6360 SAYILI YASANIN BÜYÜKŞEHİRLERE BAĞLI İLÇELER BAĞLAMINDA GETİRDİĞİ DEĞİŞİM: BOZKIR İLÇESİ ÖRNEĞİ

6360 SAYILI YASANIN BÜYÜKŞEHİRLERE BAĞLI İLÇELER BAĞLAMINDA GETİRDİĞİ DEĞİŞİM: Ömer Faruk TEKİN * Öz Yerleşim yerlerinin yönetimi tarih boyunca üzerine tartışılan konulardan biridir. Bu konudaki tartışmaların daha ziyade yerleşim yerlerinde görülmesi gerekli hizmetler ve buna dair sorumluluklarla başladığı bilinmektedir. Siyasî, sosyal ve ekonomik sebepler yanında, 19. yüzyıl sonlarına doğru endüstrinin gelişmeye başlamasıyla birlikte, yerleşim alanları daha fazla nüfusu ve dolayısıyla daha fazla sorunu barındıran büyük kentlere dönüşmeye başlamıştır. Böylece bu tartışmalar, ölçek sorunları, yerel hizmetlerin daha etkin, verimli ve ekonomik gerçekleştirilmesi, yerel katılımın sağlanması ve demokrasinin daha iyi işletilmesi gibi yeni başlıklar etrafında şekillenmeye başlamıştır. Ülkemizde modern anlamda kent yönetimi sayılabilecek ilk belediye, görev ve statüsü 13 Haziran 1854 tarihli bir nizamname ile düzenlenen İstanbul Şehremaneti olarak kabul edilmektedir. Cumhuriyetin ilk yıllarında, değişen dünyanın ve sorunları giderek büyüyen kentlerin bilincinde, ancak sorunlara yerel bakış açısıyla yaklaşamayan bir anlayış göze çarpsa da, belediyecilik gelişmeye devam etmiştir. İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük kentlerin yönetiminde karşılaşılan zorluklar ve büyük yerleşim yerlerine özgü yönetim oluşturma tartışmaları sonunda, 1982 Anayasası bu konuyla ilgili bir hükme yer vermiştir. Böylece Türkiye de büyükşehir belediye sistemi 1984 yılından itibaren uygulanmaya başlanmıştır. Son olarak 2012 yılı aralık ayında çıkarılan 6360 sayılı Kanun, yerel yönetim mevzuatında, ilçe belediye yönetimlerini de etkileyen önemli değişiklikler yapmıştır. Bu kanun, büyükşehir belediye mücavir alanını il sınırına eşitlediği gibi, büyükşehir ilçe belediyelerinin mücavir alanını da ilçe belediye sınırına eşitlemektedir. Ayrıca il ve ilçelerde özel idareler kaldırılmış, bağlı belde belediyeleri ve köylerin tüzel kişilikleri kaldırılarak, önceki bağlı oldukları il veya ilçeye mahalle olarak bağlanmıştır. Büyükşehir belediyesi ve ilçe belediyeleri arasında görev ve yetki bölüşümü yeniden düzenlenmiştir. Büyükşehir belediyeleri, il sınırı içindeki su ve kanalizasyon, mezarlık, meydan ve anayolları, karla mücadele çalışmaları gibi konularda yetkili ve sorumlu olmuştur. 2014 yerel seçimlerinden sonra uygulanmaya başlayan yeni büyükşehir modelinin, pratikte idarî, siyasî, sosyal ve kentsel etkileri görülmeye başlamıştır. Bu çalışmada, 6360 sayılı yasa hakkında bilgi verilerek, yasaya yönelik eleştiriler ve değerlendirmelere kısaca değinilecektir. Yeni büyükşehir sisteminin, en geniş coğrafî sınırlara sahip Konya ili uygulamasında Bozkır ilçesinin kent yönetiminde idarî, siyasî, malî yapıya ve hizmet sunumuna etkileri üzerinde durulacaktır. Yeni modelin Bozkır ilçesini hangi boyutlarda nasıl etkilediği, Bozkır a ilişkin verilerin tablolaştırılması yoluyla incelenecektir. Anahtar Kelimeler Belediye, 6360 Sayılı Yasa, Yeni Büyükşehir Modeli, Bozkır İlçesi * Uzman, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu, ofaruktekin@selcuk.edu.tr

1246 6360 SAYILI YASANIN BÜYÜKŞEHİRLERE BAĞLI İLÇELER BAĞLAMINDA GETİRDİĞİ DEĞİŞİM: GİRİŞ Şehirlerin yönetimi yüzyıllardır üzerinde tartışılmış ve zaman içinde farklı yaklaşımlara konu olmuştur. Şehirlerde görülmesi gerekli hizmetler ve buna dair sorumluluklarla başlayan bu tartışmalar günümüzde bunları da içine alacak şekilde çok genişlemiştir. Politik, sosyolojik ve ekonomik sebepler yanında, 19. yüzyıl sonlarına doğru sanayinin gelişmeye başlamasıyla birlikte, şehirlerin nüfusu artmış ve dolayısıyla daha fazla ve çeşitli sorunu barındıran büyük şehirlere dönüşmeye başlamıştır. Böylece bu tartışmalar, yönetim meseleleri, ölçek sorunları, yerel hizmetlerde etkinlik, verimlilik ve ekonomiklik, demokrasinin daha iyi işletilmesi ve yerel katılımın sağlanması gibi yeni başlıklar etrafında şekillenmeye başlamıştır. Türkiye nin şehir yönetimi konusundaki deneyimi 19. yüzyıla uzanmaktadır. Türkiye de, modern anlamda kent yönetimi sayılabilecek ilk belediye, görev ve statüsü 13 Haziran 1854 tarihli bir nizamname ile düzenlenen İstanbul Şehremaneti olarak kabul edilmektedir. Cumhuriyetin ilk yıllarında ise, değişen dünyanın ve sorunları giderek büyüyen şehirlerin bilincinde, ancak sorunlara yerel bakış açısıyla yaklaşamayan bir anlayış göze çarpsa da, belediyecilik gelişmeye devam etmiştir. İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük şehirlerin yönetiminde karşılaşılan zorluklar ve büyük yerleşim yerlerine özgü yönetim oluşturma tartışmaları sonunda, 1982 Anayasası bu konuyla ilgili bir hükme yer vermiştir. Böylece Türkiye de büyükşehir belediye sistemi 1984 yılından itibaren uygulanmaya başlanmıştır. Ancak 2012 yılı aralık ayında çıkarılan 6360 sayılı Yeni Büyükşehir Kanunu, yerel yönetim mevzuatında, ilçe belediye yönetimlerini de etkileyen önemli değişiklikler yapmıştır. Bu kanun, büyükşehir belediye mücavir alanını il sınırına eşitlediği gibi, büyükşehir ilçe belediyelerinin mücavir alanını da ilçe belediye sınırına eşitlemektedir. Ayrıca il ve ilçelerde özel idareler kaldırılmış, bağlı belde belediyeleri ve köylerin tüzel kişilikleri kaldırılarak, önceki bağlı oldukları il veya ilçeye mahalle olarak bağlanmıştır. Büyükşehir belediyesi ve ilçe belediyeleri arasında görev ve yetki bölüşümü yeniden düzenlenmiştir. Büyükşehir belediyeleri, il sınırı içindeki su ve kanalizasyon, mezarlık, meydan ve anayolları, karla mücadele çalışmaları gibi konularda yetkili ve sorumlu olmuştur. 2014 yerel seçimleriyle birlikte uygulanmaya başlayan yeni büyükşehir modelinin, pratikte idarî, siyasî, sosyal ve kentsel etkileri görülmeye başlamıştır. TÜRKİYE DE BÜYÜKŞEHİR YÖNETİMİNİN GELİŞİMİ Dünyanın pek çok ülkesinde olduğu gibi Türkiye de de, kanunlar küçük belediyelerle büyük belediyeler arasında kuruluş, yetki ve gelirler açısından bir farklılık gözetmemişlerdir. Ancak birkaç bin kişinin yaşadığı küçük yerleşimlerle milyonluk büyük şehirlerin bir tutulması yönetim sorunlarına yol açmaktadır. Bu sebeple, Batı ülkelerinde 20. Yüzyılın başından itibaren, büyük şehirlerin yönetimi için özel yöntemler ve modeller geliştirilmeye çalışılmaktadır. Londra, New York, Tokyo, Paris ve Toronto gibi kentlerde metropoliten yönetim, anakent yönetimi veya büyük kent yönetimi adı verilen farklı yönetim yapısı denemelerine rastlanmaktadır (Keleş, 2013: 332). Türkiye tarihinde ilk defa 1982 Anayasası Büyük yerleşim merkezleri için özel yönetim biçimleri getirilebilir. hükmünü (Md. 127) getirmiştir. Bu, önceki yirmi beş yılda

6360 SAYILI YASANIN BÜYÜKŞEHİRLERE BAĞLI İLÇELER BAĞLAMINDA GETİRDİĞİ DEĞİŞİM: büyükşehirlere özgü bir yönetim oluşturulması konusundaki ihtiyaca cevap niteliğindedir. Çünkü daha önce bu özel yönetimlerin oluşturulmasına yürürlükteki anayasalar engel oluyordu (Keleş, 1985: 77). Anayasa da bu hükmün yer almasından sonraki süreçte, büyük yerleşim merkezi haline gelen kentlere, kanun veya kanun hükmünde kararnamelerle büyükşehir statüsü verilmiştir (Tekin ve Söylemez, 2016: 1436). Tablo 1 de sayısı 30 u bulan büyükşehirler, büyükşehir oldukları yıllar ve ilgili yasal düzenlemelerle birlikte gösterilmektedir: Tablo 1: Büyükşehir Belediyelerin Kuruluş Tarihleri Yıl Yasal Düzenleme Belediye 1984 3030 sayılı Kanun İstanbul, Ankara, İzmir 1986 3306 sayılı Kanun Adana 1987 3391, 3398 ve 3399 sayılı Kanunlar Bursa, Gaziantep, Konya 1988 3508 sayılı Kanun Kayseri 1993 504 sayılı KHK Antalya, Diyarbakır, Erzurum, Eskişehir, İzmit (Kocaeli), Mersin, Samsun 2000 593 sayılı KHK Adapazarı (Sakarya) 2014 6360 sayılı Kanun *6447 sayılı Kanun Kaynak: Zengin, 2014: 104 den uyarlanmıştır. Aydın, Balıkesir, Denizli, Hatay, Malatya, Manisa, Kahramanmaraş, Mardin, Muğla, Ordu*, Tekirdağ, Trabzon, Şanlıurfa, Van Anakent/Metropol/Büyükşehir/Büyükkent gibi benzer kavramlarla ifade edilen büyük yerleşim alanlarının yönetimi hukukî, idarî ve siyasî boyutlarıyla 1980 li yıllarda Türkiye nin gündemine girmiştir (Çukurçayır, 2013a: 220). 1980 öncesi ise kısaca şu şekilde özetlenebilir: Türkiye de belediyelerle ilgili geniş kapsamlı düzenlemelerin ilki 1930 yılında çıkarılan 1580 sayılı Belediye Kanunu dur. Bu kanun, İstanbul ile ilgili özel durum dışında, büyükşehirler için bir düzenleme içermemektedir. Büyükşehirler konusunda ağırlıklı çalışmalar 1960-1980 arasında gerçekleştirilmiştir (Çukurçayır, 2013a: 234). 1961 Anayasası, büyük kent yönetimlerine özgü herhangi bir yapılanmayı öngören bir hüküm içermemekteydi. 1960 ve 1980 yılları arasında bu sebeple, birkaç belediye, hizmetlerini daha iyi yerine getirebilmek amacıyla, kendi aralarında birlikler kurmayı denemişlerdir. Ancak bu birlikler bir büyükşehir yönetimi anlayışından uzaktı (Keleş, 1985: 74). 1980-1983 yılarını kapsayan ara dönemde bazı yeni uygulamalar gündeme gelmiştir. 1984 yılında çıkarılan Büyükşehir Belediyeleriyle ilgili 3030 sayılı kanun, yapılan çalışmaları bir araya getirerek, büyükşehir yönetimi düşüncesi iki kademeli bir yapıyla uygulanmaya başlamıştır. 2004 yılında kabul edilen 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu da önemli gelişmeleri içermektedir. Bu Kanun, modern gelişmelere göre büyükşehir belediyelerinin görev ve sorumluluklarına farklı boyutlar kazandırmıştır. Ayrıca, İstanbul ve Kocaeli ili için farklı bir yönetim modeli getirmiştir (Çukurçayır, 2013a: 234). 1247

1248 6360 SAYILI YASANIN BÜYÜKŞEHİRLERE BAĞLI İLÇELER BAĞLAMINDA GETİRDİĞİ DEĞİŞİM: Türkiye de, 2000 li yıllarda yerel yönetimler alanında bir değişim başlamış, çıkarılan kanun ve yönetmeliklerle mevzuattaki sıkıntılar giderilmeye çalışılmıştır. Bu süreçte, büyükşehir belediye yönetim sistemini düzenleyen ve değiştiren iki önemli kanun çıkarılmıştır: Biri, yukarda belirtilen 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu, diğeri ise 6360 sayılı Kanun dur. 12 Kasım 2012 de kabul edilen ve 6 Aralık 2012 de Resmî Gazete de yayınlanan 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 1 ile yerel yönetim ve özellikle büyükşehir yönetim sisteminde önemli değişiklikler yapılmıştır (Tekin ve Söylemez, 2016: 1437). 6360 SAYILI KANUNUN GETİRDİĞİ YENİLİKLER 30 Mart 2014 Yerel Seçimleri ile birlikte yürürlüğe giren 6360 sayılı Kanun un getirdikleri, çalışmanın boyutlarını aşmadan, kısaca şöyle özetlenebilir (Zengin, 2014: 102-103; Özer, 2013: 114-115, Arıkboğa, 2013: 67-68): 14 il belediyesi, büyükşehir belediyesi yapılmış, büyükşehirlerin sayısı 30 a yükselmiştir. Büyükşehir belediyelerinin sınırları, il mülkî sınırlarına genişletilmiş; büyükşehir ilçe belediyelerinin sınırları da ilçe mülkî sınırlarıyla eşitlenmiştir. Büyükşehir Belediyesi olmayan illerde, nüfusu 2.000 in altında olan 526 belediye, köye dönüştürülmüştür. (Bu belediyelerin sayısı başlangıçta 559 olarak belirlenmişti. Ancak 33 tanesi Kanun yürürlüğe girene kadar birleşme yoluyla nüfusunu arttırmayı başarmıştır (Milliyet, 12.12.2012).) 5747 sayılı Kanun dan itibaren iki kademeli (büyükşehir ve ilçe belediyesi) olarak kurulan ve işleyen mevcut büyükşehir belediyesi modelinde, 2.000 nüfus şartına bağlı kalmaksızın, bu ikili modelden dolayı yeni büyükşehir belediyesi sınırları içinde kalan 1.076 belde belediyesi ile 16.500 köy tüzel kişiliğini kaybetmiş ve mahalleye dönüşmüştür. Tüzel kişiliği kaldırılarak köye dönüştürülen belediyelerin komşu oldukları il, ilçe ve nüfusu 2000 in üstünde olan belde belediyelerine, belediye meclisi kararı ile mahalle olarak katılmalarına imkân sağlanmıştır. Büyükşehir belediyesi kurulabilmesi için gerekli olan şart, belediye nüfusunun 750.000 i aşması yerine, il nüfusunun 750.000 in üzerinde olması biçiminde değiştirilmiştir. Yeni büyükşehir belediyesi olan 14 ilde, büyükşehir belediyesi kapsamında 25 yeni ilçe kurulmuş ve bağlılık değişiklikleri yapılmış, toplam BŞB ilçe belediyesi sayısı 143 ten 519 a çıkmıştır. İl belediyesi olarak devam eden Zonguldak ta da 2 yeni ilçe kurulmuş, bu kanunla kurulan ilçe sayısı 27 olmuştur. 1 14/3/2013 tarihli ve 6447 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle, bu Kanunun başlığında yer alan ON ÜÇ ibaresi ON DÖRT olarak, YİRMİ ALTI ibaresi YİRMİ YEDİ olarak değiştirilmiş ve 1 inci maddesinin birinci fıkrasında yer alan Muğla, ibaresinden sonra gelmek üzere Ordu, ibaresi eklenmiştir (6360/1. sayfa).

6360 SAYILI YASANIN BÜYÜKŞEHİRLERE BAĞLI İLÇELER BAĞLAMINDA GETİRDİĞİ DEĞİŞİM: 1249 Büyükşehirlerde yeni bir ilçe belediyesinin kurulabilmesi için, nüfus ölçütü 50.000 den 20.000 e çekilmiştir. Mahalle kurulabilmesi içinse bu rakam 500 olarak belirlenmiştir. 30 büyükşehir belediyesinde il özel idareleri kaldırılmıştır. İl özel idare sayısı 81 den 51 e düşürülmüştür. Kaldırılan il özel idarelerinin yerine bu illerde, valiliklere bağlı Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlıkları kurulmuştur. Yerel yönetimlerin genel bütçe vergi gelirlerinden aldıkları paylar yeniden düzenlenmiştir. 6360 SAYILI KANUNA YÖNELİK TARTIŞMALAR 6360 sayılı Büyükşehir Kanunu daha çok büyükşehir belediyesinin kurulması ve sınırlarının belirlenmesi, yeni büyükşehir belediyeleri kurulması, idarî yapı ve işleyişteki değişmeler hakkındadır. Adında da belirtildiği üzere, kanun belediyelerle ilgili var olan mevzuata atıflar, eklemeler, değiştirmeler ve ilgalardan oluşmaktadır. Öncelikle belirtilmelidir ki, 6360 sayılı Kanun üzerine yapılan tartışmaları detaylandırmak bu çalışmanın kapsamını aşmaktadır 2. 6360 sayılı Kanuna ve getirdiği sisteme yönelik tartışmalara geçmeden önce düzenlemenin Anayasa ya uygunluğu üzerinde de bir tartışmanın olduğunu belirtmek gerekmektedir. Gözler e göre (2013) Kanun, özellikle il özel idareleri ve köylerin tüzel kişiliklerinin kaldırılması yönüyle, Anayasa nın 127. Madde hükümlerine aykırıdır. Güngör ise (2012: 28-31), Anayasa Mahkemesi denetiminden geçmiş olan bu düzenlemenin Anayasa ya aykırı olduğu yönündeki fikri yerinde bulmamaktadır. 6360 sayılı Kanun hakkında, tek tek hükümlerinin ifade ettiği noktalardan çok, genel olarak yerel yönetim sitemimize getirdikleri üzerine olumlu ve olumsuz eleştiriler yapılmıştır. Öncelikle kanun yerel hizmetlerin en yakın birimlerce yerine getirilmesi prensibi olarak tanımlanabilecek subsidiyarite (hizmette halka yakınlık) ilkesine uygun görünmemektedir. Kanunu genel itibariyle yerel yönetim sistemi için olumlu gören Can (2013: 267), belediyelerin mücavir alanlarının il sınırlarına genişletilmesinin, yetki sınırlarının ve sorumlulukların netleşmesine ve bununla ilgili ihtilafların giderilmesine katkıda bulunacağını belirttikten sonra bu sınırlar genişletilirken yerinden yönetim ve yerele yakınlık düşüncelerine zarar verilmemesi gerektiğinin altını çizmektedir. Çünkü mevcut idari yapı ve personel sistemi içinde, hizmet alan ile hizmet veren arasındaki fizikî uzaklık sorun yaratabilecektir. Kanunla yapılan değişiklik sonucunda, öncekilerle birlikte sayıları otuzu bulan büyükşehir statüsüne sahip illerle, büyükşehir olmayan iller arasında yerel yönetim sistemleri açısından farklı düzenlemeler geçerli olacaktır. İl belediyeleri ile büyükşehir belediyelerinin oluşturduğu bu ikili veya çok katmanlı olarak ifade edilebilecek sistem bazı aksaklıklara yol açacaktır. Yeni düzenleme yerel halkın müşterek ihtiyaçlarını karşılayacak hizmetleri sunmada daha hızlı ve daha etkin olacak, hizmet rekabetinin artmasına büyük katkı sağlayacaktır (Can, 2013: 273-275). Bu uygulamaya farklı yaklaşan Tekeli (1983: 21) ise, büyükşehirler etrafındaki belediyelerin birleştirilerek tek 2 Ayrıntılı bazı çalışmalar için bkz.: Gözler, 2013; Zengin; 2014; Özer; 2013; Arıkboğa, 2013, Parlak, 2013.

1250 6360 SAYILI YASANIN BÜYÜKŞEHİRLERE BAĞLI İLÇELER BAĞLAMINDA GETİRDİĞİ DEĞİŞİM: bir belediye haline getirilmesi ile birtakım hizmetlerin sunulmasında bir etkinlik sağlanacak olsa da, katılım açısından bir gerilemenin olabileceğini savunmaktadır. 6360 sayılı Kanunun tasarı halindeyken yeterince tartışılmadan, paydaşlarla görüş alışverişinde bulunulmadan çıkarılması bir yana, ülkede uzun yıllardır geçerli olan mahallî idare sisteminde böyle önemli bir değişime karar verilirken kamuoyu ile yeterince paylaşılmamıştır. Kanun tasarısı kamuoyunun erişebileceği, eleştiri ve katkılarını sunabileceği bir taslak aşamasından geçmeden direkt olarak Bakanlar Kurulu na gönderilmiştir. Paydaşların politika yapımına katılımı yazılı olmayan demokratik bir kural ve yönetişim anlayışının bir gereği olduğu kadar, aynı zamanda yazılı bir kuraldır. Mevzuat Hazırlama Usul ve Esasları Yönetmeliği nde özetle, hazırlanan taslakların Başbakanlığa sunulmadan önce paydaşların görüşlerinin alınacağı belirtilmektedir (Koyuncu ve Köroğlu, 2012: 2). Politika oluşturma ve kanun yapmanın demokratik meşruiyet temellerinde problem olduğundan hareketle; katılımcı, müzakereci ve diyalog zemininde incelenen süreçlerin işletilmesi gerektiği ve ülkenin siyasî, idarî, sosyal ve ekonomik yapısını önemli ölçüde etkileyecek olan düzenlemelerin, gerekli bilimsel analizlerden sonra gündeme getirilmesinin daha doğru bir yaklaşım olacağı muhakkaktır (Çukurçayır, 2012). Görmez (2012) ise, düzenlemenin iddia edildiği gibi, bir bölge yönetimi, federasyon denemesi, siyasî özerklik gibi amaçlar veya en azından bu ve benzeri amaçlara hizmet edecek bir karakter taşımadığını belirttikten sonra, kanunun çıkarılışı ile ilgili usul eksikliği denebilecek bir noktayı dile getirmektedir. Bu önemli nokta, kanunun Türkiye'nin de kabul ettiği Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı'na pek çok açıdan aykırı oluşudur. Söz konusu şartnamenin beşinci maddesinde Yerel yönetimlerin sınırlarında, mevzuatın elverdiği durumlarda ve mümkünse bir referandum yoluyla ilgili yerel topluluklara önceden danışılmadan bir değişiklik yapılamaz. ifadesi yer almaktadır. Bu hükme aykırı olarak pek çok il özel idaresi, belde belediyesi ve köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Yukarıda belirtildiği gibi katılım ve demokrasi, özellikle yerel katılım ve yerel demokrasi yerel yönetimler için vazgeçilmez unsurlardandır. Bu unsurlara dikkati çeken Çukurçayır (2012), Avrupa Kentsel Şartı-II, 13. maddede Avrupa nın kent ve kasabalarının, özellikle katılım açısından, demokrasinin yeni taleplerini dikkate alan bir kentsel yönetişim modeli inşa etmek sorumluluğu vardır. Bu yerleşimler toplumlarımızın çok gereksinim duyulan demokratik yeniden canlandırılması için birer değerdir. denildiğini ifade ederek büyükşehirlerle ilgili düzenlemenin Avrupa belgelerine ve standartlarına karşı önemli aykırılıklar içerdiğini vurgulamaktadır. Burada belirtmek gerekir ki, Çukurçayır, büyükşehir kanununda düzenlenen ve ilin bütün coğrafî alanlarını içine alan yeni yönetim biriminin belediye veya yerel yönetim birimi olarak tanımlanamayacağını, bunun bir çeşit federalizm veya küçük bölge yönetimi çağrışımı yaptığını, büyükşehir belediye başkanlarının da eyalet başbakanları olarak algılanacağını ifade etmektedir (Çukurçayır, 2012). Eyalet sisteminden bahsetmenin büyük riskler taşıdığını, yerel yönetimlerin güçlendirilmesi, üniter yapının ve mülkî idare sisteminin muhafaza edilmesi gerektiğini vurgulamaktadır (Çukurçayır, 2013b).

6360 SAYILI YASANIN BÜYÜKŞEHİRLERE BAĞLI İLÇELER BAĞLAMINDA GETİRDİĞİ DEĞİŞİM: KONYA ÖRNEĞİNDE YENİ BÜYÜKŞEHİR YÖNETİM SİSTEMİ VE İLÇE BELEDİYELERİNDE DEĞİŞİM Yüzölçümü bakımından Türkiye nin en büyük ili olan Konya, nüfus sıralamasında da en kalabalık yedinci şehridir. Büyükşehir Belediyesi ne bağlı 31 ilçe belediyesinden oluşan Konya da TÜİK in 2015 verilerine göre 2.130.544 kişi yaşamaktadır. Kuruluşu 1830 yılına dayandırılan Konya Belediyesi, 1987 de çıkarılan 3399 sayılı kanunla büyükşehir statüsüne kavuşmuştur. 1989 yılından beri belediye hizmetleri bu statüye göre yürütülmektedir. 2012 yılında çıkarılan ve 2014 yerel seçimleriyle birlikte yürürlüğe giren 6360 sayılı Kanun ile büyükşehir belediyesinin sınırları il mülkî sınırlarına genişletilmiştir (www.konya.gov.tr, 2015). 6360 sayılı Kanun un, 30 Mart 2014 yerel seçimleriyle uygulanmaya başlamasından bugüne kadar geçen bir buçuk yıllık sürede, Konya da idarî, siyasî, malî açıdan ve kent hizmetleri bakımından az ya da çok belli etkileri görülmeye başlamıştır 3. Konya örneğinde, yeni Kanunun idarî yapıya getirdiği temel değişiklikler şunlardır (Tekin ve Söylemez, 2016: 1441): - Konya Büyükşehir Belediyesi sınırları il mülkî sınırı olmuştur. - İlçelerinin sınırları da ilçe mülkî sınırı olmuştur. - Bağlı ilçelerin mülkî sınırları içindeki belde belediyeleri ve köylerin tüzel kişilikleri kaldırılmıştır. - 584 köy mahalleye dönüştürülmüştür. - 168 belde belediyesi mahalleleriyle birlikte bağlı bulundukları ilçe belediyesine katılmıştır. - Konya il özel idaresinin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. - Bucak ve bucak teşkilatları kaldırılmıştır. - Mahalli idare birlikleri kaldırılmıştır. - Konya Valiliği bünyesinde Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı kurulmuştur 4. 6360 sayılı Kanun çerçevesinde, Konya da yeni ilçe kurulmamış, idarî bağlılık ve sınır değişikliği veya yerleşim merkezleri ile ilgili bir isim değişikliği olmamıştır. 1251 3 6360 Sayılı Kanun la birlikte uygulanmaya başlayan yeni büyükşehir modelinin Konya örneğindeki etkilerinin, idarî, siyasî, malî açıdan ve kent hizmetleri bakımından analizi için bkz.: Tekin ve Söylemez, 2016. 4 Büyükşehir belediyelerinin bulunduğu illerde kamu kurum ve kuruluşlarının yatırım ve hizmetlerinin etkin olarak yapılması, izlenmesi ve koordine edilmesi, acil çağrı, afet ve acil yardım hizmetlerinin koordinasyonu ve yürütülmesi, ilin tanıtımı, gerektiğinde merkezi idarenin taşrada yapacağı yatırımların yürütülmesi ve koordine edilmesi, temsil, tören, ödüllendirme ve protokol hizmetlerinin yürütülmesi, ildeki kamu kurum ve kuruluşlarına rehberlik edilmesi amacıyla ve bunların denetlenmesini gerçekleştirmek üzere valiye bağlı olarak Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı kurulmuştur (http://www.konyayikob.gov.tr, 2016).

1252 6360 SAYILI YASANIN BÜYÜKŞEHİRLERE BAĞLI İLÇELER BAĞLAMINDA GETİRDİĞİ DEĞİŞİM: Tablo 2: Konya İli Belediye, Belde Belediyesi ve Köy Sayıları (6360 S. Kanundan Önce) Sıra Belediye Belde Sayısı Köy Sayısı 1 Büyükşehir - - 2 Karatay 4 25 3 Meram 6 22 4 Selçuklu 3 20 5 Ahırlı 1 10 6 Akören 2 8 7 Akşehir 11 23 8 Altınekin 3 14 9 Beyşehir 18 37 10 Bozkır 10 38 11 Cihanbeyli 13 20 12 Çeltik 2 6 13 Çumra 10 30 14 Derbent 1 6 15 Derebucak 4 4 16 Doğanhisar 8 8 17 Emirgazi 2 7 18 Ereğli 6 44 19 Güneysınır 2 12 20 Hadim 6 22 21 Halkapınar - 15 22 Hüyük 10 9 23 Ilgın 7 36 24 Kadınhanı 4 37 25 Karapınar 4 14 26 Kulu 7 28 27 Sarayönü 6 12 28 Seydişehir 8 31 29 Taşkent 4 3 30 Tuzlukçu - 11 31 Yalıhüyük - 2 32 Yunak 6 30 TOPLAM 168 584 Kaynak: www.konya.gov.tr, 2015 Tablo 2 de görüldüğü gibi, 6360 sayılı Kanun dan önce de büyükşehir belediyesi olan Konya İli nin 31 ilçe belediyesi, 168 belde belediyesi ve 584 köyü vardı. Yeni Büyükşehir Kanunu ile bu 168 belde belediyesi ve 584 köyün tüzel kişilikleri kaldırılmıştır. Konya ili için yerel yönetim birimi olarak, Konya Büyükşehir Belediyesi ile merkez ilçe durumuna gelmiş 31 ilçe belediyesi kalmış olmaktadır. İşte Bozkır da bu merkez ilçelerden biri olmuş, Konya büyükşehir belediyesi ile arasında görev ve yetki paylaşımı gibi idarî değişiklikler ortaya çıkmıştır. Bu değişiklikler idarî alanla sınırlı kalmamış, siyasî, malî yapıda ve hizmet sunumunda da bazı değişiklikler de meydana gelmiştir.

6360 SAYILI YASANIN BÜYÜKŞEHİRLERE BAĞLI İLÇELER BAĞLAMINDA GETİRDİĞİ DEĞİŞİM: YENİ BÜYÜKŞEHİR SİSTEMİNİN KONYA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ NE BAĞLI İLÇELERE ETKİLERİ: Konya ya 116 km uzaklıkta olan Bozkır ilçesi Konya nın güneyinde yer alır. Konya ya bağlı bir ilçe olmasına rağmen Akdeniz Bölgesi içerisindedir. Denizden yüksekliği 1162 m dir. Bozkır ı doğudan Karaman ili, güneyden Hadim ilçesi ve Antalya ili, kuzeyden Çumra ile Akören ilçeleri ve batıdan Seydişehir, Ahırlı ve Yalıhüyük ilçeleri çevrelemektedir. Çarşamba çayı Bozkır ın ortasından geçerek Çumra ovasına doğru akar. Konya nın 31 ilçesinden biri olan Bozkır ın yüzölçümü 1949 kilometrekaredir (Şafakçı, 2013: 3-4; Taş, 2011: 39). Tablo 3 te Bozkır İlçesi nin yıllara göre şehir ve köy nüfusu dağılımı görülmektedir. Yeni Kanun ile köy ve beldelerin tüzel kişilikleri kaldırıldığı için 2013 ten sonra ilçe sınırlarında yaşayanların tamamı merkez nüfusu içinde kabul edilmektedir. Tablo 3: Bozkır İlçesi Nüfus Bilgileri Yıl Toplam Şehir Köy 2015 27.006 27.006 0 2014 27.457 27.457 0 2013 28.152 28.152 0 2012 28.937 7.440 21.497 2011 29.914 7.343 22.571 2010 31.095 7.331 23.764 2009 32.992 7.358 25.634 2008 31.601 7.217 24.384 2007 32.054 6.801 25.253 Kaynak: TÜİK, www.tuik.gov.tr, 2016 İdarî Yapıya Etkileri Yeni modelde, Konya Büyükşehir Belediyesi mücavir alanı il mülkî sınırlarına genişlediği için, Bozkır ilçesi de büyükşehir sınırları içindeki merkez ilçelerden biri durumuna gelmiş, yeni bir idari yapı içinde değerlendirilmeye başlanmıştır. Eski sistemde merkez ilçelerin, örneğin Meram Belediyesi nin Konya Büyükşehir Belediyesi ile nasıl bir yetki, görev ve sorumluluk paylaşımı var ise şimdi Bozkır gibi kent merkezine uzak ilçeler için de aynı durum geçerli olmaktadır. Büyükşehire bağlı bir ilçe olarak Bozkır örneğinde yeni Kanunun idarî yapıya getirdiği temel değişiklikler şunlardır: - İlçe belediye mücavir alan sınırları ilçe mülkî sınırı olmuştur. - Bu mülkî sınırlar içindeki belde belediyeleri ve köylerin tüzel kişilikleri kaldırılmıştır. - 38 köy mahalleye dönüştürülmüştür. - 10 belde belediyesi mahalleleriyle birlikte Bozkır Belediyesine katılmıştır. 1253

1254 6360 SAYILI YASANIN BÜYÜKŞEHİRLERE BAĞLI İLÇELER BAĞLAMINDA GETİRDİĞİ DEĞİŞİM: - Bozkır ilçe özel idaresinin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. - Bucak ve bucak teşkilatları kaldırılmıştır. - Mahalli idare birlikleri kaldırılmıştır. - İlçe mülkî sınırı içinde, büyükşehir belediyesine devredilen (su, kanalizasyon, mezarlık bakımı gibi) hizmetler dışında, bütün belediye hizmetlerinde yetkili ve görevli duruma gelmiştir. Tablo 4: Bozkır İlçesi Belediye, Belde, Köy ve Mahalle Sayıları Sıra Belediye Belde Köy Mahalle (Mahalle) Sayısı 1 Bozkır İlçesi 3 2 Akçapınar 1 3 Armutlu 1 4 Arslantaş 1 5 Aydınkışla 1 6 Ayvalıca 1 7 Bağyurdu 1 8 Baybağan 1 9 Bozdam 1 10 Çağlayan Beldesi 2 11 Dereiçi Beldesi 1 12 Dereköy Beldesi 4 13 Elmaağaç 1 14 Hacılar 1 15 Hacıyunuslar 1 16 Hamzalar Beldesi 1 17 Harmanpınar Beldesi 3 18 Hisarlık Beldesi 3 19 Işıklar 1 20 Karabayır 1 21 Karacaardıç 1 22 Karacahisar 1 23 Karayahya 1 24 Kayacılar 1 25 Kayapınar 1 26 Kildere 1 27 Kınık 1 28 Kızılçakır 1 29 Kovanlık 1 30 Kozağaç 1 31 Küçükhisarlık 1 32 Kuşça 1 33 Pınarcık 1 34 Sarıoğlan Beldesi 4 35 Sazlı 1 36 Soğucak 1 37 Söğüt Beldesi 1 38 Sorkun Beldesi 2 39 Tarlabaşı 1 40 Taşbaşı 1

6360 SAYILI YASANIN BÜYÜKŞEHİRLERE BAĞLI İLÇELER BAĞLAMINDA GETİRDİĞİ DEĞİŞİM: 1255 41 Tepearası 1 42 Tepelice 1 43 Üçpınar Beldesi 2 44 Ulupınar 1 45 Yalnızca 1 46 Yazdamı 1 47 Yelbeği 1 48 Yeniköy 1 49 Yolören 1 TOPLAM 1 10 38 64 6360 sayılı Kanun çerçevesinde, Bozkır da yeni bir mahalle kurulmamış, idarî bağlılık ve sınır değişikliği veya yerleşim merkezleri ile ilgili bir isim değişikliği olmamıştır. Bulunduğu Yer Bozkır İlçe Merkezi Çağlayan Beldesi Dereiçi Beldesi Dereköy Beldesi Hamzalar Beldesi Harmanpınar Beldesi Hisarlık Beldesi Sarıoğlan Beldesi Tablo 5: Merkez ve Beldelerdeki Mahalleler Mahalle Cumhuriyet Mahallesi, Demirasaf Mahallesi, Yukarı Mahalle(3) Ahmetli Mahallesi, Çat Mahallesi(2) Gederet Mahallesi(1) Aşağı Mahalle, Demirci Mahallesi, Kuzyaka Mahallesi, Orta Mahalle(4) Merkez Mahallesi(1) Ferhatlar Mahallesi, Gündüğün Mahallesi, Merkez Mahallesi(3) Aydınlık Mahallesi, Büyük Mahalle, Orta Mahalle(3) Belören Mahallesi, Boyalı Mahallesi, Koçaş Mahallesi, Kuzören Mahallesi(4) Söğüt Beldesi Merkez Mahallesi (1) Sorkun Beldesi Üçpınar Beldesi Çarşamba Mahallesi, Güney Mahallesi(2) Babuşçu Mahallesi, Hocaköy Mahallesi(2) TOPLAM 26 Bozkır ın kanun uygulanmaya başlamadan önce, merkezde 3 mahallesi bulunmaktaydı. Yeni modelde Bozkır a artık merkezden uzak 61 mahalle bağlanmıştır. Tablo 4 te tüzel kişilikleri kaldırılan 38 köy, artık yeni modelde mahalle statüsünde değerlendirilmektedir. Ayrıca yine tüzel kişilikleri kaldırılan 10 beldede bulunan 23 mahalle ve 3 adet merkez mahallesi ile Bozkır, toplam 64 mahalleden oluşan bir şehir olmuştur. Merkezde bulunan 3 mahalle ile beldelerden Bozkır a katılan mahallerin sayısı ve adları tablo 5 te görülmektedir. Siyasî Yapıya Etkileri Yeni büyükşehir sisteminin belki de en çok tartışılan yönü siyasî yapıyla ilgilidir. Kanunun bölge yönetimleri oluşturmayı amaçladığı, başkanlık sisteminin alt yapısını kurmak üzere çıkarıldığı, yerelde güçlü bir merkezîleşmeye yol açacağı, demokratik

1256 6360 SAYILI YASANIN BÜYÜKŞEHİRLERE BAĞLI İLÇELER BAĞLAMINDA GETİRDİĞİ DEĞİŞİM: katılımı azaltacağı ve bu yeni modelin iktidar partisinin yerel seçimleri kazanmaya yönelik bir stratejisi olduğu yönünde eleştiriler bulunmaktadır (İzci ve Turan, 2013: 135). Tablo 6: 2009 ve 2014 Yerel Seçimlerinde Bozkır İlçe Belediyesi Bozkır İlçe Belediyesi Yıl Seçmen Sayısı Katılım Oranı Kazanan Parti Aldığı Oy Oy Oranı 2009 5.012 % 89,29 MHP 1.935 % 45,05 2014 20.325 % 89,31 AKPARTİ 10.640 % 63,09 Kaynak: www.yerelnet.org.tr verilerinden yararlanılarak hazırlanmıştır. Tablo 6 ve 7 de, 2009 ve 2014 yerel seçimlerinde Bozkır Belediyesine ait rakamlar görülmektedir. 2014 yerel seçimlerinde, 6360 sayılı kanun gereği ilçe belediye sınırları ilçe mülkî sınırlarına eşitlendiği ve böylece seçmen bölgesi genişlediği için, Bozkır Belediyesi için oy kullanacak seçmen sayısında önemli bir artış olmuştur. Hatta kazanan parti, 2014 yerel seçimlerinde oy oranını yükseltmiştir. Elbette burada seçime katılım oranının yüksek olmasının, demokratik siyasal katılımın da yüksek olduğu anlamına gelmediği belirtilmelidir. Burada bir hususu daha belirtmekte fayda var: 2009 yerel seçimlerinde belediye meclis üyeleri sadece ilçe merkezindeki seçmenlerin oylarıyla seçiliyordu. Doğal olarak da tamamı merkezden seçilen üyelerdi. Ancak 2014 yerel seçimlerinde ilçe merkezinin seçmen sayısı mahallelerle birlikte toplam seçmen sayısının % 25 i civarında olmasına karşın, belediye meclis üyelerinde ilçe merkezinden seçilen üyelerin üstünlüğü bulunmaktadır. Çünkü Bozkır Belediye Meclisi 11 i merkezden, 4 ü mahallelerden (çevreden) seçilen 15 üyeden oluşmaktadır. Ancak yine de, yerel seçimlerde mahallelerdeki seçmenlerin oyları önemli olacağından dolayı, uzun vadede, üyelerin önemli bir kısmı üzerinde çevrenin etkili olacağı söylenebilir. Özetle söylemek gerekirse, zaman içinde belediye meclis kararlarında ağırlık merkezden çevreye doğru kayabilecektir. Tablo 7: 2009 ve 2014 Yerel Seçimlerinde Bozkır Belediyelerinde Durum KONYA/Bozkır 2009 YEREL SEÇİMLERİ Bütün Belediyeler 2014 YEREL SEÇİMLERİ Bozkır İlçe Belediyesi Bütün Partiler Belediye Adı Kazanan Parti Aldığı Oy Sayısı Oy Oranı (%) Partiler Aldığı Oy Sayısı Oy Oranı (%) Bozkır İlçe Belediyesi MHP 1.935 45,05 AKPARTİ 10.640 63,09 Çağlayan Beldesi CHP 453 53,55 MHP 4.803 28,48 Dereiçi Beldesi AKPARTİ 341 38,93 CHP 571 3,39 Dereköy Beldesi AKPARTİ 461 63,06 SP 431 2,56

6360 SAYILI YASANIN BÜYÜKŞEHİRLERE BAĞLI İLÇELER BAĞLAMINDA GETİRDİĞİ DEĞİŞİM: 1257 Hamzalar Beldesi MHP 456 54,03 BBP 332 1,97 Harmanpınar Beldesi MHP 242 60,05 Hisarlık Beldesi AKPARTİ 498 61,86 Sarıoğlan Beldesi MHP 487 33,77 Söğüt Beldesi AKPARTİ 238 57,91 Sorkun Beldesi AKPARTİ 409 56,10 6360 sayılı Kanun ile tüzel kişilikleri kaldırıldığından dolayı, beldeler 2014 yerel seçimlerinde Bozkır İlçe Belediyesi başkan ve meclis adaylarına oy kullanmışlardır. Üçpınar Beldesi MHP 354 49,17 Kaynak: www.yerelnet.org.tr verilerinden yararlanılarak hazırlanmıştır. Kanuna yönelik eleştirilerden biri de, yukarıda belirtildiği gibi iktidar partisinin yerel seçimleri kazanmaya yönelik bir stratejisi olduğu, taşra oylarının daha çok iktidar partisinden olması sebebiyle il ve ilçe merkezlerindeki seçim bölgesinin genişletilmesinin iktidar partisine avantaj sağladığı yönündedir. Tablo 7 de görülen Bozkır Belediyesi ve belde belediyelerinin 2009 ve 2014 yerel seçimlerinin sonuçları analiz edilince, bu eleştirilerin haklı olduğu düşünülebilir. Ancak Tablo 8 de, bu durumun yine Konya nın bazı ilçelerinde tam tersi bir şekilde gerçekleştiğini görmek mümkündür. Tablo 8: 2009 ve 2014 Yerel Seçimlerinde Konya İlçe Belediyelerinde Durum KONYA 2009 YEREL SEÇİMLERİ 2014 YEREL SEÇİMLERİ Belediye Adı Kazanan Parti Oy Oranı (%) Belediye Başkanı Kazanan Parti Oy Oranı (%) Belediye Başkanı Ahırlı AKPARTİ 50,9 AKPARTİ 62 Akören AKPARTİ 49,1 MHP 48,6 Akşehir AKPARTİ 47,1 AKPARTİ 46,8 Altınekin DP 51 AKPARTİ 56,3 Beyşehir AKPARTİ 52,4 AKPARTİ 48,6 Bozkır MHP 45,2 AKPARTİ 63,1 Cihanbeyli MHP 38 AKPARTİ 46,5 Çeltik AKPARTİ 39 AKPARTİ 44,2 Çumra MHP 40,4 AKPARTİ 56,4 Derbent AKPARTİ 47,6 AKPARTİ 47,3 Derebucak AKPARTİ 59 AKPARTİ 49,7 Doğanhisar AKPARTİ 41,2 MHP 42,8 Emirgazi AKPARTİ 57,1 MHP 51,1 Ereğli MHP 37,3 AKPARTİ 42,8 Güneysınır AKPARTİ 43,6 AKPARTİ 47,6 Hadim AKPARTİ 38,4 AKPARTİ 50,6 Halkapınar MHP 48,9 SP 36,1 Hüyük AKPARTİ 46,4 AKPARTİ 44,6

1258 6360 SAYILI YASANIN BÜYÜKŞEHİRLERE BAĞLI İLÇELER BAĞLAMINDA GETİRDİĞİ DEĞİŞİM: Ilgın AKPARTİ 34,5 AKPARTİ 48,4 Kadınhanı MHP 46,7 AKPARTİ 61,2 Karapınar AKPARTİ 39,9 AKPARTİ 44,4 Karatay AKPARTİ 67,7 AKPARTİ 76,6 Kulu AKPARTİ 37,6 AKPARTİ 48,3 Meram AKPARTİ 69,4 AKPARTİ 70,7 Sarayönü Bağımsız 36,7 AKPARTİ 44,2 Selçuklu AKPARTİ 64,2 AKPARTİ 67,2 Seydişehir MHP 41,8 AKPARTİ 47,7 Taşkent SP 43 AKPARTİ 42,7 Tuzlukçu CHP 53 CHP 46,1 Yalıhüyük AKPARTİ 41,4 AKPARTİ 54 Yunak AKPARTİ 46,5 AKPARTİ 47,1 Kaynak: http://secim.haberler.com verilerinden yararlanarak hazırlanmıştır. Diğer ilçelerdeki siyasî durumun da incelenmesi bu analize katkı sağlayacaktır. Tablo 8 de gösterilen, 2009 ve 2014 yerel seçimlerinde Konya ilçe belediyelerindeki duruma bakılırsa, siyasî durumda belirgin bir farklılığın olmadığı söylenebilir. Bu yeni büyükşehir sistemini uygulamaya koyan iktidar partisinin (AKPARTİ) ilçe belediye başkanlıklarını biraz daha arttırdığı görülmektedir. Tablolarda görüldüğü gibi MHP ye geçen 3 belediye dışında elindeki belediyeleri koruduğu, hatta yeni belediyeler kazandığı göze çarpmaktadır. 6360 sayılı kanunun, Konya nın ilçe belediyelerinde siyasî duruma gözle görülür bir etkide bulunmadığı ifade edilebilir. Mali Yapıya Etkileri Yeni büyükşehir kanununun getirdiği en önemli düzenlemelerden biri hiç şüphesiz yerel yönetimlerin paylarının yeniden düzenlenmesi ve doğal olarak bölüşüm ilişkilerine yapılan müdahaledir. Yeni kanun ile genel bütçe vergi gelirleri tahsilatı toplamının % 1.50 si büyükşehir dışındaki belediyelere, % 4.50 si büyükşehirlerdeki ilçe belediyelerine ve % 0.5 i il özel idarelerine aktarılmaktadır. Bununla birlikte özel tüketim vergisi hariç olmak üzere, büyükşehir belediye sınırları içinde yapılan genel bütçe vergi gelirleri tahsilatının % 6 sı ile genel bütçe vergi gelirleri tahsilatı toplamı üzerinden büyükşehirlerdeki ilçe belediyelerine ayrılan payların % 30 u büyükşehir belediye payı olarak ayrılmaktadır. Bu % 6 lık büyükşehir belediye payının % 60 ı doğrudan ilgili büyükşehir belediyesine aktarılırken, kalan % 40 lık kısmının % 70 i nüfusa, % 30 u yüzölçümü esasına göre büyükşehir belediyeleri arasında dağıtılmaktadır (İzci ve Turan, 2013: 134 Karasu, 2013: 9). 5779 sayılı İl Özel İdarelerine ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun da, 6360 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle, genel bütçe vergi gelirlerinden büyükşehir ilçe belediyelerinin payı % 2,50'den, % 4,5'e çıkarılmaktadır. Büyükşehir ilçe belediyelerine ayrılan % 4,5'lik payın % 90'ı nüfusa, % 10'u ise yüzölçümüne göre dağıtılacaktır. İlçe belediyelerinin payının artması büyükşehir belediyelerinin de aldığı payın artması anlamını taşımaktadır (Karasu, 2013: 10). Yapılan bir araştırmaya göre, Kanun dan en olumlu olarak halen Erzurum, Konya, Eskişehir, Kayseri, Kocaeli büyükşehir sınırlarında oturan vatandaşlar etkilenmektedir.

6360 SAYILI YASANIN BÜYÜKŞEHİRLERE BAĞLI İLÇELER BAĞLAMINDA GETİRDİĞİ DEĞİŞİM: Bu büyükşehirlerde hem toplamda, hem de kişi başına paylar artmaktadır. Konya da büyükşehir ve büyükşehir ilçe belediyelerine aktarılacak pay, belediye sınırlarının il sınırına genişlemesiyle % 100 den fazla artarken, öteden beri Konya büyükşehir sınırları içinde oturan bir vatandaş için kişi başına düşen pay % 10 artmaktadır (Koyuncu, 2012: 7). Kentsel Hizmetlere Etkileri Yeni büyükşehir kanunu ile sınırları genişleyen mevcut büyükşehir belediyeleri ve takip eden seçimde bu statüyü kazanacak olan il belediyeleri, yetkili organlarının kararıyla, bu kanunla sorumluluk alanına dâhil edilen yerleşim yerlerine yetkisi içindeki her türlü yatırım ve hizmeti götürebileceği belirtilmiştir. Konya Büyükşehir Belediyesi, yeni sorumluluk alanlarında 2014 yerel seçimlerinden önce belli konularda (haşerelerle mücadele, mezarlık bakımı gibi) hizmetlerde bulunduğu bilinmektedir. Seçimlerden ve dolayısıyla kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren, ilçe belediyelerinde ve taşra mahallelerinde ulaşım, su, kanalizasyon ve diğer altyapı ve üstyapı yatırımlarına yönelik belirgin çalışmalar görülmeye başlamıştır. Ereğli deki altyapı çalışmaları, Bozkır da su şebekesinin yenilenmesi, Akşehir ve Seydişehir de ana caddelerin modernize edilmesi, Yalıhüyük ün 15 yıllık su ihtiyacının karşılanması gibi çalışmalar yerel ve ulusal medyada yer bulmuştur (www.milliyet.com.tr; www.konya.bel.tr; www.yenimeram.com.tr). Yukarıda belirtildiği gibi, Konya Büyükşehir Belediyesi ile merkez ilçe belediyeleri (Meram, Selçuklu, Karatay) arasında bulunan görev ve yetki paylaşımı, yeni büyükşehir modelinde artık uzak belediyelerle, dolayısıyla Bozkır Belediyesi ile de kurulmuş bulunmaktadır. Bu bağlamda Konya Büyükşehir Belediyesi nin Bozkır da yaptığı hizmetler, yapımı devam eden veya ihalesi yapılan projeler bulunmaktadır. Bunlar arasında Bozkır merkezde ana cadde tanzimi, mahalle yollarının düzenlenmesi, çok amaçlı şehir konağı yapımının planlanması, Bozkır Lisesi spor salonunun tamir ve tadilatının tamamlanması (il özel idareleri kaldırılınca devralınan çalışma), belediye binasının restorasyonunun yapılması, park ve yeşil alan düzenlemesi sayılabilir. 24 yerleşim yerinin yararlandığı Sarıot mevkii içme suyu isale hattının tamamlanması yanında, mahallelerde (köylerde ve beldelerde) park-bahçe, mezarlık düzenleme, içme suyu, sondaj, kaptaj, atıksu ve kanalizasyon çalışmaları yapılmaktadır. Bazı eğitim, kültür, sağlık hizmetleri yerine getirilmiş, modern cenaze nakil aracı ve itfaiye arabası alınmıştır (www.siristat.com). Bozkır Belediyesi nin mahallelerde (belde ve köylerde) yaptığı hizmetlere gelince; 14 mahalleye parke taşı döşenmesi, temizlik hizmetleri için yeni çöp kamyonu alınması, yeni bağlanan mahallelere yeni çöp konteynırları dağıtılması, Hacılar Mahallesi ne sentetik çim saha yapılması, Sorkun da yol genişletme amaçlı istinat duvarı inşa edilmesi gibi çalışmalar sayılabilir (www.bozkır.bel.tr; www.siristat.com). SONUÇ 6360 sayılı yeni Büyükşehir kanunu, kamuoyunda yeterince tartışılmadan, bilimsel bir hazırlık aşamasından geçmeden çıkarılmış bir düzenlemedir. Hatta kanunlaşma aşamasından çok kanunlaştıktan sonra tartışıldığını söylemek yanlış olmayacaktır. Bununla birlikte kanun üzerindeki tartışmalar, düzenlemenin Anayasa ya 1259

1260 6360 SAYILI YASANIN BÜYÜKŞEHİRLERE BAĞLI İLÇELER BAĞLAMINDA GETİRDİĞİ DEĞİŞİM: uygunluğu, üniter yapının ve mülkî idarenin korunması, yerelleşme - merkezîleşme, yerel özerklik, hizmette halka yakınlık, hizmetlerin etkinliği, verimliliği ve ekonomikliği gibi ana başlıklar üzerinde yoğunlaşmaktadır. Büyükşehirlerde ve bağlı ilçelerde yaşayan pek çok insanın, henüz kanunun getirdiği fiilî durumdan haberdar olduğunu söylemek oldukça zordur. Bu çalışmada elde edilen sonuçlarla, yeni büyükşehir sisteminin başarılı olup olmadığına karar vermek için en azından bir hizmet döneminin (5 yıl) geçmesi gerektiğini söylemek mümkündür. Çünkü yeni kanunun getirdiği modelin uygulanmasının bazı zorluklara tabi olduğu görülmektedir: Yeni büyükşehir sistemi Türk yerel yönetim yapısına köklü bir değişiklik getirmektedir. Büyükşehir Belediyesi sınırlarının il mülkî sınırına genişletilmesi, İstanbul ve Kocaeli illerinde zaten uygulanmaktadır. Ama il özel idarelerinin de kaldırılmasıyla bu durum, bu iki büyükşehir için de zorlaşacaktır. Yeni kurulan büyükşehir belediyelerinin büyükşehir yetki ve sorumluluğu ve büyükşehir hizmetleri hakkında deneyim kazanmaları zaman alacaktır. Konya gibi yüzölçümleri geniş ve merkeze çok uzak belde ve köyleri bulunan illerde, büyükşehir ve ilçe belediyelerinin coğrafî zorluklar, mesafe, maliyet ve zaman noktasında önemli sıkıntıları olacaktır. Konya ili Bozkır İlçesi örneğinde de yeni büyükşehir sisteminin iki yıllık uygulaması belli bir yargıya ulaşmak için yeterli görünmemektedir. Ancak geçen zaman içinde, 10 belde belediyesinin, 38 köyün tüzel kişiliğinin kaldırıldığı, il ve ilçe özel idare teşkilatının kapatıldığı bir idarî yapıda, bu yönetimlerin yerine getirdiği görev ve hizmetlerin önemli bir zaman aksayacağını kabul etmek gerekmektedir. Son olarak, halkın siyasî katılımının arttırılması ve demokrasinin güçlendirilmesi konusunda, yeni büyükşehir sisteminin gerekli imkân ve mekanizmaları yeterince sağlayabildiğini söylemek henüz zor görünmektedir. Daha önce belde belediyesinin kararlarına belli düzeyde etki edebilen ve hesap sorabilen halkın büyükşehir ve ilçe belediyelerinin kararlarını etkileme ve denetleme imkânı azalmış bulunmaktadır.

6360 SAYILI YASANIN BÜYÜKŞEHİRLERE BAĞLI İLÇELER BAĞLAMINDA GETİRDİĞİ DEĞİŞİM: 1261 KAYNAKÇA Arıkboğa, Erbay (2013), Geçmişten Geleceğe Büyükşehir Belediye Modeli, Yerel Politikalar, Ocak - Haziran 2013, ss. 48-96, Çizgi Kitabevi, Konya. Can, Ergüder (2013), 6360 Sayılı Kanun ve Yerel Yönetimlerde Yeni Dönem, (Ed.: F. N. Genç), Yönetişim, Türk Kamu Yönetimine Yansımaları, ss. 265-275, Çizgi Kitabevi, Konya. Çukurçayır, M. Akif (2013b), Eyalet Sistemi Osmanlı yı Nasıl Yıktı?, 1 Mayıs, Zaman. Çukurçayır, M. Akif (2013a), Yerel Yönetimler Kuram, Kurum ve Yeni Yaklaşımlar, Çizgi Kitabevi, Konya. Çukurçayır, M. Akif (2012), Büyükşehir Yasa Tasarısı İdare Sistemini Tamamen Değiştiriyor, 18 Ekim, Zaman. Görmez, Kemal (2012), Yerelleşme-Merkezîleşme Geriliminde Büyükşehir Yasası, 18 Kasım, Zaman. Gözler, Kemal (2013), 6360 Sayılı Kanun Hakkında Eleştiriler, Legal Hukuk Dergisi, Cilt 11, Sayı 122, Şubat 2013, ss. 37-82. Güngör, Hayrettin (2012), Yeni Büyükşehir Yönetimi ve Geçiş Nedenleri, İller ve Belediyeler Dergisi, TBB, Sayı 774-775, Ekim-Kasım 2012, ss. 19-31. İzci, Ferit ve Menaf Turan (2013), Türkiye de Büyükşehir Belediyesi Sistemi ve 6360 Sayılı Yasa ile Büyükşehir Belediyesi Sisteminde Meydana Gelen Değişimler: Van Örneği, Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 18, Sayı 1, ss. 117-152. Karasu, M. Arman (2013), 6360 Sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu ve Olası Etkileri: Şanlıurfa Örneği, Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi, C. 15, S. 1, ss. 1-17. Keleş, Ruşen (2013), Kentleşme Politikası, İmge Kitabevi, Ankara. Keleş, Ruşen (1985), Türkiye de Anakent Yönetimi, Amme İdaresi Dergisi, cilt 18, sayı 2, ss. 69-82. Koyuncu, Emre ve N. Tunga Köroğlu (2012), Büyükşehirler Tasarısı Üzerine Bir Değerlendirme, Politika Bilgi Notu Kasım 2012, TEPAV. Koyuncu, Emre (2012), Yenilenen Yerel Yönetim Sisteminde Belediye ve İl Özel İdarelerinin Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Alacakları Payların Karşılaştırmalı Analizi, Kasım 2012, TEPAV. Özer, M. Akif (2013), Yerel Yönetimler Reformunda Reform: 6360 Sayılı Kanun un Düşündürdükleri, Yerel Politikalar, Ocak - Haziran 2013, ss. 97-126, Çizgi Kitabevi, Konya. Parlak, Bekir (2013), Yeni Büyükşehir Belediye Yasasının Analizi, Bursa Yerel Yönetim Dergisi, Ocak Şubat, Yıl 5, Sayı 23, ss. 38-40. Şafakcı, Hamit (2013), Bozkır da Madencilik (1776-1839), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya. Taş, Mustafa (2011), Bozkır da Sosyal ve Dinî Hayat, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya. Tekeli, İlhan (1983), Yerel Yönetimlerde Demokrasi ve Türkiye de Belediyelerin Gelişimi, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 16, Sayı 2, 3-22, TODAİE. Tekin, Ömer Faruk ve Söylemez, Adnan (2016), Türkiye de Büyükşehir Yönetimi ve 6360 Sayılı Yasanın Getirdiği Değişim: Konya Örneği, 13. KAYFOR (Kamu Yönetimi Kongresi, 15-17 Ekim 2015) Bildiri Kitabı, ss. 1435-1449, Konya. TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu), Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) Sonuçları, https://biruni.tuik.gov.tr, 04.05.2016. Zengin, Ozan (2014), Büyükşehir Belediyesi Sisteminin Dönüşümü: Son On Yılın Değerlendirmesi, Ankara Barosu Dergisi, 2014/2, ss. 91-116. 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. http://www.bozkir.bel.tr/joom/index.php/bozkir/89-haber/186-iller-bankasindan-gelen-yeni-copkamyonu-daha-temiz-bir-bozkir-icin-hizmete-girdi, 04.05.2016. http://www.bozkir.bel.tr/joom/index.php/89-haber/350-hacilar-da-sentetik-cim-sahanin-acilisiniyaptilar, 04.05.2016. http://www.bozkir.bel.tr/joom/index.php/89-haber/192-sorkun-mahallesine-100-bin-tl-lik-yatirim, 04.05.2016. http://www.konya.bel.tr/ilceyatirimlari.php, 04.05.2016.

1262 6360 SAYILI YASANIN BÜYÜKŞEHİRLERE BAĞLI İLÇELER BAĞLAMINDA GETİRDİĞİ DEĞİŞİM: http://www.konya.gov.tr/goster.asp?baslik=%c4%b0dari%20durum, 04.01.2016. http://www.konya.gov.tr/kurumlar/konya.gov.tr/dosyalar/listeler/nufus_verileri.pdf, 04.05.2016 http://www.konyayikob.gov.tr/yikob-hakkinda, 04.05.2016. http://www.milliyet.com.tr/kapanacak-33-belediye-24-gunde-kurtuldu/siyaset/siyasetdetay/12.12.2012 /1640495/default.htm, 04.05.2016. http://www.milliyet.com.tr/konya-da-ilcelerin-altyapi-sorunu-2-konya-yerelhaber-246247/, 04.05.2016. http://secim.haberler.com, 04.05.2016 http://www.siristat.com/2015/06/konya-buyuksehir-belediyesinin-bozkr.html, 04.05.2016. http://www.siristat.com/2014/08/bozkr-belediyesi-mahallere-cop.html, 04.05.2016. http://www.yenimeram.com.tr/bozkirda-su-sebekesi-yenileniyor-144415.htm, 04.05.2016 http://www.yerelnet.org.tr/belediyeler/belediye_secimsonuclari.php?belediyeid=127971, 04.05.2016