T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI SAĞLIK İŞLERİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI SAĞLIK MESLEK LİSELERİ HEMŞİRELİK BÖLÜMÜ XI. SINIF KADIN SAĞLIĞI HASTALIKLARI VE BAKIMI DERSİ İŞLETMELERDE BECERİ EĞİTİMİ PROGRAMI ANKARA 2007
GİRİŞ Kadın Sağlığı Hastalıkları ve Bakımı Dersi İşletmelerde Beceri Eğitimi Programı, öğrencilerin bu ders ile ilgili görev ve sorumluluklarının bilincine varmalarını ve öğrenimleri süresince okuyacakları diğer derslerle birlikte hemşirelik mesleğinde yeterli düzeye ulaşmalarını, ekip çalışmasının önemini kavramayı sağlar. Ana sağlığı ile ilgili doğum öncesi, doğum sırası ve sonrası bakım ve eğitim vererek annenin sağlık bakımından en iyi durumda olmasını sağlamaktadır. Tedavi ve bakımda kullanılan araç-gereçleri hazır hale getirmelerini ve hemşirelik bakım ilkelerini tekniğine uygun olarak yapabilmelerini amaçlamaktadır. Kadın Sağlığı Hastalıkları ve Bakımı Dersi İşletmelerde Beceri Eğitimi Programı, öğrencilerin X.sınıfta 3 saat teorik olarak aldıkları Kadın Sağlığı Hastalıkları ve Bakımı Dersi için XI. sınıfta haftada 8 saat işletmelerde beceri eğitimi uygulamalarına yönelik olarak hazırlanmıştır. Beceri eğitimi işletmelerin kadın hastalıkları ve doğum servisleri ile doğum salonunda yapılır. GENEL AMAÇLAR Bu program öğrencilerin; 1. Ana sağlığı ile ilgili doğum öncesi, doğum sırası ve sonrası bakım ve eğitim vererek annenin sağlık bakımından en iyi durumda olmasına katkı sağlamalarını, 2. Gebeliğin, doğumun, lohusalığın kontrol ve takibini yaparak anomali ve komplikasyonları erken dönemde tespit edip gerekli önlemleri alarak ana sağlığını güvence altına almalarını, 3. Bir ülkenin sağlık seviyesini gösteren parametreleri ve bu değerleri tespit etmek için kullanılan veri kaynaklarını bilmelerini, ilgili kurum ve kuruluşlara istatistiksel verileri göndermelerini, 4. Teorik olarak aldıkları bilgileri uygulama alanında beceriye dönüştürmelerini, 5. Aile planlaması yöntemlerini uygulamalarını ve bu konuda gerekli eğitim ve danışma hizmetlerini yürütmelerini, 6. Kadın hastalıklarında bakım gereksinimlerini kapsamlı bir şekilde saptamalarını, uygun girişimleri planlayıp uygulama ve değerlendirme yapmalarını, 7. Kadın hayatının çağlarını ve bu çağlara özgü sorunları bilerek uygun sağlık eğitimini gerçekleştirmelerini, 8. Yeni doğan bakımını bilerek uygulamalarını, 9. Kadın üreme organlarının anatomi, fizyoloji ve fizyo-patolojilerini kadın sağlığı ve psikolojisini olumsuz etkilediğini bilerek uygun davranışı geliştirmelerini amaçlamaktadır. PROGRAMIN UYGULANMASINA İLİŞKİN AÇIKLAMALAR 1. Uygulamalar alan ve dal derslerinde görülen konulara paralel olarak yürütülür. 2. Uygulamalar dönerli sistem içinde ve konuların tamamını kapsayacak şekilde yapılır. 3. Uygulama yerlerindeki öğrencilere, ilgili sorumlular tarafından gerektiği durumlarda rehberlik yapılır. 4. Uygulamalar, 3308 sayılı Mesleki Teknik Eğitim Kanunu ve bu kanuna göre yürürlüğe konulan Yönetmelik (Mesleki ve Teknik Eğitim Yönetmeliği) esaslarına uygun olarak yürütülür. 5. Beceri eğitimi uygulamaları; öğrenci, eğitici personel (başhemşire, sorumlu hemşire ve hemşire) ile koordinatör öğretmen arasında gerçekleştirilecek işbirliği ile yürütülür. 6. Öğrencilerin beceri eğitimi, öğretim programlarının amaçları doğrultusunda mesleki eğitimden birinci derecede sorumlu eğitici personel tarafından yaptırılır. 7. Öğrenciler, işletmelerde yaptıkları uygulamalara ilişkin bir iş dosyası hazırlar. 1
ÖZEL AMAÇLAR Bu programı başarı ile tamamlayan her öğrenci; 1. Kadın ve ana sağlığını tanıyarak gerekli bakımı gerçekleştirir. 2. Kadın sağlığını etkileyen faktörleri ve ölçütlerle ilgili gerekli önlemleri alır. 3. Doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrası hemşirelik bakımını uygular. 4. Aile planlaması hizmetlerini yürütür. 5. Hastaların vital bulgularının (ateş, nabız, tansiyon, solunum) takibini ve değerlendirmesini yapar. 6. Hastalarda kullanılan materyallerin tekniğine göre dezenfeksiyonunu yapar. 7. Hastalarda kişisel hijyeni gerçekleştirir. 8. Tedavi ve muayenede hastaya uygun pozisyonu verir. 9. İlaçları uygun yol ve teknik ile verir. ÜNİTELER ÜNİTE I. KADIN SAĞLIĞINA GİRİŞ ÜNİTE II. KADIN GENİTAL ORGANLARININ ANATOMİ VE FİZYOLOJİSİ ÜNİTE III. KADIN HAYATININ ÇAĞLARI ÜNİTE IV. GEBELİĞİN FİZYOLOJİSİ ÜNİTE V. FETUS FİZYOLOJİSİ ÜNİTE VI. DOĞUM ÖNCESİ, DOĞUM SIRASI VE DOĞUM SONRASI BAKIM ÜNİTE VII. KADIN HASTALIKLARI VE BAKIMI (JİNEKOLOJİ) ÜNİTE VIII. AİLE PLANLAMASI ÜNİTE AÇILIMLARI ÜNİTE I. KADIN SAĞLIĞINA GİRİŞ A. Kadın ve Ana Sağlığının Tanımı B. Ana Sağlığının Ülke Açısından Önemi C. Ana Sağlığını Etkileyen Faktörler ve Alınacak Önlemler Ç. Kadın ve Ana Sağlığı İle İlgili Ölçütler (Hızlar) ÜNİTE II. KADIN GENİTAL ORGANLARININ ANATOMİ VE FİZYOLOJİSİ A. Genital Organlar 1. İç Genital Organlar 2. Dış Genital Organlar 3. Kemik Kısımları (Pelvis ) B. Siklus Oluşumu ve Hormonlar 1. Oval ve Menstrual Siklus Halkası 2. Hormonların Siklus Regülasyonu 3. Endometrial ve Ovarial Değişiklikler ÜNİTE III. KADIN HAYATININ ÇAĞLARI A. Puberte Çağı B. Buluğ Çağı C. Seksuel Ergenlik Çağı (Doğurganlık) Ç. Klimakterium ve Menapoz Çağı D. İhtiyarlık Çağı (Senium) 2
ÜNİTE IV. GEBELİĞİN FİZYOLOJİSİ A. Fertilizasyon (Döllenme) B. Zigotun Çoğalma, Büyüme ve Taşınması C. Yuvalanma (İmplantasyon) Ç. Desidua ve Korion Zarları D. Gebelikte Meydana Gelen Değişiklikler 1. İç ve Dış Genital Organlar ve Memelerdeki Fizyolojik Değişiklikler 2. Gebeliğin Teşhisi ÜNİTE V. FETUS FİZYOLOJİSİ A. Plesanta 1. Plesantanın Oluşumu ve Gelişimi 2. Plesantanın Yapısı Fonksiyonları ve Hormonları B. Amnios Kesesi ve Amnios Suyu C. Embriyonun Gelişmesi Ç. Göbek Kordonu D. Fetal Dolaşım Fizyolojisi E. Fetusun Aylara Göre Büyüme ve Gelişmesi ÜNİTE VI-DOĞUM ÖNCESİ, DOĞUM SIRASI VE DOĞUM SONRASI BAKIM A. Doğum Öncesi Bakım (Antenatal-Prenetal Bakım) Gebenin Doğum Hazırlığı, Bakımı, Beslenmesi ve Eğitimi B. Gebe Muayene Usulleri ve Gebe Bakımı 1. Gebe Muayenesinde Yapılan İşlemler 2. Gebe Bakımı ile İlgili Eğitim C. Normal Doğum Fizyolojisi 1. Anne Yönünden Doğum a. Doğum Yolu b. Doğum Belirtileri c. Ağrı Mekanizması 2. Fetus Yönünden Doğum a. Fetus Başının Önemi, Sütunları ve Fontaneller b. Fetus Başının Kurtarılması c. Omuzların Kurtarılması 3. Doğuma Yardım ve Takip a. Açılma b. Atılma c. Kurtulma 4. Doğum Sonu Bakım a. Kanama Kontrolü b. Uterus Masajı c. Diğer İşlemler (Anne ve Bebek Bakımı) Ç. Puerperium ve Laktasyon (Lohusalık ve Süt Salgılama) 1. Puerperiurn Fızyolojisi a. İnvolusyon b. Loşi ve Karakteri 2. Lohusalık Bakımı ve Eğitim 3. Laktasyon Fızyolojisi a. Anne Sütünün Önemi ve Özellikleri b. Meme Bakımı, Emzirme Tekniği ve Annenin Eğitimi 3
D. Yeni Doğan Çocuk Fızyolojisi ve Bakımı 1. Bebek Bakımı ve Muayenesi 2. Yeni Doğanın Beslenmesi 3. Özel Durumları Olan Bebeklerde Teşhis ve Bakım a. Prematüre, Postmatüre ve Düşük Ağırlıklı Bebek b. Konjenital Anomalilerin Saptanması E. Gebelik Komplikasyonlarında Teşhis ve Bakım 1. Kanamalar a. Doğum Öncesi Kanamalar i. Düşükler ii. Plesanta Previa iii. Plesanta Dekolman iv. Rüptür Uteri b. Doğum Sonrası Kanamalar i. Doğum Travmaları ii. Postpartum Atonik Kanamalar 2. Dış Gebelik 3. Gebelik Zehirlenmeleri 4. Doğum Anomalilerinde Teşhis ve Bakım ÜNİTE VII. KADIN HASTALIKLARI VE BAKIMI (JİNEKOLOJİ) A. Adet Patolojisi 1. Amenore 2. Hipermenore 3. Adet Tempo Anomalileri 4. Dismenore B. Kadın Üreme Organlarının Anomalileri 1. Aplasia 2. Cynetresia 3. Çift Malformasyonlar 4. Uterusa Ait Pozisyon Bozuklukları a. Retroversion b. Antifleksion c. Prolapsus C. Kadın Üreme Organları Enfeksiyonlarının Belirtileri ve Bakımı 1. Akıntı Enfeksiyonlar a. Trichomonas Vaginalis b. Moniliazis ( Albicans ) 2. Cinsel Temasla Bulaşan Enfeksiyonlar a. Gonore b. Sifiliz c. Yumuşak Şankr Ç. AIDS 3. Doğum ve Düşükten Sonra Oluşabilecek Septik Enfeksiyonlar a. Servisitler b. Serviks Erezyonu c. Ekteropion Ç. Endometritis d. Endometriozis e. Tuba Enfeksiyonları f. Salpingo-Ooforitis 4
g. Parametritis Ğ. Peritonitis H. Puerperalis I. Meme İltihapları Ç. Üregenital Fistüller 1. Cerrahi Fistüller 2. Doğumla İlgili Fistüller 3. Kanser Fistülleri D. Üreme Organlarının Tümörleri 1. Vulva Tümörleri 2. Vagina Tümörleri 3. Solit Tümörleri 4. Uterus Tümörleri a. Miyom b. Uterus Kanserleri c. Uterus Sarkomları 5. Tuba Tümörleri 6. Over Tümörleri 7. Kistler 8. Over Kistleri 9. Over Sarkom Ve Fibromları E. Üremenin Olmadığı Durumlar 1. İnfertilite a. Psikolojik Rehberlik b. Tüp Bebek 2. Menapoz ve Psikolojik Rehberlik 3. Histerektomi 4. Mini Laparatomi 5. Tüpligasyonu 6. Vazektomi F. Kadın Hastalıklarında Muayene Metodları 1. Jinekolojik Muayene 2. Anamnez 3. Bimanuel Muayene 4. Rektal Muayene 5. Spekulum Muayene 6. Dış Muayene a. Memelerin Muayenesi b. Inspeksiyon, Palpasyon, Oskültasyon, Perküsyon 7. Özel Muayene Şekilleri a. Özel Materyal Alma (Smear Alma) b. Biopsi c. Probe Küretaj ç. Histeroskopi d. Ultrasonografi e. Laparaskopi 8. Diğer Jinekolojik İşlemler a. Servikal Koterizasyon b. Servikal Polibektomi c. Servikal Dilatasyon ç. Sezeryan 5
ÜNİTE VIII. AİLE PLANLAMASI A. Aile Planlaması ile İlgili Terimler ve Tanımlar 1. Aile Planlamasının Tanımı 2. Nüfus Planlamasının Tanımı 3. Aile Planlamasının Amacı 4. Aile Planlaması İle İlgili Terimler B. Aile Planlaması Hizmetleri 1. Aile Planlamasında Toplumu Tanımanın Önemi 2. Aile Planlamasında Doğru ve Yanlış İnanış ve Uygulamalar 3. Aile Planlaması Hizmetlerini Etkileyen Faktörler 4. Genel Sağlık Teşkilatı İçinde A.P.Ünitesinin Yeri 5. A.P Hizmetlerinde Görevli Sağlık Personellerinin Yeri ve Kazanması Gerekli Bilgi ve Beceriler 6. Aile Planlaması Hizmetlerinde Danışmanlık Hizmetleri C. Gebelikten Korunma Yöntemleri 1. Etkili Modern Yöntemler; a. Hormonal Kontraseptifler b. Rahim İçi Araçlar (RIA'lar) c. Kondom ç. Cerrahi Sterilizasyon i. Kadında Cerrahi Sterilizasyon (Tüp Ligasyonu) ii. Erkekte Cerrahi Sterilizasyon (Vazektomi) D. Vajinal Bariyer Yöntemleri 2. Etkisi Sınırlı Geleneksel Yöntemler a. Laktasyon b. Takvim Yöntemi c. Coitus İnterraptus ç. Spermisitler d. Vajinal Yıkama 6