ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ ÖZGEÇMİŞ Adı Soyadı: Ali Açıkel Doğum Tarihi: 01.03. 1966 Unvanı: Doç. Dr. Öğrenim Durumu: Derece Bölüm/Program Üniversite Yıl Lisans Tarih Bölümü Atatürk Üniversitesi 1987 Y. Lisans Middle Eastern Studies Manchester University (İngiltere) 1995 Doktora Middle Eastern Studies Manchester University (İngiltere) 1999 Doçent Yeniçağ ve Yakınçağ Gaziosmanpaşa Üniversitesi 2005 Yüksek Lisans Tez Başlığı (özeti ekte) ve Tez Danışman(lar)ı : A Study of the Regulations Concerning the Timar System in the General Law Codes (Kanunnâmes) of Bayazid II and Selim I, (Bayezid II ve Selim I`in Umumi Kanunnamelerinde Tımar Sistemini İlgilendiren Maddelerin İncelemesi). Dr. John Schmidt Doktora Tezi/S.Yeterlik Çalışması/Tıpta Uzmanlık Tezi Başlığı (özeti ekte) ve Danışman(lar)ı : Changes in Settlement patterns, Population and Society in North-Central Anatolia: A Case Study of the District (Kazâ) of Tokat (1574-1643), (Kuzey Orta Anadolu`da Yerleşim Yapısı, Nüfus ve Toplum Yapısındaki Değişmeler: Tokat Kazası Özel Çalışması 1574-1643). Dr. Colin Imber. Görevler: Görev Görev Yeri Yıl Unvanı Arşiv Elemanı Başbakanlık Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı 1987-1993 Arş.Gör. Fen-Edebiyat Fakültesi Gaziosmanpaşa Üniversitesi 1993-1999 Arş.Gör. Dr. Fen-Edebiyat Fakültesi Gaziosmanpaşa Üniversitesi 1999-2004 Yrd. Doç. Fen-Edebiyat Fakültesi Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ağustos 2004 Doç. Dr. Fen-Edebiyat Fakültesi Gaziosmanpaşa Üniversitesi 11 Kasım 2005 Doç. Dr. Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü 08.12.2010 Yönetilen Yüksek Lisans Tezleri : 1. Demirtaş, H., 12 Numaralı Tokat Şer iyye Sicili nin Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, 2007. 2. Gür, T., 1 Numaralı Nefy ve Kısas Defteri (1-35. Varaklar) Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, 2005. 3. Mertayak, A., Nişli Mehmed Ağa nın Rusya Sefareti ve Sefaretnamesi (1722-1723), Gaziosmanpaşa Üniversitesi, 2005.
4. Demirci, A., 3 Numaralı Tokat Şer iyye Sicili nin Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, 2007. 5. Türkoğlu, Z., 55/1 nolu Lehistan Ahitnâmesi Defterinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, 2007. 6. Demir, Ş., 10 Numaralı Tokat Şer iyye Sicili nin Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ekim 2010. 7. Ekici, O., 33 Numaralı Tokat Şer iyye Sicili nin Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Şubat 2010. 8. Satış, İhsan, Osmanlı Devleti nde Kutsal Yerler Sorunu (1847-1853), Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ağustos 2010. 9. Yazıcı, Emel., 47 Numaralı Tokat Şer iyye Sicili nin Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, 2009 (devam ediyor). 10. Kaplan, Çetin, 55 Numaralı Tokat Şer iyye Sicili nin Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, 2009 (devam ediyor). 11. Songül, Ünver, 1 Numaralı Sivas Ahkam Defterinin Transkripsiyonlu Metni ve Değerlendirmesi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, 2010 (devam ediyor). Projelerde Yaptığı Görevler : 1- Şer iyye Sicilleri ne Göre Tokat ın Sosyal ve Ekonomik Tarihi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Araştırma Fon Saymanlığı nın desteklediği 99/47 numaralı projede Proje Yardımcısı, (1999-2000). 2- "Osmanlı Döneminde Tokat Vakıfları Projesi" DPT destekli 2002K120270 numaralı İleri Araştırma Projesinde, Proje Yöneticisi, (2002-2005). 3- Rusya Federasyonu Derbent Bölgesindeki Türk-İslam Eserleri / Gaziosmanpaşa Üniversitesi Araştırma Fon Saymanlığı, Proje Yardımcısı, (2010-2011). Dergilerde Hakemlik ve Kurul Üyeliği : 1. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, hakemlik (2008- ) 2. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, hakemlik (2008- ) 3. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, hakemlik (2009- ) 4. History Studies International Journal Of History Academic Journal (2009- ) İdari Görevler : 1. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Bilimsel Araştırma ve Değerlendirme Komisyonu üyeliği, 2004-2005. 2. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü AKTS ve Erasmus Koordinatörü, 2006-3. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Fakülte Kurulu Doçent Temsilcisi, 19.09.2008-4. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Farabi Programı Koordinatörü, 2009-
4. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü, 08.12.2010- Uluslararası Sempozyum Ve Kongrelerde Düzenleme Kurulu Üyeliği: I. Uluslararası Plevne Kahramanı Gazi Osman Paşa ve Dönemi (1833-1900) Sempozyumu (Tokat, 05-07.04.2000) Uluslararası Sempozyum Ve Kongrelerde Oturum Başkanlığı Veya Panelist: 1- Erciyes Üniversitesi Uluslararası Sosyal Araştırmalar Sempozyumu (EUSAS I) Osmanlı Toplumunda Birlikte Yaşama Sanatı: Türk-Ermeni İlişkileri Örneği (Kayseri, 20-22 Nisan 2006) 2-17. CIEPO (Comite International d Etudes Pre-Ottomanes et Ottomanes / International Committee of Pre-Ottoman and Ottoman Studies) Sempozyumu (18-23 Eylül 2006,Trabzon) 3-1. Uluslararası Ahilik Kültürü ve Kırşehir Sempozyumu, 15-17 Ekim 2008 (the 1th International Symposium on Culture of Akhism and Kırşehir, 15-17 October 2008) Ulusal Sempozyum Ve Kongrelerde Bilim Kurulu Üyeliği: Milli Mücadele de İstiklal Yolu ve Çankırı Sempozyumu (21-23 Ekim 2010,Çankırı) ESERLER A. Uluslararası hakemli dergilerde yayımlanan makaleler : A1. Açıkel, A., Tokat Şer iyye Sicillerine Göre Beylerbeyi Buyurulduları, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 5, s. 13-40 (İstanbul 2001). ISSN 1302-47-87. B. Uluslararası bilimsel toplantılarda sunulan ve bildiri kitabında (Proceedings) basılan bildiriler : B1. Açıkel, A., 1864-1901 Arasında Tokat, I. Uluslararası Plevne Kahramanı Gazi Osman Paşa ve Dönemi (1833-1900) Sempozyumu (05-07.04.2000), Tokat 2004, s. 284-296. ISSN 975.7328.38.3. B2. Açıkel, A., Tokat ta Hukuk Alanında Türk-Ermeni İlişkileri, Erciyes Üniversitesi Uluslararası Sosyal Araştırmalar Sempozyumu (EUSAS I) Osmanlı Toplumunda Birlikte Yaşama Sanatı: Türk-Ermeni İlişkileri Örneği (20-22 Nisan 2006), Hoşgörü Toplumunda Ermeniler Cilt 1, Kayseri 2007, s. 291-322. B3. Açıkel, A., Turkish-Armenian Relations in Ottoman Legal System of Tokat, Armenians in the Ottoman Society (Erciyes University 1th International Social Studies Symposium, April 20 22, 2006), V. I, Kayseri 2008, s. 111-142. B4. Açıkel, A., Osmanlı Maliyesinde Bazı Hizmetlerin Finansmanı İçin Avarız Vergilerinden Ocaklık Olarak Yapılan Tahsisler (1650-1750), XV. Türk Tarih Kongresi (11-15 Eylül 2006, Ankara). Basımı kararlaştırılmış bildiri.
B5. Açıkel, A., 1 Numaralı Nefy Ve Kısas Defterine (1256-1260 / 1840-1844) Göre Orta Karadeniz Bölgesinde Sürgün Ve Kısas Cezaları, 17. CIEPO (Comite International d Etudes Pre-Ottomanes et Ottomanes / International Committee of Pre-Ottoman and Ottoman Studies) Sempozyumu (18-23 Eylül 2006,Trabzon). Basımı kararlaştırılmış bildiri. B6. Açıkel, A., Çorum Kazasında Müslim-Gayrimüslim İlişkileri (1839-1874), Osmanlıdan Cumhuriyete Uluslararası Çorum Sempozyumu 23-25 Kasım 2007 (International Symposium of Çorum: From the Ottoman Empire to the Republic of Turkey, 23-25 November 2007), Çorum 2008, C. III, s. 1429-1450. B7. Açıkel, A., Sivas Vilayetinde Sağlık Örgütü nün Teşkili ve Sağlık Kurumları (1867-1920) / The Establishment of Health Organisation in the Province of Sivas and Health Institutions (1867-1920), 1. Uluslararası Türk Tıp Tarihi Kongresi 10. Ulusal Türk Tıp Tarihi Bildiri Kitabı / 1 st International Congress on the Turkish History of Medicine 10 th National Congress on the Turkish History of Medicine Proceedings Book, Cilt-2 / Vol. 2, 20-24 Mayıs 2008 / 20-24 May, 2008, (Edit.: Ayşegül Demirhan Erdemir, Özkan Öncel, Yusuf Küçükdağ, ve diğerleri), İstanbul 2008, s. 1391-1405. B8. Açıkel, A., Trabzon Sancağı Avarız Vergileri (1650-1750) / Avariz Levies in the Subprovince of Trabzon (1650-1750), 1. Uluslararası Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu, (9-11 Ekim 2008, Giresun), Ankara 2009, C. I, s. 179-192. B9. Açıkel, A., Osmanlı Döneminde Tokat Kazası nda Ahiler ve Ahi Zaviyeleri / Akhis and Akhi s Lodges in the District of Tokat during the Ottoman period, 1. Uluslararası Ahilik Kültürü ve Kırşehir Sempozyumu, 15-17 Ekim 2008 (the 1th International Symposium on Culture of Akhism and Kırşehir, 15-17 October 2008), Kırşehir. Basımı kararlaştırılmış bildiri. B10. Açıkel, A., Tokat Sancağı Vakıf Muhasebe Defterleri (1880-1920, 19. CIEPO (Comite International d Etudes Pre-Ottomanes et Ottomanes / International Committee of Pre- Ottoman and Ottoman Studies) Sempozyumu (26-30 Temmuz 2010,Van). Basımı kararlaştırılmış bildiri. B11. Açıkel, A., Osmanlı Maliyesinde Bazı Avarız Vergilerinin Tahsilinde Maktu Yöntemin Kullanılması (1711/1712 Yılı Avarız Ve Bedel-i Nüzul Maktu Ât Defterine Göre), XVI. Türk Tarih Kongresi (20-24 Eylül 2010, Ankara). Basımı kararlaştırılmış bildiri. C. Yazılan uluslararası kitaplar veya kitaplarda bölümler : C1. Açıkel, A., XIV. XVI. Yüzyıllarda Tokat Zaviyeleri, Pax Ottomana Studies in Memoriam Prof. Dr. Nejat Göyünç (Edit. Kemal Çiçek), s. 229-264 (Haarlem-Ankara 2001). ISBN 90-804409-6-5 (Netherlands); 975-6782-32-3 (Turkey). D. Ulusal hakemli dergilerde yayımlanan makaleler : D1. Açıkel, A. ve M. Mercan, Niksar Kazasının İdari Durumu ve Nüfus Yapısının Dinî ve Etnik Açıdan Analizi (1880 1916), Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 19/2, s. 235-257 (Ankara 2002). ISSN 1301-5745. D2. Açıkel, A., Artukabad (Artova) Kazası Türk Kişi Adları (1445-1520), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13/2, s. 305-335 (Elazığ 2003). ISSN 1012-0165.
D3. Açıkel, A., Artukabad (Artova) Kazası Yer Adları (1455-1600) Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 20 /2, s. 181-202 (Ankara 2003). ISSN 1301-5745. D4. Açıkel, A., Tanzimat Döneminde Tokat Kazasının İdari Durumu ve Nüfus Yapısındaki Değişiklikler (1839-1880) Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27/2, s. 299-331 (Sivas 2003). ISSN 1303-0329. D5. Açıkel, A. ve T. Susam, Artukabad (Artova) Kazasında Yerleşim ve Nüfus Yapısı (1455-1600) Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih İncelemeleri Dergisi, XVIII/2, s. 1-23 (İzmir 2003). ISSN 0257-4152. D6. Açıkel, A., Şer iyye Sicillerine Göre Tokat ta İhtida Hareketleri (1772-1897) Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 11/23, 171-194 (Erzurum 2004). ISSN 1300-9052. D7. Açıkel, A., Osmanlı Ulak-menzilhane Sistemi Çerçevesinde Tokat Menzilhanesi (1690-1840) Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih İncelemeleri Dergisi, XIV/2, s. 1-33 (İzmir 2004). ISSN 0257-4152. D8. Açıkel, A., Tokat Sancağının İdari Durumu ve Nüfus Yapısı (1880-1907) Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14/2, s. 331-359 (Elazığ, Temmuz 2004). ISSN 1012-0165. D9. Açıkel, A., XV-XVI. Yüzyıllarda Artukabad (Artova) Kazasının Sosyal Yapısı Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 12/25, s. 181-220 (Erzurum, 2004). ISSN 1300-9052. D10. Açıkel, A. ve A. Sağırlı, Tokat Şer iyye Sicillerine Göre Salyâne Defterleri (1771-1840) İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 41 (İstanbul, 2005), s. 95-146. ISSN 1300-9052. E. Ulusal bilimsel toplantılarda sunulan ve bildiri kitaplarında basılan bildiriler: E1. Açıkel, A., Dulkadiroğulları Hanedanının Osmanlı Mülkü Artukabad Kazasından Aldığı Vergi Gelirleri, 1.Kahramanmaraş Sempozyumu (Kahramanmaraş, 6-8 Mayıs 2004), İstanbul 2005, I, s. 527-539. E2. Açıkel, A., 17. Yüzyılda Canik Sancağı Avarız Vergileri, Karadeniz Tarihi Sempozyumu (25-26 Mayıs 2005), Trabzon 2007, I, s. 215-232. E3. Açıkel, A., 15-17. Yüzyıllarda Orta Karadeniz Bölgesi nin Sosyo-Ekonomik Tarihi Hakkında Yapılan İncelemelere Genel Bir Bakış, Orta Karadeniz Kültürü, Ankara 20005, s. 129-150. E4. Açıkel, A., Rize Kazasında Müslim-Gayrimüslim İlişkileri, I. Rize Sempozyumu (16-18 Kasım 2006), Rize, 2006, s. 601-606.
E5. Açıkel, A., Büyük Celali İsyanları Sonrasında Sivas Eyaletinde Görülen Asayiş Problemleri (1610-1660), Osmanlılar Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri (20-25 Mayıs 2007), Sivas 2007, C. 1, s. 123-140. E6. Açıkel, A., Osmanlı İktisat Tarihi İncelemeleri İçin Temel Bir Kaynak Olarak Maliye Ahkâm Defterleri, Birinci İktisat Tarihi Kongresi (7-8 Eylül 2007), İstanbul, 2007. (Basımı kararlaştırılmış) E7. Açıkel, A., 17. Yüzyılda Amasya Sancağı Avarız Vergileri, Geçmişten Günümüze Merzifon Sempozyumu (16-18 Ekim 2009, Merzifon/Amasya), Geçmişten Günümüze Merzifon, (Edit. Hasan Babacan), Ankara 2010, s. 19-40. E8. Açıkel, A., 18. Yüzyılda Gümüşhane Kazası Avarız Vergileri, 85. Yılında Gümüşhane Tarihi ve Ekonomisi Sempozyumu (25-28 Mayıs 2010,Gümüşhane ). (Basımı kararlaştırılmış). E9. Açıkel, A., 19. Yüzyıl Ortalarında Çankırı Kazasında Giyim ve Kuşam, Milli Mücadele de İstiklal Yolu ve Çankırı Sempozyumu (21-23 Ekim 2010,Çankırı). (Basımı kararlaştırılmış). F. Yazılan ulusal kitaplar veya kitaplarda bölümler : F1. Açıkel, A., Rum Eyâleti, Diyanet İslam Ansiklopedisi(DİA), C. 35, İstanbul 2009, s. 225-226. F2. Açıkel, A., Tokat, Diyanet İslam Ansiklopedisi nin müteakip ciltlerinde basılacak madde. F3. Açıkel, A. ve Abdurrahman Sağırlı, Osmanlı Döneminde Tokat Merkez Vakıfları - Vakfiyeler I. Cilt, Tokat 2005. G. Diğer yayınlar : G1. Açıkel, A., 1574-1642 Tarihleri Arasında Tokat Şehrinin Nüfusu, Tokat Kümbet Dergisi, 2/5(Tokat, 2000), s. 27-30. G2. Açıkel, A., Tokat Örneğinde XVII. Asrın İlk Yarısında Osmanlı Sosyal Yapısındaki Buhran, Türkler (editörler: Hasan Celal Güzel, Kemâl Çiçek, Salim Koca), C. 10, s. 348-358 (Ankara 2002). ISBN 975-6782-33-1. G3. Şentürk, M. Hüdai, An Overview of Ottoman Transportation and the Road Systems until the Tanzimat Period (İngilizce tercüme: Ali Açıkel), The Turks, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 3, s. 731-740 (Ankara 2002). Konferans:
1. Cumhuriyet Bayramı, 28 Ekim 1999 tarihinde Tokat Kapalı Ceza ve Tutukevi nde verilen konferans. 2. Vakıfların Tarihimizdeki Yeri ve Önemi, 15. 05. 2003 tarihinde XX. Vakıf Haftası nedeniyle Gaziosmanpaşa Lisesi nde verilen konferans. 3. Vakıf Medeniyeti ve Tokat taki Vakıf Eserleri, 10. 05. 2005 tarihinde XXII. Vakıf Haftası nedeniyle Gaziosmanpaşa Lisesi nde verilen konferans. Paneller: 1. XV ve XVI. Yüzyıllarda Tokat Vakıflarına Genel Bir Bakış, 06. 11. 1999 tarihinde XVII. Vakıf Haftası nedeniyle tertip edilen panelde yapılan konuşma. 2. Osmanlı Döneminde Tokat Kazası Vakıfları, 04.11. 2000 tarihinde XVIII. Vakıf Haftası nedeniyle tertip edilen panelde yapılan konuşma. 3. Osmanlı Döneminde Tokat Vakıfları, 13. 05. 2003 tarihinde XX. Vakıf Haftası nedeniyle tertip edilen panelde yapılan konuşma. 4. İstanbul un Fethinin Sebepleri ve Fetih Hazırlıkları, 29 Mayıs 2003 tarihinde GOP Meslek Yüksek Okulu nda İstanbul un fethinin 550. yılı münasebetiyle tertip edilen panelde yapılan konuşma. Seminerler: 1. Osmanlı Döneminde Tokat Kazasının İdari Yapısı (1398-1908), Mart 2001 de GOP Sosyal Bilimler Enstitüsü semineri. 2. Başçiftlik İlçesi Tarihi Üzerine Bir Deneme, Mayıs 2002'de GOP Tarih Bölümü'nde verilen seminer. 3. "16. Asrın Sonunda Anadolu'nun Ekonomik Durumunun Bozulması ve Celâlî İsyanları", GOP Sosyal Bilimler Enstitüsü'nde 20.03.2002 tarihinde verilen seminer. 4. "Coğrafi Keşifler ve Sonuçlarının Osmanlı Devleti Üzerine Etkileri", 12 Mart 2002 tarihinde GOP Tarih Bölümü'nde verilen seminer. 5. "Büyük Coğrafi Keşiflerin Osmanlı Devleti Üzerine Etkileri", 03 Mart 2007 tarihinde Tokat Türk Ocağı Şubesinde verilen seminer. 6. "Oryantalizm ve Hedefleri", 26 Nisan 2008 tarihinde Tokat Türk Ocağı Şubesinde verilen seminer.
Ek 1. YÜKSEK LİSANS TEZ ÖZETİ Bu tez Bayezid II ve Selim I in umumî kanunnâmelerinde (Kitab-i Kavanîn-i Örfiyye-i Osmanî ve Kanunnâme-i Sultan Selim Han) timar sistemi ile ilgili maddeleri inceler. Timar düzenlemeleri esas olarak timar sahiplerinin yükümlülükleri, hakları ve sorumlulukları; vergileme; ve re âyâ sınıfının hakları ve yükümlülükleri ile alakalıdır. Bu düzenlemeler yardımı ile II Bayezid (1481-1512) ve I. Selim (1512-1520) in saltanatları döneminde sadece timar sistemin değil aynı zamanda Osmanlı hukukunun gelişimini görebiliriz. Tez adı geçen gelişmeleri öne çıkarmak için iki genel kanunnâmedeki timar maddelerinin mukayesesi üzerinde yoğunlaşmaktadır. Çalışma on altıncı yüzyılın ilk çeyreğinde timar sisteminin oturmuş olduğunu da göstermektedir.
Ek 2. DOKTORA TEZ ÖZETİ Bu çalışma 1574-1643 arasında Kuzey Orta Anadolu da Tokat kazası özel çalışması ile geç onaltıncı ve erken on yedinci yüzyıl Osmanlı sosyal tarihinin kompleks gelişmelerini anlamamıza katkı yapmayı amaçlamaktadır. Çalışmanın asıl konusu genel olarak Celâlî isyanları devri olarak bilinen çalkantılı dönemde özelde Tokat bölgesi ve genelde Anadolu nun kentsel ve kırsal yapılarındaki değişmeleri ilgilendirir. İnceleme temel olarak on altıncı ve erken on yedinci yüzyıllardan gelen değişik tiplerden oluşan mevcut vergi defterlerindeki (tahrir, avarız, cizye ve mukâta a defterleri) sayısal verilere dayanmaktadır. Çalışma birbiri ile ilişkili üç konudaki, yani yerleşim şekilleri, nüfus ve toplum, durumu inceler. Tahrir defterlerinin mukayeseli analizi ile, inceleme ilk olarak 1455 ve 1574 arasında bölgede bu üç konudaki gelişmeleri ana hatları ile ele alır. Ardından erken on yedinci yüzyıldan gelen bir dizi avarız, cizye ve mukâta a defterleri ile 1574 tahrir defterinin mukayeseli analizi yoluyla 1574-1643 döneminde adı geçen hususlardaki değişmeleri vurgular. Tahrir verileri analizi evvela 1455 ve 1520 arasında kazânın kırsal alanları, nüfuslu yerleşim yerlerinin sayısında hafif bir gerileme ile birlikte (248 den 241 köye), önemli bir nüfus artışı yaşarken Tokat şehir nüfusunun mahalle sayısında hafif artışla birlikte (54 ten 58 mahalleye) önemli ölçüde düştüğünü (% 38,76) gösterir. İkinci olarak, sonraki dönem (1520-1574) kazânın hem kentsel hem kırsal nüfusunda büyük bir yükseliş (hemen hemen iki kat) gördü. Nüfustaki büyüme aynı dönemde hem kentsel hem de kırsal yerleşim yerlerinin sayıları ve nüfus büyüklüklerindeki kayda değer artışla paralel gelişti. Son olarak, kır toplumu büyük ölçüde çiftçi köylülerden oluşurken kent toplumu ekseriyetle el sanatları, ticaret ve sanayi dallarında faaliyet gösteren şehirli halktan meydana gelmişti. Kır toplumunun diğer önemli kesimleri, yani mâlikâne sahipleri ve timarlılar, birlikte köylü sınıfı üzerinden vergi toplama haklarını kullandılar. 1574-1643 döneminde, bu manzara önemli değişmelere maruz kalmış görünmektedir. Tokat şehri 1574 ve 1601 arasında mahalle sayısında hafif bir artışla birlikte nüfusunda biraz düşüş (% 10,19) yaşadı fakat daha sonraki dönemde kendisini toparladı ve % 18,24 lük bir artış kaydetti. Kazânın kırsal alanlarında hem meskun köylerin sayısı hem de vergi nüfusları oldukça geriledi (sırasıyla % 17,30 ve % 67.98). Aynı zamanda, kent ve kır toplumlarının yapısında en önemli gelişme kapıkullarının (yeniçeriler ve sipahiler) ortaya çıkmasıydı. Onlar bölgede yerleştiler ve tarımla meşgul oldular. Bölgenin vergi gelirinden istifade eden mâlikâne sahipleri ve timarlı sipahileri bu dönemde ciddi ölçüde azalmış görünmektedir. Tokat kazâsının kentsel ve kırsal yapısındaki bu önemli değişmeler birinci derecede Celâli devri insan unsuru olan sayısız felaketlerin, birazda az sıklıkla vuku bulan tabii afetlerin sonucuydu. Bu kargaşa döneminde, değişmeler evvela kırsal alanların harabiyetinin büyüklüğünü ve, ikinci olarak, bölgede Osmanlı hükümetinin vergi tabanındaki erozyonun kapsamını gösterirler. Tokat şehrinde, büyük Celâlî isyanları sırasında (1596-1609) tahrip daha az şiddetli idi. Daha sonraki dönemde, şehir toparlandı ve 1574 öncesinde olduğu gibi tekrar mamur oldu.