Bu kitaplardan hâsıl olan gelir, fakir 10 öğrencinindir.

1

1944 yılında Antalya ili Gazipaşa İlçesi Yivilhardım Köyü nde doğdu. İlkokulu Köyü nde bitirdi. 25 yaşında iken, 1968 yılında vekil İmam-Hatip olarak Gazipaşa İlçesi Çörüş Köyü nde göreve başladı. Ortaokulu, Alanya lisesi nde, İmam-Hatip Okulu birici devreyi, Antalya İmam-Hatip Okulu nda, Liseyi, Antalya Lisesi nde ve Konya Selçuk Eğitim Enstitüsü ( Sosyal Bilgiler Bölümü nü) 1968-1976 yılları arasında, orta ve yüksek tahsilini açıktan imtihanlarla sekiz yılda bitirdi. Yirmi beş yıllık İmam-Hatiplik görevi içersinde 1980-1985 yılları arası Alanya İmam-Hatip Lisesi nde açıktan Arapça, Kur an ve Din kültürü derslerine girdi. Alanya Oba Babaoğlu Cami-i Şerifi nde görevli iken Alanya da hafızlık temellerini attı. Oba Kur ân Kursu nun İlk Hafızı İsmet Karakaya ve beş hafız arkadaşını yetiştirdi. I993 yılında emekli oldu. El an Gazipaşa İlçesi Üçkonak Köyünde ikamet eder. İletişim: 1-Cumhuriyet mah. Gemi Yakası Cad. No: 80. Gazipaşa/Antalya. 2-Üçkonak Köyü Gazipaşa/Antalya. Tlf. O242 585 12 91 Gsm: 0536 729 12 27 Mail: abdiozdemir07@hotmail.com MÜELLİFİN YAYINLANMIŞ ESERLERİ 1- Hikmet incileri I.II. cilt, 2- İslâm Tarihinden seçmeler I. II. cilt, 3- Kıssadan hisse, 4- İnsanı adam yapan özlü sözler, 5- Bedir, Uhud, Hendek, Mekke nin Fethi ve Huneyn gazası, 6- Hz. Yusuf, Hz. Musa (A.s) ve bazı kıssalar. Bu kitaplardan hâsıl olan gelir, fakir 10 öğrencinindir. 2

Derlediğim bu eserden Yüce Rabbimin hayırlar nasip etmesini diler, hâsıl olan hayırları merhum anam, babam ve okutan hocalarımın ruhlarına atfeder, değerli okuyucularımdan hayırlı dualar beklerim. Abdi Özdemir (Âbid Abd-i Kâhyaoğlu) Emekli İmam-Hatip ve Sosyal bilgiler öğretmeni 3

İÇİNDEKİLER ATASÖZLERİ... 46 MÜSLÜMAN NASIL OLMALIDIR... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. GERÇEK MÜSLÜMANIN TARİFİ... 58 MEVLÂNADAN BAZI SÖZLER I.... 59 İMAMI GAZZALİ DEN NASİHATLER... 103 HZ. ALİ NİN SÖZLERİ... 104 HZ. MEVLÂNA NIN BAZI SÖZLERİ... 113 SADİ-İ ŞİRAZÎ DEN BAZI SÖZLER... 120 ŞEYH EDEBALİ NİN SÖZLERİ:... 191 İMAM-I AZAM DAN TALEBELERİNE TAVSİYELER... 193 HZ. ÖMER DEN BAZI SÖZLER... 197 HZ. EBÛ BEKİR İN SÖZLERİ... 200 AHMET YESEVİ NİN SÖZLERİ... 201 HZ. OSMAN IN SÖZLERİ... 202 İMAMI RABBANÎ'NİN BAZI SÖZLERİ 205 MEHMED AKİF'İN SÖZLERİ... 225 İBRAHİM HAKKI ERZURUMİ'NİN SÖZLERİ... 227 KANUNİ SULTAN SÜLEYMANIN SÖZLERİ... 225 FATİH SULTAN MEMED İN BAZI SÖZLERİ... 227 ATA SÖZLERİ... 228 4

ÖNSÖZ Söz ola kese savaşı, Söz ola kestire başı. Yunus Emre hazretleri bu şiiri ile sözün önemini gayet açık bir anlatım tarzıyla ortaya koymuştur. İnsanoğlu, atalarında kalan ilim mirasını, faydalı sözleri bilip özellikle kaynağı İslâm büyüklerinin sözlerini öğrenir, ameli hayatında yaşama geçirirse çok büyük bir kültür hazinesine sahip olur. Yıllarca doğruluğu görülüp yaşanmış sözlere aklıselimin uyması, sıhhatli bir yaşam için büyük bir zarurettir. Kültür hazinemiz, atalarımızdan kalan en büyük mirasımızdır. İnsanoğlunu yaratan Yüce Mevlâ, onun yaşam tarzını en güzel bir yol ile göstermiş, bu yolda gidenlerin zarar görmeyeceğini, dünya ve ahiret saadetine ereceklerini Kur an-ı Keriminde ve Hz. Muhammed (sav) ın gösterdiği yolda yürümekle mümkün olacağını bizlere bildirmiştir. İlâhi dinlerin en son ve en mükemmeli olan İslâm dini, Ona uyanları, mutlu iki cihan yaşamına kavuşturur. Dünya ve ahirette huzurlu kılar. İlim Mü minin yitiğidir. Onu nerede bulursa alır buyuran sevgili peygamberimiz (sav) ilim öğrenmede Müslümanlara geniş bir ufuk açmıştır. İslâmiyetin ilme mani olduğunu söyleyen basiretsizler, orta çağdaki Müslümanların ilme ve tekniğe verdiği önemle, gayri müslimlerin ilme olan tavırlarını mukayese edip gerçeği öğrenmelerini tavsiye ederim. İslâmiyette, faydalı ilmi almak için hiçbir engel yoktur. Çoğunluğu İslâm büyüklerinden olmak üzere derlediğim bu kitaptaki sözlerin önce kendime sonrada okuyucularıma tesirini Cenabı Hakk tan dua eder, toplum haya- 5

tında yaşama geçirmelerini niyaz eyler, eksiklerimden özür dilerim. ÖZLÜ SÖZLER Ben yanmazsam, sen yanmazsan, O yanmazsa, millet yanar. (Abdurrahim Karakoç). Ölüm günü 07-06-2012. Allâh gani gani rahmet eylesin, mekânı cennet olsun.) Erdemli kimse için gurbet olmaz, cahile de vatan bulunmaz. (Süfyan-ı sevri) Muhabbetten Muhammed oldu hâsıl; Muhammedsiz muhabbetten ne hâsıl. (Bezmi Âlem Valide Sultan) İnsana en güzel sıfatı Fani diyen Allâh vermiştir. (Cenap Şehabeddin) Üzerine dilenme kapısını açan ölünceye kadar hep muhtaç kalır. Sen hırsı bırak ta padişahlık et. Tamahsız kişinin başı dik olur. (Sadi Şirâzî) Herkes diyarında muhabbetinde; Bilmem bizi ne civara yazdılar. Ben razı değilim hicrana gama; Garip gönlüm halden hale salan var. (Âşık Sümmani Baba) 6

Güneş ülkeleri aydınlatır, sözler de insanları. (Cemil Meriç) Dün dünle gitti cancağızım, bugün yeni şeyler söylemek lazım. (Mevlâna) Hak yolunda hakikate varmak sözle olmaz, inandığını yaşamakla olur. (Mevlâna) Sırrını saklamasını bilen, işinin hâkimi olur. (İmamı Şafii) Unutma ki yüksekte yer tutanlar, aşağıdakiler kadar emniyette değildir. (Şeyh Edebali) Üç şey üzüntü ve kederi giderir, gönlü açar. Allâh ı anmak, Allâh dostları ile buluşmak, hikmet sahibi kişilerin sözünü dinlemek. (Süfyan-ı Sevri) Ölüm güzel şey, budur perde ardından haber Hiç güzel olmasaydı ölür müydü Peygamber? (Necip Fazıl Kısakürek) İnsaf et, saman çöpü bile rüzgâr esmedikçe hareket etmez ise koskoca dünya bir güç olmadan kendi kendine nasıl hareket eder? (Mevlâna) Başkasının sırrına ermek isteyen hırsızdır. (Molla Cami) 7

İyilik eden sana arkadaştır, kötülük eden de senden ayrılmış sayılır. (İmamı Şafii) Değerini ve mertebeni arttırmak için sana senden daha iyi bir arkadaş gerektir. (Mevlâna) Politika ve harp tarihi kılıcın zaferiyle doludur; fakat kültür ve medeniyet tarihini yapan kalbin zaferidir. (Peyami Safa) Saçma ey göz aşktan gönlümdeki otlara (Ateşlere) su; Kim bu denli tutuşan otlara kılmaz çare su. (Fuzuli) Gerçek dost, kendini unutanı unutmayandır. (Baki) Kötü zan, gam ve kederi olmayanı hasta eder. (Mevlâna) Şudur cihanda benim en beğendiğim meslek; Sözün odun gibi olsun; fakat hakikat olsun tek. (Mehmed Akif) Kalpten çıkan söz kalbe tesir eder. (Molla Cami) Seçme hürriyetimizin sınırsız olduğu tek dünya, kitaplar dünyasıdır. (Cemil Meriç) 8

Söz ola kese savaşı, Söz ola kestire başı; Söz ola ağulu aşı, Yağ ile bal ede bir söz. (Yunus Emre) İnsanın merhameti, yumuşaklığı ve cömertliği kendisini düşmanlarına bile sevdirir. (Sadi Şirâzî) Kim iradesini dininin hizmetçisi yaparsa her güç ona boyun eğer. Kim de dinini isteklerine alet ederse başı dertten kurtulmaz. (İbn-i Arabî) Allâh ile olduktan sonra, ömür de hoş ölümde. (Mevlâna) Allâh ın nimetlerine şükretmek, o nimetin devamına sebep olur. (İmamı Gazali) Düşmanının en büyük hilesi dostluğudur. (Sadi Şirâzî) Merhametin yok diyelim nefsine; Merhamet etmez misin evladına. (Mehmed Akif Ersoy) Ölürken hak âşıklarının gözleri açılır da öteleri, bilinmeyen âlemi görürler. Başkaları ise ölüm korkusu ile kör ve sağır olarak ölürler. (Mevlâna) 9

Suret âşıkı olma, gönül kazanmaya çalış. (Mevlâna) Takılır bir yerde kalır oyuncak, kurgular biter. Ölüm; o geldi mi ne var korkulacak, korkular biter. (Necip Fazıl Kısakürek) Cahillere ilimden bahseden onu etmiştir ziyan; Gerekenlerden de onu esirgemek zulümdür aman. (Kâtip Çelebi) Sofra etrafında yemek yiyecek yüzlerce kişi oturabilir; fakat baş olmak sevdasında iki kişi dünyaya sığmaz. (Mevlâna) İyi söz kısa ve anlamlı olanıdır. Yerinde susmak sözün en güzelidir. (Erzurumlu İbrahim Hakkı) Bu kadar adam gördüm, içlerinden hiçbiri dünyadan hoşnut değil; ama hiçbiri de dünyadan gitmek istemez. (Namık Kemal) Düşmanın gözünde hüner en büyük kusurdur. (Sadi Şirazi) Kul Allâh ı ne kadar çok seviyorsa, Allâh da kulu o kadar sever. (Mevlâna) 10

Ey akıl sahibi, gül ile diken beraberdir. Niçin dikenle uğraşıyorsun, sen gül demetle. (Sadi Şirâzî) Oğlum ananı atanı say! Bereket büyüklerle beraber olmadadır. Büyüğünü bilmeyen Allâh ını bilmez. (Şeyh Edebali) Ne harabi, ne harabatiyim; Kökü mazide olan atiyim. (Mehmet Akif Ersoy) Sen iyilik et de, o zayi olmaz, Darılub da başa kakıcı olma; Elinden geldikçe sen iyilik eyle, Hatıra dokunup kırıcı olma. Nice sultanları tahtan indirdi; Nicesinin gül benzini soldurdu; Niceleri gelmez yola gönderdi; Bir ayrılık, bir yoksulluk, bir ölüm. (Karacaoğlan) Eskimiş fikirler paslanmış çivilere benzer. Söküp atmak çok güçtür. (Cenap Şehabeddin) İmandır o cevher ki ilâhi ne büyüktür; İmansız olan paslı yürek sinede yüktür. (Mehmed Akif Ersoy) Akıl maddeyi, kalp manayı keşfeder. (Muhammed ikbal) 11

Pınar kuru, destiler kırık, suya giderler; O gafiller ki haydan gelip huya giderler. (Necip Fazıl Kısakürek) Tatlı meyve, yapraklar, dallar arasında gizlidir. Ebedi hayatta ölümün ardında. (Mevlâna) Hepiniz kendi ayıbınızın hamalısınız, başkalarının kusurlarını kınamayınız. (Sadi Şirâzî) İyiliği yalnız iyiler anlar, fenalığı herkes. (Cenap Şehabeddin) Dünyadan ahreti isteyerek dünyaya el uzat. (Yunus Emre) Ayakkabım yok diye üzülüyordum, yolda karşımdan gelen ayaksız bir adam gördüm. (Mevlâna) Kişinin eli ve kalbi doğru ise o kuluna Allâh nimet vermiş demektir. (Sadi Şirâzî) İyi olup kötü görünmen, kötü olup da iyi görünmenden iyidir. (Sadi Şirâzî) Manen yaşamayan bir kimse, daha hayatta iken ölmüş demektir. (Mevlâna) 12

Kusurumuz ne kadar çoksa, o kadar kusur ararız. (Cenap Şehabeddin) Olgunluğun ve üstünlüğün yoksa dilini ağzında sakla. İnsanı maskara eden dilidir. (Sadi Şirâzî) Zihin arı, kitap çiçek, dış dünya kovandır. Sıra bal yapmaya geliyor. (Cemil Meriç) Sabır, rahatlığın ve neşenin anahtarıdır. (Mevlâna) Yanlış bildiklerimizi atabilirsek, beynimizin yükü o kadar hafiflerdi ki! (Cenap Şehabeddin) Eğer sen kendini kınayabilirsen başkaları seni ayıplamaz. (Sadi Şirâzî) Sanma ki insan ancak içkiden sarhoş olur, aklı gider. Bütün şehvetler gözü ve kulağı bağlar. Şeytan, şarap içmemişti; ama onu kibir ve inkârı sarhoş etti. (Mevlâna) El âlemin kötülüğünden bahsettiğin zaman sözün doğru olsa bile özün kötü sayılır. (Sadi Şirâzî) 13

İnsanların en mutlusu kalbi ilimle dolu ve bedeni sabırla süslü olup elindeki ile yetinen kişidir. (Süfyan-ı Sevri) Bir mum diğer bir mumu tutuşturmakla ışığından bir şey eksilmez. (Mevlâna) Ölüler dini değil, sen de bilirsin ki bu din; Diri doğmuş, duracak dip diri durdukça zemin. (Mehmed Akif) Gençlik çabuk geçer derler, unutmayalım ki, ihtiyarlıkta öyledir. (Cenap Şehabeddin) Kendi ölüp de kötülükleri ve zulmü yaşayanların vay haline. Böyle birisi ölmekle kurtulur sanma. (Mevlâna) Haykıran susmalar vardır ki, ancak Allâh işitir. (Cenap Şehabeddin) En iyi insan kendine hâkim olan kişidir; çünkü başkaları ile uğraşmaz. (Sadi Şirâzî) İyileri besleyen kötülük görmez; ama kötüyü besledin mi kendine düşman edersin. (Sadi Şirâzî) Ölüm; sevgiliyi sevgiliye ulaştıran bir köprüdür. (İmamı Rabbani) 14

Dünya için üzülmek, kalbe zulmet, Ahiret için üzülmek ise kalbe nurdur. (Hz. Osman) Bir paranın nereden geldiğini öğrenmek istiyorsan nereye harcandığına bak. (Ebu Hanife) Hiçbir şeye ihtiyacımız yok. Yalnız bir şeye ihtiyacımız vardır; çalışkan olmak. (Atatürk) Allâh temiz insanların davranışlarına bir iken on yazar. Sen de kimde bir iyilik görürsen onun bazı kusurlarını siliver. (Sadi Şirâzî) Allâh birdir Peygamber hak; Rabbül âlemindir mutlak; Senlik benlik nedir bırak; Söyleyeyim geldi sırası. (Âşık Veysel) Acı söz, tatlı bir dille güzel ve hoş gelir; Diken gül bahçesinden dolayı gönül çekici olur. (Mevlâna) Nefistir seni yolda koyan; Yolda kalır nefse uyan. (Yunus emre) 15

Ne kadar zengin olsan; ancak yiyebileceğin kadar yersin. Denize testiyi daldırsan alabileceği kadar su alır, gerisi kalır. (Mevlâna) Akıl yaşta değil baştadır; fakat aklı başa yaş getirir. (Cenap Şehabeddin) Şaka yoluyla söylenmiş olsa bile akıllı insanın ders almayacağı söz yoktur; cahilin önünde yüzlerce hikmetlerden bahsetsen, bu onun kulağına şaka gibi gelir. (Sadi Şirâzî) Gel ey gönül hakiki bayram Cenab-ı Muhammed e u- laşmaktır; çünkü cihanın aydınlığı o mübarek varlığın güzelliğinin nurundandır. (Mevlâna) Neye yaklaşsam sonu uzaklık ve kırgınlık; Anla ki, yok Allâh tan başkasıyla yakınlık. (Necip Fazıl Kısakürek) Doğrudan ayrılmayan kimse, hata da etse ona göz yumarlar. Yalancılıkla ün yapan kimseye de kimse inanmaz. (Sadi Şirâzî) Eline, diline, beline sahip ol. (Hacı Bektaş-ı Veli) Kötülüğe engel olmak da iyilik yapmak gibidir. (Ebu Hanife) 16

Her işte kendinden üstününü ara. Bunu fırsat bil. Kendin gibisiyle vaktini boşa harcama. (Sadi Şirâzî) Alan Sensin veren Sensin kılan Sensin, Ne verdinse odur dahi nemiz var. Hakikat üzre anlayıp bilen Sen, Ne verdinse odur dahi nemiz var. (Aziz Mahmud Hüdayi) Bir kitap tır: her insana için dışın öğreten; Gökte, yerde, tende, canda bir yaradan sezdiren. (Mehmed Emin Yurda Kul) Âdem in âdemliği; akıl, hayâ ve ilim iledir. İmanın kemali, ahlak güzelliğidir. (Hacı Bektaşi Veli) Sormaz ki bilsin, sorsa bilirdi; Bilmez ki sorsun, bilse sorardı. (Sadi Şirâzî) Ömrüm geçti yazık ki geç uyandım; Bu dünya bana ebedi sandım. (Yunus Emre) Sen Ahmedü Mahmudu Muhammedsin efendim; Hak dan bize sultanı müeyyedsin efendim. (Şeyh Galip) Kötülükler kum a, iyilikler kaya üstüne yazılır. (Şeyh Edebali) 17

Allâh, hastalığı, gamı, kederi, gönül hoşluğu meydana çıksın ve anlaşılsın diye yaratmıştır. (Mevlâna) Bir hata işlediğiniz zaman Allâh tan bağışlama dileyiniz; çünkü hatalar insanlar yaratılmadan önce yaratılmıştır. Günah olan hatada ısrar etmektir. (Yunus emre) Tatlı konuşan kimse ile sert konuşma! Barış kapısını çalanla kavga çıkarma! (Sadi Şirâzî) Takdiri ilahi gereğince kaybettiğin şeyler, kesinlikle bil ki senden bir belayı giderir. (Mevlâna) Sevgiden daha yakın bir yakınlık yok, düşmanlıktan daha uzak bir uzaklık yoktur. (Molla Cami) Allah tan sakınan kişi ilmi kadar söz söyler. (İmamı Rabbani) Nerde bir gönlü kırık kişi görsen, ona merhem ol! Mazlum kişi yolda kalsa ona yoldaş ol. (Ahmed Yesevi) Haksızlık karşısında eğilmeyin. Eğer eğilirseniz hakkınızla beraber haysiyet ve şerefinizi kaybedersiniz. (Hz. Ali) 18

Ne yanar kimse bana ateşi dilden özge; Ne çalar kimse kapım bâd-ı sabâdan gayri. (Fuzuli) İçki, insanı sefalete, rezalete; hatta cinayete sürükler. Neylesin ölüm herkesin başında; Uyudun uyanmadın olacak; Kim bilir nerde, nasıl, kaç yaşında; Bir namazlık saltanatın olacak; Taht misali o musalla taşında. (Cahit Sıtkı Tarancı) Elde bulunan sanat, sahibini fakirlik ve ihtiyaçtan kur- (Ebu Hanife) tarır. Ölüm bize ne uzak, bize ne yakın ölüm; Ölümsüzlüğü tattık bize ne yapsın ölüm. (Erdem Bayezit) O demdeki perdeler kalkar, perdeler iner; Azrail e hoş geldin diyebilmekte hüner. (Necip fazıl Kısakürek) İlim ilim bilmektir, ilim kendin bilmektir; Sen kendini bilmezsen, bu nice okumaktır. (Yunus Emre) Buyruğun tut Rahman ın; Tevhide gel tevhide. (Aziz Mahmud Hüdayi) Derviş olan âşık gerek; 19

Yolunda hem sadık gerek; Bağrı anın olur yanık; Can gözleri açık gerek. (Niyazi Mısrî) Beş şey bahtiyarlığın delilidir: Doğru sözlülük, doğru davranış, doğru düşünce, doğrularla beraberlik, ailesi için helal kazanç peşinde olmak. (Hacı Bektaş-ı Veli) Ölümden ne korkarsın; Korkma! Ebedi varsın. (Yunus Emre) Sakın terki edepten kûy-ı Mahbub-ı Hüdadır bu; Nazargâh-ı İlâhidir Makâm-ı Mustafa dır bu. (Nabi) Allâh a dayan, sa ye sarıl, hikmete ram ol; Varsa budur bilmiyorum başka çıkar yol. (Mehmed Akif Ersoy) Adalet nedir? Ağaçlara su vermek. Zulüm nedir? Dikene su vermek. Adalet, nimeti yerine koymaktır; su çeken köke değil. Zulüm nedir? Yersizi yere koymaktır. Bu sadece belaya kaynak olur. (Mevlâna) Göz, akıl ve kulağın berrak olmasını istiyorsan sen, tamah perdelerini yırt. (Mevlâna) Ölüm âsûde bahar, ülkesi bir rinde; 20

Gönlü hür yerde buhurdan gibi yıllarca tüter; Ve serin serviler altında yatan kabrinde; Her seher bir gül açar, her gece bir bülbül öter. (Yahya Kemal) Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz; Şahsın görünü rütbe-i aklı eserinde. (Ziya Paşa) Enbiya yurdu bu toprak; şüheda burcu bu yer; Bir yıkık türbesinin üstüne Mevlâ titrer! (Mehmed Akif Ersoy) Mecliste arif ol, kelamı dinle; El iki söylerse sen de bir söyle; Elinden geldikçe iyilik eyle; Hatıra dokunup yıkıcı olma! (Pir Sultan Abdal) İlim ezberlenen şeyler değil, kendisinden faydalanılan şeylerdir. (Ebu Hanife) Hemen Mevla ile sana dayandım; Arkam sensin kal am sensin dağlar hey; Yoktur senden gayri kolum kanadım; Arkam sensin kal am sensin dağlar hey. (Köroğlu) Yürü bre yalan dünya; Sana konan göçer bir gün; İnsan bir ekine misal; Seni eken biçer bir gün. (Karacaoğlan) 21

İşinde ve sözünde doğruluktan ayrılma! Hak, doğruların yardımcısıdır. (Ali Fuat Başgil) Sen çıkarsan aradan, kalır seni yaradan. (Yunus Emre) Cümle canlı hep topraktan; Var olmuşuz emir haktan; Rahmet dile sen Allâh tan; Tükenmez rahmet deryası. (Âşık Veysel) Doğruluk emanet, yalancılık hıyanettir. (Hz. Ebu Bekir) Hakiki dost sıkıntılı zamanlarda, senin gurur ve izzet-i nefsini kırmadan, sana yardım edendir. (Hz. Ali) Düşmana karşı cesaret göster. Korkaklık, senin yanındakileri de korkak yapar. (Hz. Ebu Bekir) Haksızlığa sapıp bütün insanlar seni takip edeceğine, adaletle hareket edip tek başına kal, daha iyidir. (Gandhi) Sabır, sonuca kolayca ulaştıran bir kılavuzdur. (Mevlâna) Yerinde hareket etmesini bilen, özür dilemek zorunda kalmaz (Fatih Sultan Mehmed) 22

Ey can, ölümden korkar kaçarsın ya! Doğrusunu istersen, sen kendinden korkmaktasın. (Mevlâna) Her şeyi öğrendiğin kadar bilirsin. Bunu da öğren; sevdiğin kadar sevilirsin. (Yunus Emre) Oğul! Her kimi Allâh yolunda görürsen onun dostu ol ve onun önünde eğil. (Mevlâna) Ehli irfan arasında aradım kıldım talep; Her hüner makbul imiş illâ edeb illâ edeb. (Laedri) Edep bir taç imiş nûr ı Hudâ dan; Giy ol tâcı emin ol her belâdan. Marifetullâh ehlinin ilk makamı edeptir. (Hacı Bektaş-ı Veli) Alkol kapıdan girerse, mutluluk pencereden çıkar. Haram kazanç kapından girdimi hak pencereden çıkar. (Süfyan-ı Servi) İnsanlara iyilikte bulun ki onların kalplerini kendine bağlayasın. İhsan, çok defa insanları kul eder. (Mevlâna) Bir insanı kalben yaralamak onu fiziken yaralamaktan daha ağırdır. (Hacı Bektaş-ı Veli) 23

Gönül ovasına adım atmak gerekir. Çünkü toprak ovada ferahlık yoktur. (Mevlâna) Ey şehid oğlu şehid, isteme beden makber; Sana ağuşunu aşmış duruyor peygamber. (Mehmed Akif Ersoy) Ahlakı kötü insanlarla arkadaşlık kurma ki, onlar günah işlemeye seni yöneltmesiler. (Ebu Hanife) Ey â gâfil! Aç gözünü bir bak dünya haline; Hiç kimse geldi mi? Bunda düşmedi ecel eline. (Eşrefoğlu Rumi) Ne irfandır veren ahlaka yükseklik, ne vicdandır; Fazilet hissi insanlarda Allâh korkusundandır. (Mehmed Akif Ersoy) Sıradan otlar iki ayda yetişir; fakat kırmızı gül ancak bir yılda yetişir. (Mevlâna) Âlim ile sohbet etmek lâl ü mercan incidir; Cahil ile sohbet etmek günde bir can incidir. (Lâedrî) Tövbe yâ rab, hata râhına gittiklerime; Bilüp ettiklerime, bilmeyüp ettiklerime. (şey Galip) Okunacak en büyük kitap insandır. 24

(Hacı Bektaş-ı Veli) Zafer, zafer benimdir diyebilenlerindir; Başarı, başaracağım diye başlayıp başaranlarındır. (Atatürk) İnsanın en büyüğü, en yüksek mevkide iken tevazu gösteren, kudret sahibi iken af eden, kuvvetli olduğu vakit zulmetmeyen ve adaletle hareket edendir. (Abdulmelik b. Mervan) Zalimlerin zulmü karanlık bir kuyudur. Ey zulümle bir kuyu kazan! Sen kendin için tuzak hazırlıyorsun. (Mevlâna) Hakk a yaklaşmak yalvarmakla olur. İnsanlara yaklaşma ise onlardan bir şey istememekledir. (Erzurumlu İbrahim Hakkı) Adalet, Ömrün uzamasına sebep olur. (Koçi Bey) Alelâde bir insan, zamanı nasıl harcayacağını düşünür, akıllı bir insan ise nasıl tasarruf edeceğini. (Schopenhauer) Hayat, kırık bardaktaki su gibi; İçsen de bitiyor, sen içmesen de. Zaman, zalim elinde kılıç gibi; Sen kesmezsen o, kesip geçiyor. (Abdi Özdemir. (Hikmet incilerinden) 25

rını. Üç şeyi kötü günlerinde dene: Dostunu, eşini ve sab- (Atai) İlim süstür ve tükenmez bir hazinedir. (kâtip Çelebi) İnsana sadakat yaraşır görse de ikrah; Yardımcısıdır doğruların Hazreti Allâh. (Ziya Paşa) Nush ile yola gelmeyeni etmeli tekdir; Tekdir ile uslanmayanın hakkı kötektir. (Ziya Paşa) İnsanların en bilgisizi başkalarındaki şüphe uğruna kendisindeki bilgiyi terk edendir. (Ataullâh İskenderî) Gam yükü, ilacı olmayan öldürücü bir zehirdir. (İmamı Şafii) Dinle sana bir nasihat edeyim; Hatırdan gönülden geçici olma! Yiğidin başına bir hal gelirse; Bunu yâd edelerle açıcı olma! (Pir Sultan Abdal) Kanaat gibi hazine, terbiye gibi asalet, ilim gibi şeref olmaz. (Sadi Şirâzî) 26

Ölümü hatırla! Kendinden ilim öğrendiğin kimseler için dua et! Ve okumaya önem ver! (Ebu Hanife) Mademki dün gitti, yarın da henüz elde değil, hesabını şu var olan nefis için yapmaya çalış. (Sadi Şirâzî) Rızk ve dünyalık husunda kanaat sahibi ol; çünkü kanaat tükenmez bir hazinedir. (İmamı Rabbanî) Edep, haddini bilmektir. En büyük edep de ilâhi hududu aşmamaktır. (Elmalılı Hamdi Yazır) Mutluluk sırrını ele geçirmek isteyen insan, kötü çevreden kendini korumasını bilmektir. (Hafız-ı Şirâzî) Maddeye tapanlar deniz suyu içene benzer. İçtikçe harareti biraz daha artar. (İbn-i Arabî) Ulaşamadığına boyun eğmek, ulaştığına razı olmak, kaybettiğine sabır göstermek, kişinin olgunluğunun işaretidir. (İmamı Gazzalî) Zamana kusur buluruz, oysa zaman konuşacak olsa utanırız. (İmamı Şafii) 27

Âlem büyük bir insan, insan da küçük bir âlemdir. (Farabî) İnsan bunalınca O ndan başkasını çağırmaz. Allâh ım der; ama dertten kurtulunca yine çer çöpe takılır. (Mevlâna) Canı Sen aldıktan sonra ölüm şeker gibidir. Seninle olduktan sonra, ölmek tatlı candan da tatlıdır bize. (Mevlâna) Yaradan rahmetini kahrından üstün saydı; Ne olurdu halimiz gözyaşı olmasaydı. (Necip Fazıl Kısakürek) Asla kimsenin umudunu kırma! Belki de sahip oldukları tek şey odur. (Mevlâna) Girmeden tefrika bir millete düşman giremez; Toplu vurdukça yürekler onu top sindiremez. (Mehmed Akif Ersoy) Bilmediğin şeyi sor. Sorma zilleti, bilme şerefine giden yoldur. (Sadi Şirâzî) Hiç el gönülden gizli bir iş yapabilir mi? (Mevlâna) 28

Söz ok gibidir, senden çıktımı artık sen ona değil o sana hâkimdir. (İmamı Şafii) Önce doğruyu bilmek gerekir. Doğru bilinirse yanlış ortaya çıkmış olur. (Farabî) İnsanın kusurlarını sayan düşmanından edeceği istifade, kendisini öven dostlarından gelecek faydadan büyüktür. (İmamı Gazzalî) Doğru düşünmek, başkaları ile birlikte ve başkaları için de düşünmek demektir. (Cemil Meriç) İki şey insanı çileden çıkarır. Söylenecek yerde ağız açmamak, susacak yerde lakırtı etmek. (Sadi Şirâzî) Ölmek bu dünyaya mahsustur. Yani bu dünyada ölüm vardır. Öteki dünyada ölüm yoktur, doğmak vardır. (Mevlâna) Toplum, sevgi ile kaynaşır, adaletle yaşar, dürüst çalışmakla ayakta kalır. (Farabî) Herkes, başkasına kendi layık olduğu davranışı gös- (Cenap Şehabeddin) terir Başkalarının ayıbını senin önünde sayıp döken, senin ayıbını da mutlak başkalarına söyleyecektir. (Sadi Şirâzî) 29

Demir gibi cahili, altın gibi bilginden daha kıymetli yapan şey, ahlaktır. (Mevlâna) Eğer düşmanının sana zarar vermesinden korkuyorsan iyilikle onun gönlünü bağlamalısın. (Sadi Şirâzî) Mezarlıktakilerin pişman oldukları şeyler için dünyadakiler birbirlerini kırıp geçiriyorlar. (İmamı Gazzâli) Aynı dili konuşanlar değil, aynı duyguyu paylaşanlar anlaşırlar. (Mevlâna) Nice ömürler vardır ki zamanı uzun, değeri kısa. Nice ömürler vardır ki zamanı kısa, değeri uzundur. (Ataullâh İskenderî) Müslüman ım diyen kişi; Şartı nedir bilse gerek; Tanrının buyruğunu tutup; Beş vakiti kılsa gerek. (Yunus Emre) İnsana fazilet, din ve olgunluk gerek; Mevki, mal dediğin şey bir gelir bir gider. (Sadi Şirazi) İlim ağaç yerindedir, ibadet de onun meyvesidir. (İmamı Gazzâli) 30

Düştü Hüseyin atından sahra-ı Kerbelâ ya, Cibrîl var haber ver Sultanı enbiyaya. (Kazım Paşa) Kaçacak kim var ki dost tomarından; O var (Allâh) sana daha yakın şah damarından. (Necip Fazıl Kısakürek) Cahil kimsenin yanında kitap gibi sessiz ol. (Mevlâna) Kötülük tohumundan iyi bir meyve hâsıl olmaz. (Sadi Şirâzî) Tevbe bineği ne acayip binektir. Bir anda sahibini yeryüzünden göklere ulaştırır. (Mevlâna) İnsanın ün bırakıp gitmesi, altın yıldızlı saray bırakmasından daha hayırlıdır. (Sadi Şirâzî) Bütün kötülüklerin başı, kalbin Allâh tan uzak olmasından dolayıdır. (İmamı Gazali) O (Allâh) sana senden daha yakındır. Niçin onu dışarıda ayırıyorsun. (Mevlâna) Yıllar geçiyor ki yâ Muhammed, aylar bize hep muharrem oldu! 31

Akşam ne güneşli bir geceydi, eyvah o da leyle-i matem oldu. (Mehmed Akif Ersoy) Kılıçla yaptırılmayan birçok iş güler yüz ve tatlı dille kolayca yaptırılır. (imamı Şafii) Cennetin nimetleri Allâh ı sevme derecesinde olacaktır. Kişi Allâh ı ne kadar seviyorsa ahirette de o ölçüde nimetlere kavuşacaktır. (imamı Gazzali) Bir eli sevgi ile cömertlikle uzatmalısın. Öbür eli de zulümden hırstan çekmelisin. (Sadi Şirâzî) Geçmiş geleceğin malzemesidir. (Cemil Meriç) Her sırrını dostuna söyleme! Günün birinde düşman olmayacağını nereden bilirsin. (Sadi Şirâzî) Kendini Hakk la meşgul etmezsen, yanlış şeyler seni çıkmaza sokar. (İmam-ı Malik) Kanaatten hiç kimse ölmedi. Hırsla da hiç kimse padişah olmadı. (Mevlana) Eğer sen kendini tanıyorsan, senin hakkında söylenen sözler sana zarar vermez. 32

(Süfyan-ı Sevrî) En zor savaş, geçici ve boş arzularla savaştır. Benliğini bu arzulardan kurtaran, dünyaya aid bütün musibetlerden, sıkıntılardan kurtulur. (İbrahim Ethem) Eğri büğrü yürüyen ayak gibi olma! Bırak şu eğri yürüyüşü de elif gibi dümdüz ol, dosdoğru ol. (Mevlâna) İlim okumak bilmektir, bilmek, Hakk ı bulmaktır. (Yunus Emre) Acele tohum eken, pişmanlık başağı biçer. (Süleyman Tevfik) Can saatini Rahman ezelden kuruvermiş; Bir gün göreceksin ki o saat doluvermiş. (Necip fazıl Kısakürek) Ahiret mutluluğunu isteyen ilim ve iyi niyet sahibi olsun. (Ebu Hanife) En üstün ahlaki hareket; sana gelmeyen akrabalarını ziyaret etmen, seni mahrum edenlere ikramda bulunman ve sana kötülük yapanları affetmendir. (Sadi Şirâzî) Dinimiz, akla, mantığa ve hakikate uygun bir dindir. (Atatürk) 33

Günler ömür sayfasıdır. Onlara iyi davranışları ve eserleri yazınız. (Molla Cami) Bir kitaptan edinilen bilgi vardır, bir de hayattan edinilen bilgi. Olgun insan diye ikisine de sahip olana denir. (Cenap Şehabeddin) Oturup dil dökecek yerde çalışıp ter dökmeli. (Mehmed Akif Ersoy) Güneş ışıkları ile bütün dünyayı kaplamıştır. Hangisi diyen, onu hissetmeyen kişi ne kadar kördür. (Mevlâna) En yüksek sevgi ilâhi sevgidir ve bütün sevgilerin kaynağı odur. (İbn-i Arabî) Dedim artık bilgiden yana eksiğim yok; Şu dünyanın sırrına ermişi az çok; Derken aklım geldi başıma; Bir de baktım ömrüm gelip geçmiş, hiçbir şey bildiğim yok. (Ömer Hayyam) Hayatın için malını, ahiretin için dilini korumalısın. (Süfyan-ı Sevrî) Sen duru bir su gibisin. Yaptığın kötülüklerle bu temiz suyu bulandırma! 34

(Mevlâna) Yüreklerden çekilmiş farz edilsin havf-ı Yezdan ın; Ne irfanın kalır tesiri ne de vicdanın. (Mehmed Akif) Ne mutlu bu dünyadan bilgi ile adaletle göçen kimseye. (Sadi Şirâzî) Büyük İşleri büyük milletler başarır. Halkın sesi Hakk ın sesidir. (Atatürk) İlim ve hikmet helal lokmadan doğar. Aşk ve incelik helal lokmadan kazanılır. (Mevlâna) Varsın Sen ilah, yine varsın yine varsın. Aklımda hayalimde ve hissimde yaşarsın. (Cenap Şehabeddin) Şimdi elinden gelirken iyilik yap! Yoksa yarın kefeni yırtıp elini çıkaramazsın. (Sadi Şirâzî) Güzel bir iş yapmak istediğin zaman acele et! Gizli tut ve onu gözünde küçült. (Yunus Emre) O verdiğin zekât senin kesen için bir bekçidir. O kıldığın namaz da zekâtının çobanıdır. (Mevlâna) İnsan dış gözüyle bakar; fakat iç gözüyle görür. 35

(İmamı Gazzâli) Kötü insan, başkasının üzüntüsü ile rahatlayandır. (Sadi Şirâzî) Doğruluk, Allâh ın rızasına erdirir. Ben doğru yolda kaybolmuş kişi görmedim. (Sadi Şirâzî) Mü mine aydınlık ve olgunluk kazandıran lokma, helal kazançtan elde edilen lokmadır. (Mevlâna) Sözünü tartmayan, cevabından incinir. (Sadi Şirâzî) Karanlık aydınlıktan, yalan doğrudan kaçar. Güneş yalnız da olsa etrafına ışık saçar. Üzülme! Yalnızlık doğruların kaderidir. Kargalar sürü ile kartallar yalnız uçar. (Ömer Hayyam) Ölümle sonra seninle beraber olmayan şey, dünyadan sayılır. (İmamı Gazzâli) Kızgınlık anında sevgi göstermek zor; fakat ne kadar güzel şeydir. (Sadi Şirâzî) Allâh için ağlayan göz ne mübarek bir gözdür. Allâh için yanan kalp ne mübarek bir kalptir. (Mevlâna) Sabrın sonu selamet, sabır hayra alamet; Bela sana kahretsin, sen belaya selam et. 36

(Necip Fazıl Kısakürek) Dostuna sana düşmanlık edebilecek kadar kuvvet ver- (Sadi Şirâzî) me! Yeryüzünün baştanbaşa saltanatı, insanlar arasında bir damla kan akıtmaya değmez. (Sadi Şirâzî) Ey yolcu! Aklını başına al. Vakit geçti, ömür güneşi batmaya yaklaştı. (Mevlâna) Kenar-ı Dicle de bir kurt aşırsa bir koyunu; Gelir de adli ilahi sorar Ömer den onu. (Mehmed Akif Ersoy) Geceleri ibadetle vakit geçirenler, Hakk korkusunu düşünenler, ölüm zamanı gelince, korkusuz, rahatça ölürler. (Mevlâna) Kitaptan daha iyi bir arkadaş yoktur. (Kâtip Çelebi) Kötülüğü kötülükle cezalandırmak kolay, mertsen kötülük yapana iyilik et. (Sadi Şirâzî) Mademki Peygamber efendimiz Mü min mü minin aynasıdır. diye buyurdu, ne diye aynadan yüz çeviriyoruz. (Mevlâna) 37

Merhametsizlik kılıcını çeken kişi, merhametsizlerin kılıcı ile ölür. (Molla Cami) Hesabı temiz olan kişinin hesaplaşmaktan ne korkusu olur? (Sadi Şirâzî) Mü min kardeşine aid sevmediğin bir iş duyarsan, o- nun için özür bulmaya çalış. Bulamazsan Belki benim anlayamadığım bir durum vardır de ve özrü kapat. (Yunus Emre) Ne ağzından taşacak kadar çok, ne de zayıflıktan ölecek kadar az ye. (Sadi Şirâzî) Ey Müslüman! Sen güzellik Yusuf usun, bu âlem de bir kuyudur. Seni oradan selâmete çıkarıp huzura kavuşturacak ip de Allâh ın emrine sabır ve teslimiyettir. (Mevlâna) Zaman bir kılıçtır. Sen onu iyi kullanmazsan o seni, keser. (İmamı Malik) Ölümü hatırlamak, hırs ateşini söndürür. (İmamı Gazzâli) Ne tuhaf! İnsan hiç ayrılmayacağı Allâh tan kaçma, mutlaka ayrılacağı dünyaya yapışma halindedir. (Ataullâh İskenderî) 38

tir. Dini bilmek, ona uymak ve onda derinleşmek hikmet- (İmamı Malik) Bilmiş ol ki, kötü ahlaklı güzel yüz bir para etmez. (Mevlâna) Kim kazanmazsa bu dünyada bir ekmek parası; Dostunun yüz karası düşmanının maskarası. (Mehmed Akif Ersoy) Her ne olursa olsun barış, her zaman savaştan iyidir. Sulh hayırdır. (Sadi Şirâzî) Sahipsiz olan memleketin batması haktır; Sen sahip olursan bu vatan batmayacaktır. (Mehmed Akif Ersoy) Eğer Allâh hikmetiyle bir kapıyı kaparsa, rahmetiyle başka kapıyı açar. (Sadi Şirâzî) İnsan sevdiğinden korkar; ama korktuğunu sevmez. (Cenap Şehabeddin) Bilgi kuvvettir. Hayatta en hakiki mürşit ilimdir. (Atatürk) Kuş yuvasına kanadı ile uçar. Ey insanlar! İnsanın kanadı gayrettir. (Mevlâna) 39

Güzel ahlaklı, geniş yürekli ve derya gönüllü ol! (Ebu Hanife) Tasavvuf nedir diye bir uluya sordular da, Gam ve keder zamanında kalbinde ferah bulmaktır cevabını verdi. (Mevlâna) Devler gibi eser vermek için karıncalar gibi çalışmak gerekir. (Necip Fazıl Kısakürek) Her hak bir görev karşılığıdır. (Ebu Hanife) İnsana aradığı şeye bakarak değer biçilir. (Mevlâna) Akılsız güç yıkılabilir; ama bir iş yapamaz. (Cenap Şehabeddin) Allâh korkusu olmayan gönülde Allâh sevgisi yaşamaz. Allâh ı seven sevilmeye layık olur. (M. Akif. Ersoy) Öğüt dinleyen ve uzağı gören insanlar hiçbir kalbe kin tohumu ekmezler. (Sadi Şirâzî) Nice insanlar gördük üzerinde elbise yok; Nice elbiseler gördük içinde insan yok. (Mevlâna) Haykırsan gençler kavşağında her yolun; 40

Aman Müslüman olun, aman Müslüman olun. (Necip Fazıl Kısakürek) Ver ama başa kakma! Sonunda sen kazanırsın. (Sadi Şirazi) Alkolün sarhoşluğu ölüme, Sanatın sarhoşluğu ölümsüzlüğe götürür. (Peyami safa) Karnı açlardan çok kalbi açlara acırım. (Cenap Şehabeddin) İnsanların neyi nasıl sevindikleri, kalitelerini gösteren bir ölçüdür. (Mevlâna) Halk içinde muteber nesne yok devlet gibi; Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi; Saltanat dedikleri şol cihan kavgasıdır; Olmaya cihanda sıhhat, vahdet gibi. (Kanunî Sultan Süleyman) Haksız sözleri tasdik eden de yalancıdır. (İmamı Şafii) Hak yolunda tane ekmeyen kimse; Varlık harmanında bir arpa bile kaldıramaz. (Hafız Şirâzî) Edep, edepsizin edepsizliğine sabır ve katlanmandır. (Mevlâna) Güzel gören güzel düşünür. 41

Güzel düşünen hayatından tat alır. (Sadi Şirâzî) Ömür, temmuz güneşi karşısındaki kar gibidir. (Sadi Şirâzî) Başarı tatlı dille elde edilir. Hırçın kimse daima sıkıntı çeker. (Sadi Şirâzî) Bilmediklerimi ayağımın altına alsaydım, başım göğe değerdi. (Ebu Hanife) Uykuyu hafif ölüm, ölümü de ağır uyku bil. (Muhammed İkbal) Dinsizin olmaz iyi bir kimseye faydası; Kuran a uymayanın kabul olmaz duası. (Mehmed Akif Ersoy) Günahlar, vicdanları paslandırır. (Mevlâna) Acizliğini bilmeyen adam gerçekten kuvvetli değildir. (Cenap Şehabeddin) Ey oğul! Üç kişiyi acı; cahiller arasındaki âlime, zenginken fakir düşene ve hatırlı iken itibarını kayıp edene. (Şeyh Edebali) 42

Dünyada haset kadar hem kendisine hem de başkalarına zarı dokunan bir şey yoktur. (Mevlâna) Sabır ve tahammül sana zehir gibi görünür; fakat içine yerleşince bal kesilir. (Sadi Şirâzî) Ya açar bakarız biz Nazmı Celil in yaprağına; Ya üfleyip de geçeriz bir ölülünün toprağına; İnmemiştir hele Kur ân bunu hakkıyla bilin; Ne mezarlıkta okumak ne de fal bakmak için. (Mehmed Akif Ersoy) Kendini araştır! Kendi kusurunu kendin gör. (Mevlâna) Nice söz oka benzer, nice insanları yaralar. Nice nimetleri yok eder. Dili tutmak aklın başıdır, çok konuşma ise gönlü karatır. (Erzurumlu İbrahim Hakkı) Sürekli olarak mutlu olmak istiyorsan, herkesle dost ol! Kimseye kin ve haset besleme. (Hacı Bektaş-i Veli) Genellikle demir kafesi kendi elimizle yapıp içerisine gireriz ve sonra hür olmamaktan şikâyetçi oluruz. (Cenap Şehabeddin) Benim için iyi şeyler söyleyen kimse, kusurumu bana açıkça gösteren kişidir. (Sadi Şirâzî) 43

İnsan tarihe her istediğini söyleyebilir; çünkü ölüler itiraz edemezler. (Cenap Şehabeddin) Gam ve keder olmayacak isteklerden doğar. Bu kimseleri de şeytan avlamak ister. (Mevlâna) İki düşman arasında öyle konuş ki barıştıkları zaman utanmayasın. (Sadi Şirâzî) Edepsizliğin başladığı yerde edebiyat biter. (Mehmed Akif Ersoy) Çocuklarıma para bırakacağım diye cimrilik etme! Onları adalet kelimesini duyduklarında seni hatırlayacakları şeklide yetiştir. (Mevlana) Avamı (Cahil halk) yalanla avutanı, hakikat ile korkutana tercih et. (Cenap Şehabeddin) Ey Allâh a sığınan kişi, sabah küçük dirilmedir. Büyük dirilmeyi ona göre düşün! (Mevlâna) Şahsiyeti olmayanın hiçbir şeyi yoktur. (Necip Fazıl Kısakürek) Bir dilek için padişahın huzuruna niçin gidiyorsun, tamahı bıraktın mı padişah sen olursun. (Sadi Şirâzî) 44

Şu dünyayı dolaştım giymedim başıma taç; Ne zengini tok gördüm, ne fakiri aç. (Mevlâna) Hakiki hürriyet hakikate esarettir. (Necip fazıl Kısakürek) Madem bal vermiyorsun, bari iğne batırma! (Sadi Şirâzî) Gücü yetiyorken iyilik etmeyen güçsüz kaldığı zaman sıkıntı çeker. (Sadi Şirâzî) Eski başkadır, eskimiş başkadır. Nice eskiler vardır ki hiç eskimez. (Peyami Safa) Bu dünya, yaptıklarımızdan yankılanıp, yine bize döneceği bir dağdır. (Hz. Mevlana) Üç şeyi az yapın, bir şeyi çok: Az yiyin, az konuşun, az uyuyun; fakat çok düşünün. (Mevlâna) Müslüman ın ilmi gönlündeki aşk ateşiyle olgunlaşır. İslâm ın manası, boş şeyleri terk etmektir. (Muhammed İkbal) Ey akıllı kimse, onun bunun ayıbını ortaya dökme! Ondan vazgeç de kendi kusurlarına bak! (Sadi Şirâzî) 45

Gözün de gönlün de incisi Allâh ın Peygamberidir. Onun getirdiği haberleri kulağına küpe yap. (Mevlâna) Allâh a yakınlaşman, O nun yakınlığının şuuruna varmandır. (Ataullâh İskenderî) ATASÖZLERİ Soğuk kalpten sıcak söz çıkmaz. Gök gürleyince hırsız namuslu olur. Her söz bir cevap istemez. Hastayı Allâh iyi eder, ücreti doktor alır. Kefeninizin cebi olmayacaktır. Sürü tersine çevrilirse, uyuz keçi lider olur. Çok şey düşün, bir şey yap. Sessizlik, çok şeyi cevaplar. Paslanmaktansa yıpranmak daha iyidir. Kurtlarla yaşarsan, ulumayı öğrenirsin. İyi davula sert vurmak gerekmez. 46

İki kaptan bir gemiyi batırır. Kalem, kafanın dilidir. Araba, atın önüne koşulmaz. Kapı menteşesi böceklere yuva olmaz. Horoz ile arkadaş olan kümeste geceler. Gezen tilki, yatan aslandan iyidir. Vadiden aslanlar çekilirse tilkiler vali olur. Karga ile arkadaş olanın burnu çamurdan çıkmaz. Bana arkadaşını söyle sana kim olduğunu söyleyeyim. Üzüm üzüme baka baka kararır. Mecliste öyle konuş ki sözünden ibret alsınlar; Laf bilmiyorsan sükût et, seni insan sansınlar. Yatma tilki gölgesinde varsın yesin aslan seni; Geçme namert köprüsünden varsın alsın sel seni. Af etmek ve unutmak, iyi insanların intikamıdır. (W.Watson) İnsan ne kadar az bilirse, o kadar çok bildiğini sanır. (Rousseau) 47

Günahtan kaçınmayan âlim, meşale tutan bir kördür: doğru yolu gösterir, kendisi görmez. (Sadi Şirâzî) Tuzağa saçtığın taneler, cömertlik sayılmaz ki. (Mevlâna) Gençler, ihtiyarların aptal olduklarını sanırlar; ama ihtiyarlar, gençlerin aptal olduklarını bilirler. (George Chapman) Allâh bütün insanları mesut olmaları için yaratmıştır. Bedbaht oluyorlarsa kendi hataları yüzünden oluyor. (Epiktetos) Ya hayır söyle, ya da sus. (Hz. Muhammed sav) Açıktan şeytana lânet edipte gizliden ona itaat edenlerden olma! (Ömer Bin Abdülaziz) Başkalarının kusuru bizim günahımızı örter mi? (Laedri) Güzel kelebek isteyen, çirkin tırtılı ezmemeli. (Cenap Şehabeddin) Uzak mesafelere ulaşmak, yakın mesafeleri aşmakla mümkündür. (Gazzâlî) 48

Sen benim kalbime bak diyen, içi dışına çevrilseydi acaba ne diyecekti. (Şahsuvar) İnsanlar başaklara benzerler. İçleri boşken başları havadadır. Doldukça eğilirler. (Montaigne) Kendi kusurlarını affetmeyen kişinin, bütün kusurları affedilebilir. (Konfüçyus) Aslında parayı sevmiyorum. Fakat sinirlerimi yatıştırıyor. (Jeoluis) Yerinde sayanlar, yürüyenlerden daha çok gürültü ederler. (Oscar Wilde) Hoşuna giden her şeyi söyleyen kimse, hoşuna gitmeyecek şeyler işitir. (Levinson) Köpek sahibini izlemeli, sahibi köpeğini değil. (Carpenter) Kimde bir güzellik varsa, bilsin ki ödünçtür. (Mevlâna) İlim maldan hayırlıdır. Zira ilim seni koruru; sen ise malı korursun. İlim verildikçe artar; mal verildikçe azalır. 49

İlim dost, mal ise düşman kazandırır. (Hz. Ali) Malı sahibi korur, ilim ise sahibini. (Hz. Ali) Tohum saç, bitmezse toprak utansın! Hedefe varmayan mızrak utansın! Hey gidi küheylan, koşmana bak sen! Çatlarsan doğuran kısrak utansın! Eski çınar şimdi neol ağacı; Dallarda iğreti yaprak utansın! Ustada kalırsa bu öksüz yapı; Onu sürdürmeyen çırak utansın. (N. F. Kısakürek) İman etmek gabya inanmaktır. Mükâfatı ise, görülmeyeni görmektir. (St. Agustine) Dehanın yüzde doksan dokuzu ter, yüz de biri de ilhamdır. (Thomas Edison) Eğer ağaca tırmanmak istiyorsanız, yıldızlara çıkmaya niyet ediniz ki, başarabilesiniz. (Konfüçyus) Yeni bir şey öğrenmek için dün gittiğiniz yolda yürüyün. (Burroghs) 50

Bana bu mesele zor demeyin. Zor olmasaydı mesele haline gelmezdi. (Mareşal Foçh) Çağdaş olmak diye İslâm dan daha üstün bir değer var mı ki? Onunla uzlaşmak bizi meşgul etsin. (Prof. Dr. Erol Güngör) Kamburunun dostuna hoş görünmesini isteyen, dostunun sivilcelerini affetmelidir. (Horatius) Birçok kimseler ancak güzel havada dinsizdir. (Amerikan Atasözü) İyi bir eğitimci, yavaş yavaş kendisini gereksiz yapabilendir. (Thomas Carruthers) En iyi nasihat, örnek olmaktır. (Malkom X) İnsan başkalarını seçerken, kendini seçer. (Sezai Karakoç) Başkalarının yanlışları ve kötülükleriyle uğraşarak ruhunu kabartma! Düzeltilmesi gereken biricik insan sensin. (Emerson) Cahil soru sormaz. (B. Disraeli) 51

Düşmandan kurtulmaktan daha mühim bir şey var: Kurtarıcılardan kurtulmak. ( Balzac) Düşünmeden konuşmanın cezası, sonradan düşünmeye mahkûm olmaktır. (Bacon) Önce evinin haline bak, sora devlete sitem eyle. (İzzet Molla) Herkesin dudak büküşü, cezaların en büyüğüdür. (Balzaç) Şöhret, pazara benzer. Orada çok kalırsanız fiyatlar düşer. (Bacon) Taşı delen suyun kuvveti değil, damlaların sürekliliğidir. (Atasözü) Hiçbir kalbe kapısı kırılarak girilmez. Ahlak ve zarafet, bütün gönül gümrüklerinde geçerli pasaporttur. (Erdinç Şumnu) Allâh ve Rasûlüne inanmamanın cezası, falcılara inanmaktır. (Hekimoğlu İsmail) Flört, kullanılmış insanlar pazarıdır. (Dante) 52

Yaşlanarak değil, yaşanarak kemale erilir, Zaman, insanları değil, armutları olgunlaştırır. (Peyami Safa) Çevrelerine uymak için kendilerini yontanlar, tükenip giderler. (R.Hull) Tilki, kümesi iyi tanır diye bekçi yapılır mı? (H. Truman) Çok gülenin heybeti azalır. (Hz. Ömer) Küçük kapılardan girmeye kendini mecbur bilenler, eğilirler. Cenap Şehabeddin) Kadehlerde boğulanlar, denizlerde boğulandan fazladır. (Alman Atasözü) Gözlendiğini hisseden herkes farklı bir yüz takınır. (S. Zweig) Başkalarının bahtiyarlığına imrenme. Çok kimseler vardır ki, senin hayatına gıpta ediyorlar. (Mevlâna) Kendilerini Şartların kötü yaptığını söyleyenlere, aynı şartların neden başkalarını kötü yapmadığı sorulmalıdır. (E. Şumnu) 53

Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz Şahsın görünür rütbe-i aklı eserinde. (Ziya Paşa) Kitap okumak istediğim zaman, oturur bir tane yaza- (Benjamin Disraeli) rım. Akıl başka yerde olunca gözler kör olur. (Publilius Syrus) Cebi delik yolcu, hızsızın şarkısını söyler. (Juvenaal) Kırk eşkıya toplanmış bir çıplağı soyamamış. (Atasözü) Serseri, cahil bırakılmış çocuğun büyümüşüdür. (Muhammed İkbal) Bilginiz kaleminizden önce bitiyorsa yanlışınız çok demektir. (J. Jenkıns) İyiliği gizli yapanlar Allâh a inananlardır. (Balsac) İşbu söze hak tanıktır; Bu can gövdeye konuktur; Bir gün ola çıka gide; Kafesten kuş uçmuş gibi. (Yunus Emre) 54

Güzel bir yüze sahip olmak kendi elimizde değil; ama gülen bir yüze sahip olmak elimizdedir. (F. Yakar) Bir kişiye tesir etmek, ona kendi ruhunu vermektir. (Seymaur) Ancak, aptallarla ölüler fikir değiştirmezler. (Lowelli) Yüksekliği istedim, onu alçak gönüllülükte buldum. (Hz. Ali) İslâmiyet, görünmek değil, olmaktır. (Prof. Şener Dilek) Şimdi oku! Kabirde okuyamazsın. (Z. Gündüzalp) Gömleğin ilk düğmesi yanlık iliklenince diğerleri de yanlış gider. (C. Bruno) Eğri cetvelle doğru çizgi çizilmez. (La edri) Allâh, herhangi bir kula Tevbe etmeyi ilham etmişse, ona azap etmemeyi murat etmiştir. (Hz. Ali) Ana babayı kader tayin eder, arkadaşlar ise seçilir. 55

(Beydaba) Fakire verilen, daha onun eline geçmeden Allâh a ula- (Zeynel Abidin) şır. İçteki kiri su değil, ancak gözyaşı temizler. (Mevlâna) Öfkenin ateşi önce sahibini yakar, sonra kıvılcımı düşmana ya varır, ya varmaz. (Sadi Şirâzî) Akıl tamamlandığında söz noksanlaşır. (Hz. Ali) Yemine gerek görmeyecek kadar sözlerine sadık ol. (Dale Carnegie) Servetin batırdığı insan sayısı, kurtardığından fazla- (Bacon) dır. Kuşlar gibi uçmasını, balıklar gibi yüzmesini öğrendik. Ancak, bu arada çok basit bir sanatı unuttuk. Kardeş olarak yaşamayı. (M. Luther King) Hesaba çekilmeden önce kendinizi hesaba çekiniz. (Hz. Muhammed A.s.) Kim zerre kadar iyilik yaparsa, onun karşılığını görür. ( Zilzal Suresi ayet: 7) 56

Gelecek doktorların hastalarına yazacakları reçete de, Müslümanların kıldığı namaz ve tuttuğu oruç olacaktır. (Bernard Shaw)İn The Genuine İslâm (Nobel edebiyat ödüllü ingiliz yazar) Karaciğer hücreleri birbirinden farklı 16 grup görevi yürütmek için 24 saat aralıksız çalışırlar. Yaşlanmanın tek sorumlusu olarak kabul edilen bu vefakâr hizmetkârların bir tek ümidi var; ORUÇ. Çünkü karaciğer hücresi bir mü minin vücudunda mekân tutmuşsa, yorgunluğu arttıkça adeta yalvaran bir sesle sorar: Ramazan ne zaman? (Dr. Halûk Nurbaki) MÜSLÜMAN NASIL OLMALI? Allâh ın Rasûlü (sav) şöyle buyurdu: Yüce Allâh ın şerefleri ne ile değerlendirdiğini size bildireyim mi? Evet, yâ Resûlallâh dediler. Sana cahilce davranana yumuşak olursun; Sana zulmedeni bağışlarsın; Sana vermeyene sen veririsin; Senden alâkasını kesenle sen ilgilenirsin. İyiliğe iyilik her kişinin, kötülüğe iyilik er kişinin yapacağı iştir. Sen, sana düşenleri yapmadıktan sonra, başkalarının yapacağı iyilikten sana ne? (Dante) 57

Allâh ı tanıyan ve itaat eden zindanda dahi olsa bahtiyardır. O nu unutan, saraylarda da olsa, zindandadır. İslâmiyet güneş gibidir. Üflemekle sönmez. Gündüz gibidir, göz yummakla gece olmaz. Gözünü kapayan, yalnız kendine gece yapar. (Bediüzzaman) GERÇEK MÜSLÜMANIN TARİFİ Muhakkak ki Mü minler kurtuldu. Onlar, namazlarını saygı içinde kılarlar; Onlar, boş şeyden yüz çevirirler; Onlar, zekâtlarını verirler; Onlar, ırzlarını korurlar; Onlar, emanet ve sözlerine riâyet ederler; Onlar, namazlarını kılarlar. İşte onlar, Firdevs Cenneti ne varis olacaklar ve orada ebedi kalacaklardır. (Kur anı Kerim Mü minun Suresi ayet: 1-11) Bütün kalbinle Allâh a yönel ve yalvarışa geç! Zira şimdiye kadar o kapıdan boş dönen olmadı (Söz güzel, söyleyen meçhul) İki günü eşit olan zarardadır. (Hz. Muhammed A.s.) Bazen hoşlanmadığınız bir şey, hakkınızda hayırlı olabilir ve hoşlandığınız bir şey hakkınızda kötü olabilir. Allâh bilir, siz bilmezsiniz. 58

(Kur anı Kerim Bakara suresi Ayet: 216) İlmiyle âmil olanlara müjdeler olsun! (Hz. Muhammed A.s.) Dünyasına dünyasına; Aldanma dünyasına; Dünya benim diyenin; Dün gitti dün yasına Ağladım her yerde hep âh eyledim; Kimse talip olmadı esrarıma. MEVLÂNADAN Cömertlikte ve yardım etmede akarsu gibi ol! Şevkat ve merhamette güneş gibi ol! Başkalarının kusurunu örtmede gece gibi ol! Hiddet ve asabiyette ölü gibi ol! Tevazu ve alçak gönüllülükte toprak gibi ol! Hoşgörülükte deniz gibi ol! Ya olduğun gibi görün ya göründüğün gibi ol! Gel, gel, gel, ne olursan ol yine gel! İster kâfir, ister putperest, ister Mecusi ol, gel; Bizim dergâhımız, Ümitsizlik dergâhı değil. Yüz bin kerre tevbeni bozmuş olsan da Yine gel Ama hürriyeti kulluğu, taş çatlasa satmam. Ne kutludur ki o kişi, yoldaşı hased değildir. 59

Altın ne oluyor, can ne oluyor, inci mercan da nedir, bir sevgiliye harcanmadıktan, bir güzele feda edilmedikten sonra. Hiddet ve şehvet insanı şaşı yapar; ruhu doğruluktan ayırır, zalimlerin zulmü de karanlık bir kuyudur. Ben şu dünyada güzel huydan daha iyi bir haslet ve ehliyet görmedim. Ayran kâsem önümde oldukça, Vallâhi kimsenin balını düşünmem bile. Azıksızlık ölümle kulağımı bursa bile, hürriyeti kulluğa satmam ben! Kimin aşka meyli yoksa o kanatsız kuş gibidir, vah ona! Testide ne varsa, dışına o sızar. Rüşvet alan, para pul padişahı değiliz; paramparça olmuş gönül hırkalarını diker, yamarız biz. Toprağıma, mezarıma söyleyeceğin sözleri, şu gamlı kulağıma saç; şimdi söyle bana. Kon Biz pergel gibiyiz. Bir ayağımız şeriat da sağlamca durur, öteki ayağımız yetmiş iki milleti dolaşır. Allâh sana bu canı bedava verdi de o yüzden canının kıymetini bilmiyorsun. Hangi hoş vardır ki nahoş olmamıştır? Hangi tavan vardır ki yıkılmamış, yere serilmemiş. 60

İlim gönül e yansırsa, insanlığın iyiliğine kullanılırsa, yardım olur; ama tane tane, maddeye yansırsa, bu bir yük, bir ağırlık, bir felaket olur. Ey zulümle bir kuyu kazan! Sen kendin için tuzak hazırlıyorsun. Ey başkalarına ağlayan göz! Gel, bir müddetçik otur da kendin için ağla! Mum, ağlamakla daha aydın bir hâ le gelir. Cenabı hak, yüz binlerce kimya, ilaç yarattı; ama insanoğlu sabır gibi bir kimya görmüş değil. Denizi bir testiye döksen ne kadar sığar? Bir günlük kısmetle harislerin göz testileri dolmaz; Hâlbuki sedef, kanaat etmedikçe içi inci dolu olmaz. Hayvan otla semirir, insan da yücelikle, şerefle gelişir. Güzel ne iyi suret; bil ki kötü huyla beraber olunca bir kalp akça bile etmez. Aşk o yalımdır ki, parladı mı sevgiliden başka ne varsa hepsini yakar. Not: buradaki sevgili sözcüğü, Hakk manasındadır. Bizden sonra mesnevi (Melâna nın sözleri) şeyhlik edecek ve arayanlara doğru yolu göstererek onları yönetecek ve onlara önderlik edecektir. Cübbe ve sarık ile insan âlim olmaz. Âlimlik insanın zatında olan bir hünerdir. Bu hüner ister ipek bir kaba, ister yünden bir aba içinde olsun. İnsan her şeyi göremez. Sevdiğin şeyler, seni kör ve sağır eder. 61

Kitaptan maksat içindeki bilgilerdir; ama dilersen sen kitabı yastık yapıp başının altına koyabilirsin. Bu, kılıcı çivi yerine duvara çakıp mağlubiyeti baştan kabul etmeye benzer. Ölüydüm, dirildim; ağlayıştım, gülüş oldum; aşk devleti geldi; durup duran geçip gitmeyen devlet kesildim. Tek bir gölüm var, pek bir yüreğim; aslanların ödü var bende; doğup parlayan Zühre oldum ben. Canım tenimde oldukça Kur an ın kölesiyim. Ben Hakk ın seçkin peygamberi Muhammed (A.s) ın yolunda toprağım. Her kim bundan başka benden bir söz naklederse, ona çok üzülür ve o sözden çok üzüntü duyarım. Acı mutlaka acılara katılır. Batıl söz, nasıl olur da Hakk a eş olur? Denizi gören göz başka, köpüğü gören göz başka Köpüğü bırak da denizin gözüyle bak sen! Köpükler, gece gündüz denizden meydana gelir, onları deniz harekete geçirir; fakat ne şaşılacak şey ki, sen köpüğü görüyorsun da denizi görmüyorsun. Takdir haktır; ama kulun çalışması da hak! Kendine gel de koca şeytan gibi kör olma. Sen suçu kendinde bul, tohumu sen ektin. Allâh ın cezalandırmasıyla, adaletiyle uzlaş! Zahmetin sebebi, kötülük etmektir. Kötülüğü yaptığın işlerde gör; talihimden deme. Yoksulların gönüllerini kırmamak gerek. Cenab-ı Hakk, Yetimi horlama; isteyeni boş çevirme buyurmuş- 62

tur. Duvar çiviye, Ne diye beni deliyor, incitiyorsun? dedi. Çivi de ona Beni çakana bak diye cevap verdi. Vesveseli düşüncelerden sakın. İnsanın kalbi, sazlık ve orman gibidir. Orada aslan gibi de, yaban eşeği gibi de fikirler bulunur. Terbiyesiz, yalnız kendine kötülük etmez, bütün utanç ve erdem ufuklarını ateşler. Allâh için ateşe atılmak vardır. Lakin ateşe atılmadan önce kendinde İbrahimlik olup olmadığını araştır. Çünkü ateş seni değil, İbrahimleri tanır ve yakmaz. Çarpık ayakkabı, çarpık ayağa uyar. Ümitsizlik köyüne gitme; ümit var; Karanlığa doğru yürüme; Güneş var. Görevini tam yerine getirmemiş olanın vicdan yarasına, ne mazeretin çaresi, ne de ilacın şifası çare getirmez. Ecel, verileni almadan önce, verilmesi gereken her şeyi vermek gerek. Demirci zenci olursa, duman onun yüzünde bir iz bırakmaz. Sevgisiz insandan dünya korkarmış. İnsanlar sevgiye tutkun olmasalardı tekâmüle erişemezlerdi. İşle öğüt veren, sözle öğüt verenden iyidir. 63

Gündüz gibi ışıyıp durmanı istiyorsan, geceye benzeyen nefsini yakadur. Akıl, bir başka akılla birleşti mi ışık çoğalır. Yol belirlendi demektir; fakat nefis, bir başka nefisle sevindi mi; karanlık artar, yol belirsiz olur. Keskin kılıç, yumuşak ipeği kesmez. Öfke ile istek, insanı şaşı eder; canı doğruluktan ayırır; garez geldi mi hüner örtülür; gönülden yüzlerce perde gelir de gözün önüne çekiliverir. Gelmez sana bir ziyan bu aşktan gönlüm; Can gitse de korkma başka bir candır ölüm. Ey akıllı! Sakın aklın başına gelince, pişman olacağın bir sarhoşluğa düşme! İnsanların sıkıntılarına katlanmak, Allâh ü Teâlâ nın beğendiği ve Rasûlüllâh ın sevdiği, evliyanın özendiği bir ahlaktır. Ağır yükün altına giren hamal, başkalarından yük kapar. Büyüklerin söz verişleri, yürüyüp duran bir definedir; ehil olmayanların söz verişleri ise akıp giden bir zahmettir, bir eziyettir. Mert insanı isteğince gönlünce öv; söz erleri her övgüye lâyık elbet. 64