İŞYERLERİNDE KİMYASAL MARUZİYETLERDEN KORUNMA YÖNTEMLERİ Dr. Z. Cüneyt AKYILDIRIM Ak-Kim Kim. San. ve Tic. A.Ş. www.iyhd.org.tr
KİMYASAL MADDELER ARTIYOR!!! 71.000.000 Organik ve İnorganik Kimyasal Madde(CHEMCATS) 64.219.125 (Chemical Abstracts Service (CAS) (10.12.2012) http://www.cas.org/content/counter Her gün kullanıma giren binlerce yeni kimyasal madde(2500/gün)
KİMYA SANAYİ Tarım ilaçları, sentetik gübreler, veteriner ilaçları, sentetik elyaflar, sabun, deterjan, temizleyiciler, plastik hammaddeleri, beşeri ilaç sanayi, kozmetik sanayi, boya, yardımcı maddeler, deri, tekstil, inşaat (boru, levha, kapı, pencere vb.), yapıştırıcı, derz, dolgu maddeleri, izolasyon malzemeleri, fotoğraf malzemeleri, barut ve patlayıcılar gibi birçok sanayi alanına nihai ve ara ürün sağlamaktadır.
KİMYA SEKTÖRÜNDE ÇALIŞAN SAYISI 2004 2005 2006 2007 2008 2009 GENEL TOPLAM 7.541.452 8.939.894 9.419.476 9.829.061 10.087.751 9.526.769 İMALAT SANAYİ 2.404.342 2.583.747 2.684.240 2.776.303 2.858.485 2.584.773 KİMYA SEKTÖRÜ 191.348 203.330 212.513 211.675 229.759 229.465 PAY(%) 7,96 7,86 7,91 7,62 8,03 8,88 (T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Kimya Sektörü Raporu 2012/2)
Kimya sektörü, rekor artışla ihracatın lokomotifi oldu! Kimya sektörü, açıklanan Ekim ayı ihracat rakamları ile Türkiye ihracatının yeni lideri oldu. Sektör, uzun bayram tatiline rağmen Ekim ayında otomotiv ile hazır giyim ve konfeksiyon ihracatını geride bıraktı. Geçtiğimiz ay ihracatını yüzde 23,35 oranında artıran kimya sektörü, 1 milyar 659 milyon dolarlık ihracata imza attı. Ocak Ekim dönemindeki kimya ihracatı ise 14 milyar 625 milyon dolara ulaştı. (http://ekonomiajandasi.net) 2011 Kimya ürünleri ithalatı:37,8 Milyar Dolar 2011 Kimya ürünleri ihracatı:13 Milyar Dolar (T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Kimya Sektörü Raporu 2012/1)
Kimyasal madde : Doğal halde bulunan veya üretilen veya herhangi bir işlem sırasında veya atık olarak ortaya çıkan veya kazara oluşan her türlü element, bileşik veya karışımlardır. Tehlikeli kimyasal madde : a) Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, toksik, çok toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, alerjik, kanserojen, mutajen, üreme için toksik ve çevre için tehlikeli özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeler, b) Yukarıda sözü edilen sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal, fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma veya işyerinde bulundurulma şekli nedeni ile işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeler, c) Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelerdir. Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik (26/12/2003 tarih ve 25328 sayılı R.G.)
KİMYASAL MADDELER MASUM MUDUR?? SUÇLU MUDUR??
KİMYASAL MADDE MARUZİYET MODELİNİN TANIMLANMASI Kimyasal madde hakkında yeterli bilginin edinilmesi(mgbf) Üretim, kullanım, taşınma ve depolanma aşamalarını kapsayan risk değerlendirme çalışmaları Maruziyetin objektif yöntemlerle tespiti *Ortam ölçümleri *Kişisel maruziyet ölçümleri *Maruziyet sonucu insan organizmasında oluşan metabolitlerin veya kimyasal maddenin kendisinin tespit edilmesi *Kimyasal maddenin insana verdiği zararların tespit edilmesine yarayan tetkiklerin yapılması Maruziyetin değerlendirilmesi ve aksiyonların alınması
KİMYASAL MADDE MARUZİYET MODELİNİN TANIMLANMASI Kimyasal madde hakkında yeterli bilginin edinilmesi(mgbf); Öncelikle Tehlikeli maddeler ve müstahzarlara ilişkin güvenlik bilgi formlarının hazırlanması ve dağıtılması hakkında yönetmelik (26.12.2008/27092 RG, 5. mükerrer) uyarınca hazırlanmış olması gereken Malzeme Güvenlik Bilgi Formu na ulaşılmalıdır.ilgili kimyasal maddeyi satan firmanın, yine yönetmeliğe uygun olarak, bu konuda eğitim almış kişiler tarafından hazırlanmış olan MGBF yi, ücretsiz ve Türkçe olarak kimyasal madde ile birlikte kullanıcı firmaya vermesi gerekmektedir.
KİMYASAL MADDE MARUZİYET MODELİNİN TANIMLANMASI Kimyasal madde hakkında yeterli bilginin edinilmesi(mgbf); 1. Madde/Müstahzar ve Şirket/İş Sahibinin Tanıtımı, 2. Bileşimi/İçeriği Hakkında Bilgi, 3. Tehlikelerin Tanıtımı,(R İbareleri) 4. İlk Yardım Tedbirleri, 5. Yangınla Mücadele Tedbirleri, 6. Kaza Sonucu Yayılmaya Karşı Tedbirler, 7. Elleçleme ve Depolama şartları 8. Maruziyet Kontrolleri/Kişisel Korunma, 9. Fiziksel ve Kimyasal Özellikler, 10. Kararlılık ve Tepkime halleri, 11. Toksikolojik Bilgi(LD 50, LC 50) 12. Ekolojik Bilgi, 13. Bertaraf Bilgileri, 14. Taşımacılık Bilgileri, 15. Mevzuat Bilgileri(Etiket bilgileri,r ve S İbareleri) 16. Diğer Bilgiler.
Risk Tanımlamaları (R İbareleri) R 20 - Solunması halinde zararlıdır. R 21 - Cilt ile temasında zararlıdır. R 23 - Solunması halinde toksiktir. R 24 - Cilt ile temasında toksiktir. R 26 - Solunması halinde çok toksiktir. R 45 - Kansere neden olabilir. R 46 - Kalıtımsal genetik hasarlara neden olabilir. R 39/23/24 - Toksik: Solundugunda ve cilt ile temasında tedavisi mümkün olmayan çok ciddi etkilerin görülme tehlikesi. Risk & Güvenlik (R&S) İbareleri, tehlikeli kimyasalların güvenle kullanımını ve en önemlisi personelinizin sağlığını garanti etmek için kullanılan etiketlemede temel bir kılavuzdur. Risk İbareleri bir maddenin fizikokimyasal, çevresel ve sağlık tehlikelerinin genel bir tanımlamasını verir ve güvenlik ibareleri güvenli depolama, kullanım, imha, ilk yardım ve çalışan güvenliği hakkında bilgi sağlar.
Güvenlik Tanımlamaları (S İbareleri) S 30 - Bu ürüne kesinlikle su eklemeyin. S 33 - Statik elektrik bosalımlarına karsı önlem alın. S 35 - Bu madde ve kabı güvenli bir biçimde bertaraf edilmelidir. S 36 - Uygun koruyucu giysi giyin. S 37 - Uygun eldiven giyin. S 38 - Yetersiz havalandırma sartlarında uygun solunum cihazı takın. S 39 - Koruyucu gözlük / maske kullanın. S 40 - Bu maddenin bulasmıs oldugu tüm esyaları ve zemini... (üretici tarafından belirlenir) ile temizleyin. S 41 - Patlaması ve/veya yanması halinde yayılan dumanı solumayın. S 42 - Tütsüleme (fümigasyon) / püskürtme yaparken uygun solunum cihazı takın. Uygun ifade üretici tarafından belirlenir ).
LD50 (Medyan letal doz): Solunum yolu dışında diğer bir yol ile organizmaya girerek etki gösteren katı veya sıvı haldeki kimyasal maddenin belli koşullarda bir defada verildiğinde, verildiği gruptaki hayvanların %50 sini öldüren dozdur. Birimi mg/kg dır. LC50 (Medyan letal konsantrasyon): Solunum yolu ile organizmaya girerek etki gösteren gaz halindeki kimyasal bileşiklerin akut toksisite ölçüsüdür.belirli koşullarda solunum yolu ile bir gruptaki hayvanların % 50 sini öldüren kimyasal maddenin solunan havadaki konsantrasyonu olup, birimi ppm veya mg/m3 tür
KİMYASAL MADDE MARUZİYET MODELİNİN TANIMLANMASI Üretim, kullanım,taşınma ve depolanma aşamalarını kapsayan risk değerlendirme çalışmaları; Risk değerlendirme çalışmasının ayrıntıları, Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik (26/12/2003 tarih ve 25328 sayılı R.G.) içerisinde yer alan 2. bölümde İşverenin Yükümlülükleri konu başlığı altında yer almaktadır. Risk değerlendirme çalışmaları ile ilgili olarak uyulması gereken diğer bir yönetmelik, T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü tarafından taslak haline getirilmiş ve yakında yayınlanmasını beklediğimiz İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği olacaktır.
KİMYASAL MADDE MARUZİYET MODELİNİN TANIMLANMASI Üretim, kullanım,taşınma ve depolanma aşamalarını kapsayan risk değerlendirme çalışmaları; Kimya Sanayi için hangi risk değerlendirme yöntemi seçilmelidir? -Matris tipi -HAZOP(Tehlike ve İşletilebilme Çalışması) (En önemli konu; projenin tesisle uyumluluğu)
KİMYASAL MADDE MARUZİYET MODELİNİN TANIMLANMASI Maruziyetin objektif yöntemlerle tespiti *Ortam ölçümleri; Ortam ölçümleri uluslararası kabul edilebilir sınırların altında olmalıdır. Kimyasallar açısından kabul edilebilir sınırlar, o güne kadar yapılmış bilimsel çalışmalarla insan sağlığına olumsuz etki yaratmadığı düşünülen havadaki maksimum kimyasal madde yoğunluğudur. Ortam ölçümleri, çalışmanın en aktif ve buharlaşmanın veya tozumanın en fazla olduğu zamanlarda yapılmalıdır. Ölçüm zamanının belirlenmesinde temizlik/bakım şartlarının değişimleri de gözetilmelidir.
Mesleki maruziyet sınır değeri : 8 saatlik referans zaman dilimine göre ölçülen veya hesaplanan değerler. (8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.) Solunum bölgesi : Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın ön kısmında kalan yarısıdır. OEL(Occupational Exposure Limit ): Çalışan sağlığına zarar gelmeden maruz kalınabilecek havadaki kimyasal madde miktarı veya gürültü değeri. OEL in takibi, çalışanları irritasyon ve uyuşukluk gibi kısa süreli sağlık problemlerinden veya karaciğer hasarı ve işitme kaybı gibi uzun süreli sağlık problemlerinden koruyabilir.
TLVs(Threshold Limit Values): Eşik Sınır Değerleri: TLV, OEL in en sık kullanılan tipidir. Amerikan Hükümeti Endüstri Hijyenistleri Konferansı nda TLV değerleri her yıl belirlenerek, yayınlanır. TLV, endüstriyel hijyen konusunda eğitimli kişiler için rehber olarak kullanılması için düzenlenmiştir. Kimyasal maddeler, titreşim, ısı ve ultraviyole ışınlar için düzenlenmiş TLV ler bu yayında yer almaktadır. Sadece kimyasallar için 675 den fazla TLV bulunmaktadır. TLV-TWA (Threshold Limit Value-Time-Weighted Average): Eşik Sınır Değer-Zaman Ağırlıklı Ortalama: Haftada 40 saat ve günde 8 saat şeklinde çalışanların sağlıklarına bir zarar gelmeden çalışabilmeleri için olması gereken havadaki kimyasal madde miktarının değerini göstermektedir. Ancak 8 saatlik günlük çalışma diliminde kimyasal maddenin havadaki miktarı, eşik sınır değeri bazen aşabilir, bazen de altında kalabilir. Önemli olan 8 saat içinde havadaki ortalama kimyasal madde değerinin eşik sınır değerin altında kalması kuralıdır.
TLV-STEL (Threshold Limit Value-Short-Term Exposure Limit): Eşik Sınır Değer-Kısa Süreli Maruziyet Sınırı: Havadaki ortalama kimyasal madde miktarının 15 dakikalık zaman diliminde yükselebileceği maksimum değeri gösterir. TLV-C (Threshold Limit Value-Ceiling): Eşik Sınır Değer-Tavan Değer: Günlük çalışılan 8 saatlik zaman diliminde müsaade edilen havadaki maksimum kimyasal madde miktarını temsil eder.
KİMYASAL MADDE MARUZİYET MODELİNİN TANIMLANMASI Maruziyetin objektif yöntemlerle tespiti *Ortam ölçümleri; Günümüzde ortam havası ölçümlerini yapabilen kolay taşınabilir, basit, küçük, düşmelere karşı dirençli çoklu gaz ölçümü yapabilen analiz cihazları kullanılmaya başlanmıştır. Bu cihazlar Uçucu Organik Bileşikler (VOC=Volatile Organic Compounds) adı altında yer alan ve n-hegzan, Ksilen, Trimetilbenzen, Benzen, Toluen, Formaldehit gibi solventlerin de ölçümünü yapabilmektedir.fotoiyonizasyon ölçüm tekniği ile çalışan bu taşınabilir cihazlar oldukça kullanışlıdır. LEL, Oksijen, CO, H2S, SO2, H2, Cl2, CO2,HCl, NH3, Freon, NO, NO2, HF,
KİMYASAL MADDE MARUZİYET MODELİNİN TANIMLANMASI Maruziyetin objektif yöntemlerle tespiti *Ortam ölçümleri; Ortamda partikül madde(toz) ölçümü de yapan cihazlar artık ülkemizde sık olarak kullanılmaya başlamıştır. Toz; 300 mikronun altında büyüklüğü olan katı tanecikler için kullanılır. İnsan sağlığına zararlı olan; 0,5 ile 5 mikron büyüklüğünde olan partiküllerdir. T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü ; İş Hijyeni, Ölçüm, Test ve Analiz Laboratuarları Yeterlik Yönetmeliği ni taslak halinde taraflara sunmuştur.
İş Hijyeni, Ölçüm, Test ve Analiz Laboratuarları Yeterlik Yönetmeliği (TASLAK) Solunabilir Tozların Konsantrasyonu (kişisel ve işyeri ortamı) Kişisel Titreşim Maruziyeti Havadaki Kurşun Konsantrasyonu (kişisel ve işyeri ortamı) Havadaki Sülfürik Asit Konsantrasyonu (kişisel ve işyeri ortamı) Havadaki Amonyak Konsantrasyonu (kişisel ve işyeri ortamı) Havadaki Formaldehit Konsantrasyonu (kişisel ve işyeri ortamı) Havadaki Benzen Konsantrasyonu (kişisel ve işyeri ortamı) Havadaki Toluen Konsantrasyonu (kişisel ve işyeri ortamı) Havadaki Ksilen Konsantrasyonu (kişisel ve işyeri ortamı) Renk Karşılaştırma Metodu ile Gaz ve Buhar Konsantrasyonu Aydınlatma Termal Konfor
TOZLA MÜCADELE YÖNETMELİĞİ(TASLAK) ORGANİK VE İNORGANİK TOZ MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ TABLOSU Toplam Toz Miktarı Solunabilir Toz Miktarı Maddenin Adı CAS No(1) TWA/ZAOD (2) TWA/ZAOD (mg/m3) (3) (mg/m3) (3) Alfa-alumina 1344-28-1 15 5 Aluminyum Metal 7429-90-5 15 5 Amonyum sülfamat 7773-06-0 15 5 Bakır tozu 7440-50-8 1 Baryum sülfat 7727-43-7 15 5 Benomil 17804-35-2 15 5 Bizmut tellurit 1304-82-1 15 5 Bor oksit 1303-86-2 15
KİMYASAL MADDE MARUZİYET MODELİNİN TANIMLANMASI Maruziyetin objektif yöntemlerle tespiti *Kişisel maruziyet ölçümleri; Çalışanın yaka hizasına takılan bir kişisel dozimetre vasıtasıyla, soluma havasındaki kimyasal madde veya partikül madde miktarı tespit edilebilir. Bu ölçümler bize, ortam ölçümlerine göre çok daha değerli ve güvenilir bilgiler verir. Ne zaman yapılır? Ne sıklıkta yapılır?
Mesleki Maruziyet Sınır Değerleri Sınır Değer TWA (4) STEL (5) (8 Saat) (15 Dak.) Özel İşaret (3) EINECS (1) CAS (2) Maddenin Adı mg/m 3 (6) ppm (7) mg/m 3 ppm 200-467- 2 60-29-7 Dietileter 308 100 616 200-200-662-2 67-64-1 Aseton 1210 500 - - -
Ölçümler ne sıklıkta yapılmalıdır? Hem kişisel maruziyet ölçümleri, hem de ortam havası ölçümleri, işletme şartları değiştiğinde ve yeni iş sağlığı ve güvenliği önlemleri alındığında yeniden yapılmalıdır. Bizim önerimiz, normal koşullarda yılda en az bir kez bu ölçümlerin yapılması gerekliliğidir.
KİMYASAL MADDE MARUZİYET MODELİNİN TANIMLANMASI Maruziyetin objektif yöntemlerle tespiti *Maruziyet sonucu insan organizmasında oluşan metabolitlerin kimyasalın doğrudan kendisinin tespit edilmesi; Her kimyasal madde uygun yolla ve uygun dozda canlı organizmaya girdiğinde zararlı etki meydana getirme kapasitesine sahiptir. Kimyasal maddenin bir etki meydana getirebilmesi için öncelikle belirli bir yoldan vücuda alınması, absorbe olması gereklidir.(gis,solunum,cilt-mukoza) Emilim sonrası vücutta bazı metabolitler (yıkım ürünleri) ortaya çıkabilir.bazı organlarda ise kimyasal maddeler metabolize olmadan da birikebilir.(kurşun)
KİMYASAL MADDE MARUZİYET MODELİNİN TANIMLANMASI Maruziyetin objektif yöntemlerle tespiti *Maruziyet sonucu insan organizmasında oluşan metabolitlerin veya kimyasalın doğrudan kendisinin tespit edilmesi; Örneğin çoğunluğu idrarda özel tetkiklerle belirlenebilen solvent metabolitleri, genellikle çok spesifik olmasa da, maruziyeti gösteren en önemli delillerdendir. Toluen in idrarda ortaya çıkan metaboliti olan hippurik asit, bazı gıda katkı maddelerinin de metabolitidir ve toluene spesifik bir metabolit değildir.toluen e hiç maruz kalmamış kişilerde dahi ciddi miktarlarda idrarda hippurik aside rastlanabilir. Bu durumlarda serum kreatinin sonuçlarını da birlikte değerlendirmek doğru bir yaklaşım olmaktadır.
Biyolojik İzlem Göstergeleri Maruz Kalınan Kimyasal Madde Ölçüm Yöntemi Numune Zamanı Numune Cinsi Ölçülen Metabolit Ksilen, Toluen HPLC Vardiya Sonu İdrar Metil Hippürik Asit Etil Benzen, Stiren HPLC Vardiya Sonu İdrar Mandelik Asit N-Hegzan Gaz Kramotografi Vardiya Sonu İdrar 2,5 Hegzandion Triklor Etilen(TCE) Spektrofotometrik Vardiya Sonu İdrar Triklor Asetik Asit(TCA) Benzen Spektrofotometrik Vardiya Sonu İdrar Fenol Metil Etil Keton Gaz Kramotografi Vardiya Sonu İdrar Metil Etil Keton Ağır Metaller Atomik Abs. Fot. Vardiya Sonu Kan Ağır Metaller(Pb,Cr,Ni,Cd)
KİMYASAL MADDE MARUZİYET MODELİNİN TANIMLANMASI Maruziyetin objektif yöntemlerle tespiti *Kimyasalın insana verdiği zararların tespit edilmesine yarayan tetkiklerin yapılması; Kimyasal maddelerin veya metabolitlerinin organlara veya organ sistemlerine vermiş olduğu zararlı etkiler sonucu, kan basıncı,tam idrar tahlili, karaciğer fonksiyon testleri(sgot,sgpt), böbrek fonksiyon testleri(bun,kreatinin), hemogram, periferik yayma, kan şekeri, akciğer filmi, ENMG(Elektronöromyelogfafi), EKG ve solunum fonksiyon testi değişiklikleri gibi İşyeri Hekimine yardımcı olacak bulgulara ulaşabiliriz. http://www.cdc.gov/niosh/docs/2005-110/pdfs/2005-110.pdf The National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH) Specific medical tests or examinations published in the literature for OSHA-REGULATED SUBSTANCES
KİMYASAL MADDE MARUZİYET MODELİNİN TANIMLANMASI Maruziyetin değerlendirilmesi ve aksiyonların alınması; İşyeri Hekimi; Kimyasal maddenin özelliklerini, İlgili risk değerlendirmesini, Çalışma ortamını, Çalışanın genel sağlık durumunu Yasal zorunlulukları bir bütün olarak değerlendirmelidir.
KİMYASAL MADDE MARUZİYET MODELİNİN TANIMLANMASI Maruziyetin değerlendirilmesi ve aksiyonların alınması; Maruziyetin en çok hangi yolla oluştuğu, maruziyetin düzeyi ve maruziyet süresi titizlikle değerlendirilmelidir. Örneğin solvent içeren bir boya ile çalışan bir işçinin, fırçasını ve ellerini, solvent içeren bir tinerle temizlediğini gözlemlemek, solunum, cilt, mukoza ve gastrointestinal sistem yoluyla, solvente maruz kalabileceğini anlamamızı sağlayabilir.yine boyanın içeriğindeki bazı ağır metallerin var olabileceğini bilmek, bunlara yönelik tarama testleri yapmamızı sağlayabilir. Maruziyet yollarını tespit etmek, maruziyeti ortadan kaldıracak tedbirleri almamızı kolaylaştıracaktır.
KİMYASAL MADDE MARUZİYET MODELİNİN TANIMLANMASI Maruziyetin değerlendirilmesi ve aksiyonların alınması; İlgili kimyasal madde hakkında mevcut olan fiziksel ve kimyasal özellikleri bilmek, örneğin solventlerin vücuda girdikten sonra ortaya çıkan metabolitlerinin tespiti için oldukça önemlidir. Çoğunluğu idrarda özel tetkiklerle belirlenebilen solvent metabolitleri, genellikle çok spesifik olmasa da, maruziyeti gösteren en önemli delillerdendir. Örneğin, Toluen in idrarda ortaya çıkan metaboliti olan hippurik asit, bazı gıda katkı maddelerinin de metabolitidir ve toluene spesifik bir metabolit değildir.toluen e hiç maruz kalmamış kişilerde dahi ciddi miktarlarda idrarda hippurik aside rastlanabilir. Bu durumlarda serum kreatinin sonuçlarını değerlendirmek doğru bir yaklaşım olmaktadır.
KİMYASAL MADDE MARUZİYET MODELİNİN TANIMLANMASI Maruziyetin değerlendirilmesi ve aksiyonların alınması; Çalışanın yaşı, kilosu, beslenme şekli, cinsiyeti, kronik hastalıkları, genetik faktörler, kullandığı ilaçlar, alkol ve sigara kullanımı, daha önce çalıştığı işyerleri, iş dışı çalışmaları, çevresel faktörler, periyodik muayene protokollerinin belirlenmesinde ve değerlendirme esnasında işyeri hekiminin dikkat etmesi gereken diğer konulardır.
KİMYASAL MADDE MARUZİYET MODELİNİN TANIMLANMASI Maruziyetin değerlendirilmesi ve aksiyonların alınması; *Periyodik muayene sıklığı, *Ortam ve kişisel maruziyet ölçümleri, *Kimyasal maddeler ve metabolitleri, *Kimyasalların vücuda vermiş olduğu zararları gösteren tetkiklerin yapılma sıklıkları İşyeri Hekiminin ve İş Güvenliği Uzmanı nın kararı ile arttırılabilir.
Kişisel Koruyucu Donanımlar Çalışanı kimyasalların zararlı etkilerinden korumada en son tercih edilmesi gereken seçenek, kişisel koruyucu donanım(kkd) kullanımıdır. Mümkün olduğu sürece; zararlı kimyasal madde kullanılmaması, daha az zararlı olanla değiştirilmesi, mühendislik yöntemleri ile çalışanın kimyasallardan izole edilmesi gibi çözümler tercih edilmelidir.
Kişisel Koruyucu Donanımlar Son çare olarak kkd kullanımının gerekli olduğu durumlarda: Malzeme güvenlik bilgi formu(mgbf), KKD üreticisinin verdiği teknik veriler, Yasa, tüzük, yönetmelik ve genelgelerin gerektirdiği özellikler, OHSA, CDC vb. referanslarda yer alan bilgilerin, öncelikli olarak değerlendirilmesi gerekir.
Kimya Sanayii nde KKD Örnekleri Cilt Koruyucular:Nitril, Neopren,Doğal Kauçuk ELDİVEN TESTİ
Kimya Sanayii nde KKD Örnekleri Solunum Koruyucular; Zerrecik Filtreli Sistemler Filtreli(Kanisterli) Tam Yüz Maskesi
Kimya Sanayii nde KKD Örnekleri Solunum Koruyucular; Taşınabilir Motorlu Hava Besleme Sistemleri
Kimya Sanayii nde KKD Örnekleri Solunum Koruyucular; Basınçlı Hava Destekli Hortumlu Maske Basınçlı Temiz Hava Tüplü Maske
Kimya Sanayii nde KKD Örnekleri Ayak Koruyucuları;
Kimya Sanayii nde KKD Örnekleri Ayak Koruyucuları; Poliüretan Çizmeler Neopren Kaplı Kauçuk ve Lastik Çizmeler Ayakkabı üzerine giyilen çizmeler
Kimya Sanayii nde KKD Örnekleri Vücut Koruyucuları; POLİÜRETAN LİFLERDEN DOKUNAN KUMAŞLARLA HAZIRLANAN KİMYASALLARA DAYANIKLI TULUMLAR
Kimya Sanayii nde KKD Örnekleri Yüz ve Göz Koruyucuları; POLİKARBONAT GÖZLÜK VE SİPERLİK
SABIRLA DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER
TAHRİŞ EDİCİ VE AŞINDIRICI KİMYASALLAR ARASINDAKİ FARKLAR TAHRİŞ EDİCİ AŞINDIRICI Solventler, yağlar, Yüksek konsantrasyonlu asitler yada bazlar... ZAYIF REAKSİYON ÖNEMLİ REAKSİYON GERİ DÖNÜŞEBİLEN ETKİLER GERİ DÖNÜŞÜ OLMAYAN ETKİLER Genel zehirlenme riski
KİMYASAL YANIKLARA MARUZ KALMAMANIN EN İYİ YOLU NEDİR?
YANMAMAK!!!
Evde, iş yaşamında veya okulda oluşabilir. Kaza veya bir saldırı sonucunda oluşabilir.
Beyazlatıcılar, ağartıcılar, incelticiler Banyo, tuvalet temizleyicileri Metal yüzey temizleyicileri Fayans ve ahşap yüzey temizleyicileri Havuz kimyasalları Beton katkı maddeleri(çimento, kireç vb.) Laboratuvar kimyasalları(okul,hastane,fabrika vs.)
Kimyasal Yanığın Şiddetini Belirleyen Faktörler Kimyasal maddenin türü, miktarı, konsantrasyonu Temas süresi Temas alanı Basınç ve sıcaklık Açığa çıkan enerji Reaksiyon tipi
CİLTTEKİ BELİRTİLER (SEMPTOMLAR) Kızarıklık,renk değişiklikleri Ödem(şişlik) Yanma ve ağrı hissi, uyuşukluk, his kaybı Su toplanması(bül oluşumu) Ciltte sıyrılmalar, siyah ölü doku oluşumu
SİSTEMİK BELİRTİLER(SEMPTOMLAR) Öksürük, nefes darlığı Bulantı, kusma Tansiyon düşüklüğü (Hipotansiyon) Baygınlık, baş dönmesi, baş ağrısı Kas seğirmeleri,sıvı-elektrolit boz. Kalp ritim boz ve kalp durması (Aritmi ve kardiyak arrest)
GÖZDEKİ BELİRTİLER(SEMPTOMLAR) Ağrı, kızarıklık, irritasyon Göz yaşarması, gözü açamama Gözde yabancı cisim hissi (batma ve kaşıntı) Göz kapaklarında şişme Bulanık görme Glokom Körlük
Gözde Kimyasal Yanığın Sonuçları 1 ) Gözde limbal iskemi 2 ) Konjonktival hiperemi 3 ) Gözde korneal ödem 4 ) Kornea ülseri 3 4 1 2
ASİT YANIKLARI Koagülasyon nekrozu Alkalilere göre daha az ciddi yanığa sebep olurlar. Zayıf penetrasyon HF:Derin penetrasyon ALKALİ(BAZ) YANIKLARI (Daha tehlikeli!!!) Proteinlerde denatürasyon(erime) ile likefaksiyon nekrozu, Yağlarda saponifikasyon nekrozu, Derin penetrasyon
Acil müdahale ve ilk yardım uygulamaları kimyasal yanığın gelişimini ve daha sonradan yaratacağı olumsuz durumları doğrudan etkiler.
Kimyasal Yanık Vakalarında Tüm Dünyada Kullanılan Genel Ürün SU
SU Kimyasal maddeyi yıkayarak yüzeyden uzaklaştırır. (mekanik etki) Seyreltici etkisi vardır. Bütün kimyasallar üzerinde aynı etkiyi gösterir.
Suyun Seyreltici Etkisi ph ÖRNEĞİ Konsantrasyonun azalması 0,9 ml HCl için 240 litre su 0,9 ml NaOH için 365 litre su Zarar vericiliğin azalması Nüfuz etmenin azalması
Kimyasalın su uygulanana kadar vücuda çok hızlı nüfuz etmesi durumlarında su etkinliğini kaybeder. Bu nedenle kimyasalın deriye verdiği zararın etkisini azaltmak ve nötr bir ph elde etmek için minimum 15 dakika boyunca su ile yıkama gerçekleştirilmelidir. Bir güvenlik duşu altında yaz ve kış aylarında 15 dakika boyunca 60 l/dakika debide su ile yıkama hipotermi riski oluşturur.
YÜKSEK Konsantrasyonlu Ürünlerle İlgili Problem Ürünün nüfuz edişi çok hızlı gerçekleşir ve bu durumda suyun onu yok etmek için yeterli zamanı olmaz. Örnek; %98 lik Sülfürik asit, %50 lik kostik soda Ürün süratle nüfuz edebilir.
SU HİPOTONİKTİR Su, dokuya çok çabuk nüfuz eder, bu yüzden kimyasal ürünün farklı katmanlara nüfuz edişini hızlandırır.
KİMYASAL YANIKLARDA İLK YARDIM-1 Öncelikle mümkünse tehlikeli bölgeden uzaklaşılır. K.M. bulaşan giysiler, çorap, kolye, saat vb. çıkarılır.(h2so4!!!) Yanık bölgesi en az 15-30 dakika çok basınçlı olmayan 15-20 C civarı temiz su ile yıkanır. Şok belirtilerine karşı dikkatli olunur.haber verilir. Mutlaka tıbbi yardım alınmalıdır.
KİMYASAL YANIKLARDA İLK YARDIM-2 Ölü derilere ve su toplamış alanlara dokunulmaz. Su toplamış bölgelerdeki sıvı deri bütünlüğü bozulmadan dışarı boşaltılır. Soğuk ve ıslak gazlı bez ile yara örtülür. Buz veya buz paketleri kullanılmaz. Antiseptik krem-pomat vb. ilk yardımda kullanılmamalıdır.
KİMYASAL GÖZ YANIKLARINDA İLK YARDIM Gözde lens varsa çıkartılır. Musluk suyu ile göz yıkanır.(20-30 dakika) Eğer varsa izotonik steril tuz solüsyonu kullanılır. Göz yıkandıktan sonra eller de sabun-su ile yıkanmalıdır. Göz kapakları iyice açılarak göz yıkanmalıdır. HF veya Alkali yanığı ise sağlık personeli gelene kadar göz yıkanmalıdır.
KİMYASAL YANIKLARDA İLK YARDIMDA; NÖTRALİZE EDİCİ MADDELER ANTİDOT MADDELER KULLANILMAZ
KİMYASAL MADDE İÇİLMESİ DURUMUNDA; Hasta kusturulmaz. Ilık su, meyve suyu, çay içirilir.
KİMYASAL ARINDIRMA SİSTEMLERİ
KİMYASAL ARINDIRMA SİSTEMLERİ
KİMYASAL ARINDIRMA SİSTEMLERİ
DIPHOTERINE
- Göz ve ciltte oluşan kimyasal yanıklarda kullanılan hipertonik, amfoterik (çoklu yüzey alanına sahip) bir yıkama solüsyonudur. Diphoterine; - Suyun mekanik yıkama işlemini gerçekleştirir. - Kimyasal maddeyi yapısına bağlar ( absorbe eder) ve daha sonra nötralizasyonunu sağlar. - Bu reaksiyon sonucunda enerji açığa çıkmaz.
Yapılan deneysel çalışmalar DIPHOTERINE in etkinliğini klinik düzeyde kanıtlamıştır. - Yan etkisi yoktur. - Sitotoksik ve mutajenik değildir. - Tahriş edici değildir. - Acı hissini hemen ortadan kaldırır. - Sterildir. (Açık yaralar üzerine de uygulanabilir.) - Kullanımı kolaydır. - Gecikmiş yıkamalarda da etkilidir. - Medikal tedaviyi kolaylaştırır. - Kalıcı sekelleri ortadan kaldırır.
DIPHOTERINE? DIPHOTERINE HİPERTONİKTİR Hipertonik solüsyonun osmotik basıncı insan vücudundan daha fazladır, ve kimyasal ürünü çok çabuk dışarı çeker.
DİPHOTERİNE İN ASİTLER ÜZERİNE ETKİSİ DIPHOTERINE amfoterik (hem asit hem baz gibi davranan) bir maddedir. Amfoter asidi çeker Amfoter asidi bazik reaktif yüzeyine sabitler Amfoter asidi hapseder ve etkisiz kılar
DİPHOTERİNE İN BAZLAR ÜZERİNE ETKİSİ DIPHOTERINE amfoterik (hem asit hem baz gibi davranan) bir maddedir. Amfoter bazı çeker Amfoter bazı asidik reaktif yüzeyine sabitler Amfoter bazı hapseder ve etkisiz kılar
DIPHOTERINE Ürün Formları Göz Dekontaminasyonu İçin Sabit ekipmanlara uygun yerlerde - Laboratuarlar - Üretim alanları -Depolar - Yükleme ve boşaltma alanları - Acil servis ve ambulanslar Kişisel ürün Ekipmanların taşınabilir olması gerektiğinde - İlk yardım çantaları -Tıbbi merkezler ve ambulanslar
DIPHOTERINE Ürün Formları Cilt - Deri Dekontaminasyonu İçin Bütün vücut dekontaminasyonu için taşınabilir boy duşları Kol, bacak, el, yüz gibi vücut kısımlarına olan sıçramalar için sprey formu Kullanım Alanları - Laboratuarlar - Üretim alanları - Depolar - Yükleme ve boşaltma alanları - Acil servis ve ambulanslar
ÖNEMLİ TAVSİYELER. Acı kesildiğinde yıkamayı durdurmayın. Optimal etki için tüm miktarı kullanın. Yıkamaya mümkün olduğunca çabuk başlayın Öncesinde ve sonrasında su kullanmayın
DIPHOTERINE TÜM KİMYASALLARDA KULLANILABİLİR Mİ? DIPHOTERINE, kimyasalların, göz ve deri komponentleri ile yaptığı, kimyasal yanığa sebep olan, 6 agresif reaksiyonu durdurur. DIPHOTERINE in olası 6 agresif reaksiyonu veren test edilmiş 1000 den fazla kimyasal üzerindeki verimi kanıtlanmıştır. Şayet DIPHOTERINE in listede bulunmayan bir kimyasal üzerindeki verimi konusunda herhangi bir şüphe olursa, PREVOR laboratuvarları bu kimyasal üzerinde denemeler yapacak ve sonucu bildirecektir.
SONUÇLAR Kimyasallarla oluşabilen yanıklar göze ve cilde ait en ciddi yaralanmalar arasındadır. Kimyasal yanıklara müdahalede Diphoterine su ve diğer solüsyonların avantajlarını korurken, eksik yönleri tamamlayarak etkin bir çözüm sağlar. Optimum sonuç için en kısa zamanda yıkama yapılması önerilir, gecikmiş yıkamalarda da Diphoterine kullanılabilir.ürün kullanımının ardından mutlaka tıbbi müdahaleye başvurulmalıdır.
Taşınabilir göz ve vücut duşu kullanımı Avrupa Standartlarına (EN 15154-4:2007 ve EN 15154-3:2008) uygundur. CE sertifikası ISO 9001:2000
KAYNAKÇA Hall AH, Blomet J, Mathieu L. Diphoterine for EmergentEye/Skin Chemical Splash Decontamination : A Review. Vet HumToxicology 2002, 44, 4, 228-231 Cavallini M, Casati A. A prospective randomized, blind comparison between saline, calcium gluconate and Diphotérine for washing skin acid injuries in rats: effects on substance P and ß- endorphin release. European Journal of Anaesthesiology, 2004, 21, 389-392 Schrage NF, Rihawi R, Frentz M, Reim M. Akuttherapie von Augenverätzungen [Acute therapy for chemical or thermal eye irritations]. Klin Monastbl Augenheilkd 2004, 221(4), 253-261
TERMAL (ISIL) YANIKLAR
TERMAL YANIKLAR -Güneş yanığı -Sıcak su, çay, kahve,yağ, yemek yanıkları -Su buharı yanıkları -Alevle temas -Sıcak metal vb. dokunmak -Elektrik yanıkları -Radyasyon yanıkları -İnhalasyon yanıkları
TERMAL YANIKLAR - Amerika ve Avrupa da yılda 2.000.000 yanık vakası - Tahmini 10.000.000 yanık - 50.000 kişi yanık ve inhalasyon yanığı sonucu ölüyor. - 250.000 hasta hastanelerde tedavi oluyor. - Ortalama yanık büyüklüğü : % 14 - Yanıkların % 40 ı 2. derece yanıklar
TERMAL YANIKLAR - En sık termal yanık çeşidi : Haşlanma (su, çay vb.) - Evde yanık vakaları daha sık. - Çocuklar, yaşlılar ve bedensel engelliler risk altındadır. - Yüz, baş, el, ayak ve eklem yerlerindeki yanıklar daha zor iyileşir. - 44 C den itibaren hücresel hasar başlar.
TERMAL YANIKLAR - Deri vücut ağırlığımızın % 15 ini oluşturur. - Vücudu dış etmenlere karşı korur. - Vücut sıcaklığını düzenler. - D vitaminini üretir. - Su, tuz vs. i ter ile vücuttan atar. - Duyu fonksiyonu vardır.
TERMAL YANIKLAR 1. Derece Yanıklar -Epidermiste mg. -Hafif ödem ve kızarıklık -Kuru deri -Ağrı -Su toplaması(bül) YOK. -3-6 günde iyileşir. -Ör./Güneş yanığı
TERMAL YANIKLAR 2. Derece Yanıklar -Epidermis ve dermis üst kısmında mg. -Su toplanması(bül) VAR. -Pembe, kırmızı, beyaz renktedir. -Nemli yüzey. -Deri bastırmayla solar. -Oldukça ağrılıdır. -2-6 haftada iyi bakımla skarsız iyileşir. -Skar(nedbe dokusu) kalabilir.
TERMAL YANIKLAR 3. Derece Yanıklar -Epidermis, dermis ve alt katmanlar -Ciddi yanıklardır. -Beyaz-kahverengi -Ağrı hissi yok. -Deri kurudur. -Hospitalizasyon gerekli. -Nedbe(skar) kalır. -Doku nakli gerekebilir. -İyileşmesi aylar-yıllar alabilir.
TERMAL YANIKLAR
TERMAL YANIKLAR 3. Derece yanık için gerekli su sıcaklığı 155 F 1 SANİYE 68.3 C 148 F 2 SANİYE 64.4 C 140 F 5 SANİYE 60.0 C 133 F 15 SANİYE 56.1 C 127 F 1 DAKİKA 52.7 C 124 F 3 DAKİKA 51.1 C 120 F 5 DAKİKA 48.8 C 100 F GÜVENLİ SICAKLIK 37.7 C
TERMAL YANIKLAR Yanık Alanı ve 9 lar Kuralı ;
İLK YARDIM ; TERMAL YANIKLAR -Öncelikle yanan bir bölüm varsa söndürülür. -Yaralı mümkünse riskli bölgeden uzaklaştırılır. -Yanan elbise vs. makasla kesilerek dikkatle çıkarılır. -Bütünlüğü bozulmuş derilere kesinlikle dokunulmaz. -Cilde yapışmış elbise ve iç çamaşırlara dikkat edilir.
İLK YARDIM ; TERMAL YANIKLAR -Eğer dumanlı bölgeden kurtarılmışsa Oksijen verilir. -Etkilenen bölge ve yanık derecesi küçükse(%1-2) su ile cilt yıkanabilir. -Daha ciddi yanıklarda, soğuk nemli steril gazlı bez ile yara örtülür. Üzerine kuru çarşaf-battaniye serilir.(hipotermiye dikkat) -Yanan kol veya bacak ise elevasyon uygulanabilir. -Hipotermi ve şok belirtilerine hazırlıklı olunur.
TERMAL YANIKLAR WATER JEL Tea Tree Oil (Çay Ağacı Yağı) Lidokain (Lokal Anestezik) Gliserin (Cildi besleyici ve yumuşatıcı etki) Germaben(Jelin ömrünü uzatan antimikrobik madde) Trietanolamin(higroskopik ; su çekici) % 96 sudan oluşur, kolay yıkanır.
TERMAL YANIKLAR WATER JEL Sterildir. Kısa sürede ağrı hissini ortadan kaldırır.(4 dak.) Yan etkisi yok.(açık yaralarda da kullanılıyor.) Antibakteriyel etkisi var. Hipotermi riski yok. Bül(su toplaması) oluşumunu en aza indirir. Kullanımı çok kolay ve SKT si uzun.(5 YIL) FDA onayı ve CE Belgesi mevcut. Tüm gelişmiş ülkelerde kullanılıyor.
0 8 16 24 32 42 50 58 66 74 body core temperature TERMAL YANIKLAR 8 yaşındaki yanıklı hastada 15 ve 20 C su ile soğutulurken yapılan gözlem 37,5 37 36,5 36 35,5 35 Start Cooling End Cooling Water Temperature 15 C Water Temperature 20 C time (min)
Temp. ( C) TERMAL YANIKLAR WATER JEL VE SU İLE SOĞUTMANIN KARŞILAŞTIRILMASI 38 37,5 37 36,5 36 35,5 35 34,5 98 106 114 122 130 138 146 154 0 8 16 24 32 42 50 58 66 74 82 90 time (min) Water Jel Water
TERMAL YANIKLAR WATER JEL YANIK KİTLERİ
TERMAL YANIKLAR WATER JEL YANIK BATTANİYELERİ
Water jel yüz maskesi TERMAL YANIKLAR
TERMAL YANIKLAR
TERMAL YANIKLAR Elektrik Yanığı(380 Volt Flash Burn=Ani Parlama Yanığı)4.Gün Waterjel
AK-KİM DE YANIK KİTLERİ
SABIRLA DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER
6 Farklı Saldırgan Kimyasal Reaksiyon Oksitleyiciler (e - verir) Solventler Asitler Bazlar Bağlanıcılar ( Ca, Mg ) (Şelasyon yapıcılar) İndirgen maddeler (e - alır)
KİMYASAL MADDE MARUZİYET MODELİNİN TANIMLANMASI_KALDIR Üretim, kullanım ve taşınma aşamalarını kapsayan risk değerlendirme çalışmaları; Risk değerlendirmesi, aşağıda belirtilen hususlar dikkate alınarak yapılır; 1) Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve zararları, 2) İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak malzeme güvenlik bilgi formu, 3) Maruziyetin türü, düzeyi ve süresi, 4) Kimyasal maddenin miktarı, kullanma şartları ve kullanım sıklığı, 5) Mesleki maruziyet sınır değerleri ve biyolojik sınır değerleri, 6) Alınan ya da alınması gereken önleyici tedbirlerin etkisi, 7) Varsa, daha önce yapılmış olan sağlık gözetimlerinin sonuçları.
T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü tarafından taslak haline getirilmiş ve yakında yayınlanmasını beklediğimiz İş Hijyeni, Ölçüm, Test ve Analiz Laboratuarları Yeterlik Yönetmeliği ülkemizde bu alandaki önemli bir eksikliği ortadan kaldıracaktır diye ümit ediyoruz