ÖNSÖZ Bu hatıralarımı yazdığım kitabımda 86 yıllık yaşamımda geçirdiğim iyi ve kötü günlerimi hatırladığım kadar yazdım. Ben 1914-1929yılları arası kış ayları Atirau'da okulda, yaz ayları kırlarda, yaylada ailemin yanında güzel göcevi hayat yaşadım. 1929 dan sonra Sovyet Hükümeti bütün Sovyetler Birliğinde Kolhoz-Sovhoz-Sovyet çiftliği yapıp, herkesin elinden malını aldı. Bundan sonra halk büyük açlık çekti, zaten 1921 de Stalin bütün yurtta açlık yaratmışdı. Tekrar 1931-1932 de Stalin suni açlık yarattı ve Türkistan da 5 milyon civarında insanımız öldü. 1936 da Stalin ve İç İşleri Bakanı Ecov bütün Sovyetler Birliğinde insan kıyımı yaptılar. 40 milyon insanını ki, bunların çoğu okumuş kişilerdi. Bir gecede evlerinden alıp, KGB-NKBD bodrumuna attılar, aş sız, susuz bıraktılar, sonrada oradan alıp hayvan yük vagonlarına bindirip Sibirya'ya gönderdiler. Bu kişilerin hiç birinin suçu yoktu. Bunu 2 sebepten dolayı yaptılar. Kimse Sibirya da çalışmak istemiyordu, sıfırın altında 70-80 derece soğuktan dolayı, 1) Sovyetlerin Sibirya da çalışacak insan gücüne ihtiyacı vardı, 2) Bu kişiler batı devletlerinde olduğu gibi demokratik idare istiyorlardı. Bunun için onlara Sovyet düşmanı muamelesi yaptılar. Bu gidenlerin arasında benim çok yakınım, akrabamda vardı. Sibirya da çalışma kampında karın tokluğuna, parasız çalıştılar. Soğuktan, ağır işden oralarda öldüler, hiç biri geri dönmedi. Sibirya da onlar ormanları kesip yerleşim merkezi, sayısız evler, fabrikalar, demiryolu yaptılar. Memlekette milyonlarca anne-çocuk yetim kaldı, perişan oldu. Dünyada hiç bir idare öz halkına Stalin in yaptığı kötülüğü yapmadı. Birde halk arasında terör yarattı. 1917 ihtilalinden 1990 yılına kadar geçen Sovyet rejimini yazmaya çalışdım. Atabek(Tilegen İmanbayoğlu) sayfa: 3
Şimdi yazacağını gerçek bir olay. Bu benim Amerikadan gelip karşılastiğim 2 ci acı ve kötü durum, daha evvel 1974 de Türkiye'ye temelli döndüğümü ve 1972 de aldığım daire için müteahhit'in bana yaptığı kötülüğü yazmıştım. Bu benim İzmir'de karşılaştığını, başıma gelen ilk darbe idi. Bununla bitmedi, şimdi 2 ci karşılaştığım olayı yazıyorum. Komünist Kızıl Çinin idaresindeki şarkı Türkistan'dan kaçıp Türkiye'ye, 1953' de gelip tuzla mülteci kampında kalıp, sonraları İstanbul, Salihli, İzmir'e yerleşen Kazaklardan birini yazmak istiyorum. Bu adam Şirzat Doğru. Bu zat kendisi Balçova'da oturuyor ve izmir'de 1974'de deri şirketi kuran benîm ülkemden bir Kazaktır. Male-sef üzülerek yazacağım, çünkü bunu fazlası ile hak etti. 1975 yılı idi, benim Amerika'dan geldiğime daha çok olmamıştı. Hatay'da aldığım daireye yeni taşınmıştım, bu arada Şirzat Doğru adında bir Kazak, İz-mir'de deri şirketi kurmuş, şirketin ismi Tarbaş-Tarbağatay Deri ve Sanayii AŞ. Şirketin yönetim kurulu başkanı da bu kişi» Şirzat Doğru. Şirkete sırf Kazakları ortak etmiş, Türklerden kimseyi almamış, tabii bunun da sebepleri var, ortakların kiminden az, kiminden çok para alıyor, ortaklara yatırdığı para karşılığı birer uydurma makbuz veriyor. Halbuki makbuz yerine hisse senedi vermesi lazım. Bu onun sahtekar lığının bir tanesi. Bu zat Amerika'dan yeni gelen bana musallat oldu, şirketimize ortak ol diye peşime takıldı. Benim zaten o vakit müteahhitle başım dertte idi, aldığım daire ile uğraşıyordum, Şirzat Doğru'ya, param yok, ortak olamam dediysem de bir türlü vazgeçmedi, peşimi bırakmadı, ille de ortak ol diyor. Benim İstanbul'da dairem olduğunu biliyordu, çünkü kendi hemşehrim bir kazakım diye bir ara itimat edip söylemiştim. Bu defa ağabey paran yoksa İstanbul'daki daireni sayfa: 234
sat ve parasını şirkete yatır, ortak ol dedi. Düşüneyim dedim ve evde bunu eşim ve kızıma söyledim. İkiside razı olmadı, ev satılmasın, bu kişiyi tanımıyoruz, kimin nesi, ayrıca şirketi ne durumda bilmiyoruz dediler. Fakat bu adam her görüşümde papağan gibi aynı lafı söylüyor, ağabey şirkete ortak ol diye peşimde. Aynı zamanda şirket hakkında bir çok kağıt, broşür bastırmış, şirket şöyle iyi, böyle iyi olacak diyor. Şirkete ortak olan herkes kısa zamanda zengin olacak, Manisa Organize Sanayii Bölgesi'nde 32 dönüm arsayı hükümetten ucuza aldık, oraya Türkiye'nin en büyük deri fabrikasını kuracağız ve bütün dünyaya deri giyim eşyası ihraç edeceğiz diyor. Fabrikanın planlarını hazırlamış, her şeyi ballandırarak anlatıyor. Adam son derece cambaz, bana ağabey sen ortak olmasan kim ortak olacak, Amerika'dan geldiniz, büyüğümüzsünüz, sizi aramızda olmanızı çok isteriz diye dil döktü. Ben de o bastırdığı çeşitli broşürleri okuyup inandım ve ortak oldum. Fakat elimde para yok, bana ağabey İstanbul'daki evini sat, biran evvel şirkete yatır, para kazanmaya sen de başla dedi. Eve geldim bizimkilere şirkete ortak oldum dedim, para yok ne ile ortak oluyorsun dediler. İstanbul'daki evi satıp parasını yatıracağım dedim, razı olmayıp bana kızdılar. Fakat Kazak olduğum için ikisini de dinlemedim, İstanbul'a gidip evi satmaya karar kıldım. Bu arada çarşıda şirketin büyük atelyesi harıl, harıl çalışıyor. Almanya'ya deri ceket ihracatı başlamıştı. Şirketin iç yüzünü, neler döndüğünü bilmiyordum, ancak dıştan bakıldığında iyi gibi gözüküyor. İstanbul'daki evi acele değerinden daha az paraya sattım ve parayı alıp İzmir'e döndüm. Ertesi günü şirkete varıp parayı Şirzat'a verdim. Bana senet yerine bir ufak kağıt parçası şeklinde makbuz verdi Herkese bunu veriyorum, hisse senedi daha sonra verilecek dedi. Şirzat çok memnundu, sevinişinden havalara uçuyordu, o güne kadar kimse büyük miktarda peşin para yatırmamışdı. Şirzat sadece beni ikna etmekte muaffak olmuştu ve bu para doğrudan doğruya sayfa: 235
Şirzat'ın cebine gitmişti, onun hesabına yatmıştı. Bizlerde sadece üzerinde ismimiz olan kağıt parçası var, ortak gözüküyoruz, hepsi ondan ibaret. Şimdi ben bu şirketin kuruluş durumunu yazacağım. Şirket 1974 de kurulmuş, Yönetim Kumluna bütün kendi cahil akrabalarını almış, yabancı kimse yok, tabii başkan da kendisi olmuş, kendisi nasıl başkan olmuş, onu da izah edeceğim: Şirzat yeni kurulan şirkete 14 milyon Türk Lirası ile ortak oluyor, bu paranın dörtte biri olan üç milyon beşyüzbini yatırdım diyor. Halbuki adamın hiç parası yok, bu nasıl oluyor? Sadece muhasebe oyunu, sahte evrakla bu kadar büyük para yatırdı gözüküyor. Onun için Şirzat büyük hissedar, en çok sermayeyi o yatırmış olduğu için başkan oluyor, yani kendi kendini başkan yapıyor. Bundan sonra şirkette aklına geleni, aklına koyduğunu yapıyor, sahtekarlık başlıyor. Şirkete murakıp olarak da Bağcılar Bankasından atılmış bir Türk'ü alıyor, o kişi bilgili fakat rüşvetçi biri, para karşılığı şirketin Başkanı Şirzat'ın sahtekarlık işlerini, işlemlerini görmemezlikten geliyor. Birde şirketin mali müşaviri vardı, Türk, rüşvetçi biri, para karşılığı Şirzat'ın her hırsızlığına yardımcı oldu. Şirketin başında üç meşhur hırsız, gel de bu şirketten hayır bekle, para kazanacağını düşün! Yönetim Kurulu üyeleri zaten cahil insanlar, onun için bu üçü bildiği gibi oynadılar. Şirketin kasasının anahtarı da başkan Şir-zatta, sizin anlayacağınız şirketi bu adam tek başına idare etti. Kimse ona ne yapıyorsun diye hesap sormadı. Sıkı mı biri ağzını açsın, o şirketin tek kralı, Mao'su idi. Astığı astık, kestiği kestik, şirketteki 144 ortağın yatırdığı bütün paralar, kiminin arsası, kiminin evi, Şirzat'ın hem Türkiye'de ki hem de dış ülkelerdeki hesaplarına gitti. Şirkette herkes kağıt üzerinde ortak kaldı. O yatırdığımız para karşılığı verdiği bir yaprak makbuzu çoğumuz kaybettik, evde kitap ve kağıtların arasında kayboldu. Zaten hiçbir değeri yok, hisse senedi değil. Bu adam her ay Avrupa'ya gidiyordu. Sonra anlaşıldı ki, karaborsadan Dolar toplayıp, sayfa: 236
şirketin parasını Almanya, İsviçre Bankalarında ki kendi gizli hesabına yatırıyor muş. Şirket boyuna Avrupa'ya mal satıyor, fakat şirkette hiçbir vakit para yok. Sade şirket borçlanıyor. Bu adam her aldığı mal karşılığı para yerine 6 aylık, 1 yıllık senet veriyor. Şirkete gelen nakit paralar dışarıya döviz olarak kaçıyor. Bu yaptıkları yetmiyormuş gibi birde İzmir'de Uluslararası Ticaret ve Endüstri Bankasından kimsenin haberi olmadan 6 milyon borç alıyor. Şirkette bu miktarın iki misli mal olması lazım. Olmadığı için de mecburen Bankanın parayı Şirzat'a veren Genel Müdürüne büyük rüşvet vermesi gerekiyor başka türlü banka karşılıksız 6 milyon para vermez. Tabii Şirzat Genel Müdüre en azından bir milyon verdi. Her şey Genel Müdür ile Şirzat arasında geçdi. Bu paranın ne olduğu belli değil, kimse bir şey bilmiyor. Muhakkak dövize çevirip dışarıdaki şahsi hesabına yatırmıştır. Eğer şirkete harcasa büyük para belli olurdu, 1975 de 6 milyon lira çok büyük para, onunla birçok iş yapabilirdi, yazık şirkete ve ortaklara; eğer 6 milyon şirkete harcasa idi, şirket bu duruma düşmezdi, iflas etmezdi. Ortada hesap kitap yok Şirketin muhasebesi ve kasası Şirzat Doğru idi. Manisa Organize Sanayii bölgesindeki fabrika yan inşaat, yarıda kaldı sonra kaba inşaatı başka bir iş adamına devir etmiş, ondan aldığı da ortada yok, dönüp dolaşıp Şirzat'ın cebine, Şirzat Doğru 1953 de Türkiye'nin Tuzla köyündeki mülteci kampına Kızıl Çin'den geldiğinde genç bir delikanlı idi, hiç bir malı, mülkü, serveti yoktu. Tuzladan İzmir'e gelip yerleşiyor, ve bir 3 cü sınıf otelde ufak bir memur olarak çalışıyor, o zaman onun yırtık pantolonla dolaştığını görenler var. bu kişi birdenbire Çiller'ler gibi İzmir'in zengin kişisi oluveriyor. Kurduğu şirkete 3 milyon 500 bin lira para yatırıyor, 14 milyonu varmış da ancak 4 de birini yatmıyor. 1974 de 14 milyon liraya İzmir'de 100 m2 140 daire alınıyordu, olacak şey buna kim inanır. O vakit bu kadar parası, milyonu olan tek-tük insan vardı, onlardan biri de demek Şirzat- sayfa: 237
mış. Bütün yaptığı işler yalan üzerine kurulmuş. Benden büyük para kopardığından başka, Nato'dan emekli Kıbrıs Türkü Kaya bey diye bir kişiyi de dolandırmış, zavallı adamın Nato'dan aldığı emekli ikramiyesi 400 bin lirasını allem edip, kallem edip şirkete ortak yapıp elinden aldı ve Şirzatın şahsi kasasına yattı. Ona da bir parça makbuz verildi, kağıda şirkete ortak olarak ismi yazıldı, oldu bitti. Zavallı adam 2 yıl sonra beş kuruş parasız Kıbrıs'a gitti, paraları Şirzatta kaldı. Şirket if las etti dedi, fakat iflas etmedi, bütün paralar Şirzatta olduğu için parasızlıktan şirket kapandı. Daha şirket kapanmadan Şirzat bana teklifte bulundu, yıl 1976 idi, Amerika'ya gidelim, senin orada Almanya'dan giden bir çok silah arkadaşların var, onlarıda bizim şirkete ortak yapalım, hepsi paralı dedi. Tabii Şirzatın niyeti bozuktu, onlarında parasını ele geçirmek, istiyordu, beni öne sürerek Türkiye'deki Türkistanlı ortaklan dolandırdığı yetmiyormuş gibi bir de Amerika'daki arkadaşlarımı dolandırmaya kalkıştı, ben bu adamın niyetini anlayamıyorum, çünkü kendi hemşerim bir Kazak diye itimat ediyorum, kendim gibi görüyorum. Şirzatta benim iyiliğimden, doğruluğumdan yararlanıyor. Evde aileme danıştım, Şirzat birlikte Amerika'ya gidelim, oradaki Kırımlı, Türkistanlı arkadaşları da şirkete ortak yapalım diyor dedim. Eşim razı olmadı, karışma gitme, lazım değil dedi. Fakat adam tutturdu, ille de gidelim diye. Onlarda çok para var, ortak edelim, onlar da zengin olsunlar diyor. Papağan gibi her defasında herkes şirketten zengin olacak, köşeyi dönecek diyor. Şirket daha sonra holding olacak, birçok yan kuruluşu olacak diyordu. Fabrikanın büyük bir maketini yaptırmış, maksadı herkesin gözünü boyayıp parasını alacakmış. Bunun bütün gayesi daha sonra ortaklık şirketinden paralan toplayıp, kendi aile şirketini kurmak. Nitekim 1977, den sonra öyle oldu. Şirket kapandı ve yeni kurduğu şirket eşi ile ikisine kaldı. Sayfa: 238
Ben eşimi dinlemedim, şirzat'la birlikte Amerika'ya gitmeye karar kıldım. 1976 yaz sonu idi, evvela Fransa'ya vardık, orada birkaç gün kalıp, New York hareket ettik ve orada arkadaşlarımdan birinin evinde kaldık. Bizi kral gibi karşıladı ve çok iyi misafir ettiler. Benim Almanya'dan çok iyi arkadaşlarım vardı, yaşım onlardan büyük olduğu için beni sayıp seviyorlardı. Daha varır varmaz ertesi günü İzmir'den Yönetim Kurulu Üyesi Kaya beyden telex geldi, aman çabuk para gönderin, şirket batıyor, hiç para yok diye. Şaşırmıştım, Şirzat'a bu ne demek oluyor, şirkette nasıl para olmaz dediğimde, bana "Kaya Bey aptal gidip banka dan para almasını bilmiyor, bankada para çok" dedi. Benim buna bir türlü aklım ermedi, Kaya Bey Nato'da 20 yıl memur olarak çalışmış, okumuş bir adam, kültürlü, nasıl olur da gidip bankadan para alamaz diye düşündüm. Ben daha Şirzatı tanımadığımdan, onun hakkında hep iyi düşünüyorum. Vardığımızın daha ertesi günü Şirzat mırıldanmaya başladı, ağabey biran evvel para toplayalım, ortak yapalım diye. Ben acele etme daha dün geldik, ortak ederiz dedim ve bir gün sonra Kırımlı, Türkistanlı, Azeri arkadaşları şirkete ortak etmeye başladık. Şirzat'ın keyfi yerinde idi, çünkü Dolarlar geliyor, cebi doluyor. Arkadaş larım bana bu kişiyi tanımıyoruz, nasıl biri, şirketin durumu nasıl, ortak olalım mı dediler. Ben hepsine Şirzat için kefil oldum, hiç merak etmenize gerek yok, kendisi iyidir, kendi Kazak kişimiz dedim. Bunun üzerine herkes ortak oldu, kimi 5 bin, kimi daha fazla para ile ortak oldular. Biz Amerika'da bir ay kaldık. Bu arada Washington, Philadelphia şehirlerine gidip oradaki arkadaşlardan da para aldık. Şirzat'ın cebi para ile dolu idi. Bir ay sonra biz alacağımızı alıp Almanya'nın Münih şehrine geldik. Orada arkadaşım Jaken vardı, onun evinde misafir olduk, birkaç gün kaldık. Ben İzmir'e döndüm, Şirzat benimle birlikte dönmedi, kaldı, işim var dedi. Paralar olduğu gibi onda idi, bende tek bir kuruş para yoktu. Şirketin başkanı O. Benden sonra Şirzat topladı- sayfa: 239
ğı para ile isviçre'ye gidiyor ve paraları oradaki gizli şahsi hesabına yatırıyor. 10 gün sonra dönüp geldi ve Yönetim Kurulu Toplantısı yaptık. Kaya Bey şirkette beş kuruş para olmadığını söylemişti, alacaklılar şirketin kapısında bekliyorlardı. Toplantıda Şirzat tan şirketin parası nerede, ne için para yok diye hesap sordum. Sana hesap verecek değilim çık git mikrop dedi. Şaşırdım her zaman en sevdiği ağabeyi idim, şimdi iş bitti, mikrop oldum. Hastayım, kalbim iyi değil, münakaşa edemedim, çıkıp eve geldim, çünkü onun derisi kalın, vurdum duymaz adam, yüzüne tükürsen yağmur yağıyor der. Meğer beni Yönetim Kurulu Üyesi yapmakta maksadı, beni de kendi hırsızlık, yolsuzluk, işlerine bulaştırmakmış. Şirket hani harıl çalışıyor. Almanya'ya Tırlarla deri giyim eşya gidiyor, fakat ortada bir kuruş para yok, kasa tam takır, alacaklılar da bir şey almadan gidiyor. Onlara şirket iflas etti diyor. Daha Amerika'dan gelir gelmez şirket iflas etti diye kapandı. Bunun üzerine T.C. Ticaret Bakanlığına mektup yazmaya karar verdim. Bunu duyup Şirzat beni Balçovadaki eniştesinin evine toplantıya çağırdı, oraya vardım, orada Şirzat yalnız değildi, birde Hacı Hamza vardı ikisinin de niyeti bozuktu, benim susmamı istiyordu, barışalım diyordu. Eğer susarsam, bunların işlerine göz yumarsam, yaptıklarını bilmemezlikten gelirsem, herhalde benim yatırdığım parayı sus payı verecekti. Fakat ben razı olmadım, oradan anlaşmadan ayrıldım, çünkü işin içinde iş vardı: Manisa Sanayii Bölgesinde 102 dönüm araziyi bir köylüden Hacı Hamza ile birlikte gizlice pazarlık yapıp ucuza m2 sini 6 liradan alıyor, bundan yönetim kurulunun haberi olmuyor, Yakup Bey dahi habersiz, hemde şirketin parası ile alıyor. 102 dönümden 30 dönümünü Şirzat, 30 dönümünü Hacı Hamza alıyor, 20 dönümünü bir Özbek ortağa veriyor, çünkü o Şirzat'a casusluk yapıyordu, olup bitenleri ona yetiştiriyordu, bilhassa benden haber sızdırıyordu, onun için onu mükafatlandırdı. 20 dönümü ona verdi. Kalan 144 ortağa 22 dösayfa: 240
nüm arsayı iki misli fiyatına sattılar. Bu arsa meselesinde de yolsuzluk, dolandırıcılık yaptılar. Ben bu ikisinin orucundan, namazından,bilhassa Hamza beyin hacılığından bir şey anlamadım. Böyle hacılık mı olur şaşırdım, ben kararımda sebat ettim durdum, Ankara'ya Ticaret Bakanlığına yazıp şirket Yönetim Kurulu Başkanı Şirzat Doğruyu şikayet ettim. Bir müddet sonra Bakanlıktan İzmir Tic. Bakanlığı baş müfettişine emir geldi, şirketin evrak ve dosyalarını alıp kontrol edin diye. Bunun üzerine baş müfettiş şirketin bütün evraklarını, 4-5 çuval içerisine koyup incelemeye başladı. Bu inceleme tam 2 ay sürdü, bu arada Şirzat benim Ankara'ya şikayette bulunduğumu öğrenip bir kısım evrakı Balçovadaki akrabalarına getirip yok etmiş, bunu görenler bana söyledi. Bir de şirketin bir kısım dikiş makinelerini Salihli ve Balçova ya akrabalarına getirip saklamış. Baş Müfettiş 2 ayda incelemesini bitirip, 200 sayfalık Şirzat aleyhine suç dosyasını mahkemenin değişik kısımlarına teslim ediyor. Baş Müfettiş bana ben vazifemi yaptım, Şirzatın yolsuzluklarını tesbit ettim ve mahkemeye teslim ettim, şimdi iş onlara, adalete kaldı dedi. Bunun üzerine Şirzat İzmir'in 2 tanınmış Avukatını tuttu, çünkü para var. Ben parasızlıktan avukat tutamadım, duruşmalara kendim gittim. Sonra öğrendim ki Şirzatın avukatları çeşitli yerlerdeki suç dosyasını alıp, tek bir hakime veriyor. Bir hakimle anlaşmak, rüşvet vermek kolay, fakat değişik yerlerdeki hakimlerle anlaşıp para vermek zor. Her 2-3 ayda bir duruşma oldu duruşmaya Şirzatın avukatları geliyorlardı, bazen kendisi de geliyordu, ben her zaman katılıyorum. Bu şekilde mahkeme tam 6 yıl sürdü, Hakimin maksadı davayı uzatıp, zaman aşımına uğratıp Şirzat'ı ağır cezadan, hapisten kurtarmak. Nitekim zaman aşımı oldu diye çok az bir para cezası ile kurtuldu. Bu şekilde şirketin, 40-50 dikiş makinesi, bütün paralar onun oldu, yoktan varoldu, fakirlikten 3 yıl gibi kısa zamanda zengin Dolar milyoneri oldu. Olan ise 144 ortağa oldu, kimse şirketten beş kuruş para sayfa: 241
alamadı, çünkü iflas etti dedi. Türkiye'nin şirket kanunları çürük, çok boşluk, iflas etti tamam. Bunu birçok şirket yöneticileri yapıyor, herhalde Şirzat da onlardan öğrendi. Daha yeni paralarını alıp geldiğim arkadaşlarıma yalancı oldum, onlara çok yazık oldu, Amerika'da para kolay kazanılmıyor, ağır çalışılıp elde ediliyor. Ekseri bana darıldılar, beni suçladılar, bu adamı tanımadın mı dediler. Şirzat ortaklara mektup yazıp şirketin iflas etmesine Ata Bek sebep demiş. Bazı ortaklar buna inanıyor, bazıları da ikisi ortak para yedi diyor. Ortaklar ne bilsin! Ben Ticaret Bakanlığına yazıp şikayet ettiğimde artık şirketin bir ismi vardı, başka bir şeyi yoktu. Kimse şirkete mal, malzeme vermiyordu, karşılığı yok, üstelik şirketin milyonlarca borcu vardı, nesini alacak. Şirzat her şeyi kitabına uydurmuştu, kimse alacağını alamadı. Her şey bittikten sonra yeniden eşinin adına şirket kurdu ve o kaçırdığı makineler geri geldi, artık aile şirketi oldu, onun istediği de bu idi. Sözde eşinin şirketi, kendisi işletti. Eşi ev hanımı, ticaretten anladığı yok. Kısa zamanda atölyede yetmiyormuş gibi İzmir Fevzipaşa caddesinde büyük bir deri giyim mağazası açtı onu büyük kızı ile birlikte ikisi işletti. Paranın çokluğundan birde Kemalpaşa'da at çiftliği kurdu, büyük arazi aldı, evler yapıldı, kımız ticaretini başlattı. Paranın çokluğundan ne yapacağım şaşırıyordu. Haklı idi, 144 kişinin parası ile her şey yapılabilir. Artık gazetelerde boy boy hem kendinin hem at çiftliğinin resimleri çıkıyordu, İzmir'in tanınmış işadamı olmuştu, gazetecileri at çiftliğine davet edip, ziyafet veriyordu, kımız ikram ediyordu ve onlara birer deri ceket de muhakkak vermiştir. Çünkü menfaati için insanları aldatmasını iyi biliyor. Gazeteciler de Şirzat'ı iyi tanımadığı için, ne bilsinler onu büyük bir, namuslu işadamı zannediyorlar yoksa hırsız, dolandırıcı olduğunu bilseler, gitmezler, gazetelerine methedip, resmini basıp yazmazlardı. Artık her istediği olmuştu, hayal ettiği aile şirketini kurdu, büyük paraların üzerine yattı. Hiç vicdan azabı çekmesayfa: 242
den güle oynaya yaşıyor. 1974-1976 yıllan arası şirkete ortak olanların bir kısmı, zavallı, fakir Kazaklardı, doğru dürüst işleri yoktu, bir kısmı ise yaşlı insanlar, paraları yok, belki şirketten beş on kuruş para gelir diye yaşlı hanımlarının ellerindeki bir-iki bileziğini satıp paraya çevirip şirkete yatırdılar. Bu gibi kişilerin parasını yedi, zimmetine geçirdi, bu olacak ismi, bu adamda hiçmi Allah korkusu yok? her cuma camiye namaza koşuyordu, ben onu çok dindar birisi zannediyordum, meğer onunki sade etrafa, esnafa karşı gösterişmiş. Dindar olan, Allah'a inanan birinin bu kadar kötülük, yolsuzluk, dolandırıcılık yapmasına imkan yok. Bilhassa bu kötülük ettiği kişiler kendi hemşehrileri, Kazaklar olursa... Şirketin Türk Mürakibine kendi insanlarını, bunlar koyun, ben istediğimi yapıyorum, onlar ne anlayacak diyor. Yabancı bir Türk'e kendi Kazaklarını alay edip kötülüyor, rezil ediyor. Bunu bana şirketin o Türk Murakıbı şirketten ayrıldığı zaman söyledi. Şirzat bana böyle dedi diye, şaşırmıştım, bu kadarda olmaz, artık rezillik. Ben artık kendi evimi kaybettiğime üzülmüyorum fakat Amerika'daki 22 ortak arkadaşımın parasını yok ettiğime çok üzülüyorum. Onlara kaybettikleri paralarını geri ödeyecek durumum yok, az bir para ile emekliyim. Kendi hemşehrim bir Kazak hakkında bu kadar ağır yazmak istemezdim fakat beni buna mecbur etti. Ben şirkette olup bitenleri, hakikati yazıyorum, bu bir hikaye değil, gerçek, acı bir olaydır. Bu olup bitenler için çok üzgünüm. Amerika'daki arkadaşlarımın beni affetmelerini diliyorum. Şimdi yazacağım Kazakistan hakkında benim vatanım. 1993 ün Ağustos ayında 54 yıldan sonra ilk defa Kazakistan'a doğduğum Ati-rau şehrine vardım. Yanımda kızım da vardı, benim yaşım ve hastalığımdan dolayı yalnız göndermek istemedi, yanında muhakkak doktor olması lazım dedi, 5 bin Dolarlık giyim v.s. eşya alıp 4 büyük valizle sayfa: 243
gittik. Orada çok akraba çıktı, getirdiğimiz eşya, giyim yetmedi, onun için para da dağıttık. Kimine 100, kimine 500, kimine 1000 Dolar. Bizi çok iyi karşıladılar, her gün birinde misafir olduk. Her ev koyun kesti, bizde uzaktan gelen misafire at, deve, dana keserlerdi. Sonra Sovyet zamanında o bolluk yok oldu, herkesin elinden malları alındı. Biz Atirau'da bir hafta kalıp Almatı'ya döndük. Tabii bir hafta bize az geldi,fakat kızımın fazla izni yoktu, Amerika'ya dönüp işine başlaması lazım. Almatı'da ancak 2 gün kalabildik ve oradan Türkiye'ye, İstanbul'a geldik. Türk uçağı ile seyahat ediyorduk. İstanbul'da birkaç gün kalıp tekrar Türk uçağı ile ikinci vatanımız New York'a döndük. Dile kolay, 54 yıldan sonra akrabalara kavuşmak, doğduğum toprağa ayak basmak. Sevincimden hiç yorulmadım ve kendimi çok iyi hissettim, yoksa kalp hastası 80 yaşındaki bir insan için 20 saat uçak yolculuğu kolay değil. Yanımdaki genç kızım uzun yolculuktan yoruldu, fakat ben yorulmadım, Allah bana kuvvet verdi. Ben 1994 yılı Mayıs ayında tekrar Kazakistan'a gittim, bu defa yalnızdım, kızım benimle gelmedi. Gitmemin sebebi, Kazakistan'ın Kurtuluş Bayramı idi, Cumhurbaşkanı davet etmişti. 1994 Şubat ayında Kazakistan Cumhurbaşkanı New York'a gelip Valdorf Astoria otelinde kalmıştı ve beni ve iki arkadaşımı yemeğe davet etmişti. Biz Amerika'da 3 Kazak kalmıştık. O gün 2 ci dünya harbinden sağ kalıp New York'da oturan. O gün Nur-sultan Nazarbaev'le birlikte yemek yiyip, birlikte resim çektirmiştik. Bizi o zaman Kazakistan'ın Kurtuluş Gününe davet etmişti. Onun için 2 ci defa Almati'ya gitmiştim, Almatı'da Oturar otelinde bir iki gün kalıp tekrar kendi doğduğum şehir Atırau'ya vardım. Uçakla Alma-ti'dan 3 saatlik yol, orada birkaç gün otelde kalıp bütün akrabalarımı gördüm. Tesadüfen Kurban Bayramı idi, bir kısım akrabaya kurbanlık koyun aldım. Bayramı geçirip Alma-Ata'ya döndüm, Oturar'da 2 gün kalıp İstanbul'a geldim. Çünkü eşim ve kızım İstanbul'da idiler. Birsayfa: 244
kaç gün kaldıktan sonra Amerika'ya döndük, uçağımız gene Türk Ha-va Yolları uçağı idi. Yolculuk çok iyi geçti, servis ve yemekler çok iyi. Nede olsa kendi Hava Yollarımız, kendi uçağımız. Hem Atırau'dan hem İstanbul'da çok iyi vakit geçirdik. Bir ara kızım Antalya'ya gidip 4-5 gün tatil yapıp geldi, ben aynı yıl, 1994'de Kasım ayında Kırımlı çok iyi bir dostumla tekrar Almata'ya gittim. Arkadaşımın ilk gidişi 'i, ben ona rehberlik yaptım. Bu defa biraz fazla kaldık, 18 gün iyi va-kit geçirdik. Bu defa Atırau'ya gitmedim, uçak bileti gönderip ağabeyimin oğlunu getirttim, yanımda 3 gün kalıp döndü. Bu arada Kırımlı arkadaşım 50 yıldır görmediği dayısının oğlunu gördü, sarılmalar, Ben ve Nursultan Nazarbaev Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı, New York (1994) sayfa: 245
ağlamalar. Kırım'dan ayrıldıklarında ikisi de 20 yaşlarında delikanlılar, şimdi ise 75'lik ihtiyarlar, ne acı değil mi? Bunlar Stalin ve Hitler yüzünden olan şeyler, trajedi. Biz İbrahim'le ikimiz Kasım sonunda Alma-Ata'dan Amerika'ya döndük. Tabii bizimkiler beni çok merak etmişler, çünkü havalar soğuktu ve benim kalp rahatsızlığım vardı, çok şükür hasta olmadan döndük. Zaten ne vakit anavatana gitsem yorulmadan, birşey olmadan demir gibi dönüyorum. Orada moralim düzeliyor, neşe geliyordu, gençliğimi hatırlıyor ve sevdiğim, hasret kaldığım memleket yemekleri bana iyi geliyordu. 55 yıl vatandan uzak, ayrı kalmak kolay değil. Fin harbinden esir olmadan kurtulmuştum fakat 2'nci Dünya Harbinde Almanlara esir düştüm ve Sovyet hükümeti beni cephede öldü diye akrabalarıma bildirmiş. Onlar da ağlıyor, matem tutuyorlar ve mevlüt okutuyorlar ve bu şekilde kapanıyor, tabii ölenle ölünmüyor. Yalnız ben değil, bütün batıya geçen, esir olan herkesi öldü demişler. İkimiz Atırau'ya varır varmaz ölen kardeşimin evinde dana kesip mevlüt okuttuk. Ancak imam bulmakta zorluk çektik. Çünkü Sovyetler bütün camileri yok etti ve imamları Sibirya'ya sürdü. Koca şehirde bir-iki kelime okuyabilen bir ihtiyar zor bulundu. Mevlüte bütün akrabalar ve komşular geldiler, en az 150 kadar kişi vardı. Alman harbinde ölen arkadaşımın hanımı sağmış, geldi. Kalabalıkta ancak biraz konuşabildik. Arkadışım Karabala bitişik komşumdu, gece gündüz beraberdik, yediğimiz, içtiğimiz birdi, çok iyi arkadaşımdı, şimdi onu çok arıyorum. Şu anda biz Amerika'da 3 Kazak kaldık. Bundan 35 yıl evvel New York'da 20 kadar Kazak-Kırgız vardık, bu 35 yıl içinde çok arkadaşımız vefat etti. Tabii çoğunun yaşı gelmişti, hastalandılar, bu arada birde vatan hasreti, ağlaya ağlaya bu dünyadan gittiler, hepsi de çok iyi arkadaşlarımdı. Şimdi 3 Kazak ve 2 Kırgız kaldık, bizim de sağlık dusayfa: 246
rumumuz pek iyi değil, fakat buna da şükür ediyoruz, hiç olmazsa yatıp kalmıyoruz, ayakta dolaşabiliyoruz. Bizler Sovyet ve Hitler zamanında neler çektik, ne kötü günler, yıllar geçirdik, bilemezsiniz, bunlar yazmakla bitmez. O Sovyet devri, rejimi, komünizm bitti, şimdi Kazakistan müstakil cumhuriyet oldu. Harpten sağ kalan.arkadaşlarımızın ömrü yetmedi, bu günleri göremediler. Yazık oldu, vatanı görmek için ne kadar da can atıyorlardı, komünizm yok olsa da vatana dönsek diye. Allah'a bin kere şükür ben vatanımı, doğduğum yeri, akrabalarımı görebildim. Kazakistan Kurtuluş Bayramındayım, Alma-Ata (1994) sayfa: 247
ÖZGEÇMİŞ 1914 yılında Atirau şehrinde doğdu, İlk, orta ve teknik liseyi 1933'de Atirau'da bitirdi. 1937'de Uralsk şehrinde yüksek tahsilini tamamladı. 19371938 yıllarında Alma-Ata vilayeti Kegen sabasında 1 yıl öğretmenlik yaptı. 1938-1939 yıllarında Atirau vilayeti Dossor şehrinde öğretmenlik yaptıktan sonra 1938 Ekim sonunda askere alındı ve Kazan şehrinde yedek subaylık yaptı. 1940 kışında Finlandiya harbine katıldı. 1941'de Sovyet Alman Harbinden bulundu. 1941 Ekim'inde Almanlarla esir düştü. 1942 yazına kadar Belorssyanin Roslobl ve Ukrayna'nın Poltava şehirlerinde esir kampında bulundu. 1942 yazından itibaren Polonya 'da Alman askeri olarak vazife yaptı. 1943 yılında Doğu Almanya'da Harp Sakatla-Kampı'nda kaldı. 1944'de Batı Almanya'nın Frankfurt a/m şehrin- de kimya fabrikasında kimyager olarak çalıştı. 1944 sonuna doğru Avusturya 'nın Wien şehrinde Oriental Enstitüsü'nde Alman Lisanı okudu. 1945'de İnsbruck-Landeck şehrinde Amerika ordusuna esir düştü, 1 ay sonra serbest bırakıldı. Münih şehrine eldi ve çalıştı. 1950'de Türkiye'ye göç etti. 1958'de Amerika'ya gidip yerleşti. 1974'de Türkiye'ye döndü, 1990'da tekrar Amerikaya dönerek yaşamını orada sürdürmektedir. KİTAP İSTEME ADRESİ: Ata BEK 373 Route 111, Simithtown, N.Y. 11787, ABD. Sayfa: 271