TÜRK MÜTEAHHİTLERİN YURTDIŞI İŞLERİ ve İNŞAAT MALZEMELERİ SEKTÖRÜ Bu dökümanda bulunan veriler kamuya açık kaynaklardan elde edilmiştir.
İçindekiler İÇİNDEKİLER TABLOLAR ve ŞEKİLLER... 3 I. YURT DIŞI MÜTEAHHİTLİK HİZMETLERİ... 1 a. Genel Durum... 1 b. Toplam Proje Hacmi... 1 c. Projelerin Sektörel Dağılımı... 2 d. Projelerin Bölgelere ve Ülkelere Göre Dağılımı... 2 II. İNŞAAT MALZEMELERİ SEKTÖRÜ... 5 a. Sektöre Genel Bakış... 5 b. Türkiye İhracatı... 6 c. Türkiye İthalatı... 6 d. Potansiyel Pazarlarımız... 11 Bulgaristan... 11 İran... 11 Fas... 11 Suriye... 12 Benin... 12 İtalya... 13 İspanya... 13 Pakistan... 13 Hindistan... 14 Rusya Federasyonu... 15 Brezilya... 16 Kazakistan... 17 Mısır... 19 A.B.D.... 19 Arnavutluk... 20 Yunanistan... 20 Sudan... 20 Kamerun... 20 Kenya... 21 Azerbaycan... 21 İsrail... 22 Kırgızistan... 22 Libya... 22 Körfez Ülkeleri... 23 Katar... 23 Birleşik Arap Emirlikleri... 24 Umman... 24
TABLOLAR ve ŞEKİLLER Şekil 1: Yurtdışı Müteahhitlik Hizmetleri Performansı... 1 Şekil 2: Projelerin Sektörel Dağılımı... 2 Şekil 3 : Projelerin Bölgesel Dağılımı... 3 Şekil 4 : Dünya İnşaat Sektörü Büyüme Beklentisi... 5 Tablo 1: Ortalama Proje Bedeli... 2 Tablo 2 : Ülkelere Göre Toplam Proje Bedelleri... 3 Tablo 3 : Projelerin Bölgelere ve Yıllara Göre Dağılımı... 4 Tablo 4: Türkiye' nin İnşaat Malzemeleri İhracatı... 8 Tablo 5: Türkiye' nin İnşaat Malzemeleri İthalatı...10
ÖZET YURTDIŞI MÜTEAHHİTLİK PROJELERİ: Yurtdışı müteahhitlik sektörü 1972 den bugüne kadar 83 ülkede yaklaşık 178,3 milyar dolar değerinde 5.630 proje üstlenmiştir. 1972 yılından beri yapılan projelerin toplam bedellerinde ilk 3 bölge; Bölge Dağılım (%) Toplam Proje Bedeli (Milyar Dolar) BDT 43,60% 77,7 Ortadoğu 24,10% 42,9 Afrika 21,10% 37,6 1972 yılından beri yapılan projelerin toplam bedellerinde ilk 3 ülke; Ülkeler Toplam Proje Bedeli (Dolar) Pay (%) Rusya 33.044.275.824 18,5% Libya 26.326.624.319 14,8% Türkmenistan 19.733.525.233 11,1% 2010 yılında; toplam 34 ülkede 324 proje yapılmıştır. Bir projenin ortalama bedeli yaklaşık 47 milyon dolar olmuştur. İNŞAAT MALZEMELERİ İHRACATI Türkiye İnşaat Malzemeleri Sektörü, 2023 yılında Türkiye nin hedeflediği toplam 500 milyar dolar ihracat hedefi kapsamında kendisine 100 milyar dolarlık bir hedef belirlemiştir. 2002 yılında 4,1 milyar dolar olan inşaat malzemeleri ihracatı, yılda ortalama % 34 oranında artarak 2008 yılında 23,5 milyar dolara ulaşmıştır. 2009 yılında ise ekonomik krizin de etkisiyle inşaat malzemeleri ihracatımız bir önceki yıla oranla yaklaşık % 33 oranında azalarak 15,7 milyara düşmüştür. Bu durumda ihracatında artış gösteren tek ürün çimento olmuştur. İnşaat malzemeleri 2009 yılında 196 ülkeye ihraç edilmiş olup başlıca pazarlar Irak, Mısır, Libya, BAE ve Cezayir dir. Aynı dönem zarfında, dünya toplam inşaat malzemeleri ihracatı ise %115 artarak 2001 yılında 218 milyar dolardan 2009 da yaklaşık 470 milyar dolara ulaşmıştır. Bu sürede, tüm ülkelerin dünya ihracatı içerisindeki payı azalırken, Türkiye 21. sıradan 8. sıraya yükselmiştir. Çin aynı sürede 5. sıradan 1. sıraya yükselmiştir. Sektör ihracatında demir-çelik ürünleri yaklaşık 8,1 milyar dolarlık değeriyle en büyük grubu oluşturmaktadır. İkinci sırada ise 1,2 milyar dolar ile çimento gelmektedir. Plastik inşaat malzemeleri grubu ise 924 milyon dolarlık ihracatı ile üçüncü büyük gruptur.
Türkiye ihracatında ülkelere göre göze çarpan pazar payları şu şekildedir; %77 oran ile Suriye ye çimento ihracatında ilk sıradadır. 2009 yılında 165 milyon dolar değerinde çimento ihracatı gerçekleştirmiştir. Plastik borularda ithalatın %67 sini karşılamaktadır. Rusya çimento ihtiyacının %36 sını Türkiye karşılamaktadır. Plastik İnşaat Malzemeleri ihracatında 107 milyon dolarla 3. sıradadır. İnşaat malzemelerinde Kazakistan ın başlıca tedarikçilerindendir. İnşaat demiri, alaşımsız çelikten profiller, demir çelikten inşaat aksamı Türkiye nin ihraç potansiyelinin en yüksek olduğu ürünlerdir. Mısır 91 milyon dolarlık demir-çelik filmaşin ithalatının % 85 ini Türkiye den karşılamaktadır. 90 milyon dolarlık demir veya alaşımsız çelikten profil ithalatında ise Türkiye 22,4 milyon dolarla ikinci sırada yer almaktadır. İsrail gerçekleştirdiği çimento ithalatının %74 ünü Türkiye den gerçekleştirmiştir. Türkiye nin İsrail e 2009 yılı çimento ihracatı 37 milyon dolardır. Katar a Demir-çelik çubuk ihracatımız 2008 verileriyle 590 milyon dolar düzeyindedir ve en büyük ihraç kalemlerimizdendir. Birleşik Arap Emirlikleri nde prefabrik yapılarda Türkiye, % 45,6 payla pazarda en büyük tedarikçidir. İNŞAAT MALZEMELERİ İTHALATI 2007 yılında 7,1 milyar dolar olan inşaat malzemeleri ithalatı 2008 yılında % 5 oranında artarak 7,5 milyar dolara ulaşmıştır. 2009 yılında ise % 29 oranında azalarak 5,3 milyar dolara gerilemiştir. Sektörün 2009 yılı ithalatında demir-çelik ürünler 1,2 milyar dolarlık değeriyle en büyük grubu oluşturmaktadır. Isıtma ve soğutma cihazları 861 milyon dolar ile ikinci, elektrik malzemeleri 671 milyon dolar ile üçüncü büyük gruptur. 2008 yılında 136 ülkeden inşaat malzemeleri ithal edilmiş olup ithalat yapılan başlıca ülkeler Çin, Almanya, İtalya, Fransa ve İspanya dır.
a. Genel Durum I. YURT DIŞI MÜTEAHHİTLİK HİZMETLERİ Yurt dışı müteahhitlik hizmetleri sektörü, ülkemizin yetişmiş insan gücü, teknik birikimi ve teknolojiye adaptasyonu, iş deneyimi ve disiplini, coğrafi konumu, bölge ülkeleri ile siyasi ve kültürel yakınlığı gibi avantajlarının kullanılması ve kamu kuruluşları ile özel sektör arasındaki koordinasyon, işbirliği ve ortak hareket etme bilincinin sağlam bir şekilde yerleştirilmesi sayesinde 1972 den bugüne kadar 83 ülkede yaklaşık 178,3 milyar dolar değerinde 5630 proje üstlenmiştir. b. Toplam Proje Hacmi Dünya hizmet ticaretinin en önemli kalemlerinden olan inşaat sektörü, 2008 yılı ikinci yarısından itibaren tüm dünyada hissedilen küresel kriz öncesi, gelişen ülke ekonomilerinin altyapı ve üstyapı yatırımlarına daha fazla pay ayırması nedeni ile hızlı bir büyüme sürecine girmişti. Küresel krizin etkisiyle dünyadaki tüm mal ve hizmet kalemlerinde yaşanan talep düşüklüğü dünya müteahhitlik hizmetleri ticaretini de olumsuz yönde etkilemiştir. Bu durum neticesinde ülkemiz yurtdışı müteahhitlik hizmetleri sektörünün üstlendiği proje hacmi yıllara göre şu şekildedir; Proje Bedeli Yıl (Milyar Dolar) 2001 2,4 2002 2,4 2003 4,1 2004 10,6 2005 11,2 2006 20,4 2007 24,5 2008 23,7 2009 21,5 30 25 20 15 10 2010 15,2 2 5 0 Yurtdışı Müteahhitlik Hizmetleri Performansı Yıllar Toplam 47 51 4 62 11 11 73 20 93 118 25 24 142 21 163 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Şekil 1: Yurtdışı Müteahhitlik Hizmetleri Performansı 15 200 178180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Milyar Dolar 1
c. Projelerin Sektörel Dağılımı Üstlenilen Projelerin Sektörel Dağılımı (%) Yapı Endüstri Ulaşım 61,1 32,1 15,6 29,8 36,7 40,9 39,2 32,9 24,9 21,04 20,7 10,49,77 9 12,66 10,1 3,5 1,7 1972-1979 1980-1989 1990-1999 2008 2009 2010 Şekil 2: Projelerin Sektörel Dağılımı Daha önceleri, küçük ölçekli ve emek yoğun teknoloji ile çalışan Türk müteahhitlik firmaları, artık konut inşasına ilave olarak havalimanı, metro, endüstriyel tesisler, doğalgaz-petrol rafinerileri, otoyol ve enerji santrali inşası gibi büyük ölçekli ve katma değeri daha yüksek projeler üstlenmeye başlamışlardır. Nitekim 2002 yılında ortalama proje bedeli yaklaşık 19 milyon dolar iken 2010 yılında yaklaşık 47 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Yıllara göre projelerin ortalama bedelleri aşağıdaki gibidir; Yıllar Proje Sayısı Ortalama Proje Bedeli Tablosu Ülke Sayısı Top. Proje Bedeli ($) Ort. Proje Bedeli ($) 2002 127 32 2.437.976.735 19.196.667 2003 280 34 4.157.428.530 14.847.959 2004 406 35 10.626.228.189 26.172.976 2005 401 31 11.272.601.361 28.111.225 2006 509 32 20.466.036.122 40.208.322 2007 546 43 24.548.534.072 44.960.685 2008 567 39 23.713.043.295 41.821.946 2009 436 42 21.478.484.171 49.262.578 2010 324 34 15.167.100.219 46.812.038 Tablo 1: Ortalama Proje Bedeli d. Projelerin Bölgelere ve Ülkelere Göre Dağılımı Türk müteahhitleri, özellikle Bağımsız Devletler Topluluğunda, daha sonra Orta Doğu ve Afrika da büyük projelere başarıyla imza atmaktadır. Avrupa da İrlanda haricinde Batı Avrupa bölgesinde nispeten daha az iş yapılmış olup, müteahhitlik hizmetleri yoğunlukla Balkan ülkelerinde gerçekleştirilmektedir. Bu ülkelerin başında Romanya, Bulgaristan ve Makedonya gelmektedir. Bugüne kadar üstlenilen projelerin bölgesel dağılımı aşağıdaki gibidir; 2
Bölge Dağılım (%) Toplam Proje Bedeli (Milyar Dolar) BDT 43,60% 77,7 Ortadoğu 24,10% 42,9 Afrika 21,10% 37,6 Avrupa ve Amerika 8,40% 15,1 Asya Pasifik 2,80% 4,9 Toplam 100% 178,2 Üstlenilen Projelerin Bölgesel Dağılımı (%) Avrupa Afrika Orta Doğu BDT Toplam 2010 2009 2008 2007 2006 2005 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 Şekil 3 : Projelerin Bölgesel Dağılımı 2008 yılından bu yana etkili olan küresel finansal krizden yurt dışı müteahhitlik hizmetleri sektörü de olumsuz yönde etkilenmiştir. 1972-2010 yılları arasında yurt dışı müteahhitlik firmalarımızca üstlenilen projelerin ülkelere göre dağılımında, Rusya ve Libya lider konumdadır. Ülkeler Toplam Proje Bedeli (Dolar) Pay (%) Rusya 33.044.275.824 18,5% Libya 26.326.624.319 14,8% Türkmenistan 19.733.525.233 11,1% Kazakistan 12.960.546.404 7,3% Irak 9.211.419.715 5,2% S.Arabistan 8.118.301.201 4,6% BAE 7.296.842.618 4,1% Katar 7.277.513.766 4,1% Romanya 6.103.597.305 3,4% Cezayir 5.194.318.843 2,9% Azerbaycan 4.432.752.155 2,5% Diğer Ülkeler 38.615.104.526 21,5% TOPLAM 178.314.821.909 Dolar Tablo 2 : Ülkelere Göre Toplam Proje Bedelleri 3
Türk Müteahhitlerinin Yurtdışında Üstlendikleri Projelerin Bölgelere Göre Dağılımı Bölge / Ülke 2010 ARALIK AYI BAŞINA KADAR ÜSTLENDİKLERİ PROJELERİN DAĞILIMI Proje Sayısı Toplam Proje Bedeli ($) Pay 01.01.2010 01.12.2010 ARASINDA ÜSTLENDİKLERİ PROJELERİN DAĞILIMI Proje Sayısı Toplam Proje Bedeli ($) Pay 2009 YILINDA ÜSTLENDİKLERİ PROJELERİN DAĞILIMI Proje Sayısı Toplam Proje Bedeli ($) Pay 2008 YILINDA ÜSTLENDİKLERİ PROJELERİN DAĞILIMI Proje Sayısı Toplam Proje Bedeli ($) Orta Doğu 1122 42.899.640.100 24,1% 95 4.555.648.424 30,0% 88 6.258.036.736 29,1% 138 6.056.632.432 25,5% Ülkeleri BDT Ülkeleri 2.823 77.766.910.609 43,6% 133 6.436.147.662 42,4% 150 6.008.988.194 28,0% 220 10.651.714.792 44,9% Afrika Ülkeleri 813 37.656.072.883 21,1% 59 2.924.381.076 19,3% 118 7.305.192.891 34,0% 94 5.275.388.611 22,2% Asya Ülkeleri 404 4.931.993.853 2,8% 26 140.644.679 0,9% 47 628.281.587 2,9% 47 486.598.446 2,1% Avrupa Ülkeleri 433 14.144.654.554 7,9% 11 1.110.278.378 7,3% 32 1.270.746.163 5,9% 66 1.242.255.934 5,2% Diğer Ülkeler 35 915.549.908 0,5% 0-0,0% 1 7.238.599 0,0% 2 453.080 0,0% Genel Toplam 5.630 178.314.821.909 100% 324 15.167.100.219 100% 436 21.478.484.171 100% 567 23.713.043.295 100% Bölge / Ülke 2007 YILINDA ÜSTLENDİKLERİ PROJELERİN DAĞILIMI Proje Sayısı Toplam Proje Bedeli ($) Pay 2006 YILINDA ÜSTLENDİKLERİ PROJELERİN DAĞILIMI Proje Sayısı Toplam Proje Bedeli ($) Pay 2005 YILINDA ÜSTLENDİKLERİ PROJELERİN DAĞILIMI Proje Sayısı Toplam Proje Bedeli ($) Pay 4 Pay 2004 YILINDA ÜSTLENDİKLERİ PROJELERİN DAĞILIMI Proje Sayısı Toplam Proje Bedeli ($) Orta Doğu 89 5.906.636.439 24,1% 114 6.780.093.542 33,1% 154 3.732.747.269 144 2.614.009.421 Ülkeleri 33,1% 24,6% BDT Ülkeleri 266 10.219.317.548 41,6% 251 9.330.821.733 45,6% 128 5.607.825.737 49,7% 146 2.281.421.933 21,5% Afrika Ülkeleri 84 6.709.615.642 27,3% 67 2.839.112.458 13,9% 41 834.146.896 7,4% 38 1.192.342.806 11,2% Asya Ülkeleri 43 326.221.142 1,3% 54 418.550.287 2,0% 62 574.351.896 5,1% 63 600.387.260 5,7% Avrupa 61 1.276.368.077 5,2% 16 1.003.817.813 4,9% 12 475.111.684 13 3.933.981.686 Ülkeleri 4,2% 37,0% Diğer Ülkeler 4 110.375.225 0,4% 17 752.985.917 3,7% 4 48.417.880 0,4% 2 4.085.083 0,0% Genel Toplam 547 24.548.534.072 100% 509 20.466.036.122 100% 401 11.272.601.361 100,0% 406 10.626.228.189 100,0% Tablo 3 : Projelerin Bölgelere ve Yıllara Göre Dağılımı Pay
II. İNŞAAT MALZEMELERİ SEKTÖRÜ a. Sektöre Genel Bakış 2008 global krizi sonrası daha kesin bir şekilde gözükmüştür ki, gelişmekte olan ülkeler gerek değerli yer altı kaynakları gerek son 10 yılda hızla artan ihracata dayalı büyüme modellerinin meyvelerini topladıkları gibi yakın gelecekte iç pazarlarında yatırımlara hız vererek büyümeyi ihracat kadar iç pazar dinamizmi ile de sürdüreceklerdir. İnşaat sektör büyüme beklentileri, yeni inşaat, yenileme pazarı ve bu sırada kullanılan inşaat malzemelerini ve hizmetleri kapsamakta, Türkiye 2009-14 arası dönemde %8,5 büyüme beklentisi ile en hızlı büyüyecek pazarlar arasında yer almaktadır. Dünya İnşaat Sektörü Büyüme Beklentisi, 2009-2014 Şekil 4 : Dünya İnşaat Sektörü Büyüme Beklentisi 5
b. Türkiye İhracatı 2000 ve 2001 yıllarında Türkiye de yaşanan ekonomik krizler sonucu iç piyasada talebin azalması ile inşaat malzemesi sektörü ihracata çok daha fazla ağırlık vermeye başlamıştır. Kriz sonrası ekonominin toparlanmaya başlaması ile 2002 yılından itibaren sektör ihracatı yükselme eğilimine girmiştir. 2002 yılında 4,1 milyar dolar olan inşaat malzemeleri ihracatı, yılda ortalama % 34 oranında artarak 2008 yılında 23,5 milyar dolara ulaşmıştır. 2009 yılında ise ekonomik krizin de etkisiyle inşaat malzemeleri ihracatımız bir önceki yıla oranla yaklaşık % 33 oranında azalarak 15,7 milyar dolara gerilemiştir. Aynı dönem zarfında, dünya toplam inşaat malzemeleri ihracatı ise %115 artarak 2001 yılında 218 milyar dolardan 2009 da yaklaşık 470 milyar dolara ulaşmıştır. Bu sürede, ilk on ihracatçı ülkenin ihracat rakamları incelendiğinde tüm ülkelerin dünya ihracatı içerisindeki payı azalırken, Türkiye 21. sıradan 8. sıraya yükselmiştir. Ancak, Çin aynı sürede 5. sıradan 1. sıraya çıkmış, inşaat malzemeleri ihracatındaki payını da yaklaşık üç katına çıkarmayı başarmıştır. Türkiye İnşaat Malzemeleri Sektörü, 2023 yılında Türkiye nin hedeflediği toplam 500 milyar dolar ihracat hedefi kapsamında kendisine 100 milyar dolarlık bir hedef belirlemiştir. İnşaat malzemelerine ek olarak, Türk müteahhitlerinin aynı tarih itibariyle yurt dışında iş yapma hedefi de yine 100 milyar dolar düzeyindedir. Sektör ihracatında demir-çelik ürünleri yaklaşık 8,1 milyar dolarlık değeriyle en büyük grubu oluşturmaktadır. Bu grup içinde en çok ihraç edilen ürünler demir-çelik çubuk, profil ve teller (4,9 milyar dolar) ile demir-çelik borulardır (1,5 milyar dolar). İkinci sırada ise 1,2 milyar dolar ile çimento gelmektedir. Plastik inşaat malzemeleri grubu ise 924 milyon dolarlık ihracatı ile üçüncü büyük gruptur. İnşaat malzemeleri 2009 yılında 196 ülkeye ihraç edilmiş olup başlıca pazarlar Irak, Mısır, Libya, BAE ve Cezayir dir. c. Türkiye İthalatı 2007 yılında 7,1 milyar dolar olan inşaat malzemeleri ithalatı 2008 yılında % 5 oranında artarak 7,5 milyar dolara ulaşmıştır. 2009 yılında ise % 29 oranında azalarak 5,3 milyar dolara gerilemiştir. Sektörün 2009 yılı ithalatında demir-çelik ürünler 1,2 milyar dolarlık değeriyle en büyük grubu oluşturmaktadır. Isıtma ve soğutma cihazları 861 milyon dolar ile ikinci, elektrik malzemeleri 671 milyon dolar ile üçüncü büyük gruptur. 2008 yılında 136 ülkeden inşaat malzemeleri ithal edilmiş olup ithalat yapılan başlıca ülkeler Çin, Almanya, İtalya, Fransa ve İspanya dır. 6
Türkiye'nin İnşaat Malzemeleri İhracatı (1000 $) Ürünler 2007 2008 2009 Demir-Çelik Çubuk, Profil ve Teller, Çivi, Somun, Sıhhi Gereçler, Tuvalet Eşyası Aksamı Demir-Çelik Boru ve Bağlantı Parçaları 5.711.072 10.340.376 4.937.502 1.391.764 2.022.068 1.524.316 Çimento 580.820 1.132.140 1.199.608 Demir-Çelikten Diğer İnşaat Aksamı Plastik İnşaat Malzemeleri 844.194 1.216.413 989.961 720.001 990.924 924.306 Yalıtımlı Kablolar 999.681 1.197.746 859.164 İşlenmiş Taşlar (Mermer, Granit) Alüminyumdan İnşaat Malzemeleri ve İnşaat Aksamı Isıtma ve Soğutma Cihazları 874.235 939.210 742.305 735.757 837.071 651.437 456.695 685.850 558.873 Seramik Kaplamalar 475.583 517.116 390.833 Demir-Çelik Radyatörler 458.922 492.958 381.676 Kilitler ve Donanım Eşyası 374.302 451.546 336.545 Elektrik Malzemeleri 526.092 436.426 329.839 Ağaçtan İnşaat Malzemeleri 262.982 313.354 326.878 Boyalar ve Vernikler 201.437 251.667 249.212 Prefabrik Yapılar 209.892 278.814 196.542 Aydınlatma Cihazları 192.336 225.210 193.978 Musluklar ve Vanalar 153.694 198.018 186.223 Demir-Çelik Vida Cıvata vb. 167.686 218.505 159.238 Seramik Sağlık Gereçleri 198.889 176.516 139.037 2009 Yılında İhracat Yapılan Ülkeler ve Payları (%) Mısır (20), BAE (14), Irak (9), Libya (6), Yemen (5) Cezayir (25), Irak (9), ABD (6), İngiltere (4), Macaristan (3) Irak (24), Suriye (13), İtalya (8), Mısır (6), Libya (5) Irak (17), Türkmenistan (10), Libya (9), Cezayir (4), Azerbaycan (4) Libya (17), Irak (10), Rusya Federasyonu (9), Azerbaycan (5), Kazakistan (4) İngiltere (19), Irak (14), İsrail (5), Libya (4), BAE (4) ABD (27), İngiltere (6), Sudi Arabistan (5), Libya (5), Kanada (4) Almanya (21), Irak (10), Bulgaristan (6), Libya (4), Türkmenistan (4) Irak (8), İngiltere (8), İspanya (5), Almanya (4), Libya (4) Almanya (13), İsrail (12), İngiltere (10), Kanada (6), Azerbaycan (5) İngiltere (32), Romanya (9), Yunanistan (6), Almanya (5), Ukrayna (5) Romanya (9), Rusya (8), Almanya (7), İran (6), Irak (4) İtalya (17), Almanya (10), Rusya (9), Irak (4), Ukrayna (4) İran (38), Irak (8), Azerbaycan (6), Libya (5), Türkmenistan (5) Irak (12), Azerbaycan (9), İran (7), Türkmenistan (7), Gürcistan (6) BAE (19), Libya (17), Irak (11), Cezayir (11), Afganistan (10) Azerbaycan (7), Türkmenistan (7), Irak (6), Almanya (6), Libya (6) Almanya (11), Irak (8), Libya (7), Rusya (7), Mısır (5) Almanya (24), Türkmenistan (7), Fransa (5), Irak (4), Sovak Cumhuriyeti (4) Almanya (15), İngiltere (13), Fransa (9), İtalya (8), İspanya (4) 7
Asfalt, Alçı, Çimento ve Betondan Eşya Düz Cam, yalıtım camı, cam tuğla 93.620 130.548 109.834 74.836 126.062 93.102 Cam Yünü 83.486 94.008 76.677 Alçı 65.921 84.298 67.261 Demir-Çelik Sağlık Gereçleri Alüminyum Sağlık Gereçleri 92.975 96.479 62.204 58.881 50.895 53.717 Asansörler ve Liftler 15.873 19.131 19.113 Mineral Yünler 17.470 15.268 16.329 Duvar Kâğıtları 3.688 6.410 9.207 Tuğlalar, Karolar, Kiremitler Toplam 10.730 10.890 6.790 16.053.507 23.556.554 15.791.720 Azerbaycan (10), Türkmenistan (8), Irak (7), Libya (7) Gürcistan (6) Mısır (7), Azerbaycan (7), Libya (6), Irak (6), Romanya (5) Almanya (13), İtalya (11), İran (6), Fransa (5), Türkmenistan (5) Rusya Federasyonu (17), Ukrayna (14), Türkmenistan (13), Azerbaycan (10), Bulgaristan (7) Rusya (16), Irak (8), Polonya (6), Romanya (6), Ukrayna (6) ABD (13), Irak (13), Azerbaycan (8), Almanya (8), Fransa (4) İrlanda (20), Irak (9), Rusya (7), Azerbaycan (7), İran (5) Irak (13), Türkmenistan (11), Libya (10), Yunanistan (7), Mısır (7) İran (55), Azerbaycan (8), Mısır (7), Irak (5), Libya (4) İngiltere (28), Azerbaycan (15), KKTC(11), İran (8), Libya (8) Irak (10), Mısır (7), Libya (5), BAE (5), Cezayir (4) Tablo 4: Türkiye' nin İnşaat Malzemeleri İhracatı 8
Türkiye'nin İnşaat Malzemeleri İthalatı (1000 $) Ürünler 2007 2008 2009 2009 Yılında İthalat Yapılan Ülkeler ve Payları (%) Isıtma ve Soğutma Cihazları Elektrik Malzemeleri Demir-Çelik Boru ve Bağlantı Parçaları Boyalar ve Vernikler Musluklar ve Vanalar Demir-Çelik Vida Cıvata vb. 880.181 1.028.088 861.658 907.882 889.047 671.627 699.736 729.795 482.677 452.788 500.713 382.145 419.581 445.137 350.640 399.945 466.680 340.485 Çin (25), Güney Kore (11), İtalya (9), Almanya (9), Tayland (5) Almanya (23), Fransa (12), Çin (12), İtalya (12), ABD (4) Çin (18), İtalya (17), Almanya (12), Rusya (5), ABD (4) Almanya (24), İtalya (17), Fransa (12), Belçika (7), İngiltere (6) Çin (21), İtalya (20), Almanya (15), Fransa (6), ABD (5) Çin (26), Fransa (16), Almanya (15), İtalya (8), Japonya (6) Kilitler ve Donanım Eşyası 445.720 498.422 335.077 Almanya (18), İtalya (15), Fransa (12), Çin (12), Çek Cumhuriyeti (7) Demir-Çelik Çubuk, Profil ve Teller, Çivi, Somun, Sıhhi Gereçler, Tuvalet Eşyası Aksamı Ağaçtan İnşaat Malzemeleri Plastik İnşaat Malzemeleri Yalıtımlı Kablolar Aydınlatma Cihazları İşlenmiş Taşlar (Mermer, Granit) 592.596 510.068 259.534 495.568 461.959 253.060 272.822 311.976 243.281 282.539 292.208 202.254 252.857 302.558 198.828 128.349 145.527 139.139 İspanya (25), İtalya (12), Güney Kore (10), Romanya (8), Almanya (7) Almanya (26), Romanya (21), Rusya (11), İsviçre (5), Brezilya (4) Almanya (18), Fransa (16), Çin (11), İtalya (9), Yunanistan (4) Çin (32), Almanya (13), Fransa (4), İtalya (3), İngiltere (3) Çin (58), Almanya (9), İtalya (8), Fransa (3), İspanya (2) Çin (41), Hindistan (36), İspanya (12), İtalya (4), Brezilya (1) Demir-Çelikten Diğer İnşaat Aksamı 143.996 215.770 119.015 Almanya (20), Çin (19), İtalya (15), Çek Cumhuriyeti (4), İspanya (2) Düz Cam, yalıtım camı, cam tuğla 190.415 133.114 97.840 Belçika (20), Romanya (16), İsrail (8), ABD (8), Çin (6) Cam Yünü 107.411 120.288 96.484 Çin (45), Almanya (8), İtalya (8), Fransa (7), Çek Cumhuriyeti (7) 9
Alüminyumdan İnşaat Malzemeleri ve İnşaat Aksamı Asansörler ve Liftler Seramik Kaplamalar Asfalt, Alçı, Çimento ve Betondan Eşya 89.888 101.302 55.789 59.243 60.840 45.235 63.712 67.307 42.482 36.327 42.489 36.077 Almanya (34), Yunanistan (9), Çin (8). İtalya (7), Hollanda (6) Çin (37), Fransa (17), İtalya (16), İspanya (9), Almanya (7) Çin (44), İspanya (20), İtalya (19), İrlanda (4), Vietnam (3) İtalya (18), İspanya (15), Çin (12), Fransa (12), Belçika (10) Mineral Yünler 41.912 48.582 32.016 Almanya (28), Çin (18), Danimarka (7), Macaristan (6), Slovenya (5) Prefabrik Yapılar 25.785 35.422 23.180 İspanya (27), Hollanda (22), Fransa (16), Norveç (9), ABD (4) Duvar Kağıtları 13.665 19.331 19.494 Demir-Çelik Radyatörler 17.969 17.339 15.503 Almanya (34), Güney Kore (18), İtalya (10), Çin (8), Belçika (6) İtalya (30), Almanya (27), İngiltere (13), İspanya (8), Çin (2) Alüminyum Sağlık Gereçleri 13.474 19.056 13.466 Fransa (32), Çin (29), İtalya (23), İngiltere (4), Mısır (2) Demir-Çelik Sağlık Gereçleri 14.139 13.520 9.917 İtalya (40), Almanya (15), Çin (14), Tayland (6), İspanya (5) Seramik Sağlık Gereçleri 8.626 9.402 6.361 Almanya (26), İtalya (14), Çin (12), Mısır (3), Romanya (3) Çimento 94.145 36.657 6.041 Alçı 4.405 5.478 4.597 Fransa (30), İngiltere (22), Çin (16), Hollanda (6), Romanya (4) KKTC (42), Yunanistan (35), Almanya (13), İngiltere (4), Hindistan (1) Tuğlalar, Karolar, Kiremitler 2.482 2.105 1.217 Almanya (77), Fransa (7), Yunanistan (4), İtalya (3), Türkmenistan (2) Toplam 7.158.173 7.530.195 5.345.135 Tablo 5: Türkiye' nin İnşaat Malzemeleri İthalatı Çin (19), Almanya (15), İtalya (11), Fransa (7), İspanya (4) 10
d. Potansiyel Pazarlarımız Bulgaristan Demir Çelikten İnşaat Malzemeleri: Bulgaristan ın demir çelikten inşaat aksamı ithalatı ağırlıklı olarak Türkiye ve AB ülkelerinden yapılmaktadır. Yunanistan ithalatta %19 payla 1. sıradadır. Yunanistan ı, Türkiye, Almanya, İtalya ve Avusturya takip etmektedir. Demir-çelik çubuk ithalatında ise, Türkiye 1. sıradadır. İran ITC-Trademap verilerine göre; İran ın 2008 yılı adi metallerden donanım, tertibat vb. eşya ithalatı 75 milyon $ olmuştur. Bu grup mobilya, kapı, merdiven, pencere, karoseri, bavul vs. ürünler için menteşeler, küçük tekerlekler, otomatik kapı tertibatı gibi ürünlerden oluşmaktadır. İthalat yapılan başlıca ülkeler Çin (22 milyon $), İtalya (18 milyon $), Türkiye (14 milyon $), BAE (8 milyon $) ve Almanya (4 milyon $) dir. Üçüncü sırada yer alan Türkiye nin payı %20 dir. 2004-2008 döneminde İran ın adi metallerden donanım, tertibat vb. eşya ithalatı yıllık %41 oranında artmışken Türkiye nin aynı dönem İran a ihracatı % 40 oranında yükselme göstermiştir. 2009 yılında İran a ihracat % 5 artışla 16 milyon dolar olmuştur. Dolayısı ile adi metallerden donanım, tertibat vb. eşyada İran gelişen bir pazar olup Türkiye de bu pazardaki payını sürekli korumuştur. Adi metallerden donanım, tertibat vb. eşya ihracatı yapan firmalarımızın İran pazarındaki paylarını artırma potansiyeli olduğu görülmektedir. Fas Fas inşaat sektörü son yıllarda önemli ölçüde büyüme kaydetmiştir. Devletin konut sektörü, yol yapımı, havaalanının genişletilmesi, Tanger Med Limanı na üçüncü konteynır terminalinin yapılması, yeni hastane ve okul yapımları ve turizm alanındaki projeleri sektöre ivme kazandırmaktadır. İnşaat ve taahhüt sektörü ülke ekonomisinde GSYİH katkısı ve istihdam içindeki payı dikkate alındığında önemli bir sektör konumundadır. Sektör büyüklüğü ülkede üretilen toplam katma değerin %7 sine denk gelen 35 milyar Dirhamlık (yaklaşık 3,5 milyar Euro) bir iş hacmine ulaşmıştır. Bu alanda faaliyet gösteren 5.000 firmanın %35 i Kazablanka, Rabat ve Kenitra şehirlerinde yoğunlaşmış olup, yüzde 15 lik kısmı da Fes ve Meknes şehirlerinde yerleşiktir. Dolayısıyla bu beş şehir sektördeki kuruluşların yarıya yakınını barındırmaktadır. İnşaat sektörü son yıllarda, barajlar/enerji santralleri, yollar, sosyal konut projeleri, turizm yatırımları, limanlar gibi büyük ölçekli alt yapı projelerinin olumlu etkisi ile önemli bir gelişme kaydetmiştir. Çimento fabrikalarındaki kapasiteler dahil olmak üzere ülkede yapı inşaat malzemeleri üretiminde yaşanan artış da gelişmede etkin bir rol oynamıştır. Önümüzdeki döneme yönelik olumlu beklentiler nedeniyle ülkenin -Lafarge Maroc, Ciments du Maroc ve Holchim Maroc gibi- önemli ve yabancı sermaye katkılı büyük çimento şirketlerinin tamamı kapasite artırım kararları almışlardır. Pazar lideri olan Lafarge Maroc un tek başına 2007-2012 dönemi için 5-7 milyar Dirhem (500-700 milyon Euro) yatırım planı bulunmaktadır. Devletin, düşük ücretli konut yapımı çabalarına rağmen yıllık ucuz konut inşaası 80-90 bin konut olarak gerçekleşmektedir. Nüfus artışı ve şehirleşme dolayısıyla artan konut talebinin karşılanabilmesi için yıllık konut üretiminin 158 bin civarında olması gerektiği belirtilmektedir. Diğer taraftan Eğitim Bakanlığı 2009-2012 eylem planı çerçevesinde 4,774 adet yeni okulun yapımı için ihaleye çıkılacağını duyurmuştur. 11
Turizm projeleri de inşaat sektöründeki gelişmede önemli rol oynamaktadır. Plan Azur (toplam 6 milyar Dolar), Gulf Finance House beach resorts (1,4 milyar Dolar), Tanger şehrindeki Qatari Diar residential and tourist complex (660 milyon Dolar) ve Rabat Bouregreg projesi (toplam 4 milyar Dolar) gibi büyük ölçekli turizm yatırım planları başta Körfez ülkeleri sermayesi olmak üzere uluslararası inşaat ve yatırım firmalarının ülkeye ilgisinin artmasına neden olmaktadır. Ancak ülkedeki büyük konut ve yerleşim bölgesi projelerinin en önemli yatırımcısı olan Körfez Ülkeleri piyasalarında ekonomik alanda yaşanan gelişmeler bu projelerin geleceği konusunda tereddütler yaşanmasına neden olmaktadır. Suriye Çimento : Suriye 2008 yılında 149 milyon dolar değerinde çimento ithal etmiştir. Suriye nin en fazla çimento ithal ettiği başlıca ülkeler Türkiye (%77), Mısır (%16) ve Ürdün (%6) dür. Türkiye Suriye ye 2009 yılında 165 milyon dolar değerinde çimento ihracatı gerçekleştirmiştir. 2009 yılı Şubat ayında Suriye, depolarında fazla çimento bulunduğunu gerekçe göstererek, Türkiye den çimento ithalatını durdurma kararı almıştır. Suriye 4 ay süreyle Türkiye nin çimento ihracatına ambargo uyguladıktan sonra ambargo kaldırılmış ve Türkiye Suriye`ye çimento ihraç etmeye devam etmiştir. Suriye nin senelik çimento ihtiyacı 7 milyon ton civarındadır. Suriye deki çimento üretimi ise 5 milyon tondur. Yerli üretimle karşılanamayan çimento talebi, ithalat ile karşılanmaktadır. Suriye çimento pazarında yaşanmakta olan en dikkat çekici gelişme, Suriye de Egypt s Orascom Construction Industries (OCI) ve Mas Economic Group firmalarının ortaklaşa çimento üretim tesisi kurma planlarıdır. Söz konusu yatırımın 440 milyon dolara mal olacağı tahmin edilmektedir. Tesisin çimento üretim kapasitesi, daha sonra 3 milyon tona arttırılma opsiyonuyla, senede 2 milyon ton olacaktır. Plastik İnşaat Malzemeleri : Başta plastik boru, hortum ve bağlantı parçaları olmak üzere Suriye nin plastik inşaat malzemeleri ithalatı 2008 yılında önemli şekilde artış göstermiştir. Plastik inşaat malzemeleri ithalatı 11,5 milyondan 39 milyon dolara yükselmiş, bunun yüzde 75 lik bölümünü oluşturan plastik boru ithalatı da 11 milyondan 30 milyon dolara çıkmıştır. Plastik borularda Türkiye, Suriye ithalatının %67 sini karşılamaktadır. Türkiye yi, %13 ile Almanya, %8 ile Çin ve %7 ile İtalya izlemektedir. Suriye nin büyük alt yapı ve sulama projelerine devam ettiği takdirde ülkenin özellikle plastik boru üreticilerimiz için önemli bir pazar olduğu düşünülmektedir. Benin Çimento : Onigbolo daki çimento fabrikası ülkedeki en önemli sanayi tesislerinden birisidir. Benin de çimento üretimi inşaat sektöründeki gelişmelere paralel olarak artmaktadır. Bununla birlikte ülkede çimento üretimi talebi karşılamaktan uzaktır. Benin in yıllık çimento ithalatı 18 milyon dolar civarındadır. İthalatın yapıldığı belli başlı ülkeler içinde sırasıyla Japonya, Güney Kore, Türkiye, Yunanistan ve Çin yer almaktadır. Ülkemizin pazar payı % 17 civarında olup, bu pazardaki payımızı artırmamız imkan dahilinde görülmektedir. 12
İtalya İnşaat sektörü İtalyan ekonomisinin temel sektörlerinden biridir. 2007 verilerine göre GSYİH nin % 11 ini ve toplam istihdamın % 8,5 ini oluşturmaktadır. 1998-2007 döneminde yıllık ortalama % 30 oranında büyüme oranı yakalamıştır. Bu oran ülke GSYİH si büyüme oranının iki katıdır. İtalyan inşaat sektörünün % 61 ini konut amaçlı olmayan inşaatlar oluşturmaktadır. İtalya, Avrupa inşaat sektörünün % 10 unu oluşturmaktadır. Milano da düzenlenecek olan 2015 Expo fuarının bölgede 3,2 milyar avroluk yatırımın yapılacağı geniş çaplı bir inşaat faaliyetine yol açması ve projelerin 2014 Eylül ayında bitirilmesi beklenmektedir. Söz konusu fuarı 21 milyon kişinin ziyaret edeceği tahmin edilmektedir. İspanya Çimento : İspanya Avrupa da en fazla çimento tüketen ülkedir. Çimento tüketimi inşaat sektörünün gelişimi ile doğru orantılıdır. İspanya çimento sektörü 2008 yılı verilerine göre 52 milyon ton kapasiteye sahiptir. International Cement Review verilerine göre aynı yıl 42 milyon ton üretim yapılmış olup, 42,66 milyon ton tüketim gerçekleşmiştir. 2,20 milyon ton ihracat yapılırken, 7,66 milyon ton ithalat gerçekleştirilmiştir. Ülke ithalatında Çin, Portekiz, ve İtalya dan sonra Türkiye gelmektedir. Ekonomik kriz ve ülkede artan işsizlik nedeniyle inşaat sektöründeki daralmanın devam etmesi ve toparlanmanın birkaç yıl sürmesi öngörülmektedir. İspanyol çimento sektöründe CEMEX liderdir. Felix Santos Ortega, Tucana adıyla yeni bir firma kurmuştur ve bu firma Albentosa da yeni bir çimento fabrikası inşa etmektedir. Bu fabrikanın 2013 yılında bitmesi, yıllık 12 milyon ton kapasitede olması ve 390 kişinin çalışması planlanmaktadır. Pakistan Demir Çelikten İnşaat Malzemeleri : World Steel Association dan alınan verilere göre; Pakistan 2007 yılında 1milyon 90 bin ton ham çelik üretimi gerçekleştirmiştir. 2007 yılında 1,8 milyon ton mamul ve yarı mamul demir çelik ithal etmiştir. Yapılan ithalatın 1,3 milyon tonu yassı ürünler, 244 bin tonu ise uzun ürünlerdir. Pakistan ın 2007 yılı çelik tüketimi yaklaşık 3 milyon tondur. Kişi başına ham çelik tüketimi 18,6 kg olarak gerçekleşmiştir. Pakistan ın tek entegre demir çelik üretim tesisinin (Pakistan Steel Mills Corporation (PSMC) yıllık üretim kapasitesi 1,1 milyon ton olup yakında kapasitenin yaklaşık 3 milyon tona çıkarılması planlanmaktadır. Tesis ülkenin çelik ihtiyacını henüz karşılayamamaktadır. Ülkenin çelik kütük ve çelik hurda ihtiyacı ithalat ile temin edilmektedir. Pakistan 2008 yılında toplam 116 milyon $ değerinde demir çelik inşaat malzemesi ithalatı gerçekleştirmiştir. Pakistan ın demir çelik inşaat malzemeleri ithalatında, 73 milyon $ ile demir çelikten inşaat aksamı ilk sırada yer almaktadır. Ardından 43 milyon $ ile inşaat demiri gelmektedir. Pakistan ın 2008 yılında 73 milyon $ değerinde demir çelik inşaat aksamı ithalatının yaklaşık yarısı Çin den yapılmaktadır. Onu ABD, Mısır ve Japonya izlemektedir. Altıncı sırada yer alan Türkiye nin payı % 5 dir. 2004-2008 döneminde Türkiye nin Pakistan a demir çelik inşaat aksamı ihracatı yıllık ortalama % 22 oranında gerilemiştir. 2004-2008 döneminde Pakistan ın demir 13
çelik inşaat aksamı ithalatında ise yıllık ortalama artış oranı % 40 olmuştur. Demir çelik inşaat aksamı açısından Pakistan gelişen bir pazardır. Türkiye nin ise pazardaki payında son yıllarda gerileme görülmektedir. Bu gerilemede fiyat değişimlerinin etkili olduğu tahmin edilmektedir. 2008 yılında Pakistan 43 milyon $ değerinde inşaat demiri ithal etmiştir. Başlıca ithalat yaptığı ülkeler Çin (22 milyon $), Ukrayna (16 milyon $)dır. Onu Avusturya, ABD ve Almanya izlemektedir. 2009 yılında Türkiye nin demir /çelikten inşaat ve aksamı ihracatı %50 azalarak 1,4 milyon dolara; demir/çelik çubuklar (sıcak haddeli, dövülmüş, burulmuş, çekilmiş) ihracatı %186 artarak 3,6 milyon dolara yükselmiştir. Pakistan inşaat demirinde gelişen bir pazardır. Türkiye ise inşaat demirinde dünyanın en büyük ihracatçısıdır. Türk inşaat demiri ihracatçılarımızın Pakistan pazarına gerekli ilgi ve gayreti göstermeleri halinde pazardan rahatlıkla büyük bir pay alacakları düşünülmektedir. Pakistan demir çelik inşaat aksamı ve inşaat demiri için gelişmekte olan bir pazardır. Türkiye nin Pakistan demir çelik inşaat aksamı pazarındaki payı % 5 idi. Ancak son iki yılda inşaat demiri ihracatı gerçekleşmemiştir. Türkiye, Pakistan ın inşaat demiri ve inşaat aksamı pazarından yüksek oranda pay alacak potansiyele sahiptir. Bu yönde ülkede yapılacak fuar katılımı, tanıtım, pazarlama ve ticaret heyeti faaliyetlerinin faydalı olacağı düşünülmektedir. Prefabrik Yapılar : Pakistan ın ithalatı Prefabrik yapılarda 2008 verileri ile 48 milyon dolardır. Türkiye nin kendi dış ticaret verilerine göre pazardan aldığı pay %2 düzeyinde, Pakistan kaynaklarına göre ise %5,3 düzeyindedir. Pakistan kaynaklı verilere göre Birleşik Arap Emirlikleri %39,3 gibi yüksek bir oranla en büyük ihracatçı ülke konumundadır. S. Arabistan %14,9 luk payla ikinci Çin %12,4 lük oranla üçüncü sıradadır. ABD (%10,6) ve Türkiye (%5,3) de önemli ihracatçı ülkeler konumundadır. Sektördeki Türkiye nin toplam ihracatı 2009 yılında %272 gibi büyük bir artış göstererek 4,1 milyon dolara yükselmiştir. BAE nin bir serbest bölge ve transit ülke olan yapısı çerçevesinde firmalarımız bu ülkedeki serbest bölgelerde yatırım yaparak BAE üzerinden Pakistan a ihracatını artırabilir. Türkiye nin BAE ye ihracatının 30 milyon dolar civarında olduğu ve pazarda ikinci sırada yer aldığı düşünülürse, BAE nin Pakistan ve bölgedeki diğer ülkeler için aracı bir ticaret üssü olarak da etkin bir şekilde kullanılmasının önemli olduğu değerlendirilmektedir. Hindistan Ateşe Dayanıklı Çimentolar, Harçlar : 2008 yılında Hindistan 51 milyon dolarlık refrakter çimento ithalatı yapmıştır. Hindistan ın dünya ithalatındaki payı %2,4 tür. 2007-2008 döneminde Hindistan ın ithalatı %54 oranında artarken aynı dönemde Türkiye den yapılan ihracat %63 oranında artmıştır. 2008 yılında Hindistan ın refrakter çimento ithal ettiği başlıca ülkeler Avusturya, Çin, İtalya ve ABD olmuştur. Türkiye bu sıralamada %7,6 lık pazar payı ile beşinci sırada yer almıştır. 2008 yılında Türkiye nin Hindistan a refrakter çimento ihracatı 3 milyon dolar olurken; 2009 yılında ihracat bir önceki yılın aynı dönemine göre artmıştır. 14
Rusya Federasyonu Çimento : Dünya çimento ithalatında % 1,08 paya sahip olan Rusya, 2009 yılında 113 milyon dolar değerindeki çimento ithalatının % 36 sını Türkiye den yapmıştır. Türkiye yi Çin, Litvanya, Almanya ve Estonya izlemektedir. 2008-2009 döneminde Rusya nın çimento ithalatı %88 oranında azalmıştır. Aynı dönem Türkiye nin Rusya ya çimento ihracatı yıllık ortalama %91 oranında azalmıştır. İnşaat sektöründeki hareketliliğe paralel olarak Rusya çimento açısından gelişen bir pazardır. Ancak küresel mali kriz inşat sektörünü olumsuz yönde etkilemiş, ülkenin ithalatı daralmıştır. Dünyanın en büyük çimento ihracatçısı olan Türkiye nin ihracattaki bu artış hızını koruması ülkemiz ve bölgedeki inşaat sektörünün dinamizmine bağlıdır. 2010 yılında ülkeye çimento ihracatımızda düşüş devam etmiştir. Ülkeye ihracatımız 2009 yılına göre % 17,5 gerileyerek 22 milyon Dolar tutarında gerçekleşmiştir. Moldova ve Ukrayna dan çimento ithalatına sıfır gümrük uygulanıyor olması nedeniyle bu ülkeler Türkiye ye göre avantajlı konumdadır. Demir Çelik İnşaat ve Aksamı : Rusya dünya demir çelik inşaat aksamı ithalatında % 3 lük bir paya sahiptir. 2008 yılında Rusya yaklaşık 1,3 milyar dolar değerindeki demir çelik inşaat ve aksamı ithalatının yarısından fazlasını Çin, Almanya ve Ukrayna dan gerçekleştirmiştir. Bu ülkeleri Türkiye ve Polonya takip etmektedir. Dördüncü sırada yer alan Türkiye nin pazarda payı % 6 dır. 2004-2008 yılları arasında Rusya nın demir çelik inşaat ve aksamı ithalatı yıllık ortalama %40 oranında artarken aynı dönem Türkiye nin Rusya ya ihracatı yıllık ortalama %42 oranında yükselmiştir. Rakip ülkelerden Çin, Almanya ve Ukrayna nın aynı dönem Rusya ya yıllık ortalama ihracat artış hızları sırasıyla %98, %40 ve %47 dir. Türkiye, Rusya nın demir çelik inşaat ve aksamı ithalatı artış hızının üzerinde ihracat artışı yakalamıştır. Rusya demir çelik inşaat ve aksamında gelişen bir pazar olup, söz konusu ürünler açısından ihracat potansiyeline sahip olan Türkiye nin bu pazarda daha fazla pay elde edebilmesi için Rusya pazarındaki ihracat artış hızını rakip ülkelerin artış hızının üzerine çıkartması gerekmektedir. 2010 yılında ihracatımız bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla yarı yarıya gerileyerek 20 milyon Dolar tutarında gerçekleşmiştir. Demir-Çelik Radyatörler : Demir-çelik radyatörlerde dünya ithalatında yaklaşık %6 payı olan Rusya, 2008 yılında 223 milyon dolar değerindeki demir çelik radyatör ithalatının yaklaşık yarısını Almanya, Çin ve İtalya dan gerçekleştirmiştir. Bu ülkeleri Polonya ve Çek Cumhuriyeti takip etmektedir. Yedinci sırada yer alan Türkiye nin payı %6 dır. 2004-2008 döneminde Rusya nın demir çelik radyatör ithalatı yıllık ortalama %40 oranında artarken aynı dönem Türkiye nin Rusya ya ihracatı yıllık ortalama %27 oranında artış göstermiştir. Dünyanın en büyük demir çelik radyatör ihracatçısı olan Türkiye nin söz konusu dönemde Rusya pazarındaki ihracat artış hızı Almanya (%46), Çin (%225), İtalya (%22), Polonya (%52) ve Çek Cum. (%49) gibi rakip ülkelerin gerisinde kalmıştır. 2010 yılında ülkeye ihracatımızda % 91 artış olup, ihracatımız 8 milyon Dolar seviyesine yükselmiştir. Demir/Çelikten Sağlığı Koruyucu Eşya, Tuvalet Eşyası ve Aksamı : 2009 yılında Rusya, 83 milyon dolar değerinde demir çelik sağlık gereçleri, evyeler, lavabolar vs. ithalatının %37 sini Çin ve % 11 ini Almanya dan yapmıştır. Bu ülkeleri İspanya, Kazakistan ve Türkiye izlemektedir. Sektörde ihracatımızın yaklaşık % 22 si Rusya ya yönelik 15
olmakla birlikte, Türkiye nin pazardaki payı % 7 civarındadır. 2004-2008 yılları arasında Rusya nın demir çelik sağlık gereçleri ithalatı yıllık ortalama %17 oranında artarken aynı dönemde Türkiye nin Rusya ya ihracatı yıllık ortalama %7 oranında artmıştır. Rakip ülkelerden Çin aynı dönemde pazar payını %64, Almanya %24 oranında artırmıştır. Türkiye nin ihracat artışı Rusya pazarındaki talep artışından ve rakip ülkelerin ihracat artışının gerisinde kaldığından Türkiye nin Rusya da pazar payını kaybetme eğilimine girdiği görülmektedir. Halbuki demir çelik sağlık gereçleri ithalatında Rusya gelişen bir pazardır. Üretim ve kapasitesi yeterli olan Türkiye nin Rusya demir çelik sağlık gereçleri pazarında gerekli pazarlama faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi halinde önemli bir tedarikçi olacağı düşünülmektedir. Rusya demir çelik inşaat aksamı, radyatör ve demir çelik sağlık gereçleri ithalatında serbest ticaret anlaşması bulunan ülkeler dışındaki ülkelere %15 oranında vergi uygulamaktadır. Söz konusu ürün grubunda ihracatımız, 2010 yılında yaklaşık % 6 gerileyerek 10 milyon Dolar olmuştur. Plastik İnşaat Malzemeleri : Yukarıda inşaat boyaları sektörü hakkında yapılan açıklamalara paralel olarak Rusya plastik inşaat malzemeleri pazarında da özellikle enerji tasarrufu sağlayan ürünler ön plandadır. Rusya, 2009 yılında 0,8 milyar dolar değerinde plastik inşaat malzemeleri ithal etmiş olup, bu rakamın 409 milyon dolarlık kısmını plastikten hortumlar, borular ve bağlantı elemanlar oluşturmaktadır. Plastik inşaat malzemelerinde ülkemiz Çin ve Almanya dan sonra üçüncü büyük tedarikçi konumundadır. Ülkeye plastik inşaat malzemeleri ihracatımız 2010 yılında 2009 a göre % 24 artarak 107 milyon Dolara yükselmiştir. Prefabrik Yapılar : Söz konusu ürün grubunda dünya ithalatından yaklaşık % 6 pay alan Rusya nın 2008 yılı prefabrik yapılar ithalatı 461 milyon dolar olmuştur. Türkiye nin Rusya ya ihracatı ise 41 milyon dolar olarak gerçekleşmiş ve %16 lık payla Rusya nın ithalatında Türkiye ikinci sırada yer almıştır. Ancak küresel ekonomik daralmanın Rusya nın inşaat sektörüne olan olumsuz etkisi 2009 yılında kendini göstermiştir. Bununla birlikte Rusya söz konusu sektörde Türkiye için önemli bir pazar olup, ihracatımızın % 15 i Rusya ya gerçekleştirilmiştir. Pazarda Almanya %42,8 lik payla en önemli tedarikçi ülkedir. %16 payıyla Rusya pazarında ikinci sırada yer alan Türkiye yi ise Finlandiya (% 9), Kanada (% 5) ve Çin (% 4) takip etmektedir. Rusya nın prefabrik yapı ithalatında Türkiye ve rakip ülkelere uyguladığı gümrük vergisi oranı %5-20 arasında değişmektedir. Brezilya 2009 yılında Brezilya, 58 milyon dolarlık çimento ithalatı yapmıştır. Brezilya nın dünya ithalatındaki payı %0,28 dir. İthalat yapılan ülkeler; Küba, Estonya, Türkiye, Uruguay ve Belçika dır. Türkiye nin Brezilya ya çimento ihracatı 2009 yılında 6,5 milyon dolar olmuştur. İhracat bir önceki yıla göre %57 artış gösterirken; Brezilya nın dünyadan gerçekleştirdiği ithalat %56 artmıştır. Türkiye nin Brezilya ya ihraç ettiği ürünler arasında klinker ilk sırada yer almıştır. Brezilya çimento ithalatında, Türkiye ye %0-4 arasında gümrük vergisi uygulamaktadır. Brezilya inşaat sektörünün yeni alt yapı çalışmaları ve konut ihtiyacı ile hızlanması ve Türkiye nin dünya çimento ihracatındaki yeri düşünüldüğünde Brezilya pazarının Türk firmaları için potansiyel arz etmeye devam edeceği düşünülmektedir. 16
Kazakistan Demir Çelikten İnşaat Malzemeleri : Kazakistan inşaat ve inşaat malzemeleri sektörü ülkenin en canlı sektörlerinden biridir. Tahminlere göre Kazakistan ın toplam inşaat malzemeleri pazarı 1 milyar doların üzerindedir. İnşaat malzemeleri üretimi alanında gelen yabancı sermaye miktarı son derece düşüktür. Devletin inşaat malzemeleri alanındaki en önemli kalkınma önceliği, modern teknoloji ve ekipmana dayalı ithal ikameci bir üretim sisteminin kurulmasıdır. Ancak şu anda Kazakistan inşaat sektörü, inşaat malzemeleri için ithalata bağımlı durumdadır. Kazakistan, inşaat malzemeleri üretimi için yeterli hammaddeye sahiptir. Metalürji ve kimya sanayi atıkları da bu amaçla kullanılabilmektedir. İthal edilen inşaat malzemelerinin ülkede üretilebilmesi için yeni teknoloji ve ekipmana ihtiyaç duyulmaktadır. Bu durum, Kazak hükümetinin de geliştirmek istediği öncelikli sanayi politikaları arasında yer almaktadır. Kazakistan da kullanılan inşaat malzemelerinin % 47 si yerli üretimle karşılanmaktadır. Üretilen başlıca inşaat malzemeleri çimento (1 fabrika mevcut), tuğla, inşaat boyaları (3 fabrika mevcut), ahşap kapı ve çerçeveler, çelik kapılar ve çeşitli çatı malzemeleridir. Diğer tüm ürünler ithal edilmektedir. Başlıca tedarikçi ülkeler Türkiye, Çin ve Almanya dır. Kazakistan da inşaat malzemeleri sanayi uluslararası standartların çok daha gerisindedir. Kazak firmaları ucuz el işçiliği kullanmakta, üstün teknoloji ve katma değerli ürünleri yapamamakta ve bunlardan dolayı da vasat inşaat malzemeleri üretmekte, kalite ve teknoloji açısından rekabetçi olamamaktadırlar. Almatı da inşaat malzemelerinin satıldığı (Barakoka, Arman, Tastak, Salamat ve Dania gibi) birçok inşaat malzemesi pazarı mevcuttur. Hemen hemen her ürün perakende olarak bu pazarlarda satılmaktadır. Şehir merkezinde ise küçük çaplı daha kaliteli ürünlerin satıldığı mağazalar (Örn. Şeber Mağazası - daha çok İtalyan ve İspanyol ürünler satılmaktadır) ve Reiz yapı marketi mevcuttur. Bazı mağazalar ve pazarlarda Türk ürünleri satılmaktadır. Almatı da hemen hemen her çeşit inşaat malzemesinin satıldığı, çeşit ve fiyat alternatifinin olduğu inşaat malzemeleri pazarları mevcuttur. Kazakistan da dağıtım ağı sistemi çok gelişmemiştir. Distribütör, toptancı ve perakendeci gibi kavramlar henüz tam olarak oturmamıştır. Yurt dışından gelen inşaat malzemeleri ithalatçıların kendi depo veya mağazalarında veya perakende pazarlarda müteahhitlere veya diğer alıcılara satışa sunulmaktadır. Kazakistan 2007 yılında 4,7 milyon ton ham çelik üretmiştir. Aynı yıl 3,9 milyon ton mamul ve yarı mamul demir çelik ihracatı ve 2,8 milyon ton civarında da ithalat gerçekleştirmiştir. Kazakistan ın toplam çelik tüketimi yılda 2 milyon ton civarındadır. Bu miktar dünya tüketiminin % 0,2 sinden daha düşüktür. 2012 yılına kadar demiryolları ve diğer altyapı projeleri için malzeme ihtiyacı nedeniyle ülkenin çelik tüketiminin 3 milyon tona çıkması beklenmektedir. Kazakistan 2008 yılında toplam 1,7 milyar dolar değerinde demir çelik inşaat malzemesi ithalatı gerçekleştirmiştir. Kazakistan ın demir çelik inşaat malzemeleri ithalatında, 741 milyon dolar ile demir çelikten inşaat aksamı ilk sırada yer almaktadır. İkinci olarak 279 milyon dolar ile demir çelikten diğer eşya, ardından 259 milyon dolar ile inşaat demiri, 255 milyon dolar ile demir veya alaşımsız çelikten profiller, 159 milyon dolar ile alaşımlı çelikten çubuklar ve 79 milyon dolar ile demir çelik vida, somun ve cıvata gelmektedir. Bu ürünler arasında, inşaat demiri, demir veya alaşımsız çelikten profiller, demir çelikten inşaat aksamı ve demir çelikten diğer eşya Türkiye nin ihraç potansiyelinin en yüksek olduğu ürünlerdir. Kazakistan ın 2008 yılında 741 milyon dolar değerinde demir çelik inşaat aksamı ithal ettiği başlıca ülkeler, Azerbaycan (152 milyon dolar), Rusya (140 milyon dolar), Almanya (106 milyon 17
dolar), Çin (92 milyon dolar) ve Türkiye (77milyon dolar) dir. Beşinci sırada yer alan Türkiye nin payı % 10 dur. 2008 yılında Kazakistan 279 milyon dolar değerinde demir çelikten eşya ithal etmiştir. Başlıca ithalat yaptığı ülkeler İngiltere (40 milyon dolar), İtalya (40 bin dolar), Rusya (40 bin dolar), Türkiye (25 bin dolar) ve Çin (21 bin dolar) dir. Dördüncü sırada yer alan Türkiye nin payı % 9 dur. Kazakistan 2008 yılında 259 milyon dolar değerinde inşaat demiri ithal etmiş olup başlıca tedarikçileri Rusya (147 milyon dolar), Özbekistan (68 milyon dolar), Çin (20 milyon dolar), Ukrayna (19 milyon dolar) ve Almanya (3 milyon dolar) dır. Sekizinci sırada yer alan Türkiye 2008 yılında Kazakistan a sadece 71 bin dolar değerinde inşaat demiri ihraç etmiştir. Kazakistan ın 2008 yılında 255 milyon dolar değerindeki demir veya alaşımsız çelikten profil ithalatındaki başlıca ülkeler, Rusya (154 milyon dolar), Ukrayna (44 milyon dolar), Çin (14 milyon dolar), Özbekistan (13 milyon dolar) ve İtalya (5 milyon dolar) dır. 4,4 milyon dolar ile Türkiye yedinci sırada yer almakta olup aldığı pay % 1,7dir. 2007-2008 döneminde Kazakistan ın demir-çelik inşaat malzemeleri ithalatı % 15 oranında artmış, Türkiye nin aynı ürünlerde bu ülkeye gerçekleştirdiği ihracat ise % 19 oranında gerilemiştir. Türkiye nin Kazakistan a başta inşaat demiri olmak üzere demir çelik profiller, inşaat aksamı ve demir çelik eşya ihracatını daha da artırma imkanı bulunmaktadır. Bu yönde ülkede yapılacak fuar katılımı, tanıtım, pazarlama ve ticaret heyeti faaliyetlerinin faydalı olacağı düşünülmektedir. Adi Metalden Eşya : Kazakistan ın 2008 yılı adi metalden eşya ithalatı 2007 yılı ile kıyaslandığında % 27 oranında artarak 93 milyon dolar olmuştur. Kazakistan ın 2008 yılında ithalat yaptığı başlıca adi metal ürünleri; 49 milyon dolar ile adi metalden tel, çubuk, boru ve levhalar, 32 milyon dolar ile donanım ve tertibat eşyası ve 11 milyon dolar ile kilit ve sürgülerdir. Kazakistan 2008 yılında 49 milyon dolar değerindeki adi metalden tel, çubuk, boru ve levha ithalatındaki başlıca ülkeler, Rusya (17 milyon dolar), Çin (7 milyon dolar), Türkiye (7 milyon dolar), Almanya (3 milyon dolar) ve ABD (2 milyon dolar) dir. 7 milyon dolar ile üçüncü sırada yer alan Türkiye nin payı % 14 dür. 2008 yılında Kazakistan 32 milyon dolar değerinde adi metalden donanım tertibat eşyası ithal etmiştir. Başlıca ithalat yaptığı ülkeler Çin (6 milyon dolar), Almanya (5 milyon dolar), Türkiye (5 milyon dolar), Rusya (4 milyon dolar) ve Polonya (2 milyon dolar) dir. Üçüncü sırada yer alan Türkiye nin payı % 16 dır. Kazakistan ın 2008 yılında 11 milyon dolar değerindeki adi metalden kilit ve sürgü ithalatındaki başlıca ülkeler, Rusya (4 milyon dolar), Çin (2 milyon dolar) ve Türkiye (1 milyon dolar) dir. Üçüncü sırada yer alan Türkiye nin aldığı pay % 10 dur. Bu bilgiler ışığında adi metalden eşya ihracatı yapan firmalarımızın Kazakistan pazarından daha fazla pay alabilmesi mümkün görülmektedir. Bu çerçevede, pazara yönelik olarak yapılacak fuar, tanıtım, pazarlama, ticaret heyeti faaliyetlerinin faydalı olacağı düşünülmektedir. 18
Mısır Demir-Çelikten İnşaat Malzemeleri : Türkiye, demir veya alaşımsız çelikten çubukların Mısır a olan ihracatını 2009 yılında, krize rağmen, 39 milyon dolardan yaklaşık 1,01 milyar dolara yükseltmiştir. 2009 yılında bu ülkeye yapılan toplam ihracatın % 39 unu bu ürün oluşturmuştur. Türkiye nin 3,92 milyar dolar olan 2009 yılı demir veya alaşımsız çelikten çubuklar ihracatında ilk sırada Mısır yer almıştır. 2010 yılında ise Mısır a olan ihracat 284 milyon dolara gerilemiş, bu tutarla Mısır; BAE ve Irak ın arkasından 3 sırada yer almıştır. Ekonomik krizle birlikte dünya çelik fiyatlarında önemli düşüşlerin gerçekleşmesi Mısır ın çelik üretimini olumsuz etkilemiştir. Krize rağmen Mısır da inşaat sektörünün sağlıklı büyümesi inşaat demirine olan talebi artırmıştır. Düşen fiyatların ithalatı cazip hale getirmesi Mısır ın ithalatını önemli ölçüde artmasına neden olmuştur. Mısır 2008 yılında bu ürün grubunda ihtiyacının % 1 ini ithalat yoluyla karşılarken, bu oran 2009 yılında % 35 olarak gerçekleşmiştir. İthalatın % 93 ü Türkiye den karşılanmıştır. Mısır 91 milyon dolarlık demir-çelik filmaşin ithalatının % 85 ini Türkiye den karşılamaktadır. 90 milyon dolarlık demir veya alaşımsız çelikten profil ithalatında ise 40,2 milyon dolarla İspanya ilk sırada yer alırken, Türkiye 22,4 milyon dolarla ikinci sırada yer almaktadır. 18 milyon dolar olarak gerçekleşen diğer alaşımlı çeliklerden çubuk veya profil ithalatında ise 4,4 milyon dolarla Türkiye ilk sırada yer almaktadır. Türkiye yi 4 milyon dolarla Çin ve 2,6 milyon dolarla Hindistan izlemektedir. Mısır pek çok sayıda projeyle ülkenin altyapısını geliştirmeye çalışmaktadır. Ekonominin lokomotifi olarak inşaat sektörü belirlenmiştir. 2010 yılı itibariyle ülkede 6 milyon konut eksiği bulunduğu ifade edilmektedir. Mevcut durumda üretilen 350-400 bin konut, hızla artan nüfus göz önüne alındığında ihtiyacı karşılamaktan çok uzaktır. Büyük konut açığı nedeniyle 10-15 yıllık bir dönem boyunca her yıl 600-800 bin arası konut üretileceği tahmin edilmektedir. Bu durum Mısır ı sadece inşaat demiri için değil tüm inşaat malzemeleri açısından potansiyel bir pazar olarak ön plana çıkarmaktadır. Mısır, 13/10/2010 tarihi itibariyle Türkiye den ithal edilen demir veya alaşımsız çelikten filmaşin ve çubuklara damping soruşturması başlatmıştır. Bu soruşturmanın sonucu bu ürünlerin ihracatı açısından büyük önem taşımaktadır. A.B.D. ABD çimento pazarı, önemli uluslararası şirketlerin hakimiyetindedir. Sektördeki en önemli beş üretici; Holcim, Lafarge, HeidelbergCement, Cemex ve Buzzi Unicem dir. Bu firmalardan Holcim, Lafarge ve HeidelbergCement firmaları aynı zamanda Kanada pazarında da lider durumdadır. Kaliforniya, Florida ve Teksas, çimento tüketiminin en fazla olduğu eyaletlerdir. Bu bölgelerdeki talep, Amerikan pazarındaki talebin üçte birini oluşturmaktadır. Ekonomik krizden Florida en fazla etkilenen eyalet olurken; Teksas en az etkilenen bölge olmuştur. Arizona ve Nevada eyaletleri resesyon yüzünden sıkıntı yaşarken; Kaliforniya daki çimento üreticileri de etkilenmiştir. 2008 yılı sonunda etkisini gösteren global ekonomik kriz ABD ekonomisinde büyük dalgalanma yaratmış ve inşaat sektöründe talebin azalmasına neden olmuştur. İnşaat sektöründe düşüş özellikle konut inşasında görülmüş ve çimentoya olan talep de azalmıştır. 2009 yılında ABD, 614 Dolar lık çimento ithalatı yapmıştır. Türkiye nin ABD ye çimento ihracatı 2009 yılında 4,7 milyon Dolar olmuştur. İhracat bir önceki yıla göre % 36 azalma gösterirken; ABD nin dünyadan gerçekleştirdiği ithalat % 40 azalmıştır. Türkiye nin ABD ye ihraç ettiği ürünler arasında 252321 GTİP numarasında yer alan ürün ilk sırada yer almıştır. ABD, 2009 19