TEDAŞ TÜRKİYE ELEKTRİK DAĞITIM A.Ş. GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ELEKTRİK DAĞITIM ŞEBEKELERİ OG DAĞITIM HATLARI İZOLATÖR İMALAT TEKNİK ŞARTNAMESİ PROJE VE TESİS DAİRESİ BAŞKANLIĞI
İZOLATÖR İMALAT TEKNİK ŞARTNAMESİ İÇİNDEKİLER 1. GENEL... İZ-1 2. ÖZELLİKLER... İZ-2 3. DENEYLER... İZ-5 4. AMBALAJLAMA... IZ-8
IZ-1 İZOLATÖR İMALAT TEKNİK ŞARTNAMESİ 1. GENEL 1.1 Konu ve Kapsamı Bu şartname Orta Gerilim Enerji Nakil Hatlarında kullanılmak üzere temin edilecek 36 kv gerilime kadar hava hattı izolatörlerinin teknik özelliklerini kapsar. Bu şartname kapsamındaki hava hattı izolatörleri, Şartnamede belirtilen bütün aksesuarlarıyla birlikte komple ünite olarak temin edilecektir. Temini istenen hava hattı izolatörlerinin tipleri ve teknik özellikleri bu şartname ve eklerinde belirtilmiştir. 1.2. Standartlar Bu şartname ve eklerinde aksi belirtilmedikçe hava hattı izolatörleri, yürürlükte bulunan aşağıdaki Türk Standartlarına (TS) ve Uluslararası Elektroteknik Komisyonu (İEC) Standartlarına uygun olarak imal ve test edilecektir. TS 351 Anma gerilimi 1000 V ve daha yukarı ENH için porselen izolatör. TS 1460 IEC 305(1978) IEC 720(1981) TS 536/1EC 120( 1984) IEC 372 (1984) Anma gerilimi 1000 V' tan yüksek ENH için cam izolatör. Disk tipi zincir izolatör ünitelerinin karakteristikleri. Hat mesnet izolatörlerinin karakteristikleri. Zincir izolatörler ünitelerinin "toplu ve yuvalı" tip mafsal parçaları. Zincir izolatör ünitelerinin 'toplu ve yuvalı' mafsallarının kilitleme tertibatı. IEC 383 (1983) Anma gerilimi 1000 V' tan yüksek ENH' da kullanılan porselen cam izolatörlerin deneyleri IEC 437 (1973) IEC 507 (1975) IEC 575 (1977) Yüksek gerilim izolatörlerinde radyo girişim deneyi. Yüksek gerilimde kullanılan izolatörlerin kirlenme deneyi. Zincir izolatör ünitelerinin Termik-Mekanik ve mekanik performans deneyleri. IEC 797 (l984) Cam ve porselen zincir izolatör ünitelerinde yalıtımın mekanik tahribinden sonra kalıcı dayanım. 1.3. Çalışma koşullan Malzeme Listesinde aksi belirtilmedikçe sipariş konusu hava hattı izolatörleri aşağıda belirtilen çalışma koşullarında kullanılmaya elverişli olacaktır. Deniz seviyesinden yükseklik (m) : Malzeme listesine göre Ortam sıcaklığı ( C) En yüksek : + 45 C En az : - 40 C 24 saat içinde ortalama : + 35 C Ortam hava kirliliği : Malzeme Listesine göre Buzlanma : Sınıf 10, 10 mm Rüzgar basıncı : 700 Pa (34 m/s rüzgar hızı) 24 saat içinde ortalama nem : En çok % 95
İZ-2 2 ÖZELLİKLER 2.1 İzolatör Tipleri Hava hattı izolatörleri, Malzeme Listesinde belirtilen tip ve özelliklere uygun olacaktır. İzolatörler, imal edildiği malzeme ve yapı özelliklerine göre aşağıdaki tiplerde olacaktır. a) İmal edildiği malzemeye göre Porselen izolatör Cam İzolatör ( B camından, sertleştirilmiş kireç-soda camı) b) İzolatör Tiplerine göre, Zincir izolatörü ( Disk tipi, toplu yuvalı mafsallı) Mesnet İzolatörü Dolu ( Solid) tip Pin tipi c) Kirlenme Ortamına göre, ( Yüzeysel kaçak yolu uzunluğu) Normal tip Sis tipi d) Şekillendirilmelerine göre, Tip A, En kısa delinme mesafesinin atlama mesafesine oranı 0.5' e eşit Tip B, En kısa delinme mesafesinin atlama mesafesine oranı 0.5' den küçük 2.2 Elektrik ve Mekanik Karakteristikler Malzeme Listesinde aksi belirtilmedikçe, HH izolatörleri aşağıda belirtilen özelliklerde olacaktır. 2.2.1 Zincir İzolatörleri -Standart tanımlama (IEC-305' e göre) U40 BL U60 BL U100 BL -En az elektro-manyetik kopma yükü (KN) 40 60 100 -Kuruda yıldırım darbesi ( 1.2/50µs ) dayanım gerilimi (kv-tepe) 70 110 110 -% 50 Darbe atlama gerilimi ( + ) Polarite (kv-tepe) ( - ) Polarite (kv-tepe) - Şebeke frekanslı (50 Hz) dayanım gerilimi ( 1 dakika) Yaşta (kv-etken) Kuruda (kv-etken) 75 80 25 50 120 125 40 70 120 125 - Şebeke frekanslı (50-Hz) atlama gerilimi Yaşta (kv-etken) 30 45 45 Kuruda(kV-etken) 55 78 78 -Delinme gerili (kv-etken) 80 110 110 -En az yüzeysel atlama yolu uzunluğu (mm) 185 280 280 -Pin çapı (di) (mm) 11 16 16 -Disk çapı (D) (mm) 175 255 255 -İzolatör yüksekliği (p) (mm) 110 146 146 40 70
İZ-3 2.2.2 Mesnet izolatörleri "Eğilmede" en az kırılma yükü Dolu (solid) tip : 8 kn veya 12.5 kn Pin tipi : 10 kn veya 12 kn - Elektrikli Karakteristikler En yüksek sistem gerilimi 7,2-12 kv 17,5 kv 36 kv Kuruda yıldırım darbesi (1,2/50 µs) dayanım gerilimi (kvtepe) Şebeke frekanslı (50 Hz) dayanım gerilimi (1 dakika) Yaşta (kv-etken) Kuruda (kv-etken) Şebeke frekanslı (50 Hz) atlama gerilimi (1 dakika) Yaşta (kv-etken) Kuruda (kv-etken) 75 95 170 En az yüzeysel atlama yolu uzunluğu Normal tipi (mm) Sis tipi (mm) 250 350 2.3 Yapısal Özellikler 2.3.1 Yalıtım Bölümleri - İzolatörlerin yalıtım bölümleri porselen veya cam olacak, dizayn ve imalatı, en iyi teknik uygulamalar işçilikte yapılacak ve bütün işte emniyet faktörleri en geniş şekilde göz önüne alınacaktır. - İzolatörlerin gerek normal işletme koşullarında, gerekse sistemde meydana gelecek aşırı gerilimlere ve kısa devreler nedeniyle oluşacak, çekme, burulma, ve eğilme kuvvetlerine, deprem ve titreşim sebebiyle meydana gelecek kuvvetlere dayanacak, ayrıca alt sıcaklık değişmeleri, genleşme veya büzülme nedeniyle meydana gelecek zorlamalarda çatlamayacak ve kırılmayacak şekilde dizayn ve imal edilecektir. - İzolatörlerin porselen veya cam kısımları düzgün ve simetrik olacaktır, mekanik zorlamaların ve elektrikli alan dağılımının uniform bir şekilde dağılımını sağlayacak ve radyo parazitlerini en aza indirecek şekilde dizayn edilecektir. İzolatörlerin ürettiği radyo girişim seviyesi (RIV)IEC 437' de belirtilen değerleri aşmayacaktır. - Yüzeylerin altlan ve olukları kolayca temizlenecek şekilde şekillendirilecektir. - İzolatörlerde hiçbir yabancı madde,çat!ak,kabuklanma,hava kabarcığı,çizik,çapak,pürüz,benek leke ve benzeri kusurlar bulunmayacaktır. - Porselen yüksek vasıflı ve homojen bir yapıda (olacak, izolatörlerin atmosfere açık yüzeyleri kahverengi parlak bir sırla düzgün şekilde sırlanacaktır. Sır ani sıcaklık değişmelerinden etkilenmeyecek, endüstriyel kirlenme,ozon,asit,alkali toz ve diğer atmosferik koşullara karşı dayanıklı olacaktır. - Cam izolatörler, B sınıfı, sertleştirilmiş kireç-soda camından imal edilecektir. 28 45 35 50 38 60 42 65 70 170 77 110 580 720
İZ-4 2.3.2. Metal Bölümler İzolatörlerin üzerinde teşkil edilmiş olan bütün metal bölümler çelik malzemeden yapılacak ve sıcak daldırma yoluyla galvanizlenecektir. Galvaniz kaplama işlemi IEC 383, Madde 32.3.1' e uygun olarak 600 g/m 2 (= 85 µm) çinko kaplama esasına göre yapılacaktır.bütün metal kısımlar sıcaklık değişmeleri ve mekanik zorlamalarda izolatör gövdesinden ayrılmayacak şekilde tesbit edilecek,porselen veya cam sert metal kısımlarla doğrudan temas etmeyecektir. Tesbit için kullanılan malzeme yüksek kalitede, metal kısımlarla kimyasal reaksiyona girmeyecek, genleşme dolayısıyla çatlamayacak yada büzülme dolayısıyla gevşemeyecek özellikte olacak ve kalınlığı mümkün olduğu kadar eş dağılımlı olacaktır. 2.3.3. Tesbit Düzeni a) Zincir izolatör ünitelerinin bağlantısı TS 536/IEC 120'de belirtilen "toplu ve yuvalı" tip ve mafsallarla yapılacak ve IEC 372'ye uygun kilitleme tertibatı (kopilya) izolatör üniteleri ile birlikte verilecektir. b) Mesnet izolatörlerin (dolu tip) taban metal bölümünün ölçüleri ve tesbit şekli İEC 720 uygun olacaktır. İzolatör merkez eksenindeki tesbit yuvası içine metrik sistemde diş açılacak ve dişli yuva, metrik sistemde diş açılmış izolatör mesnet demirinin galvanizlenmeden sonra tesbitine uygun olacaktır. İzolatör tesbit demirinin izolatör dışına kalan bölümün ölçüleri şartname ekinde verilen resimlere uygun olacaktır.(ek-2) İzolatör tesbit demirleri, izolatöre takılmış olarak,izolatörle birlikte verilecektir. c) Pin tipi mesnet izolatörlerinde, izolatör tesbit yuvası vidalı manşon tipinde olacaktır.manşon en az 0.28 mm et kalınlığında bakır malzemeden olacak ve manşon ölçüleri şartname ekinde verilen resimlerdeki (Ek-1) manşon ölçülerine uygun olacaktır. 2.3.4. İşaretleme İzolatörler üzerine aşağıdaki bilgiler, ilgili standartlarda izolatörlerin tanımlanması için verilen örneklere uygun olarak, kolayca okunabilecek ve silinmeyecek şekilde işaretlenecektir. - İmalatçının adı veya sembolü - İzolatörlerin tipini belirten sembol - Mekanik dayanım yükü - Yüzeysel kaçak yolu uzunluğu - Yıldırım darbesi dayanım gerilimi - Alıcının sipariş numarası 2.3.5. Boyutlar a) Zincir izolatörleri : - Zincir izolatörlerinin boyutları İEC 305 standardına, - Toplu ve yuvalı tipteki bağlantı mafsalları TS 536 / IEC 120 standardına, - Bağlantı mafsallarının kilitleme tertibatı (kopilya) IEC 372 standardına, b) Mesnet izolatörü (dolu tip) karakteristikleri İEC 720 standardına uygun olacaktır. 2.3.6. ToleransIar İzolatörlerin ölçülen boyutlarına aşağıdaki toleranslar uygulanacaktır, a) Yükseklik ölçüsü için, Zincir izolatör ünitelerinde : ± ( 0.03 h + 0.3 ) mm Mesnet izolatörlerinde : ± %8
İZ-5 b) Zincir İzolatör ünitelerinin "toplu ve yuvalı tipteki bağlantı mafsalları ölçüleri için toleranslar IEC 120' e göre, c) Yukarıda belirtilenlerin dışında kalan diğer boyutlar için, (b) mm olarak ölçülen boyut olarak, b 300 mm ise; + (0,04 b+ 1,5) mm b > 300 mm ise; + (0,025 b+6) mm 3. DENEYLER 3.1 Rutin Deneyler Hatalı imal edilmiş izolatörleri ayırmak için imalat deneyi olarak, imalatçı tarafından aşağıdaki sıraya göre uygulanacaktır. a) Porselen izolatörler için, - Gözle muayene (IEC 383, Madde 35.1) - Mekaniki rutin deney (IEC 383, Madde 36) (Zincir izolatör için) - Elektriki rutin deney (IEC 383, Madde 37) (Tip B, izolatör için) b) Sertleşmiş cam izolatörler için, - Sıcaklık darbesi rutin deney (IEC 383,Madde38) - Gözle muayene (IEC 383, Madde 36) (Zincir izolatörler için) - Mekaniki rutin deney (IEC 383, Madde 36) (Zincir izolatör için) 3.2.1. Birinci Grup Tip Deneyleri 1) Kuruda, yıldırım darbesi gerilim dayanım deneyi (IEC 383, Madde 20) 2) Kuruda ve yaşta, 1 dakika süreli şebeke frekanslı (50 Hz ) gerilim dayanım deneyi (IEC 383,Madde 22) 3) Kuruda ve yaşta, şebeke frekanslı (50Hz) atlama gerilimi deneyi (IEC 383,Madde 22) 4) Radyo girişim deneyi (IEC 437) 5) Suni kirlenme deneyi (IEC 507) 6) Termik-Mekanik performans deneyi (IEC 575) 7) Kalıcı Dayanım deneyi (IEC 797) 3.2.2. İkinci Grup Tip Deneyleri Deneyler aşağıdaki sırayla uygulanacaktır. 1) Top ve yuva bağlantısı kilitleme düzeninin denetlenmesi deneyi (zincir izolatör için) (IEC 383. Madde 24:IEC 372-23) 2) Boyutların doğrulanması (IEC 383, Madde 25) 3) Sıcaklık değişimi deneyi (IEC 383, Madde 26) 4) Elektro-Mekanik kırılma yükü deneyi (IEC 383,Madde 27) (Tip B Zincir izolatörler için ) 5) Mekanik kırılma yükü deneyi (IEC 383, Madde 28) (Mesnet izolatörleri ve Tip A Zincir izolatörler için)
İZ-6 6) Sıcaklık darbesi deneyi (IEC 383, Madde 29) (Sertleştirilmiş cam izolatörleri İçin) 7) Delinme deneyi (IEC 383, Madde 30) (Tip B izolatörleri için) 8) Gözeneklik deneyi (IEC 383, Madde 31) ( Porselen izolatörler için ) 9) Galvanizleme niteliği deneyi (IEC 383, Madde 32) ve çekiç deneyi (ASTM A 123) 3.3 Kabul Deneyleri ve Numune Seçimi Bir seferde muayene ve deneye sunulan izolatörlerden aynı tip ve yapıda olanlar bir parti sayılır. Kabul sırasında tip deneyleri, her parti İzolatör için, rutin deneylerden uygun sonuç alınmış ve kabule sunulmuş üniteler arasından, gelişi güzel seçilecek numuneler üzerinde yapılacaktır. a) Birinci grup tip deneyleri kabule sunulan ilk partide bir defa yapılacak ve birinci grup tip deneylerinden; - Madde 1 ve 2' de belirtilen deneyler izolatör üniteleri için üç adet, izolatör zinciri için bir adet numune üzerine, - Madde 3,4,5,6 ve 7' de belirtilen deneyler,sözleşmede yapılması öngörüldüğü takdirde, 1 er adet numune üzerine uygulanacaktır. b) İkinci grup tip deneyleri için seçilecek numune sayısı, her parti için kabule sunulan numune sayışma bağlı olarak aşağıdaki gibi hesaplanacaktır. Partideki İzolatör Sayısı (P) Alınacak Numune Sayısı (n) 500 den az 3 500 20.000 n = 4+ 1,5 P 1000 20.000 den çok n = 19 + 0,75 P 1000 Hesaplanan sayı üçün katına tamamlanacaktır. Seçilen numuneler üç eşit bölüme ayrılacak ve her üç bölümdeki izolatörlere, izolatör tipine bağlı olarak aşağıda belirtilen deneyler sırasıyla uygulanacaktır. Bölümlere uygulanacak deneyler:
İZ- 7 Zincir İzolatör Mesnet İzolatör Tip A Tip B Tip A Tip B Porselen İzolatörler Bölüm 1 ve 2 2,3,5,8 2,3,4,8 2,3,5,8 2,3,5,8 Bölüm 3 1,2,3,9 1,2,3,7,9 2,3,9 2,3,7,9 Sertleştirilmiş Cam İzolatörler Bölüm 1 ve 2 2,3,5 2,3,4 2,3,5 2,3,5 Bölüm 3 1,2,3,6,9 1,2,3,7,6,9 2,3,6,9 2,3,6,7,9 3.4 Kabul Kriterleri a) Kabul deneyleri sırasında yapılan bütün deneylerden olumlu sonuç alınmışsa parti kabul edilecektir. b) Kabulde yapılan birinci grup tip deneylerinden yalnız bir tanesinden olumsuz sonuç alınmışsa parti reddedilecektir. c) Kabulde yapılan ikinci grup tip deneylerinin herhangi birinden iki veya daha çok izolatör veya metal kısımdan olumsuz sonuç alınmışsa parti reddedilecektir. d) Kabulde yapılan ikinci grup tip deneylerinin herhangi birinden yalnız bir izolatör veya metal kısımda olumsuz sonuç alınmışsa olumsuz sonuç alınan deney, yeniden seçilecek iki katsayıda numune üzerinde tekrar edilecektir. Tekrarlanan deneyde bütün izolatör ve metal kısımlardan olumlu sonuç alınmışsa parti kabul edilecek aksi takdirde reddedilecektir. 3.5 Raporlar İmalatçı her parti izolatör imalatını takiben yukarıda öngörülen testleri yapacaktır.yüklenici imal edilerek testleri yapılmış ve test sonuçlan olumlu çıkmış izolatörlere ait imalatçı tarafından hazırlanarak imzalanan, - Test raporlarını, - Tüm ölçüm değerlerini ve hesapları, - Testlerde kullanılan ölçü araç ve düzeneklerine ilişkin bilgileri ve son kalibrasyon belgesini, - Test metotları ve uyulan standarda ait bilgiyi, - Teste tabi tutulan izolatörlerin Sandık Seri Numaralarını, İçerecek şekilde hazırlayacağı 3 adet dosyayı kontrol ve onay için TEDAŞ' a verilecektir. Tüm test makineleri, araç ve teçhizat test tarihinden en fazla 6 ay önce kalibre edilmiş olmalıdır.
İZ-8 4. AMBALAJLAMA İzolatörler indirmeye ve bindirmeye uygun olacak şekilde gerekli mukavemete haiz ağaç sandıklarla ambalajlanacak ve ağaç bantların üzerinden çelik şeritlerle sarılacaktır. Zincir izolatörler bir sandıkta 6 adet izolatör bulunacak şekilde sandıklanacaktır. Sandıklar, aşağıdaki bilgileri içeren harici hava koşullarında bozulmayacak ve silinmeyecek madeni plakalarla etiketlenecektir. - İmalatçının İsmi ve Sembolü :... - İzolatörün Cinsi :... - İmalat Tarihi :... (Ay ve Yıl) - İmalat Seri Numarası :... (İmalattan çıkış sırasına göre ) - Test Rapor Tarih ve Numarası :...