TIMSS 2015 Türkiye: Patinajdaki Eğitim Cemil Yücel, Prof. Dr. Engin Karadağ, Prof. Dr.
Bu çalışma, referans göstermek kaydıyla çoğaltılabilir ve dağıtılabilir. Bu çalışma için her hangi bir resmi ve sivil toplum kuruluşundan destek alınmamıştır. Çalışmanın temel amacı, kamuoyunu bilgilendirmektir. Sorularınız ve görüşleriniz için iletişim bilgileri; E-mail: engin.karadag@hotmail.com & cemilyucel@gmail.com Telefon: Prof. Dr. Engin Karadağ / 0 505 764 66 50 Atıf: Yücel, C. & Karadağ, E. (2016). TIMSS 2015 Türkiye: Patinajdaki eğitim. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi. 2
SUNUŞ Bu çalışmada, dâhil olduğumuz uluslararası mekanizmalardan biri olan TIMSS 2015 deki durumumuz geçmiş yıllarla kıyaslanarak irdelenmeye çalışılmıştır. Bu ve benzeri çalışmalar eğitimde sorunların tespitinde veriye dayalı yeni ve özgün bakış açıları geliştirmeye vesile olur. Bu temenniyle çalışmayı kamuoyu ile paylaşmaktan mutlu olduğumuzu belirtmek istiyoruz. Son 150 yıldır eğitim modellerimiz istisnalar olmakla birlikte sisteme pati attırmaktadır. Oluşan toz duman ve gürültü arasında yönünü ve yolunu kaybetmiştir. İstikameti belirsiz, direksiyon hâkimiyeti yitirilmiştir. Türkiye nin eğitim patinajını atlatabilmesi için zemine tutunmasının vakti gelmiştir. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi olarak TIMSS 2015 sonuçlarını irdelemeyi, uygulama ve politika yapıcılar ile toplumumuzun dikkatine sunmayı bir görev telakki ediyoruz. 2015 yılına gelindiğinde Türkiye 8. Sınıf fen başarısı haricinde uluslararası artış trendinin ötesine geçebilecek bir performans sergilememiştir. 3
TIMSS 2015 DEN YANSIMALAR Türkiye nin uzun yıllardan beri kemikleşmiş atılım yapamama sorunları vardır. Ekonomide orta gelir tuzağında olduğu gibi eğitimde de mevcut koşullarda ilerleme olmayacağı aşikârdır. Ekonomide, bilim ve teknolojide, yaşam koşullarında son yıllarda ülkenin kat ettiği mesafelere cevap vermeyen, tepkide bulunmayan bir eğitim sistemiyle karşı karşıyayız. Pek çok gösterge açısından Türkiye nin eğitim sisteminin dünyanın ilk 20 ülkesinden daha aşağıda bulunmaması beklenir. Türkiye nin eğitim programları 2003 yılından itibaren TIMSS gibi değerlendirmelerin içeriğiyle en uyumlu programlardan biridir. Buna rağmen öğrencilerimiz programdaki kazanımlara bir türlü ulaştırılamamaktadır. Bunun temel nedenlerinden biri programdan ziyade dershaneler ve sınav sistemlerinin eğitimin işleyişini belirlemiş olmasıdır. 2011 raporumuzda da belirttiğimiz gibi hepimiz, elitist bir anlayışla, kazananlar kulübüne odaklanmaya, diğer yandan kaybedenlerin üzerini kapatmaya, kaybedenlerin başarısızlığına meşrulaştırma kılıfları dikmeye devam ediyoruz; kaybedenlerin pedagojisinin bizzat sistem tarafından üretildiğini itiraf edecek bir kültür henüz doğmamıştır. Bu raporda TIMMS 2015 matematik ve fen sonuçlarına ilişkin özetlemelerde bulunulmuştur. Ayrıca bir kısım ayrıntılar raporun devamında sunulmuştur. 4
Matematik ve Fen Başarısının Değerlendirilmesi Hem matematikte hem de fende en yüksek ortalama başarı puanı 4. ve 8. sınıflarda uzak doğu ülkelerine aittir. Singapur, Güney Kore, Hong Kong, Çin- Tayvan ve Japon öğrencileri dünyadan belirgin şekilde ayrışmıştır. Türkiye nin matematik başarı puanı ortalaması 4. sınıflarda 483, sekizinci sınıflarda 458 olup, Türkiye bu ortalamalar ile TIMSS-Uluslararası ortalamalarının altındadır. Fen başarısı puanı ortalaması 4. sınıflarda 483, sekizinci sınıflarda 493 olup, bu ortalamalar ile 8. Sınıflar TIMSS-Uluslararası ortalamasının üstündedir. Türkiye sıralama anlamında 4. Sınıf matematikte 49 ülke arasından 36 ıncı; fende ise 35 inci olup her ikisinde de Avrupa ülkeleri arasında ise son sıradadır. Sekizinci sınıflarda 39 ülke arasında 24 üncü; fende ise 21 incidir. Bu sıralamaya göre Türkiye Avrupa ülkeleri arasında matematikte sonuncu, fende ise Malta dan önce sondan ikincidir. Türkiye nin TIMSS 1999, 2007, 2011 ve 2015 hem 4. hem de 8. Sınıf matematik başarında puan artışı olmakla birlikte bu durum TIMSS-Uluslararası ortalamalarının da arttığı göz önüne alındığında geçmiş yıllara göre bir ilerlemeden bahsedilemez. Türkiye diğer ülkelerin puanlarındaki artışla birlikte düşünüldüğünde aslında yerinde saymıştır. Türkiye nin TIMSS 1999, 2007, 2011 ve 2015 hem 4. hem de 8. Sınıf fen başarında puan artışı görülmektedir. Dördüncü sınıf fen başarısında Türkiye TIMSS-Uluslararası ortalamasıyla aynı düzeyde puan artırmıştır. Başka bir değişle dünyadaki trendin üstünde ve dışında bir artış yakalayamamıştır. Ancak 8. Sınıflarda dünyadaki artış trendinin üzerinde bir ilerleme sağlamayı başarmıştır. Türkiye TIMSS-Uluslararası ortalamasının üzerinde bir artış sağlamıştır. Türkiye nin 4. Sınıf düzeyinde alt düzey altı öğrencilerin ortalaması 367; ileri düzey öğrencilerin ortalaması ise 587 dir. Türkiye nin ileri düzey öğrencileri 4. sınıflar matematik başarısı açısından dünyanın ilk beş ülkesinin orta düzey öğrencileriyle aynı başarı ortalamasına sahiptir. Bu durum Türkiye de eğitimde temel sorunlardan birinin okula erişimden daha çok, okullaştığı halde okuldan yeterince yararlanamayan öğrenciler ile ilgili olduğunu göstermektedir. Türkiye nin 8. sınıf düzeyinde alt düzey altı öğrencilerin ortalaması 337; ileri düzey öğrencilerin ortalaması ise 583 tür. Türkiye nin ileri düzey öğrencileri 8. sınıflarda matematik başarısı açısından dünyanın ilk beş ülkesinin orta düzey öğrencileriyle aynı başarı ortalamasına sahiptir. Türkiye nin 4. sınıf düzeyinde alt düzey altı öğrencilerin ortalaması 371; ileri düzey öğrencilerin ortalaması ise 583 tür. Türkiye nin ileri düzey öğrencileri 4. sınıflarda fen başarısı açısından dünyanın ilk beş ülkesinin orta düzey öğrencileriyle aynı başarı ortalamasına sahiptir. Türkiye nin 8. sınıf düzeyinde alt düzey altı öğrencilerin ortalaması 386; ileri düzey öğrencilerin ortalaması ise 603 tür. Türkiye nin ileri düzey öğrencileri 8. sınıflarda fen başarısı açısından dünyanın ilk beş ülkesinin orta düzey 5
öğrencileriyle aynı başarı ortalamasına sahiptir. Türkiye alt ve üst gruplar arasında puan uçurumun en yüksek olduğu ülkelerdendir. Hatta matematik 8. Sınıflarda dünya birincisidir. Bu uçurum Türkiye için eğitimin her kesime eşit olarak ulaştıramadığını göstermektedir. Sosyal adalet ilkesi açısından dünyanın en problemli ülkeleri arasındadır. Türkiye gibi yoğun bilgi aktarma kültürü eğitim sistemlerinde TIMSS sonuçlarında bilme süreci puanlarının genelde uygulama ve muhakeme süreci puanlarından yüksek olması beklenirken Türkiye de tam tersi bir durum söz konusudur. Bilgiyi aktarma ve bilme süreçlerinde bile Türkiye nin başarılı olamadığı anlaşılmaktadır. Hem uluslararası hem de Türkiye de evde bulunan kaynaklar matematik ve fen başarılarını pozitif olarak etkilemektedir. Ancak söz konusu etki Türkiye de öğrenciler arasındaki farka daha yüksek etki etmektedir. Türkiye nin ortalama puanının yıllar itibariyle uluslararası ilerleme trendinin ötesine geçememesinin sebeplerinden birisi sosyo-ekonomik koşulları düşük olan çok sayıda öğrenci bulunmasıdır. Avrupa nın gerisinde kalmasının nedeni budur. Türkiye de öğrencilerin %28 si okul öncesi eğitimden hiç yararlanmazken, uluslararası ortalama %12 dir. Türkiye deki öğrencilerin sadece %11 i 3 yıl ve daha fazla okul öncesi eğitimden yararlanırlarken uluslararası ortalama %55 tir. Hem Fen hem de matematik 4. sınıf başarısı okul öncesine gitme süresi bağlamında incelendiğinde; Türkiye de okul öncesine erişimi bulunmayan grup matematik ve fen başarısında uluslararası ortalamadan 20 puan aşağı kalmaktadır. Türkiye de okul öncesine 1 yıl devam etmek öğrencilerin bu açığı kapatmasıyla sonuçlanmaktadır. Daha da önemlisi okul öncesine 2 yıl devam eden öğrenciler uluslararası ortalamanın çok üzerine çıkarak 24 puan fark atmaktadırlar. İki yıl okul öncesine devam etmiş olmak hiç gitmeyenlere oranla 70 puanın üzerinde farkla sonuçlanmaktadır. Türkiye de 4. Sınıf düzeyinde okul imkânlarını çok problemli olarak tanımlanma oranı %34 ken bu oran uluslararası ortalamada %20 dir. Okul imkânları uluslararası düzeyde 4. Sınıf fen ve matematik başarısında fazla etkili olmazken, Türkiye de çok ciddi anlamda puanların düşmesinde etkilidir. 8. Sınıflara gelindiğinde okul imkânlarının kısıtlılığına ilişkin oran %50 lere yaklaşmaktadır. Fen 8. Sınıf başarısı Türkiye de okul imkânlarından ciddi şekilde etkilenmektedir. 4. sınıflarda Türkiye de okul performansından çok memnun olan ailelerin oranı %75 ile dünyada 7. sıradadır. Diğer ülkelerde okulların performansından çok memnun olanların ortalaması ise %49 dur. Ailelerin okulların performansına ilişkin algları ve öğrenci puanları arasında güçlü bir ilişki yoktur. Türkiye deki öğretmenlerin iş doyumları uluslararası ortalamayla benzeşmektedir. Öğretmenlerin iş doyumuyla matematik ve fen başarısı 6
arasında ilişki zayıftır. Dünyanın iş doyumu en düşük öğretmen kitlesi, TIMSS in aynı zamanda en başarılı ülkelerindedir. Türkiye deki öğretmenler, uluslararası ortalamaya göre okullarında sınıf içinde daha az üstesinden gelmek zorunda kaldıkları sorunla karşılaştıklarını ifade etmişlerdir. Bu anlamda Türkiye nin 4. sınıfta ve 8. sınıf fen ve matematik öğretmenlerini uluslararası meslektaşlarına göre daha rahat ortamlarda çalışmaktadırlar. Türkiye bu rahatlık açısından 5. sıradadır. Türkiye deki uluslararası durumun tersine müdürlerin görüşlerine göre okullarda disiplin problemleri daha yüksektir. Ayrıca müdürlerin görüşlerine göre okullardaki disiplin problemleri 8. sınıflarda daha da şiddetlenmektedir. Türkiye deki 8. sınıflarda uluslararası durumun tersine öğretmenlerin görüşlerine göre okulların güvenliliği ve düzeni daha düşüktür. Türkiye 8. sınıflarda okulların güvenliği ve düzeni konusunda en problemli 7. ülkedir. Türkiye de 4. sınıf öğrencileri uluslararası ortalamaya göre hem matematik hem de fen dersini sevenlerin oranı açısından dünyaya fark atmaktadırlar. Matematiği çok seven 4. sınıf öğrencilerin oranı %79; fen dersini çok sevenlerin oranı ise %81 dir. Bu oranlarla Türkiye birincidir. Ancak dünyanın en başarılı ülkelerinin öğrencileri ise matematiği sevmede dünya sonuncusudur. Sekizinci sınıflarda ise bu sevme oranı oldukça azalmasına karşın yine de ilk altı ülke arasında yer almaktadır. 7
İçindekiler GİRİŞ... 10 TIMSS Nedir?... 10 TIMSS 2015 in Hazırlanma ve Uygulanma Süreci... 11 TIMSS 2015 e Türkiye nin Hazırlanma ve Uygulanma Süreci... 11 TIMSS in Öğretim Programı Modeli... 11 Anketler... 12 TIMSS 2015 MATEMATİK VE FEN ÇERCEVESİ... 14 TIMSS 2015 Matematik Başarı Testlerinin Kapsamı: 4. ve 8. Sınıflar... 14 TIMSS 2015 Fen Başarı Testlerinin Kapsamı: 4. ve 8. Sınıflar... 14 TIMSS 2015 Matematik ve Fen Alanındaki Bilişsel Süreçler: 4. ve 8. Sınıflar... 15 TIMSS 2015 İN YAPISAL ÇERCEVESİ... 16 Okullar... 16 Sınıf Yapıları... 17 Öğrenci Karakteristiği ve Tutumları... 18 MATEMATİK ve FEN BAŞARISININ DEĞERLENDİRMESİ... 19 Uluslararası Matematik Başarısı... 19 Uluslararası Fen Başarısı... 23 Türkiye nin TIMSS 1999, 2007, 2011 ve 2015 Matematik Başarısının Karşılaştırması... 27 Türkiye nin 1999, 2007, 2011 ve 2015 Fen Başarısının Karşılaştırması... 29 Cinsiyet Değişkenine Göre Matematik ve Fen Başarısının Karşılaştırması... 31 TIMSS 2015 Matematik Yeterlilik Düzeyleri... 32 TIMSS 2015 Fen Yeterlilik Düzeyleri... 37 ALT VE ÜST GRUP ARASI UÇURUMLAR... 41 ÖĞRENME ALANLARI VE BİLİŞSEL SÜREÇLERE GÖRE MATEMATİK BAŞARISI... 43 ÖĞRENCİ KARAKTERİSTİKLERİ VE TUTUMLARI İLE OKUL YAPILARI BAĞLAMINDA MATEMATİK ve FEN BAŞARILARI... 50 Evde Bulunan Eğitimsel Kaynaklar Açısından Matematik ve Başarılarının Karşılaştırması... 50 Okulların Bulundukları Çevrenin Sosyo-Ekonomik Konumları Açısından Öğrencilerin Matematik Başarılarının Karşılaştırması... 51 Okul Öncesine Erişim ve Süresi Açısından Öğrencilerin Matematik ve Fen Başarılarının Karşılaştırması... 52 Okul Şartları ve Kaynak Problemleri Açısından Öğrencilerin Matematik ve Fen Başarılarının Karşılaştırması... 53 Ailelerin Okulun Performansı Algıları Açısından Öğrencilerin Matematik ve Fen Başarılarının Karşılaştırması... 54 Öğretmenlerin İş Doyumları Açısından Öğrencilerin Matematik ve Fen Başarılarının Karşılaştırması... 55 Öğretmenlerin Okullarında Üstesinden Gelmek Zorunda Kaldıkları Sınıf İçi Güçlükler Açısından Öğrencilerin Matematik ve Fen Başarılarının Karşılaştırması... 56 Okul Müdürleri Görüşlerine Göre Okulların Disiplin Problemleri Açısından Öğrencilerin Matematik ve Fen Başarılarının Karşılaştırması... 57 8
Öğretmen Görüşlerine Göre Okul Güvenliği ve Düzenliği Açısından Öğrencilerin Matematik ve Fen Başarılarının Karşılaştırması... 58 Matematiği veya Feni Sevme Açısından Öğrencilerin Matematik ve Fen Başarılarının Karşılaştırması... 59 SONUÇ... 60 9
GİRİŞ Bu rapor, TIMSS 2015 de [Trends in International Mathematics and Science Study -Uluslararası Matematik ve Fen Eğilimleri Araştırması] Türkiye nin durumunu ortaya koymak için hazırlanmıştır. Raporda, TIMSS 2015 den elde edilen Türkiye matematik verileri TIMSS 1999, 2007 ve 2011 sonuçları ele alınarak karşılaştırmalı bir biçimde değerlendirilmiştir. TIMSS Nedir? TIMSS 2015 [Trends in International Mathematics and Science Study -Uluslararası Matematik ve Fen Eğilimleri Araştırması-], merkezi Hollanda da bulunan Uluslararası Eğitim Başarılarını Değerlendirme Kuruluşu IEA nın [International Association for the Evaluation of Educational Achievement] dört yılda bir düzenlediği kapsamlı bir matematik ve fen eğilimleri tarama araştırmasıdır. İlki Birinci Uluslararası Matematik ve Fen Araştırması [FIMSS -First International Mathematics and Science Study-] adıyla 1959 yılında düzenlenen bu araştırma, 2003 yılından itibaren Uluslararası Matematik ve Fen Eğilimleri Araştırması [TIMSS] adını almıştır. Eğitim politikalarına yön veren yöneticilerin, öğretim programlarını geliştiren uzmanların ve araştırmacıların kendi eğitim sistemlerinin işleyişini daha iyi anlayabilmeleri açısından bir temel oluşturmak amacıyla düzenlenmiş olan TIMSS araştırmaları, kapsamlı çalışmalar yaparak öğrencilerin bilgi ve becerilerini çok yönlü olarak değerlendirmektedir. TIMSS, öğrencilerin matematik ve fen başarılarının belirlenmiş bir ölçekte değerlendirmekle birlikte matematik ve fen alanlarındaki öğrenim ve öğretimin okullarda nasıl gerçekleştiğini saptamak, ulusal eğitim sistemleri arasındaki farklılıkları dünya çapında ölçmek ve değerlendirmek için tasarlanmıştır. Genel olarak çalışmanın amacı, matematik ve fen alanlarında eğitim ve öğretimi geliştirmek için ülkelerin eğitim sistemleri hakkında karşılaştırmalı veri sağlamaktır. Bu amaç doğrultusunda öğrencilerin fen ve matematik alanındaki performansları, eğitim sistemleri, öğretim programları, öğrenci özellikleri, öğretmen ve okulların karakteristik özellikleri ile ilgili bilgiler toplanmaktadır. TIMSS uygulamaları, 1995, 1999, 2003, 2007, 2011 ve 2015 yıllarında matematik ve fen alanlarında 4. ve 8. sınıf düzeylerinde değerlendirme yapmıştır. Bu düzeylerde ve dört yıllık dönemlerde uygulama yapılmasının amacı; öğrenci başarıları eğilimlerini yıllara göre izleme ve bir uygulama döneminde 4. sınıftaki öğrencilerin dört yıl sonraki uygulama döneminde 8. sınıfa geçmiş olmalarıdır. Böylece sınıflar arasındaki göreceli gelişmeyle ilgili olarak da bilgi sağlanmaktadır -örneğin 2011 uygulamasındaki 4. sınıf öğrencileri, 2015 uygulamasında 8. sınıf öğrencisi olmuşlardır-. 10
TIMSS 2015 in Hazırlanma ve Uygulanma Süreci TIMSS Değerlendirme Çerçevesinde yer alan ölçme araçları, uygulamadan 3 yıl önce alan uzmanları tarafından hazırlanmakta ve katılımcı ülkelerin onayına sunulmaktadır. Katılımcı ülkelerin onayları alındıktan sonra hazırlanan başarı testleri, anketler ve uygulama kılavuzlarından oluşan ölçme araçları çeviri ve uyarlama işlemleri için ulusal merkezlere gönderilir. Çeviri ve uyarlama işlemlerinin ardından, projeye katılan ülkeler tarafından bu ölçme araçlarının pilot uygulaması esas uygulamadan bir yıl önce yapılır. Pilot uygulama sonunda ölçme araçlarında ve uygulama sürecinde karşılaşılan eksiklikler ve hatalar giderilir. Ülkeler uygulamaları kendi imkânları ve belirlenen teknik standartlara uygun bir şekilde yaparlar. Esas uygulamanın ardından açık uçlu sorular ulusal merkezlerde değerlendirme ölçütlerine göre puanlanır Çalışmada toplanan verilerin ulusal merkezde elektronik ortamda veri girişi yapıldıktan sonra ülke verileri, projeyi IEA adına yürüten kuruluşlara gönderilir. Bu kuruluşlar tarafından yapılan veri temizleme, analiz ve rapor oluşturma işlemlerinin ardından proje ile ilgili sonuçlar esas uygulamadan yaklaşık bir yıl sonra uluslararası bir rapor halinde açıklanır. TIMSS 2015 e Türkiye nin Hazırlanma ve Uygulanma Süreci Türkiye de proje, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yürütülmektedir. Türkiye, 1999 ve 2007 yıllarında sadece 8. sınıf düzeyinde katıldığı araştırmaya, 2011 ve 2015 yıllarında hem 4. hem de 8. sınıf düzeyinde katılmıştır. Araştırma 2015 yılının Nisan ayında 4. sınıf düzeyinde 242 okul ve 6.456 öğrencinin, 8. sınıf düzeyinde ise 218 okul ve 6.079 öğrencinin katılımıyla gerçekleştirilmiştir. TIMSS in Öğretim Programı Modeli TIMSS, eğitim fırsatlarını öğrencilere nasıl sağlandığını ve öğrencilerin bu fırsatları nasıl kullandığını etkileyen faktörleri dikkate alırken, Uluslararası Eğitim Başarılarını Değerlendirme Kuruluşu nun [IEA] matematik ve fen başarısıyla ilgili çalışmalarını temel alarak, kapsamlı bir şekilde tanımlanmış olan öğretim programını temel düzenleyici görüş olarak kullanır. TIMSS öğretim program modelinin üç yönü vardır: Hedeflenen Öğretim Programı Uygulanan Öğretim Programı Ortaya Çıkan Öğretim Programı Programlar sırasıyla bir ülkenin, öğrencilerinin öğrenmesini hedeflediği matematik ve fen öğrenme alanlarını ve bu alanlardaki öğrenmeyi sağlamak için eğitim sistemini nasıl düzenlendiğini ve son olarak öğrencilerin ne öğrendiğini ve bu öğrenme alanları ile ilgili ne düşündüklerini göstermektedir. 11
Ulusal, sosyal ve eğitim ile ilgili kapsam Hedeflenen Öğretim Programı Okul, öğretmen ve sınıf ile ilgili kapsam Uygulanan Öğretim Programı Öğrenci başarısı ve özellikleri ile ilgili kapsam Ortaya Çıkan Öğretim Programı Şekil 1. TIMSS Öğretim Programı Modeli TIMSS, bu modeli araştırmak için matematik ve fen başarı testleri ve anketler geliştirilmiştir. Anketlerde, matematik ve fende amaçlanan öğretim programının içeriği ve yapısı, öğretmenlerin deneyim ve davranışları, matematik ve fende öğretilen içerik, kullanılan öğretme yaklaşımları, okul ve sınıfların kaynak ve örgütlenmesi, öğrencilerin okul içindeki davranışları hakkında sorular bulunmaktadır. Anketler TIMSS 2015 te öğrencilerin matematik ve fen alanlarındaki öğrenmenin nasıl gerçekleştiğini eğitimsel bağlamda saptamak amacıyla program uzmanlarına, çalışmaya katılan okulların öğrencilerine, bu öğrencilerin matematik ve fen dersi öğretmenlerine ve okul yöneticilerine yönelik anketler uygulanmıştır. Anket soruları, ders programlarının temel ilkelerinin nasıl planlandığını, uygulandığını ve öğrenildiğini ölçmek amacıyla tasarlanmıştır. Öğrenci Anketi Öğrenci anketi; öğrencilerin ev ve okul yaşantılarına, kendileri ile ilgili algılarına, matematik ve fen derslerine yönelik tutumlarına, ev ödevi ve okul dışı etkinliklerine, bilgisayar kullanımlarına, evde sahip oldukları eğitimle ilgili araç ve kaynaklar ile kişisel bilgilerine yönelik sorulardan oluşmaktadır. Veli Anketi Veli anketi; çocuklarının okullarından duydukları memnuniyetlerine yönelik sorulardan oluşmaktadır. Öğretmen Anketleri Fen öğretmeni anketi, TIMSS 2015 e katılan öğrencilerin fen dersi öğretmeni tarafından, matematik öğretmeni anketi ise matematik öğretmeni tarafından cevaplanır. Her iki ankette, öğretmenlerin kişisel bilgileri, mesleki deneyimleri, derse yönelik tutumları, pedagojik bilgileri, ders yükü, matematik ve fen öğretimi ile ilgili 12
kaynaklar, matematik veya fen derslerinin içeriği, matematik veya fen öğretimine yönelik görüşleri ile ilgili maddelerden oluşmaktadır. Okul Anketi TIMSS 2015 e katılan okulların yöneticileri tarafından cevaplanır. Okul anketi; okul kayıtları ve öğretmen kadrosu, matematik ve fen öğretimini destekleyen mevcut kaynaklar, okulun amaçları ve yöneticilik rolü, öğretime ayrılan süre, okul-aile işbirliği, okul iklimi ve kültürü hakkında bilgileri içeren sorulardan oluşmaktadır. Öğretim Programı Anketi TIMSS 2015 e katılan ülkelerde matematik ve fen dersi programlarının nasıl hazırlandığı, 4. ve 8. sınıf programlarının konu içerikleri hakkında bilgi edinmek amacıyla tasarlanmıştır. 13
TIMSS 2015 MATEMATİK VE FEN ÇERCEVESİ Bu bölümde; TIMSS 2015 de kullanılan Matematik ve Fen Testlerinin kapsamıyla bu alanlara ilişkin bilişsel süreçler açıklanmış, bunun yanı sıra öğretim programları, okullar, öğretmenler ve öğrencilerle ilgili veri toplamak için kullanılan anketler hakkında bilgi verilmiştir. TIMSS 2015 Matematik Başarı Testlerinin Kapsamı: 4. ve 8. Sınıflar TIMSS 4. sınıf matematik başarı testinin içeriğini oluşturan üç öğrenme alanı; Sayılar, Geometrik Şekiller ve Ölçüler, Veri Görselleştirmedir. 8. Sınıf matematik başarı testinin içeriği ise dört öğrenme alanından oluşmakta olup bunlar; Sayılar, Cebir, Geometri, Veri ve Olasılık olarak belirlenmiştir. Öğrenme alanları belirlenirken, katılımcı ülkelerin büyük çoğunluğunun matematik öğretim programları göz önüne alınmıştır. Tablo 1 de bu öğrenme alanları ve bunlara ilişkin maddelerin başarı testlerindeki yüzdelik dağılımları yer almıştır. Tablo 1. TIMSS 2015 Matematik Öğrenme Alanlarının Başarı Testlerindeki Yüzde Dağılımları Sınıf Düzeyleri Yüzdeler Dördüncü Sınıf Sayılar %50 Geometrik Şekiller ve Ölçüler %35 Veri Görselleştirme %15 Sekizinci Sınıf Sayılar %30 Cebir %30 Geometri %20 Veri ve Olasılık %20 TIMSS 2015 Fen Başarı Testlerinin Kapsamı: 4. ve 8. Sınıflar TIMSS 4. sınıf fen başarı testinin içeriğini oluşturan üç öğrenme alanı; Sayılar, Geometrik Şekiller ve Ölçüler, Veri Görselleştirmedir. 8. Sınıf fen başarı testinin içeriği ise dört öğrenme alanından oluşmakta olup bunlar; Sayılar, Cebir, Geometri, Veri ve Olasılık olarak belirlenmiştir. Öğrenme alanları belirlenirken, katılımcı ülkelerin büyük çoğunluğunun fen öğretim programları göz önüne alınmıştır. Tablo 2 de bu öğrenme alanları ve bunlara ilişkin maddelerin başarı testlerindeki yüzdelik dağılımları yer almıştır. 14
Tablo 2. TIMSS 2015 Fen Öğrenme Alanlarının Başarı Testlerindeki Yüzde Dağılımları Sınıf Düzeyleri Yüzdeler Dördüncü Sınıf Hayat Bilgisi %45 Fiziksel Bilimler %35 Yer Bilimleri %20 Sekizinci Sınıf Biyoloji %35 Kimya %20 Fizik %25 Yer Bilimleri %20 TIMSS 2015 Matematik ve Fen Alanındaki Bilişsel Süreçler: 4. ve 8. Sınıflar TIMSS 2015 başarı testlerinde yer alan maddelere öğrencilerin doğru cevap verebilmesi için, öğrencilerin bilişsel süreçler hakkında bilgi sahibi olmaları ve bilişsel becerilerini kullanmaları gerekmektedir. TIMSS 2015 başarı testleri geliştirilirken belirlenmiş olan bilişsel süreçler için bu becerilerin tanımlanması büyük önem taşımaktadır. İlk bilişsel süreç olan bilme, öğrencilerin bilmesi gereken gerçekler, işlemler ve kavramları içermekteyken; ikinci bilişsel süreç olan uygulama, problemleri çözmek veya soruları cevaplamak için öğrencilerin bilgilerini kullanma ve kavramsal algılama yeteneği üzerine odaklanmaktadır. Üçüncü bilişsel süreç olan muhakemede [akıl yürütme] ise, rutin problem çözümlerinin ötesine geçen sıra dışı durumlar, karmaşık içerikler ve çok aşamalı problemler yer almaktadır. Her bir öğrenme alanında üç bilişsel süreç kullanılmıştır. Tablo 3 de matematik ve fen başarı testlerindeki maddelerin bilişsel süreçlere göre dağılımları yer almaktadır. Tablo 3. TIMSS 2015 Matematik ve Fen Bilişsel Süreçlerinin Başarı Testlerindeki Yüzde Dağılımları Bilişsel Süreçler Dördüncü Sınıf Sekizinci Sınıf Matematik Fen Matematik Fen Bilme %40 %40 %35 %35 Uygulama %40 %40 %40 %35 Muhakeme [Akıl Yürütme] %20 %20 %25 %35 15
TIMSS 2015 İN YAPISAL ÇERCEVESİ Öğretim programının yapısı, okul kaynakları, öğretmen özellikleri, öğrencilerin tutumları, aile desteği, öğrencilerin öğrenmesini ve başarısını etkileyen faktörlerden bazılarıdır. TIMSS 2015 sonuçlarını daha da anlamlı kılabilmek için öğrencilerin öğrenme süreçlerindeki bu faktörleri anlamak oldukça önemlidir. Bundan dolayı TIMSS 2015 te öğrencilerin matematik ve fen başarılarının yanı sıra, öğrenmelerini etkileyen faktörlerle de ilgili dört yapıda bilgi toplanmıştır. Bunlar; - Ulusal ve toplum yapıları - Okul yapıları - Sınıf yapıları - Öğrenci karakteristikleri ve tutumları Okullar TIMSS 2015 yapısal modelinde okul, öğretim programı hedeflerinin uygulandığı bir kurumdur. TIMSS 2015 okulların kalite göstergeleri üzerine yoğunlaşarak okulların niteliğini ortaya koymaya çalışmaktadır. Okul Karakteristiği Okulun büyüklüğü, yeri ve öğrencilerin özellikleri, okul sisteminin işleyişini etkileyen önemli faktörlerdendir. Ailenin desteğinin daha az olması, iyi öğretmenlerin bu tip okullarda istihdam edilmesindeki zorluk, kaynakların daha az olması ve davranış problemleri olan öğrencilerin daha fazla olması gibi faktörler nedeniyle ekonomik durumu kötü olan öğrencilerin çoğunlukta olduğu okulların öğrenci başarıları daha düşük olmaktadır. Okul Organizasyonun Yapısı Ulusal eğitim sisteminin önemli bir parçası olarak fen ve matematik dersleri belirli bir düzen ve süre içerisinde yapılmaktadır. Bir öğretim yılı içerisinde özellikle de bu derslere ayrılan süre başarıyı etkileyebilmektedir. Öğrenmede Okulun İklimi Öğrencilerin birbirlerine ve öğretmenlerine saygı duymaları, düzenli ve güvenilir bir ortam, yöneticiler, öğretmenler, veli ve öğrenciler arasında yapıcı bir yaklaşım olması okulda olumlu bir sosyal iklimin oluşmasını sağlayan başlıca faktörlerdir. Okulun sosyal ikliminin iyi olması, öğrenci ve öğretmenleri olumlu bir şekilde etkilemekte ve başarının da daha yüksek olmasına katkıda bulunmaktadır. Okulun sosyal iklimine ilişkin, öğretmen, öğrenci ve yöneticilerin görüşleri, bu konuda daha 16
net bir bilgi sağlayacaktır. Okul Kaynakları TIMSS 2015 sonuçlarına bakıldığında öğretim programlarının uygulanmasında kullanılacak kaynaklar yönünden problemi olmayan okullara devam eden öğrencilerin, kaynakların daha kısıtlı olduğu okullara devam eden öğrencilere göre genellikle daha başarılı olduğu görülmektedir. Öğretim programlarının uygulanmasını iki tip kaynak etkilemektedir. Bunlar, öğretim malzemeleri, okul bütçesi, okul binası, ısıtma/soğutma ve aydınlatma sistemleri ve derslik için ayrılan alanı kapsayan genel kaynaklarla bilgisayar, yazılım programları, laboratuar araç ve gereçleri, kütüphane malzemeleri ve görsel-işitsel araçları kapsayan matematik ve fen derslerine ait özel kaynaklardır. Veli Katılımı Araştırmanın diğer bir önemli boyutu da velinin öğrenci eğitimine katılması durumunda, öğrencinin başarısının arttığını göstermesidir. Veli katılımı, ev ödevlerinin kontrol edilmesi, okul bütçesinin artırılması ve okulla ilgili bazı kararların alınmasına katkıda bulunma gibi konularda gerçekleşebilir. Sınıf Yapıları Okul öğrenme için genel bir bağlam sunsa da öğretme ve öğrenmenin gerçekleştiği yer sınıftır. Sınıfta uygulanan öğretim programları, konu başlıkları, pedagojik yaklaşımların kullanılması, gerekli malzeme ve araçların bulunması, dersliğin büyüklüğü, düzeni, matematik ve fen derslerine ayrılan zaman gibi öğrenim sürecini etkileyen şartlar altında derslerin işlenmesi gibi boyutları da içermektedir. Öğretmenler Karakteristikleri Öğretim programlarının uygulanmasındaki en önemli faktör öğretmenlerdir. Öğrencilerin dersi öğrenmesindeki en önemli faktör dersin öğretim programına ne kadar uygun işlendiği ve ders kitaplarının ne kadar kullanıldığından daha çok öğretmenin sınıf içinde gösterdiği performanstır. Bu konuda yeterli bilgi edinmek için öğretmenlerin akademik geçmişlerine, öğretmen atamalarının nasıl yapıldığına, öğretmenlik mesleğine gösterilen uyuma, öğretmenlerin mesleki gelişim etkinliklerine katılma durumlarına, öğretmenlerin yaş, kıdem ve cinsiyetleriyle bütün bu etmenlerin öğrenci başarısına nasıl etki ettiğine bakmak gerekmektedir Öğretim Materyalleri ve Teknolojileri Öğretim programlarının izlenmesi ve değerlendirilmesi ile ilgili yukarıda açıklananların dışında, ülkeler çok farklı stratejiler de geliştirebilir. Bu stratejilerden biri de öğretmenlerin öğretim programında açıkça belirtilmiş olan pedagojik yaklaşımlar ve içerikle ilgili eğitim almalarını sağlamaktır. Bu şekilde bir eğitim, öğretmen yetiştirmede kullanılan programın bir parçası olabildiği gibi bu program mesleki eğitim kapsamında da yer alabilir. Öğretim programlarının uygulanmasının desteklenmesi ders kitapları ve öğretmen kılavuz kitapları gibi sadece o öğretim programına yönelik materyallerin geliştirilmesi ve bunların kullanımı sağlanarak da 17
yapılabilir. Öğretim Programlarındaki Konu Başlıkları Sınıfta uygulanmakta olan öğretim programları TIMSS 2015 çerçevesinde yer alan matematik ve fen konu başlıklarını da kapsamaktadır. Bu konunun araştırılması için TIMSS de bu çalışmanın uygulandığı öğrencilerin fen ve matematik öğretmenlerine testte yer alan konu başlıklarının sınıf içinde işlenip işlenmediğini, matematik ve fende yer alan konu alanlarına ne kadar zaman ayrıldığı sorulmuştur. Öğretimsel Aktiviteler Etkinlikler Öğretmenler öğrencilerin dersi öğrenebilmeleri için birçok yöntem kullanmaktadır. Düz anlatım, öğretmen rehberliğinde uygulamalar yapma, tekrar anlatarak konuların netleştirilmesi, küçük grup çalışmaları ve bağımsız olarak uygulamalar yapma gibi etkinliklere öğretmenlerin ne kadar zaman ayırdıklarına ilişkin olarak elde edilen bilgiler, sınıf içerisinde en yoğun olarak hangi pedagojik yöntemlerin kullanıldığına dair veri sunmaktadır. Ayrıca anketlerde öğrencilerin fen ve matematik dersleri için ders kitaplarından veya çalışma yapraklarıyla çalışma, projeler üzerine bireysel veya grup halinde çalışma, ev ödevleri hakkında tartışma yapma gibi etkinliklere ne kadar zaman ayırdıkları da sorulmuştur. Değerlendirme TIMSS sonuçlarına göre öğrencilerin ne öğrendiklerini görmek, öğrencilere öğretmenlere ve velilere dönüt sağlamak için öğretmenler öğrenci değerlendirmeleri yapmaktadır. Değerlendirme sıklıkları ve yöntemleri öğretim ve okul pedagojisi için önemli göstergelerdir. Ev ödevleri, dersin işlenişi ve öğrencilerin değerlendirilmesinde kullanılan bir yöntemdir. Öğrenci Karakteristiği ve Tutumları Öğrencilerin Karakteristik ve Ailesel Özellikleri Öğrenciler, farklı aile geçmişlerine ve farklı deneyimlere sahiptir. Evde bulunan kitap sayısı, evde çalışma masası, bilgisayar olup olmaması, ebeveynlerin öğrenim düzeyleri, ailenin sosyo-ekonomik durumunu gösteren önemli değişkenler olup öğrencilerin akademik başarıları ile de yakından ilgilidir. Öğrencilerin Matematik ve Fen e Yönelik Tutumları Matematik ve Fen derslerine yönelik öğrencilerin olumlu bir tutum geliştirmek, birçok ülkede öğretim programlarının önemli bir amacıdır. Öğrencilerin bu alanlardaki konuları zevkli bulmaları, konuların değerini bilmeleri, şu anki ve gelecekteki kariyerleri için önemli olduğunu düşünmeleri, derse karşı motivasyonlarını etkileyen etmenlerdir. Ayrıca öğrencilerin bu konuları öğrenmedeki özgüvenleri de motivasyonlarını etkilemektedir. 18
MATEMATİK ve FEN BAŞARISININ DEĞERLENDİRMESİ Bu bölümde TIMSS 2015 e katılan ülkelerin matematik ve fen başarıları karşılaştırılmalı olarak değerlendirilmiştir. Öncelikle TIMSS 2015 e katılan ülkelerin başarılarıyla ilgili değerlendirmeler yapılarak, Türkiye nin dünya sıralanmasındaki durumu ortaya konulmuştur. İlerleyen kısımlarda ise Türkiye nin TIMSS 1999, 2007, 2011 ve 2015 araştırmalarındaki başarı eğilimleri karşılaştırılmıştır. TIMSS 2015 te madde ve test istatistikleri, Madde Tepki Kuramı nın 1 parametreli yöntemi kullanılarak yapılmıştır. TIMSS in ilk yapıldığı 1995 yılında öğrencilerin elde ettiği puan standart puan 500 ve standart sapması 100 olacak şekilde ölçeklendirilmiş ve daha sonraki yıllarda yapılan başarı testlerindeki puanlar da psikometrik modeller kullanılarak ve dikey olarak 1995 yılındaki bu ölçeğe eşitlenmiştir. Böylelikle, bir ülkenin genel başarı puanı, o yıl sorulmuş olan soruların zorluk derecesinden bağımsız olarak mutlak anlamda 1995 yılındaki uluslararası ortalama ile karşılaştırılabilir hale getirilmiştir. Uluslararası Matematik Başarısı Tablo 4 te TIMSS 2015 e katılan ülkelerdeki 4. sınıf öğrencilerinin matematik başarı puanları sunulmuştur. Araştırmaya 4. sınıflar düzeyinde 49 ülke katılmıştır. Tablodaki ülkeler matematik başarı ortalama puanlarına göre, en yüksekten en düşüğe doğru sıralanmıştır. Tabloda görüldüğü gibi en yüksek matematik başarı ortalama puanı hepsi de uzak doğu ülkeleri olan Singapur, Hong Kong, Güney Kore, Çin-Tayvan ve Japonya öğrencilerine ait olup bu ülkelerin matematik başarı ortalamaları 618 ile 593 arasındadır. Matematik başarı ortalama puanı TIMSS standart puan ortalaması olan 500 ün üzerinde 32 ülke bulunmaktadır. Başarı düzeyi en düşük ülkeler ise Orta Doğu ve Afrika ülkeleridir. Türkiye nin matematik başarı puanı ortalaması 483 olup, bu ortalama ile TIMSS standart puanı olan 500 den ve sınava giren dünya öğrencilerinin başarı ortalaması olan 504 1 puanının manidar düzeyde altındadır. Sıralama anlamında ise Türkiye 49 ülke içerinde 36 inci ve Avrupa ülkeleri arasında ise son sıradadır. Bu sıralama sonucuyla Türkiye, katılan ülkelerinin sadece %27 sinden daha üst sırada, %73 ünden ise daha alt sıradadır. 1 TIMSS 2015 dünya matematik başarı ortalamaları hesaplanırken, sınava giren bütün öğrencilerin puanları dikkate alınmıştır. 19
Tablo 4. 2 TIMSS 2015 Matematik Başarı Dağılımı: 4. Sınıflar Sıra Ülkeler Ortalama Başarı Puanı 1 Singapur 618 (3,8) 2 Hong Kong 615 (2,9) 3 Güney Kore 608 (2,2) 4 Çin-Tayvan 597 (1,9) 5 Japonya 593 (2,0) 6 Kuzey İrlanda 570 (2,9) 7 Rusya 564 (3,4) 8 Norveç 549 (2,5) 9 İrlanda 547 (2,1) 10 İngiltere 546 (2,8) 11 Belçika 546 (2,1) 12 Kazakistan 544 (4,5) 13 Portekiz 541 (2,2) 14 Amerika Birleşik Devletleri 539 (2,3) 15 Danimarka 539 (2,7) 16 Litvanya 535 (2,5) 17 Finlandiya 535 (2,0) 18 Polonya 535 (2,1) 19 Hollanda 530 (1,7) 20 Macaristan 529 (3,2) 21 Çek Cumhuriyeti 528 (2,2) 22 Bulgaristan 524 (5,3) 23 Kıbrıs 523 (2,7) 24 Almanya 522 (2,0) 25 Slovenya 520 (1,9) 26 İsveç 519 (2,8) 27 Sırbistan 518 (3,5) 28 Avustralya 517 (3,1) 29 Kanada 511 (2,3) 30 İtalya 507 (2,6) 31 İspanya 505 (2,5) TIMSS-Uluslararası Ortalama 504 32 Hırvatistan 502 (1,8) TIMSS Ölçeği Merkez Noktası 500 33 Slovakya 498 (2,5) 34 Yeni Zelanda 491 (2,3) 35 Fransa 488 (2,9) 36 Türkiye 483 (3,1) 37 Gürcistan 463 (3,6) 38 Şili 459 (2,4) 39 Birleşik Arap Emirlikleri 452 (2,4) 40 Bahreyn 451 (1,6) 41 Katar 439 (3,4) 42 İran 431 (3,2) 43 Umman 425 (2,5) 44 Endonezya 397 (3,7) 45 Ürdün 388 (3,1) 46 Suudi Arabistan 383 (4,1) 47 Fas 377 (3,4) 48 Güney Afrika 376 (3,5) 49 Kuveyt 353 (4,6) 2 Ortalama başarı puanlarında ilk sütun matematik başarı ortalamasını, ikinci sütun ise standart hataları göstermektedir. 20
Tablo 5 te TIMSS 2015 e katılan ülkelerdeki 8. sınıf öğrencilerinin matematik başarı puan ortalamaları sunulmuştur. Araştırmaya 8. sınıflar düzeyinde 39 ülke katılmıştır. Tabloda görüldüğü gibi en yüksek matematik başarı ortalama puanı Singapur, Güney Kore, Çin-Tayvan, Hong Kong ve Japonya öğrencilerine ait olup bu ülkelerin matematik başarı ortalamaları 621 ile 586 arasındadır. Matematik başarı ortalama puanı TIMSS standart puan ortalaması olan 500 ün üzerinde 18 ülke bulunmaktadır. Türkiye nin 8. Sınıf matematik başarı puanı ortalaması 458 olup, bu ortalama ile TIMSS standart puanı olan 500 ün ve sınava giren öğrencilerin başarı ortalaması olan 481 puanının manidar düzeyde altındadır. Sıralama anlamında ise Türkiye 39 ülke içerinde 24 üncü ve Avrupa ülkeleri arasında ise son sıradadır. Türkiye ile benzer ortalamaya sahip ülkelerin Malezya, Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn ve Gürcistan olduğu görülmektedir. Bu sıralama sonucuyla Türkiye, katılan ülkelerinin sadece %38 inden daha üst sırada, %62 sinden ise daha alt sıradadır. 21
Tablo 5. TIMSS 2015 Matematik Başarı Dağılımı: 8. Sınıflar Sıra Ülkeler Ortalama Başarı Puanı 1 Singapur 621 (3,2) 2 Güney Kore 606 (2,6) 3 Çin-Tayvan 599 (2,4) 4 Hong Kong 594 (4,6) 5 Japonya 586 (2,3) 6 Rusya 538 (4,7) 7 Kazakistan 528 (5,3) 8 Kanada 527 (2,2) 9 İrlanda 523 (2,7) 10 Amerika Birleşik Devletleri 518 (3,1) 11 İngiltere 518 (4,2) 12 Slovenya 516 (2,1) 13 Macaristan 514 (3,8) 14 Norveç 512 (2,3) 15 Litvanya 511 (2,8) 16 İsrail 511 (4,1) 17 Avustralya 505 (3,1) 18 İsveç 501 (2,8) TIMSS Ölçeği Merkez noktası 500 (0,0) 19 İtalya 494 (2,5) 20 Malta 494 (1,0) 21 Yeni Zelanda 493 (3,4) TIMSS-Uluslararası Ortalaması 481 22 Malezya 465 (3,6) 23 Birleşik Arap Emirlikleri 465 (2,0) 24 Türkiye 458 (4,7) 25 Bahreyn 454 (1,4) 26 Gürcistan 453 (3,4) 27 Lübnan 442 (3,6) 28 Katar 437 (3,0) 29 İran 436 (4,6) 30 Tayland 431 (4,8) 31 Şili 427 (3,2) 32 Umman 403 (2,4) 33 Kuveyt 392 (4,6) 34 Mısır 392 (4,1) 35 Botsvana 391 (2,0) 36 Ürdün 386 (3,2) 37 Fas 384 (2,3) 38 Güney Afrika 372 (4,5) 39 Suudi Arabistan 368 (4,6) 22
Uluslararası Fen Başarısı Tablo 6 da TIMSS 2015 e katılan ülkelerdeki 4. sınıf öğrencilerinin fen başarı ortalama puanları sunulmuştur. Tabloda görüldüğü gibi en yüksek fen başarı ortalama puanı Singapur, Güney Kore, Japonya, Rusya ve Hong Kong öğrencilerine ait olup bu ülkelerin fen başarı ortalamaları 590 ile 557 arasındadır. Fen başarı ortalama puanı TIMSS standart puan ortalaması olan 500 ün üzerinde 33 ülke bulunmaktadır. Başarı düzeyi en düşük ülkeler ise matematikte olduğu gibi Orta Doğu ve Afrika ülkeleridir. Türkiye nin 4. Sınıf fen başarı puanı ortalaması 483 olup, bu ortalama ile TIMSS standart puanı olan 500 ün ve sınava giren dünya öğrencilerinin başarı ortalaması olan 506 puanının manidar düzeyde altındadır. Sıralama anlamında ise Türkiye, 49 ülke içerinde 35 inci ve Avrupa ülkeleri arasında ise son sıradadır. Bu sıralama sonucuyla Türkiye, katılan ülkelerinin sadece %29 undan daha üst sırada, %71 inden ise daha alt sıradadır. 23
Tablo 6. TIMSS 2015 Fen Başarı Dağılımı: 4. Sınıflar Sıra Ülkeler Ortalama Başarı Puanı 1 Singapur 590 (3,7) 2 Güney Kore 589 (2,0) 3 Japonya 569 (1,8) 4 Rusya 567 (3,2) 5 Hong Kong 557 (2,9) 6 Çin-Tayvan 555 (1,8) 7 Finlandiya 554 (2,3) 8 Kazakistan 550 (4,4) 9 Polonya 547 (2,4) 10 Amerika Birleşik Devletleri 546 (2,2) 11 Slovenya 543 (2,4) 12 Macaristan 542 (3,3) 13 İsveç 540 (3,6) 14 Norveç 538 (2,6) 15 İngiltere 536 (2,4) 16 Bulgaristan 536 (5,9) 17 Çek Cumhuriyeti 534 (2,4) 18 Hırvatistan 533 (2,1) 19 İrlanda 529 (2,4) 20 Almanya 528 (2,4) 21 Litvanya 528 (2,5) 22 Danimarka 527 (2,1) 23 Kanada 525 (2,6) 24 Sırbistan 525 (3,7) 25 Avustralya 524 (2,9) 26 Slovakya 520 (2,6) 27 Kuzey İrlanda 520 (2,2) 28 İspanya 518 (2,6) 29 Hollanda 517 (2,7) 30 İtalya 516 (2,6) 31 Belçika (Flaman) 512 (2,3) 32 Portekiz 508 (2,2) TIMSS-Uluslararası Ortalaması 506 33 Yeni Zelanda 506 (2,7) TIMSS Ölçeği Merkez Noktası 500 34 Fransa 487 (2,7) 35 Türkiye 483 (3,3) 36 Kıbrıs 481 (2,6) 37 Şili 478 (2,7) 38 Bahreyn 459 (2,6) 39 Gürcistan 451 (3,7) 40 Birleşik Arap Emirlikleri 451 (2,8) 41 Katar 436 (4,1) 42 Umman 431 (3,1) 43 İran 421 (4,0) 44 Endonezya 397 (4,8) 45 Suudi Arabistan 390 (4,9) 46 Fas 352 (4,7) 47 Kuveyt 337 (6,2) 48 Güney Afrika 372 (4,5) 49 Suudi Arabistan 368 (4,6) 24
Tablo 7 de TIMSS 2015 e katılan ülkelerdeki 8. sınıf öğrencilerinin fen başarı puan ortalamaları sunulmuştur. Araştırmaya 8. sınıflar düzeyinde 39 ülke katılmıştır. Tablodaki ülkeler fen başarı puanlarına göre, en yüksekten en düşüğe doğru sıralanmıştır. Tabloda görüldüğü gibi en yüksek fen başarı ortalama puanı Singapur, Japonya, Çin-Tayvan, Güney Kore ve Slovenya öğrencilerine ait olup bu ülkelerin fen başarı ortalamaları 597 ile 551 arasındadır. Fen başarı ortalama puanı TIMSS standart puan ortalaması olan 500 ün üzerinde 19 ülke bulunmaktadır. Başarı düzeyi en düşük ülkeler ise 4. sınıf düzeyinde olduğu gibi Orta Doğu ve Afrika ülkeleridir. Türkiye nin fen başarı puanı ortalaması 493 olup, bu ortalama ile TIMSS standart puanı olan 500 ün altında ve sınava giren öğrencilerin başarı ortalaması olan 486 puanının ise üzerindedir. Sıralama anlamında ise Türkiye 39 ülke içerinde 21 inci ve Avrupa ülkeleri arasında ise sondan ikinci sıradadır. Türkiye ile benzer ortalamaya sahip ülkelerin Malta ve Birleşik Arap Emirlikleri olduğu görülmektedir. Bu sıralama sonucuyla Türkiye, katılan ülkelerinin %46 sından daha üst sırada, %54 ünden ise daha alt sıradadır. Bu anlamda Türkiye tam olarak dünya ortalaması civarındadır. 25
Tablo 7. TIMSS 2015 Fen Başarı Dağılımı: 8. Sınıflar Sıra Ülkeler Ortalama Başarı Puanı 1 Singapur 597 (3,2) 2 Japonya 571 (1,8) 3 Çin-Tayvan 569 (2,1) 4 Güney Kore 556 (2,2) 5 Slovenya 551 (2,4) 6 Hong Kong 546 (3,9) 7 Rusya 544 (4,2) 8 İngiltere 537 (3,8) 9 Kazakistan 533 (4,4) 10 İrlanda 530 (2,8) 11 Amerika Birleşik Devletleri 530 (2,8) 12 Macaristan 527 (3,4) 13 Kanada 526 (2,2) 14 İsveç 522 (3,4) 15 Litvanya 519 (2,8) 16 Yeni Zelanda 513 (3,1) 17 Avustralya 512 (2,7) 18 Norveç 509 (2,8) 19 İsrail 507 (3,9) TIMSS Ölçeği Merkez noktası 500 20 İtalya 499 (2,4) 21 Türkiye 493 (4,0) TIMSS-Uluslararası Ortalaması 486 22 Malta 481 (1,6) 23 Birleşik Arap Emirlikleri 477 (2,3) 24 Malezya 471 (4,1) 25 Bahreyn 466 (2,2) 26 Katar 457 (3,0) 27 İran 456 (4,0) 28 Tayland 456 (4,2) 29 Umman 455 (2,7) 30 Şili 454 (3,1) 31 Gürcistan 443 (3,1) 32 Ürdün 426 (3,4) 33 Kuveyt 411 (5,2) 34 Lübnan 398 (5,3) 35 Suudi Arabistan 396 (4,5) 36 Fas 393 (2,5) 37 Botsvana 392 (2,7) 38 Mısır 371 (4,3) 39 Güney Afrika 358 (5,6) 26
Türkiye nin TIMSS 1999, 2007, 2011 ve 2015 Matematik Başarısının Karşılaştırması Şekil 2 de Türkiye nin 4. sınıf düzeyinde TIMSS 2011 ve 2015; Şekil 3 te ise 8. sınıf düzeyinde TIMSS 1999, 2007, 2011, 2015 matematik başarı puan ortalamalarının karşılaştırması sunulmuştur. Şekilde görüldüğü üzere Türkiye nin 4. Sınıf TIMSS 2011 ve 2015 matematik başarı puanı ortalamasında 14 puanlık artış görülmesine karşın TIMSS ortalamasında da 12 puanlık bir artış söz konusudur. 2011 yılında Türkiye TIMSS ortalamasından 23 puan aşağıda yer alırken çok benzer bir şekilde 2015 te TIMSS ortalamasından 21 puan aşağısındadır. 2011 ve 2015 yıllarında farklı ülkelerin TIMSS e katılmasından dolayı başarı sıralamalarına ilişkin yorum yapabilmek açsından her iki yılın puanları standart z puanına dönüştürüldüğünde 2011 deki -0,30 olan z puanı, 2015 de -0,34 e düşmüştür. Bu durum 2011 de Türkiye nin sıralaması katılan ülkelerin %70 inin gerisindeyken 2015 yılında ise Türkiye katılan ülkelerin %73 ünden geriye düşmüş olmasından da anlaşılmaktadır. Dolayısıyla Türkiye nin 4. sınıf matematik başarı sıralamasında bir ilerleme görülmemektedir. Türkiye nin 8. sınıf matematik TIMSS 1999, 2007, 2011 ve 2015 matematik başarı puanı ortalamasında; 2007-2011 yılları arasında 20; 2011-2015 yılları arasında 6 puanlık artış görülmesine karşın; 2007-2011 yılları arasında TIMSS ortalamasındaki artış 28, 2011-2015 yılları arasında ise 3 puanlık bir artış söz konusudur. 2007 yılında Türkiye TIMSS-Uluslararası ortalamasının 18 puan, 2011 yılında 26 puan ve 2015 yılında ise 23 puan aşağısındadır. 4. sınıftaki başarıya benzer şekilde Türkiye konumunu korumaktadır. Yıllara göre Türkiye nin dağılımdaki konumunu özetleyen z puanlarının 1999 da -0,82, 2007 de -0,26, 2011 de -0,22 ve 2015 yılında -0,34 olduğu görülmektedir. Bu durum 1999 da Türkiye nin sıralaması katılan ülkelerin %82 sinin, 2007 de %62 sinin, 2011 de %57 sinin gerideyken 2015 yılında ise Türkiye, katılan ülkelerin %62 sinden geriye düşmüş olmasından da anlaşılmaktadır. Dolayısıyla Türkiye nin 4. sınıf matematik başarında olduğu gibi 8. sınıf başarı sıralamasında da bir ilerleme görülmemektedir. Şekil 2. Türkiye nin 4. Sınıf Düzeyinde TIMSS 2011 ve 2015 Matematik Başarısı Eğilimlerinin Karşılaştırması
Şekil 3. Türkiye nin 8. Sınıf Düzeyinde TIMSS 1999, 2007, 2011, 2015 Matematik Başarısı Eğilimlerinin Karşılaştırması 28
Türkiye nin 1999, 2007, 2011 ve 2015 Fen Başarısının Karşılaştırması Şekil 4 te Türkiye nin 4. sınıf düzeyinde TIMSS 2011 ve 2015; Şekil 5 te ise 8. sınıf düzeyinde TIMSS 1999, 2007, 2011, 2015 fen başarı puan ortalamalarının karşılaştırması sunulmuştur. Şekilde görüldüğü üzere Türkiye nin 4. Sınıf TIMSS 2011 ve 2015 fen başarı puanı ortalamasında 20 puanlık artış görülmesine karşın TIMSS ortalamasında da zaten 20 puanlık bir artış söz konusudur. Hem 2011 hem de 2015 yılında Türkiye TIMSS ortalamasından 23 puan aşağıdadır. 2011 ve 2015 yıllarında farklı ülkelerin TIMSS e katılmasından dolayı başarı sıralamalarına ilişkin yorum yapabilmek açısından her iki yılın puanları standart z puanına dönüştürüldüğünde 2011 deki -0,36 olan z puanı, 2015 de -0,40 e düşmüştür. Bu durum 2011 de Türkiye nin sıralaması katılan ülkelerin %73 ünden gerideyken; 2015 yılında ise Türkiye katılan ülkelerin %76 sından geriye düşmüş olmasından da anlaşılmaktadır. Dolayısıyla Türkiye nin 4. sınıf fen başarı sıralamasında bir ilerleme görülmemektedir. Türkiye 8. Sınıf TIMSS 1999, 2007, 2011 ve 2015 fen başarı puanı ortalamasında 2007-2011 yılları arasında 29 puan artış sağlamışken; 2011-2015 yılları arasında sadece 10 puanlık artış sağlayabilmiştir. 2007-2011 yılları arasında TIMSS ortalamasındaki artış 11, 2011-2015 yılları arasında ise 9 puanlık bir artış söz konusudur. 2007 yılında Türkiye TIMSS-Uluslararası ortalamasının 11 puan gerisindeyken, 2011 yılında 7 puan ve 2015 yılında ise 8 puan üzerindedir. Yıllara göre Türkiye nin dağılımdaki konumunu özetleyen z puanları 1999 da -0,79, 2007 de -0,20, 2011 de 0,10 ve 2015 yılında 0,11 olduğu görülmektedir. 1999 da Türkiye nin sıralaması katılan ülkelerin %90 ının, 2007 de %63 ünün, 2011 de %50 sinin gerisindeyken 2015 yılında ise Türkiye katılan ülkelerin %46 sının gerisine düşmüştür. Dolayısıyla Türkiye 8. sınıf fen sıralama başarısında 2015 yılında kısmı bir ilerlemeden söz edilebilir. Şekil 4. Türkiye nin 4. Sınıf Düzeyinde TIMSS 2011 ve 2015 Fen Başarısı Eğilimlerinin Karşılaştırması 29
Şekil 5. Türkiye nin 8. Sınıf Düzeyinde TIMSS 1999, 2007, 2011, 2015 Fen Başarısı Eğilimlerinin Karşılaştırması 30
Cinsiyet Değişkenine Göre Matematik ve Fen Başarısının Karşılaştırması Şekil 6 ve 7 de TIMSS 1999, 2007, 2011 ve 2015 matematik başarı puanlarının cinsiyete göre dağılımı sunulmuştur. Türkiye de ise 4. Sınıflar düzeyinde kızlar ile erkeklerin matematik başarıları arasında manidar olarak fark bulunmazken, 8. Sınıf düzeyinde 2011 ve 2015 yıllarında kızlar erkeklere oranla manidar olarak daha yüksek matematik başarısı göstermektedir. Bu eğilimin devam edeceği düşünülmektedir. TIMSS 2015 te özellikle Ortadoğu ve Afrika ülkelerinin birçoğunda kızlar erkeklere göre daha yüksek bir ortalama başarı puanına sahiptir. Şekil 6. Türkiye nin 4. Sınıf Düzeyinde TIMSS 2011 ve 2015 Cinsiyete Göre Matematik Başarısı Eğilimlerinin Karşılaştırması Şekil 7. Türkiye nin 8. Sınıf Düzeyinde TIMSS 1999, 2007, 2011 ve 2015 Cinsiyete Göre Matematik Başarısı Eğilimlerinin Karşılaştırması Şekil 8 ve 9 da TIMSS 1999, 2007, 2011 ve 2015 fen başarı puanlarının cinsiyete göre dağılımı sunulmuştur. Türkiye de ise 4. sınıflar düzeyinde kızlar ile erkeklerin fen başarıları arasında manidar olarak fark bulunmazken, 8. sınıf düzeyinde 2011 ve 2015 yıllarında kızlar erkeklere oranla manidar olarak daha yüksek fen başarısı göstermektedir. Bu eğilimin devam edeceği düşünülmektedir. TIMSS 2015 te özellikle Ortadoğu ve Afrika ülkelerinin birçoğunda kızlar erkeklere göre daha yüksek bir ortalama başarı puanına sahiptir. Şekil 8. Türkiye nin 4. Sınıf Düzeyinde TIMSS 2011 ve 2015 Cinsiyete Göre Fen Başarısı Eğilimlerinin Karşılaştırması Şekil 9. Türkiye nin 8. Sınıf Düzeyinde TIMSS 1999, 2007, 2011 ve 2015 Cinsiyete Göre Fen Başarısı Eğilimlerinin Karşılaştırması 31
TIMSS 2015 Matematik Yeterlilik Düzeyleri TIMSS 2015 te öğrencilerin test sorularındaki başarıları ile bağlantılı olarak dört farklı yeterlilik düzeyi tanımlanmıştır. Bu yeterlilik düzeyleri, ileri düzey, üst düzey, orta düzey ve alt düzey şeklinde adlandırılmıştır. Yeterlilik düzeyleri, öğrencilerin uluslararası düzeydeki başarılarını göstermektedir. Her bir yeterlilik düzeyine ilişkin ölçüt puanları, İleri Düzey için 625, Üst Düzey için 550, Orta Düzey için 475 ve Alt Düzey için 400 olarak alt sınırı göstermektedir. Analiz sürecinde yeterlilik düzeylerini ayırt edecek olan maddelerin belirlenmesi için madde analizinin yanı sıra, SMIRC üyeleri tarafından bu maddelerle ilgili bir değerlendirme çalışması yapılmıştır. Örneğin çoktan seçmeli bir soru, 625 puan alan öğrencilerin en az %65 i tarafından doğru yapılmış ve üst düzeyde (550) puan alan öğrencilerin %50 sinden daha azı tarafından doğru olarak cevaplandığında [alt düzeye kadar bu şekilde devam eder] bu madde, İleri Düzey Yeterlilik alanı içinde yer alır. Açık uçlu sorular öğrencilerin doğru cevap için şans faktörünü ortadan kaldırdığı için, bu tür sorularda kriter, ilgili yeterlilik düzeyindeki öğrencilerin %50 sinin doğru olarak cevap vermiş olmasını gerektirmektedir. Ölçeğin en üstünde ve en altında yer alan öğrencilerin başarı durumları arasında belirgin bir fark vardır. Örneğin, İleri Düzeyde yer alan öğrenciler bilgiden sonuç çıkarabilir ve bunları düzenleyip genellemeler yapabilir; sayılar, cebir ve geometriye ilişkin kavramlarla ilgili sıradan olmayan problemleri çözebilirler. Alt Düzeyde yer alan öğrenciler ise tam sayılar, ondalık sayılar, işlemler ve temel grafiklerle ilgili bilgilere sahiptirler. Tablo 8 de TIMSS 2015 e 4. sınıf öğrencilerinin matematik yeterlilik düzey dilimlerine dağılımlarının yüzdelikleri sunulmuştur. Katılan ülkelerin ileri düzey öğrenci yüzdesi incelendiğinde TIMSS-Uluslararası ortalamasının 11 olduğu, medyanın ise 6 olduğu görülmüştür. İlk beş sırada yer alan ülkelerin sınava katılan öğrencilerin %30 undan fazlası ileri yeterlik düzeyine sahiptir. Bu oran Türkiye de %5 tir. 2011 yılında ileri düzey öğrenci yüzdesinin TIMSS-Uluslararası ortalamasının %8 den 2015 te %11 e %3 artmasına karşın Türkiye nin 2011 deki ileri düzey öğrenci oranı %4 ten %5 e olmak üzere %1 artmıştır. TIMSS katılımcı ülkelerinin ileri düzeydeki öğrenci artışı oranını Türkiye yakalayamamıştır. Katılan ülkelerin alt düzey altı öğrenci yüzdesi incelendiğinde TIMSS-Uluslararası ortalamasının 15 olduğu, medyanın ise 7 olduğu görülmüştür. İlk beş sırada yer alan ülkelerin sınava katılan öğrencilerinin %1 den azı alt düzey altı yeterlik düzeyine sahiptir. Bu oran Türkiye de %19 dur. 2011 yılında alt düzey altı öğrenci yüzdesinin TIMSS-Uluslararası ortalamasının %19 dan 2015 te %15 e %4 azalmasına karşın Türkiye nin 2011 deki alt düzey altı öğrenci oranı %26 dan %19 a %7 oranında düşmüştür. TIMSS katılımcı ülkelerinin alt düzey altı öğrenci azalış oranında Türkiye dünyadan daha başarılıdır. Ayrıca Türkiye deki 4. sınıf öğrencilerinin %43 ü matematikte alt düzey ve altı yeterliliklere sahiptir. Türkiye, bu düzey açısından incelendiğinde ortanın altı düzeydeki ülkeler [Birleşik Arap Emirlikleri, Katar, Fransa, Gürcistan] arasında yer almaktadır. Türkiye nin 4. Sınıf düzeyinde alt düzey altı öğrencilerin ortalaması 367; ileri düzey 32
öğrencilerin ortalaması ise 587 dir. Türkiye nin ileri düzey öğrencileri 4. sınıflar matematik başarısı açısından dünyanın ilk beş ülkesinin orta düzey öğrencileriyle aynı başarı ortalamasına sahiptir. Türkiye de eğitimde temel sorunlardan birinin okula erişimden daha çok, okullaştığı halde okuldan yeterince yararlanamayan öğrenciler ile ilgili olduğunu göstermektedir. 33
Tablo 8. 3 TIMSS 2015 Dördüncü Sınıf Matematik Başarısının Uluslararası Yeterlilik Düzeylerine Göre Yüzdelik Dağılımı Sıra Ülke İleri Düzey Üst Düzey Orta Düzey Alt Düzey Alt Düzey Altı 1 Singapur 50 30 13 6 1 2 Hong Kong 45 39 14 2 0 3 Güney Kore 41 40 16 3 0 4 Çin-Tayvan 35 41 19 5 0 5 Japonya 32 42 21 4 1 6 Kuzey İrlanda 27 34 25 11 3 7 Rusya 20 39 30 9 2 8 İngiltere 17 32 31 16 4 9 Kazakistan 16 31 33 16 4 10 Amerika Birleşik Devletleri 14 33 32 16 5 11 İrlanda 14 37 33 13 3 12 Norveç 14 36 36 12 2 13 Macaristan 13 31 31 17 8 14 Portekiz 12 34 36 15 3 15 Danimarka 12 34 34 16 4 16 Sırbistan 10 27 35 19 9 17 Bulgaristan 10 30 35 17 8 18 Litvanya 10 34 37 15 4 19 Polonya 10 34 36 16 4 20 Belçika (Flaman) 10 37 41 11 1 21 Kıbrıs 10 29 35 19 7 22 Avustralya 9 27 34 21 9 23 Finlandiya 8 35 39 15 3 24 Çek Cumhuriyeti 8 30 40 18 4 25 Yeni Zelanda 6 20 33 25 16 26 Slovenya 6 28 41 20 5 27 Kanada 6 25 38 23 8 28 Almanya 5 29 43 19 4 29 İsveç 5 29 41 20 5 30 Birleşik Arap Emirlikleri 5 13 24 26 32 31 Türkiye 5 20 32 24 19 32 İtalya 4 24 41 24 7 33 Slovakya 4 22 39 23 12 34 Hollanda 4 33 46 16 1 35 İspanya 3 24 40 26 7 36 Hırvatistan 3 21 43 26 7 37 Katar 3 10 23 29 35 38 Fransa 2 19 37 29 13 39 Gürcistan 2 13 32 31 22 40 Umman 2 9 21 28 40 41 Bahreyn 2 11 28 31 28 42 İran 1 10 25 29 35 43 Güney Afrika 1 4 12 22 61 44 Şili 1 9 32 36 22 45 Suudi Arabistan 0 3 13 27 57 46 Fas 0 3 14 24 59 47 Ürdün 0 5 16 29 50 48 Endonezya 0 3 17 30 50 49 Kuveyt 0 3 9 21 67 Uluslararası Medyan 6 30 39 18 7 3 Yeterlilik düzeyinin yüzdelerinin verilmesinde TIMSS 2015 Uluslararası rapordan farklı olarak Tabloda yığılmalı yüzdeye değil gerçek yüzdeler ve TIMSS tarafından tanımlanmayan Alt Düzey Altı na da yer verilmiştir. 34
Tablo 9 da TIMSS 2015 8. sınıf öğrencilerinin matematik yeterlilik düzey dilimlerine dağılımlarının yüzdelikleri sunulmuştur. Katılan ülkelerin ileri düzey öğrenci yüzdesi incelendiğinde TIMSS-Uluslararası ortalamasının 10 olduğu, medyanın ise 5 olduğu görülmüştür. İlk beş sırada yer alan ülkelerin sınava katılan öğrencilerinin %34 ten fazlası ileri yeterlik düzeyine sahiptir. Bu oran Türkiye de %6 dır. 2011 yılında ileri düzey öğrenci yüzdesinin TIMSS-Uluslararası ortalamasının 7 den 2015 te 10 a %3 artmasına karşın Türkiye nin 2011 deki ileri düzey öğrenci oranı %7 den %6 ya düşmüştür. TIMSS katılımcı ülkelerinin ileri düzeydeki öğrenci artışı oranını Türkiye yakalayamamıştır. Katılan ülkelerin alt düzey altı öğrenci yüzdesi incelendiğinde TIMSS-Uluslararası ortalamasının 23 olduğu, medyanın ise 16 olduğu görülmüştür. İlk beş sırada yer alan ülkelerin sınava katılan öğrencilerinin %2 den azı alt düzey altı yeterlik düzeyine sahiptir. Türkiye den sınava katılan öğrencilerin %30 u matematikte alt düzeyin de altındadır. 2011 yılında alt düzey altı öğrenci yüzdesinin TIMSS-Uluslararası ortalamasının %28 den 2015 te %23 e %5 azalmasına karşın Türkiye nin 2011 deki alt düzey altı öğrenci oranı %33 den %30 a %3 oranında düşmüştür. TIMSS katılımcı ülkelerinin alt düzey altı öğrenci azalış oranında Türkiye dünyadan daha başarısızdır. Ayrıca Türkiye deki 8. sınıf öğrencilerinin %58 i matematikte alt düzey ve altı yeterliliklere sahiptir. 2011 yılındaki sınava katılan 4. sınıf öğrenci grubunun alt düzey altında sınıflandırılmış öğrenci oranı %26 iken dört sene sonra yapılan 8. sınıf öğrenci grubunun altın altı yeterlik düzeyi oranı %30 a ilerlemiştir. Bu durum 4. Sınıftan 8. sınıfa matematikte başarısızlığın arttığı anlamına gelmektedir. Türkiye nin 8. sınıf düzeyinde alt düzey altı öğrencilerin ortalaması 337; ileri düzey öğrencilerin ortalaması ise 583 tür. Türkiye nin ileri düzey öğrencileri 8. sınıflarda matematik başarılı açısından dünyanın ilk beş ülkesinin orta düzey öğrencileriyle aynı başarı ortalamasına sahiptir. 35
Tablo 9. TIMSS 2015 Sekizinci Sınıf Matematik Başarısının Uluslararası Yeterlilik Düzeylerine Göre Yüzdelik Dağılımı Sıra Ülke İleri Düzey Üst Düzey Orta Düzey Alt Düzey Alt Düzey Altı 1 Singapur 54 27 13 5 1 2 Çin-Tayvan 44 28 16 9 3 3 Güney Kore 43 32 18 6 1 4 Hong Kong 37 38 17 6 2 5 Japonya 34 33 22 9 2 6 Kazakistan 15 26 30 20 9 7 Rusya 14 32 32 17 5 8 İsrail 13 25 27 19 16 9 Macaristan 12 25 30 21 12 10 Amerika Birleşik Devletleri 10 27 33 21 9 11 İngiltere 10 26 33 24 7 12 Kanada 7 32 39 18 4 13 Avustralya 7 23 34 25 11 14 İrlanda 7 31 38 18 6 15 Yeni Zelanda 6 21 31 27 15 16 Türkiye 6 14 22 28 30 17 Litvanya 6 27 35 24 8 18 Slovenya 6 26 41 22 5 19 Birleşik Arap Emirlikleri 5 15 26 27 27 20 Malta 5 24 33 22 16 21 Norveç 5 25 40 24 6 22 İsveç 3 23 39 26 9 23 Katar 3 11 22 27 37 24 Malezya 3 15 27 31 24 25 İtalya 3 21 38 27 11 26 Tayland 3 7 19 33 38 27 İran 2 10 22 29 37 28 Gürcistan 2 13 27 30 28 29 Bahreyn 2 10 27 36 25 30 Umman 1 5 17 29 48 31 Kuveyt 1 4 13 27 55 32 Şili 1 6 21 35 37 33 Güney Afrika 1 2 10 21 66 34 Mısır 0 5 16 26 53 35 Lübnan 0 8 27 36 29 36 Suudi Arabistan 0 2 9 23 66 37 Ürdün 0 3 15 27 55 38 Botsvana 0 2 14 31 53 39 Fas 0 2 12 27 59 Uluslararası Medyan 5 21 36 22 16 36
TIMSS 2015 Fen Yeterlilik Düzeyleri Tablo 10 da TIMSS 2015 4. sınıf öğrencilerinin fen yeterlilik düzey dilimlerine dağılımlarının yüzdelikleri sunulmuştur. Katılan ülkelerin ileri düzey öğrenci yüzdesi incelendiğinde TIMSS-Uluslararası ortalamasının 8 olduğu, medyanın ise 6 olduğu görülmüştür. İlk beş sırada yer alan ülkelerin sınava katılan öğrencilerin %19 dan fazlası ileri yeterlik düzeyine sahiptir. Bu oran Türkiye de %4 tür. 2011 yılında ileri düzey öğrenci yüzdesinin TIMSS-Uluslararası ortalamasının 5 ten 2015 te 6,5 e 1,5 artmasına karşın Türkiye nin 2011 deki ileri düzey öğrenci oranı %3 ten %4 e olmak üzere %1 artmıştır. TIMSS katılımcı ülkelerin ileri düzeydeki öğrenci artışı oranını Türkiye yakalayamamıştır. Katılan ülkelerin alt düzey altı öğrenci yüzdesi incelendiğinde TIMSS-Uluslararası ortalamasının 14 olduğu, medyanın ise 7 olduğu görülmüştür. İlk beş sırada yer alan ülkelerin sınava katılan öğrencilerinin %4 ünden azı alt düzey altı yeterlik düzeyine sahiptir. Bu oran Türkiye de %18 dir. 2011 yılında alt düzey altı öğrenci yüzdesinin TIMSS-Uluslararası ortalamasının %21 den 2015 te %17 ye %4 azalmasına karşın Türkiye nin 2011 deki alt düzey altı öğrenci oranı %24 ten %18 e %6 oranında düşmüştür. TIMSS katılımcı ülkelerinin alt düzey altı öğrenci azalış oranında Türkiye dünyadan daha başarılıdır. Ayrıca Türkiye deki 4. sınıf öğrencilerinin %42 si fende alt düzey ve altı yeterliliklere sahiptir. Türkiye nin 4. sınıf düzeyinde alt düzey altı öğrencilerin ortalaması 371; ileri düzey öğrencilerin ortalaması ise 583 tür. Türkiye nin ileri düzey öğrencileri 4. sınıflarda fen başarılı açısından dünyanın ilk beş ülkesinin orta düzey öğrencileriyle aynı başarı ortalamasına sahiptir. 37
Tablo 10. TIMSS 2015 Dördüncü Sınıf Fen Başarısının Uluslararası Yeterlilik Düzeylerine Göre Yüzdelik Dağılımı Sıra Ülke İleri Düzey Üst Düzey Orta Düzey Alt Düzey 1 Singapur 37 34 19 7 3 2 Güney Kore 29 46 21 4 0 3 Rusya 20 42 29 8 1 4 Japonya 19 44 30 6 1 5 Kazakistan 19 30 32 15 4 6 Hong Kong 16 39 33 10 2 7 Bulgaristan 16 34 27 13 10 8 Amerika Birleşik Devletleri 16 35 30 14 5 9 Çin-Tayvan 14 42 32 10 2 10 Macaristan 14 36 31 13 6 11 Finlandiya 13 41 35 10 1 12 Polonya 12 39 34 12 3 13 İsveç 11 36 35 14 4 14 Slovenya 11 38 35 13 3 15 İngiltere 10 33 38 16 3 16 Slovakya 9 31 34 17 9 17 Çek Cumhuriyeti 9 34 38 15 4 18 Sırbistan 8 32 37 16 7 19 Avustralya 8 31 36 19 6 20 Almanya 8 32 38 18 4 21 Kanada 7 31 39 18 5 22 Norveç (5) 7 37 41 13 2 23 İrlanda 7 33 39 17 4 24 Litvanya 7 32 39 18 4 25 Danimarka 7 32 39 18 4 26 Yeni Zelanda 6 26 35 21 12 27 Birleşik Arap Emirlikleri 6 16 24 21 33 28 Hırvatistan 6 35 42 15 2 29 Kuzey İrlanda 5 29 42 19 5 30 İspanya 5 29 40 21 5 31 Umman 4 12 22 23 39 32 Bahreyn 4 15 28 25 28 33 Türkiye 4 20 34 24 18 34 İtalya 4 28 43 20 5 35 Katar 3 12 24 25 36 36 Hollanda 3 27 46 21 3 37 Belçika (Flaman) 3 24 46 23 4 38 Fransa 2 18 38 30 12 39 Portekiz 2 23 47 24 4 40 Kıbrıs 2 16 38 30 14 41 Şili 2 14 37 32 15 42 Gürcistan 1 11 29 33 26 43 Suudi Arabistan 1 7 17 23 52 44 İran 1 8 24 28 39 45 Fas 1 4 12 18 65 46 Endonezya 1 5 18 27 49 47 Kuveyt 1 3 11 18 67 48 Uluslararası Medyan 7 32 38 18 5 49 Kuveyt 0 3 9 21 67 Uluslararası Medyan 6 30 39 18 7 38 Alt Düzey Altı
Tablo 11 de TIMSS 2015 8. sınıf öğrencilerinin fen yeterlilik düzey dilimlerine dağılımlarının yüzdelikleri sunulmuştur. Katılan ülkelerin ileri düzey öğrenci yüzdesi incelendiğinde TIMSS-Uluslararası ortalamasının 9 olduğu, medyanın ise 7 olduğu görülmüştür. İlk dört sırada yer alan ülkelerin sınava katılan öğrencilerinin %20 den fazlası ileri yeterlik düzeyine sahiptir. Bu oran Türkiye de %8 dir. 2011 yılında ileri düzey öğrenci yüzdesinin TIMSS-Uluslararası ortalamasının 8 den 2015 te 9 a %1 artmasına karşın Türkiye nin 2011 deki ileri düzey öğrenci oranı %8 ten %8 e olmak üzere hiç artış göstermemiştir. TIMSS katılımcı ülkelerinin ileri düzeydeki öğrenci artışı oranını Türkiye yakalayamamıştır. Katılan ülkelerin alt düzey altı öğrenci yüzdesi incelendiğinde TIMSS-Uluslararası ortalamasının 21 olduğu, medyanın ise 16 olduğu görülmüştür. İlk beş sırada yer alan ülkelerin sınava katılan öğrencilerin %4 ünden azının alt düzey altı yeterlik düzeyine sahiptir. Bu oran Türkiye de %17 dir. 2011 yılında alt düzey altı öğrenci yüzdesinin TIMSS-Uluslararası ortalamasının %20 den 2015 te %21 e %1 artırmasına karşın Türkiye nin 2011 deki alt düzey altı öğrenci oranı %21 den %17 ye %4 oranında düşmüştür. TIMSS katılımcı ülkelerinin alt düzey altı öğrenci azalış oranında Türkiye dünyadan daha başarılıdır. Ayrıca Türkiye deki 8. sınıf öğrencilerinin %41 i fende alt düzey ve altı yeterliliklere sahiptir. Türkiye nin 8. sınıf düzeyinde alt düzey altı öğrencilerin ortalaması 386; ileri düzey öğrencilerin ortalaması ise 603 tür. Türkiye nin ileri düzey öğrencileri 8. sınıflarda fen başarılı açısından dünyanın ilk beş ülkesinin orta düzey öğrencileriyle aynı başarı ortalamasına sahiptir. 39
Tablo 11. TIMSS 2015 Sekizinci Sınıf Fen Başarısının Uluslararası Yeterlilik Düzeylerine Göre Yüzdelik Dağılımı Sıra Ülke İleri Düzey Üst Düzey Orta Düzey Alt Düzey Alt Düzey Altı 1 Singapur 42 32 16 7 3 2 Çin-Tayvan 27 36 23 10 4 3 Japonya 24 39 26 9 2 4 Güney Kore 19 35 31 12 3 5 Slovenya 17 35 32 13 3 6 Kazakistan 15 27 32 19 7 7 İngiltere 14 31 32 18 5 8 Rusya 14 35 32 15 4 9 İsrail 12 25 27 20 16 10 Macaristan 12 30 32 18 8 11 Amerika Birleşik Devletleri 12 31 32 18 7 12 Hong Kong 12 39 34 11 4 13 İrlanda 10 33 34 17 6 14 İsveç 10 30 33 19 8 15 Yeni Zelanda 10 26 31 21 12 16 Türkiye 8 21 30 24 17 17 Litvanya 8 28 36 21 7 18 Avustralya 7 27 35 22 9 19 Malta 7 21 29 22 21 20 Kanada 7 31 40 18 4 21 Birleşik Arap Emirlikleri 7 19 27 23 24 22 Norveç 6 25 37 23 9 23 Katar 6 15 25 24 30 24 Bahreyn 6 16 27 24 27 25 İtalya 4 22 38 25 11 26 Malezya 3 18 31 25 23 27 İran 3 12 27 31 27 28 Umman 3 14 28 27 28 29 Tayland 2 10 29 34 25 30 Kuveyt 2 8 19 26 45 31 Şili 1 11 28 35 25 32 Ürdün 1 8 25 29 37 33 Güney Afrika 1 4 9 18 68 34 Gürcistan 1 9 28 32 30 35 Suudi Arabistan 1 5 16 27 51 36 Lübnan 1 6 17 26 50 37 Botsvana 0 5 18 28 49 38 Mısır 0 5 15 22 58 39 Fas 0 3 14 30 53 Uluslararası Medyan 7 22 35 20 16 40
ALT VE ÜST GRUP ARASI UÇURUMLAR Tablo 12 de ülkelerin en başarılı ve en başarısız öğrencilerinin puan farkları (ranj) sunulmuştur. Matematik 4. sınıflarda en başarılı ve en başarısız öğrenci puanları arasındaki fark Türkiye de 321 dir. Bu puan uçurumu açısından en kötü 9. Ülkedir. Hollanda da bu uçurum 183 puan olup dünyada en iyi durumdadır. Matematik 8. sınıflarda en başarılı ve en başarısız öğrenci puanları arasındaki fark Türkiye de 345 tir. Bu puan uçurumu açısından Türkiye dünyanın en kötü ülkesidir. Sınava giren ülkeler arasında Kanada ve Slovenya ise bu uçurum açısından dünyada en iyilerdir. Fen 4. sınıflarda en başarılı ve en başarısız öğrenci puanları arasındaki fark Türkiye de 305 tir. Bu puan uçurumu açısından en kötü 11. ülkedir. Hollanda da ise bu uçurum 196 puan olup dünyada en iyi durumdadır. Fen 8. sınıflarda en başarılı ve en başarısız öğrenci puanları arasındaki fark Türkiye de 316 dır. Bu puan uçurumu açısından en kötü 14. ülkedir. Kanada da ise bu uçurum 228 puan olup dünyada en iyi durumdadır. Eğitimde ülkelerin gerçek başarısının göstergelerinden en önemlilerden birisi bu ranjlardır. 41
Tablo 12. TIMSS 2015 Ülkelerin En Başarılı ve En Başarısız Öğrencilerinin Puan Farkları Matematik 4. Sınıf Matematik 8. Sınıf Fen 4. Sınıf Fen 8. Sınıf Sıra Ülke Ranj Sıra Ülke Ranj Sıra Ülke Ranj Sıra Ülke Ranj 1 Ürdün 355 1 Türkiye 345 1 Kuveyt 412 1 Mısır 375 2 B. Arap Emirlikleri 347 2 Katar 335 2 B. Arap Emirlikleri 394 2 Katar 364 3 Kuveyt 342 3 İsrail 332 3 Fas 393 3 Kuveyt 361 4 İran 335 4 Mısır 324 4 Umman 389 4 Botsvana 359 5 Güney Afrika 335 5 Çin-Tayvan 320 5 Suudi Arabistan 379 5 Güney Afrika 358 6 Umman 331 6 B. Arap Emirlikleri 320 6 Katar 362 6 Malta 356 7 Katar 318 7 Umman 316 7 Bahreyn 345 7 B. Arap Emirlikleri 346 8 Fas 313 8 İran 308 8 Endonezya 338 8 Bahreyn 345 9 Türkiye 312 9 Ürdün 307 9 İran 333 9 İsrail 342 10 Suudi Arabistan 301 10 Macaristan 305 10 Bulgaristan 316 10 Lübnan 334 11 Yeni Zelanda 297 11 Kazakistan 304 11 Türkiye 305 11 Ürdün 331 12 Endonezya 293 12 Kuveyt 303 12 Gürcistan 288 12 Suudi Arabistan 324 13 Bahreyn 292 13 Gürcistan 299 13 Slovakya 283 13 Umman 323 14 Singapur 288 14 Japonya 295 14 Singapur 282 14 Türkiye 316 15 Macaristan 288 15 Tayland 294 15 Yeni Zelanda 282 15 Malezya 309 16 Sırbistan 287 16 Malta 293 16 Kazakistan 280 16 Kazakistan 298 17 Gürcistan 287 17 Yeni Zelanda 288 17 Macaristan 270 17 Yeni Zelanda 295 18 Kuzey İrlanda 282 18 Güney Afrika 287 18 Sırbistan 266 18 İran 294 19 Bulgaristan 276 19 Suudi Arabistan 284 19 ABD 265 19 Singapur 288 20 İngiltere 275 20 Güney Kore 283 20 Avustralya 251 20 Gürcistan 285 21 Avustralya 275 21 Malezya 283 21 Kıbrıs 248 21 Macaristan 281 22 Kazakistan 269 22 Botsvana 278 22 İsveç 242 22 İsveç 281 23 ABD 269 23 Singapur 273 23 Şili 242 23 Fas 278 24 Kıbrıs 266 24 ABD 273 24 Kanada 240 24 Çin-Tayvan 273 25 Slovakya 264 25 Avustralya 272 25 Fransa 239 25 Avustralya 270 26 Danimarka 248 26 Rusya 270 26 Hong Kong 231 26 ABD 268 27 Kanada 247 27 Fas 265 27 İngiltere 231 27 Tayland 267 28 Fransa 246 28 Bahreyn 264 28 Çek Cumhuriyeti 230 28 Şili 267 29 Rusya 242 29 Şili 263 29 İrlanda 230 29 İngiltere 266 30 Şili 240 30 Hong Kong 262 30 Kuzey İrlanda 230 30 İrlanda 263 31 İrlanda 238 31 İngiltere 260 31 Almanya 229 31 Norveç (9) 257 32 Portekiz 237 32 Litvanya 253 32 Slovenya 228 32 Güney Kore 256 33 İtalya 236 33 İtalya 247 33 Litvanya 228 33 Litvanya 255 34 Çin-Tayvan 235 34 Lübnan 246 34 Danimarka 227 34 Slovenya 253 35 Litvanya 235 35 İrlanda 242 35 İspanya 227 35 Rusya 253 36 Polonya 233 36 İsveç 235 36 Çin-Tayvan 226 36 İtalya 250 37 Norveç 231 37 Norveç 230 37 Rusya 225 37 Japonya 246 38 Çek Cumhuriyeti 231 38 Kanada 229 38 Polonya 224 38 Hong Kong 235 39 Slovenya 228 39 Slovenya 229 39 İtalya 219 39 Kanada 228 40 İsveç 228 40 Japonya 212 41 Japonya 227 41 Finlandiya 210 42 İspanya 226 42 Norveç (5) 209 43 Güney Kore 221 43 Güney Kore 208 44 Finlandiya 218 44 Hırvatistan 204 45 Hong Kong 216 45 Belçika (Flaman) 203 46 Almanya 216 46 Portekiz 197 47 Hırvatistan 215 47 Hollanda 196 48 Belçika (Flaman) 200 49 Hollanda 183 42
ÖĞRENME ALANLARI VE BİLİŞSEL SÜREÇLERE GÖRE MATEMATİK BAŞARISI TIMSS 2015 matematik başarı testinde öğrencilerin 4. sınıflarda sayılar, geometrik şekiller ve ölçüler, veri görselleştirme; 8. sınıflarda ise sayılar, cebir, geometri, veri ve olasılık öğrenme alanlarındaki başarılarının yanı sıra bilme, uygulama ve muhakeme [akıl yürütme] bilişsel süreçlerine ilişkin performansları ölçülmüştür. Tablo 13 te 4. sınıf her bir matematik öğrenme alanı ve bilişsel süreçteki ortalama başarı puanı sunulmuştur. Bu tabloda ülkeler genel matematik başarı puan ortalaması sırayla verilmiştir. Türkiye de ortalama başarı puanları; sayılar öğrenme alanında 489, geometrik şekiller ve ölçüler öğrenme alanında 475 ve veri görselleştirme öğrenme alanında 476 dır. Bütün öğrenme alanlarında Türkiye, TIMSS-Uluslararası ortalamasının altındadır. Türkiye 4. sınıflarda diğer öğrenme alanlarına göre geometrik şekiller ve ölçüler alanında daha başarısızdır. Ancak 2011-2015 karşılaştırması yapıldığında Türkiye nin geometrik şekiller ve ölçüler alanında dünyanın iki katı (28 puan) ilerleme sağlamasına karşın veri görselleştirme alanında 2011-2015 yılları arasında uluslararası ortalama 17 puan artarken Türkiye 2 puan gerilemiştir. Türkiye nin bilişsel süreçlerde ortalama başarı puanları bilme sürecinde 491, uygulama sürecinde 482 ve muhakeme sürecinde 466 dır. Bilişsel süreçler açısından ise muhakeme sürecinde zorluk çekilmektedir. 2011 den 2015 yılına uluslararası ortalamasında bilme sürecinde 14, uygulama sürecinde 17 ve muhakemede 19 puan artış görülmektedir. Türkiye de ise bilme sürecinde dünyadan daha iyi olarak 16 puan artış söz konusudur. Uygulama düzeyinde Türkiye, puanını 13 puan ilerletirken muhakeme sürecinde sadece 4 puan ilerleme kaydedebilmiştir. 2011 den 2015 e uluslararası düzeyde en fazla muhakeme puanı artarken en az bilme puanı artmıştır. Türkiye de ise bu durumun tam tersine en az muhakeme en çok ise bilme puanı artmıştır. 43
Tablo 13. TIMSS 2015 Dördüncü Sınıf Matematik Öğrenme Alanlarına ve Bilişsel Süreçlere Göre Ülkelerin Puan Ortalamaları Sıra Ülkeler Sayılar Geometrik Şekiller ve Ölçüler 44 Veri Görselleştirme Bilme Uygulama Akıl Yürütme 1 Singapur 630 607 600 631 619 603 2 Hong Kong 616 617 611 618 621 600 3 Güney Kore 610 610 607 627 595 619 4 Çin-Tayvan 599 597 591 620 593 576 5 Japonya 592 601 593 601 589 595 6 Kuzey İrlanda 574 566 567 582 575 550 7 Rusya 567 557 573 556 566 570 8 Norveç 542 559 566 544 550 556 9 İrlanda 551 542 548 554 549 535 10 İngiltere 547 542 552 554 544 540 11 Belçika (Flaman) 543 564 523 554 544 536 12 Kazakistan 552 540 524 546 541 553 13 Portekiz 541 539 546 548 540 532 14 Amerika Birleşik 546 525 540 547 537 531 Devletleri 15 Danimarka 535 555 526 536 538 548 16 Litvanya 538 526 540 532 537 534 17 Finlandiya 532 539 542 530 536 540 18 Polonya 534 534 538 517 541 546 19 Hollanda 531 522 539 521 531 543 20 Macaristan 531 536 513 532 526 529 21 Çek Cumhuriyeti 528 531 525 519 528 544 22 Bulgaristan 529 525 504 527 523 521 23 Kıbrıs 528 524 507 519 529 519 24 Almanya 515 531 535 524 515 535 25 Slovenya 511 530 540 517 521 524 26 İsveç 514 523 529 501 521 542 27 Sırbistan 524 503 517 513 521 517 28 Avustralya 509 527 533 509 521 523 29 Kanada 503 517 528 505 510 521 30 İtalya 510 503 498 511 504 503 31 İspanya 504 503 509 505 505 502 32 Hırvatistan 498 512 498 502 499 507 33 Slovakya 502 491 496 491 497 515 34 Yeni Zelanda 485 489 506 475 497 504 35 Fransa 483 503 476 484 488 491 36 Türkiye 489 475 476 491 482 466 37 Gürcistan 483 429 435 466 461 452 38 Şili 455 460 463 449 462 466 39 Birleşik Arap 455 442 453 453 452 445 Emirlikleri 40 Bahreyn 453 447 454 453 450 447 41 Katar 446 423 435 444 434 431 42 İran 435 428 416 429 435 426 43 Umman 423 430 414 422 428 420 44 Endonezya 399 394 385 395 397 397 45 Ürdün 388 394 381 389 388 385 46 Suudi Arabistan 384 381 365 374 382 383 47 Fas 381 385 351 377 375 379 48 Güney Afrika (5) 379 359 381 378 377 369 49 Kuveyt 356 338 345 354 348 332 TIMSS-Uluslararası Ortalaması 506 504 502 505 505 504
Tablo 14 te TIMSS 2015 8. sınıf düzeyinde her bir öğrenme alanı ve bilişsel süreçteki ortalama başarı puanı sunulmuştur. Türkiye de ise ortalama başarı puanları; sayılar öğrenme alanında 447, cebir öğrenme alanında 459, geometri öğrenme alanında 463 ve veri ve olasılık öğrenme alanında 467 dir. Bütün öğrenme alanlarında Türkiye TIMSS-Uluslararası ortalamasının altındadır. Uluslararası ortalama 2011 den 2015 e sayılar alanında 25 puan; cebir alanında 33 puan; geometri alanında 25 puan; veri ve olasılık alanında 25 puan artmış iken Türkiye puanı sayılarda 12; cebirde 4; geometride 9 ve veri ve olasılıkta ise 0 (sıfır) puan artış göstermiştir. Türkiye nin bilişsel süreçlerde ortalama başarı puanları bilme sürecinde 447, uygulama sürecinde 460 ve muhakeme sürecinde 472 dir. TIMSS 2015 katılımcılarının bilişsel süreç puanları incelendiği zaman Türkiye açısından çok önemli bir çarpıklık göze çarpmaktadır. Bazı ülkeler dışında diğer ülkelerde puan ortalaması bilme düzeyinden muhakeme [akıl yürütme] düzeyine doğru düşerken; Türkiye de bu durum tam tersi düzeydedir. Bu durum Türkiye deki öğrencilerin bilme düzeyinde yeterliliğe sahip olmadığı halde muhakeme yapılabildiğini göstermektedir. 45
Tablo 14 TIMSS 2015 Sekizinci Sınıf Matematik Öğrenme Alanlarına ve Bilişsel Süreçlere Göre Ülkelerin Puan Ortalamaları Ülke Sayılar Cebir Geometri Veri ve Olasılık 46 Bilme Uygulama Muhakeme 1 Singapur 629 623 617 617 633 619 616 2 Güney Kore 601 612 612 600 607 606 608 3 Çin-Tayvan 590 613 607 588 598 602 602 4 Hong Kong 594 593 602 597 600 595 591 5 Japonya 572 596 598 589 578 592 591 6 Rusya 533 558 536 507 543 541 528 7 Kazakistan 516 555 529 492 533 527 525 8 Kanada 537 513 527 534 520 528 534 9 İrlanda 544 501 503 534 527 520 521 10 Amerika Birleşik 520 525 500 522 528 515 514 Devletleri 11 İngiltere 528 492 514 541 513 519 522 12 Slovenya 524 498 522 525 518 514 516 13 Macaristan 518 503 518 519 511 516 515 14 Norveç 529 471 498 542 500 516 516 15 Litvanya 511 497 515 521 502 520 501 16 İsrail 518 517 487 503 511 512 510 17 Avustralya 511 491 500 519 504 502 512 18 İsveç 513 482 478 512 484 507 509 19 İtalya 494 481 504 496 489 495 500 20 Malta 501 492 484 487 499 493 484 21 Yeni Zelanda 500 475 488 509 488 493 499 22 Malezya 472 467 455 451 472 463 453 23 Birleşik Arap 464 485 447 449 476 457 461 Emirlikleri 24 Türkiye 447 459 463 467 447 460 472 25 Bahreyn 436 483 449 453 463 445 452 26 Gürcistan 457 469 441 421 456 454 441 27 Lübnan 440 466 444 395 456 439 406 28 Katar 435 452 433 417 440 435 431 29 İran 432 437 448 417 435 434 436 30 Tayland 430 429 429 425 425 431 435 31 Şili 427 413 428 429 423 427 432 32 Umman 389 426 415 376 401 401 402 33 Kuveyt 395 384 382 377 398 389 374 34 Mısır 393 420 393 338 399 385 379 35 Botsvana 393 400 377 374 394 385 389 36 Ürdün 380 418 381 346 391 378 380 37 Fas 382 372 410 353 382 385 374 38 Güney Afrika 368 394 364 357 371 362 383 39 Suudi Arabistan 352 391 342 361 359 364 374 TIMSS- Uluslararası Ortalaması 481 483 478 473 481 480 479
Tablo 15 te fen 4. sınıf düzeyinde her bir öğrenme alanı ve bilişsel süreçteki ortalama başarı puanı sunulmuştur. Türkiye de ortalama başarı puanları hayat bilgisi öğrenme alanında 472, fiziksel bilimler öğrenme alanında 496 ve yer bilimleri öğrenme alanında ise 480 dir. Türkiye hayat bilgisi öğrenme alanında en düşük ortalamalara sahip olup, fen öğrenme alanı açısından Türkiye nin en sorunlu alanını oluşturmaktadır. Türkiye nin bilişsel süreçlerde ortalama başarı puanları bilme sürecinde 478, uygulama sürecinde 486 ve muhakeme sürecinde 483 tür. 47
Tablo 15. TIMSS 2015 Dördüncü Sınıf Fen Öğrenme Alanları ve Bilişsel Süreçlere Göre Ülkelerin Puan Ortalamaları Ülke Hayat Fiziksel Yer Bilme Uygulama Muhakeme Bilgisi Bilimler Bilimleri 1 Singapur 607 603 546 574 599 605 2 Güney Kore 581 597 591 582 594 594 3 Japonya 556 587 563 544 576 594 4 Rusya 569 567 562 569 568 561 5 Hong Kong 550 555 574 562 554 552 6 Çin-Tayvan 545 568 555 557 553 558 7 Finlandiya 556 547 560 556 553 552 8 Kazakistan 545 559 542 551 547 552 9 Polonya 557 540 540 544 554 542 10 Amerika Birleşik 555 537 539 548 546 542 Devletleri 11 Slovenya 545 546 531 541 546 538 12 Macaristan 550 534 535 550 539 533 13 İsveç 540 534 552 538 540 542 14 Norveç 546 522 549 533 542 537 15 İngiltere 536 540 527 533 538 539 16 Bulgaristan 542 529 532 551 536 507 17 Çek Cumhuriyeti 538 531 531 545 528 529 18 Hırvatistan 531 535 535 534 530 536 19 İrlanda 531 524 535 529 530 526 20 Almanya 528 532 519 527 529 532 21 Litvanya 527 535 515 524 526 538 22 Danimarka 534 516 531 524 529 526 23 Kanada 536 518 513 523 528 524 24 Sırbistan 531 529 496 527 522 521 25 Avustralya 531 516 520 523 522 527 26 Slovakya 517 526 514 530 517 507 27 Kuzey İrlanda 521 514 522 518 519 520 28 İspanya 523 507 520 522 514 517 29 Hollanda 525 504 520 508 519 526 30 İtalya 519 513 510 521 513 511 31 Belçika (Flaman) 513 506 513 498 513 526 32 Portekiz 508 502 513 507 508 506 33 Yeni Zelanda 511 497 506 504 502 514 34 Fransa 490 482 485 482 494 481 35 Türkiye 472 496 480 478 486 483 36 Kıbrıs 481 486 463 467 489 490 37 Şili 487 466 465 477 476 477 38 Bahreyn 455 465 448 456 462 455 39 Gürcistan 459 438 441 460 449 426 40 Birleşik Arap Emirlikleri 449 453 448 453 452 444 41 Katar 436 435 427 437 430 433 42 Umman 426 435 423 422 435 431 43 İran 417 423 408 416 417 422 44 Endonezya 387 405 384 397 392 390 45 Suudi Arabistan 382 390 395 394 388 365 46 Fas 350 357 289 331 357 354 47 Kuveyt 331 325 333 343 324 297 TIMSS-Uluslararası Ortalaması 507 505 500 504 506 504 48
Tablo 16 da fen 8. sınıf düzeyinde her bir öğrenme alanı ve bilişsel süreçteki ortalama başarı puanı sunulmuştur. Türkiye de ortalama başarı puanları biyoloji öğrenme alanında 491, kimya öğrenme alanında 493, fizik öğrenme alanında 506 ve yer bilimleri öğrenme alanında ise 477 dir. Türkiye yer bilimleri öğrenme alanında en düşük ortalamalara sahip olup fen öğrenme alanı açısından Türkiye nin en sorunlu alanını oluşturmaktadır. Türkiye nin bilişsel süreçlerde ortalama başarı puanları bilme sürecinde 489, uygulama sürecinde 492 ve muhakeme sürecinde 495 dir. Tablo 16. TIMSS 2015 Sekizinci Sınıf Fen Öğrenme Alanları ve Bilişsel Süreçlere Göre Ülkelerin Puan Ortalamaları Ülke Biyoloji Kimya Fizik Yer Bilme Uygulama Muhakeme Bilimleri 1 Singapur 609 593 608 565 594 600 595 2 Japonya 570 570 570 574 567 575 570 3 Çin-Tayvan 565 579 560 581 589 565 560 4 Güney Kore 554 550 564 554 555 552 560 5 Slovenya 548 552 545 564 558 547 550 6 Hong Kong 549 536 540 558 547 541 550 7 Rusya 539 558 548 532 558 538 538 8 İngiltere 542 529 535 536 523 538 545 9 Kazakistan 520 554 543 508 529 535 528 10 İrlanda 534 517 525 542 523 533 532 11 Amerika Birleşik 540 519 516 535 532 531 526 Devletleri 12 Macaristan 521 534 531 521 525 528 524 13 Kanada 534 512 521 532 518 526 533 14 İsveç 520 512 524 532 519 518 526 15 Litvanya 521 517 513 518 513 517 525 16 Yeni Zelanda 520 498 508 517 503 513 520 17 Avustralya 522 493 505 522 510 512 513 18 Norveç 502 503 512 523 500 507 518 19 İsrail 504 516 508 493 503 504 511 20 İtalya 496 487 496 514 505 496 493 21 Türkiye 491 493 506 477 489 492 495 22 Malta 473 481 490 481 468 489 479 23 Birleşik Arap 475 481 475 475 478 478 473 Emirlikleri 24 Malezya 466 473 480 460 466 476 467 25 Bahreyn 469 462 461 461 462 464 466 26 Katar 454 455 459 446 448 460 454 27 İran 448 458 475 439 455 457 454 28 Tayland 466 445 437 459 469 450 447 29 Umman 454 452 449 456 455 454 454 30 Şili 459 438 439 464 466 446 448 31 Gürcistan 447 456 429 420 452 442 432 32 Ürdün 420 438 424 416 430 425 419 33 Kuveyt 402 413 411 408 415 406 400 34 Lübnan 366 438 412 365 403 398 381 35 Suudi Arabistan 397 377 385 403 395 383 405 36 Fas 380 400 395 395 395 391 385 37 Botsvana 397 390 384 368 371 398 390 38 Mısır 348 395 378 351 372 371 359 39 Güney Afrika 356 369 359 330 337 368 350 TIMSS-Uluslararası Ortalaması 484 486 485 482 485 485 484 49
ÖĞRENCİ KARAKTERİSTİKLERİ VE TUTUMLARI İLE OKUL YAPILARI BAĞLAMINDA MATEMATİK ve FEN BAŞARILARI Evde Bulunan Eğitimsel Kaynaklar Açısından Matematik ve Başarılarının Karşılaştırması Şekil 10 da TIMSS 2015 matematik ve fen başarı ortalama puanlarının öğrencilerin evlerinde bulunan eğitimsel kaynakları açısından karşılaştırması sunulmuştur. Hem uluslararası hem de Türkiye de evde bulunan kaynaklar matematik ve fen başarılarını pozitif olarak etkilemektedir. Ancak söz konusu etki Türkiye de öğrenciler arasındaki farka daha yüksek etki etmektedir. Türkiye de 2011 yılında 8. Sınıf öğrencilerinin %54 ünün evlerinde kaynak sıkıntısı yaşanırken, 2015 yılında bu oran %40 a gerilemiştir. 4. Sınıf Matematik 4. Sınıf Fen Şekil 10. 8. Sınıf Matematik 8. Sınıf Fen Evde Bulunan Eğitimsel Kaynaklar Açısından Matematik ve Fen Başarılarının Karşılaştırması
Okulların Bulundukları Çevrenin Sosyo-Ekonomik Konumları Açısından Öğrencilerin Matematik Başarılarının Karşılaştırması Şekil 11 de öğrencilerin okullarının bulunduğu çevrenin sosyo-ekonomik konumu açısından matematik ve fen başarısı ortalama puanlarının karşılaştırması sunulmuştur. Türkiye de öğrencilerin %50 sinden daha fazlasının okulu sosyo-ekonomik seviyesi düşük lokasyonlardadır. Uluslararası ortalamada ise bu oran %30 lar seviyesindedir. Hem Türkiye de hem de dünyada okul çevresinin sosyo-ekonomik durumu ile matematik ve fen başarısı arasında anlamlı bir ilişki vardır. Bu ilişki TIMSS 2015 e katılan ülkelerin tümü için geçerli değildir. Bu durum Türkiye gibi ülkelerde okulun bulunduğu sosyo-ekonomik konumun matematik ve fen başarısında önemli bir etken olduğunu göstermektedir. Türkiye yi diğer ülkelerden ayıran en önemli özelliklerden birisi de üst ve düşük sosyo-ekonomik düzeylere sahip okullara devam eden öğrenciler arasındaki başarı farkının çok fazla olmasıdır. Türkiye de çok fazla oranda alt sosyo-ekonomik okullarda okuyan öğrencilerin bulunması Türkiye nin ortalama puanının yıllar itibariyle ilerlememesinin temel nedenidir. 4. Sınıf Matematik 4. Sınıf Fen Şekil 11. 8. Sınıf Matematik 8. Sınıf Fen Okulların Bulundukları Çevrenin Sosyo-Ekonomik Konumları Açısından Matematik ve Fen Başarılarının Karşılaştırması 51
Okul Öncesine Erişim ve Süresi Açısından Öğrencilerin Matematik ve Fen Başarılarının Karşılaştırması Şekil 12 de matematik ve fen başarı ortalama puanlarının öğrencilerin okul öncesine erişim ve süresi açısından karşılaştırması sunulmuştur. Türkiye de öğrencilerin %28 i okul öncesi eğitimden hiç yararlanmazken, uluslararası ortalama %12 dir. Türkiye deki öğrencilerin sadece %11 i 3 yıl ve daha fazla okul öncesi eğitimden yararlanırlarken uluslararası ortalama %55 tir. Hem fen hem de matematik 4. sınıf başarısı okul öncesine gitme süresine göre incelendiğinde; Türkiye de okul öncesine erişimi bulunmayan grup matematik ve fen başarısında uluslararası ortalamadan 20 puan aşağı kalmaktadır. Türkiye de okul öncesine 1 yıl devam etmek öğrencilerin bu açığı kapatmasıyla sonuçlanmaktadır. Daha da önemlisi okul öncesine 2 yıl devam eden öğrenciler uluslararası ortalamanın çok üzerine çıkarak 24 puan fark atmaktadırlar. İki yıl okul öncesine devam etmiş olmak hiç gitmeyenlere oranla 70 puanın üzerinde farkla sonuçlanmaktadır. 4. Sınıf Matematik 4. Sınıf Fen Şekil 12. Öğrencilerin Okullarının Okul Öncesine Erişim ve Süresi Açısından Matematik ve Fen Başarılarının Karşılaştırması 52
Okul Şartları ve Kaynak Problemleri Açısından Öğrencilerin Matematik ve Fen Başarılarının Karşılaştırması Şekil 13 te matematik ve fen başarı ortalama puanlarının okul şartları ve kaynak problemleri açısından karşılaştırması sunulmuştur. Türkiye de 4. sınıf düzeyinde okul imkânlarının çok problemli olarak tanımlanma oranı %34 ken bu oran uluslararası ortalamada %20 dir. Okul imkânları uluslararası düzeyde 4. sınıf fen ve matematik başarısında fazla etkili olmazken, Türkiye de çok ciddi anlamda puanların düşmesinde etkilidir. 8. sınıflara gelindiğinde okul imkânlarının kısıtlılığına ilişkin oran %50 lere yaklaşmaktadır. Fen 8. sınıf başarısı Türkiye de okul imkanlarından ciddi şekilde etkilenmektedir. 4. Sınıf Matematik 4. Sınıf Fen Şekil 13. 8. Sınıf Matematik 8. Sınıf Fen Öğrencilerin Okul Şartları ve Kaynak Problemleri Açısından Matematik ve Fen Başarılarının Karşılaştırması 53
Ailelerin Okulun Performansı Algıları Açısından Öğrencilerin Matematik ve Fen Başarılarının Karşılaştırması Şekil 14 te matematik ve fen başarı ortalama puanlarının öğrencilerin ailelerinin okulun performansı algısına ilişkin karşılaştırması sunulmuştur. 4. sınıflarda Türkiye de okul performansından çok memnun olan ailelerin oranı %75 ile dünyada 7. sıradadır. Diğer ülkelerin okulların performansından çok memnun olanlarının ortalaması ise %49 dur. Ailelerin okulların performansına ilişkin algıları ve öğrenci puanları arasında güçlü bir ilişki yoktur. Şekil 14. 4. Sınıf Matematik 4. Sınıf Fen Öğrencilerin Ailelerinin Okulun Performansı Algıları Açısından Matematik ve Fen Başarılarının Karşılaştırması 54
Öğretmenlerin İş Doyumları Açısından Öğrencilerin Matematik ve Fen Başarılarının Karşılaştırması Şekil 15 te matematik ve fen başarı ortalama puanlarının öğretmenlerin iş doyumları açısından karşılaştırması sunulmuştur. Türkiye deki öğretmenlerin iş doyumları uluslararası ortalamayla benzeşmektedir. Öğretmenlerin iş doyumuyla matematik ve fen başarısı arasında ilişki zayıftır. Dünyanın iş doyumu en düşük öğretmen kitlesi, TIMSS de aynı zamanda en başarılı ülkelerindedir. 4. Sınıf Matematik 4. Sınıf Fen Şekil 15. 8. Sınıf Matematik 8. Sınıf Fen Öğretmenlerin İş Doyumları Açısından Matematik ve Fen Başarılarının Karşılaştırması 55
Öğretmenlerin Okullarında Üstesinden Gelmek Zorunda Kaldıkları Sınıf İçi Güçlükler Açısından Öğrencilerin Matematik ve Fen Başarılarının Karşılaştırması Şekil 16 da matematik ve fen başarı ortalama puanlarının öğretmenlerin okullarında üstesinden gelmek zorunda kaldıkları sınıf içi güçlükler açısından karşılaştırması sunulmuştur. Türkiye deki öğretmenler, uluslararası ortalamaya göre okullarında sınıf içinde daha az problemin üstesinden gelmek zorunda kaldıklarını ifade etmişlerdir. Bu anlamda Türkiye nin 4. sınıfta ve 8. sınıf fen ve matematik öğretmenlerini uluslararası meslektaşlarına göre daha rahat ortamlarda çalışmaktadırlar. Türkiye bu rahatlık açısından 5. sıradadır. 4. Sınıf Matematik 4. Sınıf Fen Şekil 16. 8. Sınıf Matematik 8. Sınıf Fen Öğretmenlerin Okullarında Üstesinden Gelmek Zorunda Kaldıkları Sınıf İçi Güçlükler Açısından Matematik ve Fen Başarılarının Karşılaştırması 56
Okul Müdürleri Görüşlerine Göre Okulların Disiplin Problemleri Açısından Öğrencilerin Matematik ve Fen Başarılarının Karşılaştırması Şekil 17 de matematik ve fen başarı ortalama puanlarının okul müdürleri görüşlerine göre okulların disiplin problemleri açısından karşılaştırması sunulmuştur. Türkiye deki uluslararası durumun tersine müdürlerin görüşlerine göre okullarda disiplin problemleri daha yüksektir. Ayrıca müdürlerin görüşlerine göre okullardaki disiplin problemleri 8. sınıflarda daha da şiddetlenmektedir. 4. Sınıf Matematik 4. Sınıf Fen 8. Sınıf Matematik 8. Sınıf Fen Şekil 17. Okul Müdürleri Görüşlerine Göre Okulların Disiplin Problemleri Açısından Matematik ve Fen Başarılarının Karşılaştırması 57
Öğretmen Görüşlerine Göre Okul Güvenliği ve Düzenliği Açısından Öğrencilerin Matematik ve Fen Başarılarının Karşılaştırması Şekil 18 de matematik ve fen başarı ortalama puanlarının öğretmen görüşlerine göre okul güvenliği ve düzenliği açısından karşılaştırması sunulmuştur. Türkiye deki 8. sınıflarda uluslararası durumun tersine öğretmenlerin görüşlerine göre okulların güvenliliği ve düzeni daha düşüktür. Türkiye 8. sınıflarda okulların güvenliği ve düzeni konusunda en problemli 7. ülkedir. 4. Sınıf Matematik 4. Sınıf Fen 8. Sınıf Matematik 8. Sınıf Fen Şekil 18. Öğretmen Görüşlerine Göre Okul Güvenliği ve Düzenliği Açısından Matematik ve Fen Başarılarının Karşılaştırması 58
Matematiği veya Feni Sevme Açısından Öğrencilerin Matematik ve Fen Başarılarının Karşılaştırması Şekil 19 da matematik ve fen başarı ortalama puanlarının öğrencilerin matematiği veya fen dersini sevme açısından karşılaştırması sunulmuştur. Türkiye de 4. sınıf öğrencileri uluslararası ortalamaya göre hem matematik hem de fen dersini sevenlerin oranı açısından dünyaya fark atmaktadırlar. Matematiği çok seven 4. sınıf öğrencilerinin oranı %79; fen dersini çok sevenlerin oranı ise %81 dir. Bu oranlarla Türkiye birincidir. Ancak dünyanın en başarılı ülkelerinin öğrencileri ise matematiği sevmede dünya sonuncusudur. Sekizinci sınıflarda ise bu sevme oranı oldukça azalmasına karşın yine de ilk altı ülke arasında yer almaktadır. 4. Sınıf Matematik 4. Sınıf Fen Şekil 19. 8. Sınıf Matematik 8. Sınıf Fen Öğrencilerin Matematiği veya Feni Sevme Açısından Matematik ve Fen Başarılarının Karşılaştırması 59
SONUÇ 2015 yılına gelindiğinde Türkiye 8. Sınıf fen başarısı haricinde uluslararası artış trendinin ötesine geçebilecek bir performans sergilememiştir. 60