanmaları ve aşırı kullanım yaralanmalarının her biri için en az 0 hastanın tanısı, takibi ve tedavi izlemi; diğer yaralanmaların her biri için en az hasta takibi olmak üzere toplam en az uygulama 0 0
0 0 0 0
0 0 0 00 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 Sistemik hastalıklar ve egzersiz uygulamaları (Hipertansiyon, kardiyak diğer sorunlar, gebelik ve egzersiz, diyabet, obezite, diyaliz hastaları, psikiyatrik sorunlar, kanser olguları, organ nakli hastalarında her biri için en az hasta takibi olmak üzere en az 0 uygulama) 0 0
0 Sportif yarışmalar, takım sporları, antrenman sahalarında uygulama (Futbol, basketbol, voleybol, kış sporları, atletizm, yüzme sporlarında her biri için en az yarışma izlemi ve diğer branşlar için 0 uygulama olmak üzere toplam 0 uygulama. Bu uygulamalar bölgesel spor kulüpleri ve sporcu sağlığı ile ilgilenen diğer kuruluşlarla yapılacak protokollere göre geliştirilir.) 0 0 0
0 El becerisi gerektiren tedavi uygulamaları (intraartiküler, intramuskuler, yumuşak doku enjeksiyonları, eklem aspirasyonu işlemlerinin her biri için en az uygulama, kas-tendon ve eklem yaralanmalarında her bir bölge yaralanması için en az uygulama olmak üzere toplam 0 uygulama) 0 0 0
0 0 Spor Hekimliği danışmanlık uygulamaları (Sporcu beslenmesi ve ergojenik yardım, doping, sporcu psikolojisi, temel antrenman bilgileri ve değişik ortamlarda spor konularında her biri için en az 0 uygulama) 0 0
0 0 0 ORTOPEDİ VE TRAVMATOLOJİ ABD. ROTASYONUNDA YAPILACAK UYGULAMALAR Akut multipl travmalı hastaya yaklaşım (en az uygulama) Akut-kronik dislokasyonlar (Omuz için, dirsek eklemi için, el parmak için, diz ve ayak bileği için er uygulama)
0 Fraktürler (Uyluk-diz çevresi, bacak-ayakbileği-ayak parmak, stres kırığı, omuz çevresi-klavikula, kol, önkol, el-elbileği fraktürlerinde her birisi için en az hasta takibi) 0 Tendon yaralanmaları (aşil tendonu ve supraspinatus tendon rüptürlü en az hasta takibi) Atelleme ( Diz, ayakbileği, dirsek, önkol, el-elbileği yaralanmalarında her biri için en az uygulama) 0
Özel bandajlama teknikleri (Velpau ve bandaj, her biri için en az uygulama) Artroskopik cerrahi izlemi (en az 0 uygulama) 0 0 FİZİKSEL TIP VE REHABİLİTASYON ABD. ROTASYONUNDA YAPILACAK UYGULAMALAR Osteoartrit ve egzersiz uygulaması (en az hasta ) Ayırıcı tanı bilgi ve becerisi geliştirme amaçlı hasta takibi (romatolojik kökenli, fibromyaljili, osteoartritli ve torasik çıkış sendromlu en az hasta takibi)
0 Kas iskelet sistemi yaralanmalarında fiziksel ajanların yeri (elektroterapi, en az 0 uygulama izlemi) 0 KARDİYOLOJİ ABD. ROTASYONUNDA YAPILACAK UYGULAMALAR Akut miyokard infarktüs lü hasta takibi (en az ) Supraventriküler aritmi li hasta takibi (en az ) Ventriküler aritmi li hasta takibi (en az ) İletim blok lu hasta takibi (en az )
Kapak hastalıkları (en az hasta) EKG değerlendirmesi (patolojik-normal ayırımı, en az 0 uygulama) 0 0 0
0 0 Eforlu EKG testi (en az 0 uygulama) 0 0
0 0 0 Holter uygulamaları (en az ) Acil kardiyak resusitasyon uygulaması (en az )
SPOR HEKİMLİĞİ ANABİLİM DALI UZMANLIK ÖĞRENCİSİ ORYANTASYON KURSU VE TEMEL EĞİTİM İÇERİĞİ - Oryantasyon kursu her yıl eğitim döneminde Anabilim Dalı öğretim üyeleri tarafından akademik takvim dâhilinde anlatılır. Temel Eğitim Konuları. Spor Hekimliği nin tanımı, tarihçesi, gelişimi. Bölüm içi çalışma düzeni ve sorumluluklar.kas-iskelet sistemi yaralanmalarına giriş ve muayene (Teorik + Uygulama) - diz - ayak-ayakbileği - omuz - bel - boyun ve sırt - kalça ve kasık - dirsek-elbileği-el - Diğer bölgeler ve yumuşak doku. Spor öncesi klinik değerlendirme. Akut spor yaralanmalarına yaklaşım. Spor yaralanmalarında terapötik egzersizler. Spor yaralanmalarından korunma yöntemleri. Sporcuda ergojenik yardım ve doping. Sportif rehabilitasyonda fizik tedavi ajanlarının yeri 0. Spor yaralanmalarında medikal tedavinin yeri. Kronik hastalıklarda egzersizlerin yeri. Değişik ortamlarda spor. Egzersiz fizyolojisine giriş - Egzersizin vücut sistemleri üzerine etkileri - Kasın yapısı, fizyolojisi, kasılma şekilleri - Aerobik ve anaerobik enerji sistemleri - Performans testleri. Bilimsel araştırma kuralları ve araştırma yapılırken dikkat edilmesi gereken noktalar Sorumlu Öğretim Üyesi Tarih
SPOR HEKİMLİĞİ ANABİLİM DALI UZMANLIK ÖĞRENCİSİ EĞİTİM DEĞERLENDİRME FORMU Adı-Soyadı:. Geliştirilmesi gerekir: (0 Puan ve altı). Yeterli: (0-0 puan). Ustalaşmış: ((0-00 puan). Değerlendirilmedi Kurallara uymama, yanlış Uygulama- Bilgi veya eksik Uygulama-Bilgi Uygulamaları-Bilgiyi doğru olarak yapma ve kullanma, zaman zaman eğiticinin yardımına ve önerilerine ihtiyaç duyma Uygulamaların-Bilginin tam, doğru ve yardıma gerek olmadan yapılabilmesikullanılabilmesi Değerlendirme noktaları. ay.ay.ay.ay 0.ay.ay Göreve bağlılık Mesleki Dil bilgisi Teorik Bilgi (Yapılacak yazılı sınav sonucu) Poliklinik ve Hastaya yaklaşım becerisi Girişimsel beceriler Laboratuar çalışmaları Bilimsel araştırma kurallarına uyma Bilimsel proje üretme, takip ve değerlendirme becerileri Seminer-Literatür v.b. çalışma hazırlama ve Sunum becerisi Sonuç ve Yorumlar:
SPOR HEKİMLİĞİ ANABİLİM DALI UZMANLIK ÖĞRENCİSİ EĞİTİM MÜFREDATI.YIL: - Oryantasyon kursu (Teorik+Uygulama) - Poliklinik hizmetleri (. aydan itibaren aktif katılım) - seminer - literatür sunumu - kongre veya benzer bir etkinliğe katılım - Gerektiğinde öğrenci derslerine katılım - Bölüm içinde yapılan bir araştırmaya katılım ve/veya yürütme - Acil ABD tarafından belirlenen tarihlerde ay süreli Acil rotasyonu ( tarihi değişebilir) - Son ay da Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon ABD rotasyonu -.ve. aylarda değerlendirme.yil: -. ayı takiben 0 ay süre ile Ortopedi ve Travmatoloji ABD rotasyonu - seminer - literatür sunumu - kongre veya benzer bir etkinliğe katılım - Sene sonunda tez ve tez danışmanının belirlenmesi -. ve. aylarda değerlendirme.yil: - Ortopedi ve Travmatoloji rotasyonunun tamamlanması - Son aylık sürede Kardiyoloji ABD rotasyonu - Poliklinik hizmetleri - Yayın niteliğinde araştırma raporu - seminer - literatür sunumu - kongre veya benzer bir etkinliğe katılım - Tez çalışması - 0. ve. aylarda değerlendirme.yil: - Tez çalışmasının bitirilmesi - seminer - literatür sunumu - Poliklinik hizmetleri - Tez çalışması savunması - Uzmanlık sınavına katılım
SPOR HEKİMLİĞİ ANABİLİM DALI UZMANLIK ÖĞRENCİSİ EĞİTİM MÜFREDATI ÇİZELGESİ ETKİNLİK ZAMAN Oryantasyon Seminer** Literatür** Araştırma* Kongre* Tez çalışmaları Poliklinik** Rotasyon Değerlendirme.yıl.yıl.yıl.Yıl.ay.ay.ay.ay.ay.ay.ay.ay.ay 0.ay.ay.ay.ay.ay.ay.ay.ay.ay.ay.ay.ay 0.ay.ay.ay.ay.ay.ay.ay.ay.ay.ay.ay.ay 0.ay.ay.ay.ay.ay.ay.ay.ay.ay.ay.ay.ay 0.ay.ay.ay * Yıl içerisinde yapılacak ** Zamanları değiştirilebilir
KAYNAKLAR. American College of Sports Medicine. Web site: www.acsm.org. Athletic injuries and rehabilitation () JE Zachazewski, DJ Magee, WS Quillen. Canadian academy of sport medicine. Web site: www.casm-acms.org. European Federation of Sports Medicine Associations. Web site: www.efsma.net. Functional rehabilitation of sports and musculoskeletal injuries (). WB Kibler, SA Herring, JM Press, PA Lee.. Manuel of Sports Medicine (). Safran MR, Mc Keag DB, and Van Camp SP.. Muenster University Institut für Sportmedizin. Web site: http://sportmedizin.unimuenster.de/lehre/index.html. Norwich University Sports Medicine Course Descriptions. Web site: www.norwich.edu/academics/mathematics/sportmedcourses.html. Principles of Exercise Testing and Interpretation. (), Wasserman, K; Hansen, JE; Darryl, SY; Whipp, BJ & Casaburi, R. 0. Physiological Basis for Exercise and Sport (). Fox, F, Bowers, R, & Foss, M.. Sports medicine manual (0) International Olympic Committee (IOC) Medical Commission.. Sport Injuries. Mechanism, Prevention, Treatment. (00)Fu FH, and Stone DA.. The American Medical Society for Sports Medicine (AMSSM) Web site: www.amssm.org. The International Federation of Sports Medicine. Web site: www.fims.org/fims/frames.asp. What is a sports medicine specialist? A pilot study. Br J Sports Med 000;: